Vaderlandsche historie. Deel 3

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 1013 G 3

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Vaderlandsche historie. Deel 3 van Jan Baptist David uit 1851. Het totale werk bestaat uit elf delen.

 

redactionele ingrepen

p. 618: de errata zijn in de lopende tekst doorgevoerd. De opgave ervan is in dit colofon geplaatst.

p. t.o. 594: ten behoeve van de leesbaarheid is de stamboom in deze digitale versie eenmaal in zijn geheel en eenmaal in drie delen opgenomen.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. II en 2) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina I]

VADERLANDSCHE HISTORIE.

 

[pagina III]

VADERLANDSCHE HISTORIE, DOOR J. DAVID, KANONIK HON. DER METROPOLITANE KERK VAN MECHELEN, LID VAN DE KONINKLYKE AKADEMIE TE BRUSSEL, VAN HET KONINKLYK NEDERLANDSCH INSTITUET, EN VAN DE MAETSCHAPPY DER NEDERL. LETTERKUNDE TE LEYDEN, PROF. AEN DE KATHOLYKE HOOGESCHOOL, ENZ.

DERDE DEEL.

LEUVEN, BY VANLINTHOUT EN C^ie, DRUKKERS DER HOOGESCHOOL.

1851.

 

[pagina IV]

Opus quod inscribitur: Vaderlandsche Historie, door J. David, Kanonik hon. der metropolitane Kerk van Mechelen, Lid der koninklijke Akademie van Brussel, Prof. aen de katholyke Hoogeschool, enz. Derde Deel, ex auctoritate Eminentissimi et Reverendissimi Cardinalis Archiepiscopi Mechliniensis et legum academicarum praescripto recoguitum, quum fidei aut bonis moribus contrarium nihil continere visum fuerit, imprimi potest.

Datum Lovanii, 12 Maji 1851.

P.-F.-X. DE RAM, Rect. Univ.

 

[pagina 595]

Bladwyzer.

	Bladz.
Voorrede.	v
Eerste hoofdstuk. - Pipinus koning. - Zyn dubbele veldtogt in Italië. - 754-755.	3.
De wettigheid van Pipinus bewezen. 3. - Hy dempt een nieuwen opstand in Saksen. 5. - Staet van Roomen en van Italië. 6. - Moedwil der oostersche keizers. 9. - Ondernemingen der Langobardsche vorsten. 12. - Paus Stephanus komt klagten doen by Pipinus. 17. - De koning gaet den H. Vader te gemoet. 21. - Hy besluit tot een' veldtogt naer Italië. 25. - Pipinus ontvangt de koninklyke zalving. 27. - Hy trekt de Alpen over. ib. - Tegenworsteling der Langobarden. 29. - Pipinus vereffent de zaken van Italië. 31. - Maer de vrede heeft geenen duer. 32. - De Langobarden belegeren Roomen. 33. - De paus roept Pipinus ter hulp. 34. - Nieuwe togt der Franken naer Italië. 35. - Pipinus begiftigt den apostelyken Stoel. 38. - Oorsprong van de wereldlyke heerschappy der pauzen. 39.
Tweede hoofdstuk. - De Aquitaensche kryg. - Dood van Pipinus. - De ryksdagen. -

 

 

[pagina 596]

De hofstaet der franksche koningen. - Hunne Paleizen en Villae. - 756-768.

41

Desiderius wordt koning der Langobarden. 42. - Beijeren, Karinthië, Stiermarken, en Carniole erkennen de franksche heerschappy. 44. - Listen en lagen van Desiderius. 46. - De merovingische hertog Waifar doet Aquitanië wanken. 48. - En tergt den koning der Franken. 50. - Pipinus valt in Aquitanië. 52. - Dat met Gasconje onderworpen wordt. ib. - Nieuwe onlusten te Roomen verwekt door Desiderius. 54. - Dood van Pipinus. 58. - De Ryksdagen. 60. - Waer en hoe die gehouden werden. 61. - Wie op den ryksdag verschenen, wat zy daer deden en hoe. 62. - Welk deel het volk aen de ryksdagen nam. 63. - Hoe er de besluiten genomen werden. 67. - Capitularia. ib. - Hofhouding der franksche koningen. 68. - De Hofdienst. De Kapellaen en de Paltsgraef. 69. - De Kanselier. 70. - De Kamerling. 72. - De Seneschalk, de Bottelier en de Konstabel. 73. - De kleinere hofbeambten en wat zy te doen hadden. 74. - Bestier der koninklyke domeinen. 76. - De Paleizen. 77. - Hoe groot hun getal was. 78. - De Villae regiae. 79. - Wat eene Villa was en hoe daer huis gehouden werd. ib. - De hofmeester. De handwerklieden en hunne dekens. 80. - Oorsprong der ambachten, ib. - De Meijeresse en de vrouwen. 81. - Hoe groot de

 

 

[pagina 597]

bevolking eener Villa was. ib. - Uit wat soort van lieden die bestond. ib. - De politie der villae. 82. - Welk nut de koning uit zyne villae trok. 83. - Wat eene Curtis was. 84. - En wat een Mansus. 84. - De villae der groote heeren. 86. - Oorsprong der kasteelen. 87. - Eerste beginsels der steden en dorpen. 88.
Derde hoofdstuk. - Karel de Groote. - Zyne krygen tegen de Langobarden en de Saksers. - 768-777.	90
Waer Karel de Groote geboren is, weet men niet. 90. - Maer wel dat hy een Belg was. 91. - Hoe zyn broeder Karloman tegen hem afstak. 92. - Aquitanië woelt op nieuw, maer wordt gestild door Karel. 93. - Kwaedwilligheid van Karloman tegen zyn' broeder. 94. - Bemoeijingen van Karels moeder Bertrada. 95. - Zy zoekt huwelyken te knoopen tusschen haer kinderen en die van Desiderius. 96. Waerom de paus daer tegen was. 97. - Karel trouwt Hildegardis. 98. - Karloman sterft, ib. - En Karel wordt alleen meester van het franksche ryk. 99. - Nieuwe listen van den vorst der Langobarden in Italië. 102. - De oproervaen steekt uit by de Saksers. 103. - Hunne onderscheidene stammen, ib. - En hoe die in dry klassen verdeeld waren. 105. - Karels eerste veldtogt tegen de Saksers. ib. - Schandelyk gedrag van Desiderius tegen

 

 

[pagina 598]

den paus. 108. - Karel spelt den dwingeland zyn les voor, maer Desiderius luistert niet. 110. - Karel trekt de bergen over. 111. - De Langobarden worden verslagen. 112. - Karels bezoek te Roomen. 114. - Hy bevestigt en vermeerdert de begiftiging zyns vaders aen den Roomschen Stoel. 115. - Einde der Langobardsche heerschappy in Italië. 117. - Nieuwe opstand der Saksers. 119. - Karel zend vier legerscharen over den Rhyn om hen te kastyden. 121. - En maekt gereedschap voor een grooten krygstogt. 122. - Karels staetkunde verdedigd tegen zyne laetdunkende beschuldigers. 123. - Hy valt de Saksers op 't lyf met een talryk leger. 125. - Zy onderwerpen zich, maer schenden hunne beloften. 127. - Karel wreekt den eedbreuk en neemt gyzelaers meê. 129. - Onlusten in Italië. 130. - Karel gaet er een eind aen stellen. 132. - In zyne afwezigheid steken de Saksers de horens weêr op. 133. - Maer worden andermael onderworpen en beloven christenen te worden. 134. - Karel houdt een' ryksdag in het land der Saksers. 135. - En doet in hunne gewesten hel geloof prediken. 136.
Vierde hoofdstuk. - Vervolg van den kryg tegen de Saksers. Hunne onderwerping. - 777-785.	137
Wittekind stookt kwaed vuer by de Denen.

 

 

[pagina 599]

137. - Voorbereiding van de invallen der Noordmannen. 138. - De Emir van Saragossa komt Karels hulp inroepen tegen de Saracenen van Spanje. 139. - Hoe het daer in dien tyd met de christenen gesteld was. 140. - Karels togt naer Spanje. 141. - Hy breidt zyn ryk uit tot aen den Ebro. 142. - Groote rampspoed by Karels terugtogt. 144. - Verradery van den merovingischen hertog Lupus en zyne straf. 146. - Saksen staet weêr in vuer en vlam. ib. - Baldadigheden van dat volk tegen hunne franksche naburen. 147. - Karel trekt den Rhyn over en slaet de Saksers te pletteren. 149. - Het jaer daerna trekt hy andermael naer hun land. 151. - En stelt nieuwe geloofsgezanten aen. 152. - Karels tweede reis naer Roomen. 153. - Zyn zoon Pipinus wordt koning van Italië. 154.- Zyn zoon Lodewyk, koning van Aquitanië. 155. - Onwil van hertog Tassilo in Beijeren. 157. - De Soraben beloopen Thuringen. 159. - De Saksers nemen daer gelegenheid uit om een nieuwen opstand te wagen. 160. - Wittekind verschalkt de Franken en behaelt een victorie. 161. - Maer zy wordt de Saksers duer betaeld gezet. - 164. - Deze vliegen alweêr inde wapens, en worden nogmaels getemd. 166. - Zy beproeven een laetste mael, ondersteund door de Friezen. 167. - En krygen nog eens de nederlaeg. 168. - De Franken brengen heel den winter over in Saksen.

 

 

[pagina 600]

170. - Dit middel doet veel af. ib. - Wittekind wordt uitgenoodigd om zich te onderwerpen. 171. - Hy aerzelt, maer laet zich overhalen en bekeert. 172. - Karel houdt eenen ryksdag te Paderbron. 174. - Stichting van bisdommen in Saksen, ib. - Zakelyke inhoud van het Capitulare de partibus Saxoniae. 175.
Vyfde hoofdstuk. - Krygsbedryven van Karel den Groote tegen de Avaren en andere volkeren. - 786-799.	183
De Armorikaensche Britten zeggen de gehoorzaemheid op. 183. - Maer moeten zwichten. 184. - Gisting in Italië, ib. - Wordt door Karel gestild. 187. - De beijersche Tassilo helt tot afval. 188. - Karel houdt den afval tegen en ontbiedt den hertog op den ryksdag. 191. - Deze wordt plegtiglyk afgezet. 192. - En Beijeren aen het ryk vereenigd. 194. - De Italiaensche hertogen doen moeite om het ryk der Langobarden te herstellen. 195. - Die plannen worden verydeld. 197. - Ondernemingen der Avaren tegen Beijeren. 199. - Der Wiltzen tegen de Obotriten. 200. - Karel kastydt ze. 201. - Groote togt tegen de Slavische volkeren. 202. - Hy loopt gelukkig af. 205. - Samenzwering tegen den koning. 207. - Wordt gedempt. 208. - Opbruisching in Saksen. 209. - En aen gene zyde der Pyreneën. 210. - De Franken lyden verlies in 't Zuiden. 211. - Een deel der Saksers

 

 

[pagina 601]

worden uit hun land gevoerd. 213. - Nieuwe wraekoefening tegen dat volk. 215. - De pauselyke gezanten brengen Karel de sleutels van het graf der Apostelen en den standaert van de stad Roomen. 217. - Togt tegen de Avaren. 218. - Wat eigentlyk hun Ringen waren. 219. - Welke schatten zy daerin verzameld hadden. 220. - En die de buit der Franken werden. 221. - Nieuwe vervoering van Saksers uit hun land. 222. - De Avaren verliezen al hun rykdommen en onderwerpen zich. 223. - Versiering der hofstad Aken. 225. - Wat de koning doet om de Saksers te winnen. 227. - Maer zy zyn ondankbaer en worden op nieuw gekastyd. 229. - Oproer in Roomen. 232. - Overkomst van paus Leo in Frankryk. 234.
Zesde hoodfstuk. - Staet van het ryk. - De Adel. De Geestelykheid. Het volk. - Landbestier. Graven. Regtspleging. Zendboden.	235
Hoe het in de tweede helft der achtste eeuw met het koningschap gesteld was. 235. - De franksche adel, tweederlei. 236. - Paltsgraven, Markgraven. Wat die laetsten waren. ib. - De mindere adel, uit welke lieden hy bestond. 237. - De Geestelykheid. Hare bezittingen, hoe verkregen. 238. - De Tienden, van welke vruchten die gegeven werden. 239. - Vaste goederen aen de kerken uitgeleend. 240. - Waer de bisschop -

 

 

[pagina 602]

pen en abten, als leenmannen, toe verpligt waren. ib. - Ook tot den krygsdienst. 241. - Zy moesten verschynen op de ryksdagen. 242. - De kerken hadden ook hare leenmannen. ib. - De Proost, wat hy te doen had. 243. - En wat de Voogd. ib. - Opkomst der Ondervoogden. 345. - Ontaerting der voogden en ondervoogden. 246. - Het volk, waer dat woonde. 247. - Onderscheid tusschen de vryen en de onvryen. ib. - Wat die laetsten te verrigten hadden in 's meesters huis. 248. - En wat buiten 's meesters huis. 249. - Of en hoe hunne diensten beloond werden. 250. - Cynzen, en hoe die gekweten werden. 251. - Beste Kateil. 252. - Lasten der vrye onderdanen. 253. - Van den krygsdienst was niemand ontslagen. ib. - 's Konings ban. 254. - Op welken voet de grondeigenaers den krygsdienst schuldig waren. 255. - En hoe, die geen vast goed hadden. 256. - Straffen tegen de nalatigen. 258. - Hoe de menschen zich daeraen onttrokken. 259. - Vermindering van het getal der grondbezitters. 260. - Het jus hospitii, waer dat in bestond. ib. - Karweijen of dwangwerken. 261. - Landbestier. De graef, gewoone stedehouder des konings in het gau. 262. - Inkomsten der graven. 263. De Vicarii en Centenarii. ib. - De Decani. 264. - Maelberg of Maelstede, wat dit was. 365. - Hoe dikwyls de landvoogd te regt zat. 266. - En wie met hem zitten moesten. ib. - Opkomst der

 

 

[pagina 603]

Schepenen. 268. - Bevoegdheid der onderscheidene regtbanken. 269. - Proceduer, hoe die ingerigt was. 271. - Straffen tegen de gedaegden die niet verschenen. ib. - Hoe eischer en verweerder zich voor het regt gedroegen. 273. - Het Godsgeregt. 274. - De Vuerproef. ib. - De Waterproef. 275. - De Kruisproef. 276. - Hoe moeijelyk dit alles af te schaffen was. 277. - De Wapenproef of het tweegevecht. 278. - Hoe priesters, vrouwen en kinderen die proef maekten. 280. - Oorsprong der Zendboden. 281. - Wat hunne taek was. 282.
Zevende hoofdstuk. - Herstelling van het West-Ryk. - Karels krooning. - Zyn laetste daden. - Zyne dood. - 800-814.	284
Eerste begin van de togten der Noordmannen. 284. - Karel gaet naer Roomen. 286. - En wordt daer keizer gekroond. 287. - Het romeinsche ryk in het Westen hersteld. 288. - Gelukkige veldtogten in 't Zuiden en 't Noorden. 290. - Onderhandeling met den koning der Denen. 292. - Togt tegen de Tchekhen of Bohemers. 293. - Karel verdeelt het ryk onder zyne dry kinderen. 294. - Togt tegen de Soraben. 295. - Voordeelen behaeld op de spaensche Saracenen. 297. - Inval der Noordmannen. 298. - Behoedmiddelen daer tegen aengewend. 300. - Rampen in 't Zuiden. Dood van Pipinus. 301.

 

 

[pagina 604]

- Friesland beloopen door de Noordmannen. 302. - Deze oogenblikkelyk verzwakt door inwendige twisten. 304. - Keizer Karel doet eene vloot uitreeden. 305. - Dood van zyn oudsten zoon. 306. - Lodewyk blyft alleen over. Diens beslommeringen in Aquitanië. 307. - Karel zoekt niet meer dan den vrede. 309. - Bernhart, Karels kleinzoon, op den troon van Italië geplaetst. 310. - De Denen vragen ook vrede. 311. - Die nu algemeen is door het gansche ryk. 312. - Lodewyk wordt naer Aken geroepen. ib. - En koning gekroond. 313. - Karel denkt niet meer dan om zich te bereiden tot eene heilige dood. 314. - Hy sterft. 315. - Hoe uitgebreid een ryk hy achterliet. 316. - Aenwyzing der grenzen. 317.
achtste hoofdstuk. - Regering van Lodewyk den Vrome. - 814-840.	319
Staet van het ryk by Karels dood. 319. - Ergernis in het hof. Wanorde in de graefschappen. 320. - Lodewyk komt naer Aken. 322. - En wordt plegtiglyk keizer uitgeroepen. ib. - Het begin zyner regering is gelukkig. 323. - Hoe hy de misbruiken afschaft in het hof. 324. - En de orde herstelt in de graefschappen. 325. - Zyn zoon Pipinus gaet Aquitanië bestieren. 326. - De Deensche Heriold wil vriendschap maken. 327. - De Saksers en Friezen waerom aen Lo-

 

 

[pagina 605]

dewyk gehecht. 329. - Paus Stephanus IV komt naer deze landen. 331. - En houdt raed met Lodewyk tot heil van Staet en Kerk. ib. - Hervorming der geestelykheid. 332. - En der kloosters. ib. - Verbetering van het landbestier. 334. - De keizer verdeelt het ryk tusschen zyne dry zonen Lotharis, Pipinus en Lodewyk. 335. - De twee laetsten zien met spyt Lotharis bevoorregt. 337. - Koning Bernhart van Italië zoekt Pipinus den voet te ligten. 338. - Maer verliest het spel en wordt gestraft. 339. - Opstand der Armorikaensche Britten. 340. - De keizer temt ze. 341. - Dood der keizerin Ermengardis. 342. - Lodewyk hertrouwt met Judith. ib. - Lotharis en Pipinus gaen ook den echt aen. 343. - Judith baert een' zoon Karel, bygenaemd den Kale. 344. - De Deensche Heriold komt steun zoeken by den keizer. 345. - Die werkt om het geloof in Denemarken te verspreiden. 346. - Heriold wordt gedoopt. 347. - En beleend met een graefschap in Friesland. 349. - Opstand in Gasconje. 350. - De heerschappy der Franken aldaer geknakt. 351. - De jonge Karel krygt een deel van het ryk. 352. - De voorkinderen zyn daer misnoegd om. 353. - Zy brouwen kwaed tegen hun' vader. 354. - Dit breekt uit ter gelegenheid van eenen togt naer het land der Britten. 355. - Sommige Grooten weigeren den dienst. 356. - En verstaen zich met des keizers

 

 

[pagina 606]

voorkinderen. 357. - Die den vader de oppermagt willen doen afleggen. 358. - De keizer wordt door Lotharis in bewaring gehouden. 359. - Maer weet Pipinus en Lodewyk van hun ouderen broeder af te trekken. 360. - Ryksdag van Nimwegen. 361. - De aenhang van Lotharis wordt daer gebroken, en de voornaemsten aengehouden. 362. - Worden gestraft op den volgenden ryksdag. 363. - Lotharis keert terug naer Italië, beroofd van den titel van medekeizer, ib. - Pipinus valt den vader af. 364. - Lodewyk ook. 365. - De laetste wordt tot onderdanigheid gebragt. 366. - De keizer beproeft dat insgelyks met Pipinus. 368. - Doch deze blyft halsstarrig. 369. - En verliest Aquitanië, dat aen den jongen Karel gegeven wordt. ib. - Deze begunstiging van Judiths zoon ontsteekt nyd by de voorkinderen, die weêr de handen ineen slaen. 370. - Zy gaen ieder met een leger naer Worms. 371. - De vader begeeft zich ook derwaerts met gewapende magt. ib. - Hy beproeft om zyn kinderen tot rede te brengen. 373. - Zulks gelukt niet en de keizer wordt eensklaps verlaten van bykans al zyne voorstanders. 374. - Hy wordt gevangen van zyn kinderen. 375. - En door Lotharis in een klooster gestoken. 376. - En op den ryksdag plegtiglyk afgezet. 377. - Ommekeer der gemoederen ten voordeele des vaders. 378. - Deze wordt in zyne

 

 

[pagina 607]

weerdigheid hersteld. 380. - Maer heeft nog lang te worstelen met Lotharis. 381. - Die zich ten laetste ook onderwerpt. 383. - Kwade gevolgen dier onlusten. Stoutmoedigheid der Noordmannen. 384. - Zy verbranden Antwerpen. 385. - 's Keizers kinderen ontboden op den ryksdag van Cremieux. 387. - Lotharis verschynt er niet. ib. - Hy wordt onterfd en 't ryk verdeeld tusschen Pipinus, Lodewyk en Karel. ib. - De keizer neemt voor naer Italië te trekken tegen zyn wederspannigen zoon. 389. - Een inval der Noordmannen doet dat voornemen staken, ib. - Nieuwe ryksverdeeling. 390. - De jonge Karel al meer en meer bevoordeeld. ib. - Tot spyt en nadeel van Lodewyk. 391. - Die de wapens opvat, toen juist zyn broeder Pipinus te sterven kwam. 392. - Lodewyk onderwerpt zich. 393. - De keizer beproeft om zich met Lotharis te verzoenen. 394. - Die verzoening heeft plaets. ib. - Een nieuwe ryksverdeeling is er het gevolg van. 395. - Lodewyk heeft te klagen, zoo wel als de kinderen van wylen Pipinus. ib. - Karel wordt koning van Aquitanië gekroond, maer vindt grooten tegenstand. 396. - Lodewyk staet op tegen den vader. 397. - Maer onderwerpt zich weder. 398. - Dood des keizers. 399.

negende hoofdstuk. - Twisten van Lodewyks kinderen. - Verdeeling des ryks. - Konin-

 

 

[pagina 608]

gen van Lotharingen. - Invallen der Noordmannen. - 840-879.

400

Lotharis maekt gereedschap om meester te worden van het gansche ryk. 400. - Hy houdt Karel in den draei tot dat hy Lodewyk zou overwonnen hebben. 401. - Maer zulks gelukt hem niet en hy maekt een bestand. 402. - Nu zoekt hy Karel te overrompelen. 403. - Karels zaken staen slecht. 404. - Maer hy vindt edelmoedige vrienden. 403. - En raekt in slaet om Lotharis het hoofd te bieden. 406. - Deze doet geveinsde voorslagen van vrede. ib. - En neemt nu de kans waer om Lodewyk onder den voet te krygen. 407. - Karel stelt Lodewyk voor om hunne magt te vereenigen. 408. - Dit gaet door, en beide marcheren elkander te gemoet. 409. - Karel en Lodewyk spannen samen. 410. - En komen met twee legers op Lotharis af. 411. - Deze zoekt tyd te winnen, omdat hy krygsmagt uit Aquitanië verwacht. 412. - Als zy gekomen is, werpt hy 't masker af en tergt zyn broeders. 413. - Groote slag van Fontenai. 414. - Lotharis delft het onderspit. 415. - Het verlies van beide kanten is groot. 416. - Gevolgen van den slag van Fontenai, rampzalig voor het koninklyk gezag. 417. - Hoe de vasallen daer hun voordeel meê doen. ib. - Poogingen van Lotharis om weêr boven te komen. 419. - De twee broeders vereenigen nogmaels hunne magt. 420. - Lotharis

 

 

[pagina 609]

erkent dat zyne zaken achteruit gaen. 422. - En doet nieuwe voorstellen. 423. - Waer Karel en Lodewyk naer luisteren, ib. - Voorloopige onderhandelingen. 424. - Vrede van Verdun. Verdeeling van het ryk onder de dry broeders. 425. - Hoe de grenslynen getrokken werden. 426. - Of deze vrede gemeend was. 429. - Verordeningen der gebroeders ten gemeenen voordeele hunner ryken. 430. - Bedreigingen aen de Noordmannen gedaen. 432. - Dier verwoestingen in West-Frankryk. 433. - In Friesland. 434. - In Vlaenderen. 436. - Dood van keizer Lotharis. 437. - Zyn ryk verdeeld onder zyne dry zonen. ib. - Het ryk van Lotharis of Lotharingen. 438. - Lotharis verstoot zyne wettige vrouw. 439. - Deze neemt haren toevlugt tot den paus. 440. - De jongste broeder van Lotharis komt te sterven. 441. - Diens ryk wordt verdeeld tusschen de twee overlevende broeders. ib. - Poogingen van den paus om Lotharis tot zyne pligt weder te brengen. ib. - Lotharis gaet naer Italië om zich te verschoonen. 442. - Zyne dood. 444. - Aen wien zyn ryk toekwam. 445. - Maer Karel de Kale maekte er zich meester van. 446. - Waerom Karels broeder daer niet tegen opkwam. 447. - Alles gaet Karel meê. 448. - Doch weldra verzoekt hem Lodewyk de Duitscher Lothryk te ruimen. 449. - De beide broeders sluiten een verdrag

 

 

[pagina 610]

te Maestricht. 450. - Lothryk verdeeld tusschen Frankryk en Duitschland. 451. - Lotharis laetste broeder eenigzins hersteld in Lothryk. 452. - Komt kort daerna te sterven. 453. - Karel deKale wordt keizer, ib. - Lothryk blyft verdeeld tusschen hem en zyn' broeder Lodewyk. 455. - Dood van Lodewyk den Duitscher. ib. - Zyn ryk verdeeld tusschen zyn dry zonen. ib. - Een deel van Lothryk aen Lodewyk van Saksen. 456. - Karel wil hem dat ontvreemden. 457. - Maer wordt verslagen te Andernach. 459. - Lothryk blyft verdeeld tusschen twee vorsten. 460. - Karel de Kale vertrekt naer de eeuwigheid. 461. - Zyn opvolger Lodewyk de Stamelaer. ib. - Diens vriendschap met Lodewyk van Saksen. 463. - De Stamelaer sterft. ib. - Hy laet twee zonen Lodewyk en Karloman. ib. - Een derde, Karel de Eenvoudige, wordt geboren na 's vaders dood. ib. - Een deel van den adel zoekt de eersten van hun regt te berooven. 464. - Lodewyk van Saksen doet daerin meê. ib. - Maer de vrienden der twee vorsten doen hen zalven en kroonen. ib. - Voorstellen aen Lodewyk van Saksen om hem Lothryk in zyn geheel af te staen. 465. - Lodewyk aenveerdt. ib. - Lothryk aen Duitschland vereenigd. ib.

Tiende hoofdstuk. - De invallen der Noordmannen. Vervolg. - Lothryk wankt tusschen

 

 

[pagina 611]

Duitschland en Frankryk. - Het wordt een hertogdom. - 879-912.

466

De Noordmannen vallen in Vlaenderen. 467. - Verwoesten Teruanen. ib. - En Doornik. 468. - Rampzalig lot der kloosters en abtdyen. ib. - Slag van Thuin. 469. - Staet van Germanië. 470. - Dood van Karloman van Beijeren. 471. - Lodewyk van Saksen erft zyns broeders ryk. ib. - Karel de Dikke wordt keizer. ib. - De Noordmannen te Nimwegen. 472. - Lodewyk van Saksen komt hen daer uitdryven. 473. - De landen tusschen Schelde en Somme afgeloopen. 474. - De fransche koningen voeren kryg in 't Zuiden. ib. - Nieuwe verwoestingen der Noordmannen in Vlaenderen en Picardië. 475. - Slag van Saucourt. Nederlaeg der Noordmannen. 476. - Deze vestigen zich tusschen Maes en Rhyn. 478. - Hun kamp te Elsloo. 479. - Vernieling van paltsen en kerken. 480. - Lodewyk van Saksen sterft. 481. - Een leger door hem herwaerts gezonden loopt uiteen. 482. - Vertwyfeling der Lothryksche onderdanen 483. - Zy nemen hunnen toevlugt tot de fransche koningen. ib. - Een van deze, Lodewyk III, sterft. 484. ib. - Karel de Dikke wordt koning van Germanië en Lotharingen. 485. - Hy besluit de Noordmannen te komen bevechten. 486. - Hoe groot zyne krygsmagt was. ib. - Elsloo

 

 

[pagina 612]

wordt belegerd. 487. - Na twaelf dagen van voorspoed, breekt er een ysselyk onweêr uit. ib. - Waer de belegeraers veel by lyden. 488. - Karel verliest den moed. 489. - En maekt een schandelyken vrede met de Noordmannen. 490. - De Noordmannen in West-Frankryk. 491. - Koning Karloman koopt hen uit. 493. - Een deel van hen komt naer Leuven. 494. - Karlomans dood. 495. - Karel de Dikke wordt koning van Frankryk. 497. - De Noordmannen keeren terug naer Frankryk. 498. - En gaen Parys belegeren. 499. - De koning wordt ter hulp geroepen. 500. - Maer in stede van te vechten, koopt hy Parys voor geld vry. 501. - Verontweerdiging der germaensche Grooten. ib. - Zy zetten Karel te Tribur af. 502. - En kiezen Arnulf van Karinthië in zyn plaets. ib. - Arnulf wordt koning van Lotharingen. 503. - Maer In Frankryk kiest men Odo graef van Parys. ib. - Hoe het toen in 't Zuiden en in Italië stond. 504. - Hoe het erfdeel van Karel den Groote toen ter tyd verbrokkeld was. 503. - De Noordmannen te Maestricht. 506. - Arnulf zend er een leger naertoe. ib. - Maer dat wordt verslagen. 507. - Arnulf komt zelf af. 508. - En gaet de Noordmannen te Leuven opzoeken. ib. - Schroomelyke nederlaeg van de Noordmannen te Leuven. 509. - Oorsprong dier stad. 512. - Het Castrum Caesaris aldaer. ib.

 

 

[pagina 613]

- Karel de Eenvoudige klimt op den troon van Frankryk. 514. - Zwendebout, zoon van Arnulf, wordt koning van Lotharingen. 515. - Onregtmatige beschuldigingen tegen dien vorst. 516. - Hoe de adel het in dat ryk stelde. 517. - Koning Arnulf wordt te Roomen keizer gekroond. 518. - Zwendebout worstelt met zynen adel. ib. - De twist wordt voor een' oogenblik bygelegd. 519. - Doch begint op nieuw met Raginer Lankhals, graef van Henegau. ib. - De koning belegert hem te Durfos. 520. - De Lothryksche edellieden bieden de kroon aen Karel den Eenvoudige. 521. - Deze ontvangt ze en komt herwaerts. ib. - Doch maekt akkoord met Zwendebout en keert naer huis. ib. - Arnulf sterft. 522. - Zyn zoon Lodewyk-het-Kind volgt hem op. ib. - En wordt door den Lothrykschen adel ook tot koning gekozen, ib. - Zwendebout raekt de kroon kwyt met het leven. 523. - Inval der Hongaren in Duitschland. 524. - Dat door hen grootendeels afgeloopen en verwoest wordt. 526. - Dood van Lodewyk het Kind. ib. - Koenraet van Franconie wordt tot koning van Duitschland verkozen. - 527. - Normandyë aen de Noordmannen afgestaen. 530. - Karel de Eenvoudige wordt koning van Lotharingen. 531. - Hy noemt Raginer Lankhals voor zyn' stadhouder, met den titel van hertog. 533.

 

 

[pagina 614]

Elfde hoofdstuk. - Geschiedenis van het hertogdom van Lotharingen. - 912-1106.

535

De hertog van Lotharingen aenvankelyk een Onderkoning. 536. - Raginer leeft in vriendschap met zyn' weldoener. 537. - Maer sterft na vier jaer regering. ib. - Zyn oudste zoon Gislebert wordt in 's vaders plaets gesteld. ib. - Portret van Gislebertus. 538. - Hoe hy Karel naer de kroon steekt. ib. - Maer moet gaen vlugten. 539. - Hy wordt verzoend met den koning. ib. - En werkt op nieuw tegen hem. 540. - Onlusten in Frankryk. ib. - Koning Karel raekt de kroon kwyt. ib. - En de vryheid. 541. - Hy sterft. ib. - Rudolf van Burgondië wordt koning van Frankryk gekroond. ib. - Maer de Lothrykers willen hem niet erkennen. 542. - Zy bieden de kroon aen Hendrik koning van Duitschland. ib. - Die algemeen erkend wordt. 543. - Lothryk voor goed gescheiden van Frankryk. 544. - En vereenigd met Duitschland. 545. - Hendrik stelt orde in de Lothryksche zaken. ib. - Geeft zyn dochter Gerberga ten huwelyk aen Gislebert. 546. - Dood van koning Hendrik. 547. - Zyn zoon Otto I klimt op den troon van Duitschland en Lothryk. ib. - Zyne strengheid tegen den adel. 548. - Maekt hem zyn eigen broeders tot vyanden. ib. - Gislebert doet met hen meê. ib. - Dood van Rudolf

 

 

[pagina 615]

koning van Frankryk. 549. - Lodewyk IV van Over-Zee raekt daer op den troon. ib. - En Gislebert aen zyn eind. 550. - Diens zoon volgt den vader op in het hertogdom van Lothryk. ib. - Maer sterft kort daerna. 551. - Koenraet de Wyze krygt het hertogdom. ib. - Tegen den dank van Gisleberts neef, graef Raginer III van Henegau. ib. - En van 's lands adel. 552. - Hertog Koenraet trouwt 's konings dochter. 553. - Maer vergeldt die eer met ondank. ib. Onlusten in Duitschland. ib. - Hertog Koenraet staet tegen zyn' schoonvader op. 554. - En verliest zyne weerdigheid. ib. - Koning Otto geeft het hertogdom aen zyn' broeder den aertsbisschop Bruno. 555. - De afgezette Koenraet valt met de Hongaren in 't land. 556. - De Lothryksche leenmannen tegen malkander aen 't vechten. 557. - Bruno komt er tusschen. ib. - De Hongaren worden verslagen te Lechfeld. 558. - Koenraet laet er 't leven. ib. - Hertog Bruno toomt den adel in. 559. - En doet hem het gestolen goed weêrgeven. 560. - Graef Raginer van Henegau blyft wederspannig. ib. - Bruno neemt hem zyn leenen af. 561. - Raginers kinderen wyken naer Frankryk. ib. - Nieuwe strengheden van Bruno tegen de leenmannen. 562. - Bruno verdeelt het hertogdom in twee. 563. - Opper- en Neder-Lotharingen. ib. - Zekere Godfried wordt hertog van

 

 

[pagina 616]

Neder-Lotharingen of Lothryk. 564. - Otto I wordt keizer. 565. - Hertog Godfried sterft. ib. - De aertsbisschop Bruno ook. 566. - En keizer Otto insgelyks. ib. - Otto II volgt hem op. 567. - Raginers kinderen komen weêr, en de fransche koning Lotharis wil Lothryk inpalmen. ib. - Zyn broeder Karel krygt het hertogdom. 568. - Lotharis verrast Aken. ib. - Maer het wordt hem het jaer daerna betaeld gezet. 569. - Hertog Karel komt te Brussel woonen. 570. - Dood van keizer Otto II. ib. - Zyn zoon Otto III volgt hem op. ib. - In Frankryk sterft koning Lotharis. ib. - En wordt opgevolgd door zyn' zoon Lodewyk V. 571. - Die eerlang ook uit de wereldt scheidt. ib. - De kroon van Frankryk komt hertog Karel van Lothryk toe. ib. - Maer Hugo Capet weet ze hem te ontrekken. ib. - En raekt zelf op den troon. ib. - Karel wil zyn regt inspannen. 572. - Doch raekt het kwyt met zyn vryheid, en sterft. ib. - Zyn zoon Otto volgt hem op in het hertogdom van Lothryk. 575. - Maer sterft op zyne beurt vroegtydig. ib. - Met hem staekt de mannelyke afkomst van Karel den Groote. ib. - Diens stam leeft echter voort in de vrouwelyke linie. 574. - Otto's zusters getrouwd met de graven van Leuven en van Namen. ib. - Het hertogdom wordt gegeven aen Godevaert van Eenham. ib. - Graef Lambert van Leuven komt daer tegen op. 575.

 

 

[pagina 617]

- Maer hy verliest het spel en het leven. 576. - Kryg tegen den graef van Holland. ib. - Waerom daer zoo veel manschap voor opgeroepen werd. 578. - Het ding mislukt deerlyk. 578. - Dood van hertog Godevaert. 579. - Zyn broeder Godelo volgt hem op. ib. - Het markgraefschap van Antwerpen. ib. - Keizer Hendrik II sterft. 580. - Koenraet de Saliër volgt hem op. ib. - Godelo wordt den keizer vyandig, doch verzoent zich. 581. - En krygt ook Opper-Lotharingen te leen. ib. - Zyne dry zonen. 582. - De vader sterft. ib. - Godevaert III erft Neder-Lotharingen. ib. - Maer wil er het andere nog by. ib. - En zoo wordt het weêr oorlog. 583. - Godevaert raekt gevangen. 584. - Maer wordt in vryheid gesteld. ib. - En begint op nieuw tegen den keizer te kampen. 585. - Deze neemt hem zyn hertogdom af. 586. - En geeft dat aen Frederik van Luxemburg. ib. - Godevaert wykt naer Italië. ib. - De keizer sterft. ib. - Hendrik IV komt op den troon. ib. - En verzoent zich met hertog Godevaert. 587. - Deze komt weêr naer België. ib. - Doch verhuist weldra naer de andere wereld. 588. - Godevaert IV, de Bultenaer, wordt hertog. ib. - Zyne groote hoedanigheden. ib. - Zyne diensten aen keizer Hendrik. 589. - Hy wordt vermoord. 590. - Zyn neef Godevaert van Bouillon erft des Bultenaers alloden. ib. - En krygt het markgraef-

 

 

[pagina 618]

schap van Antwerpen. ib. - Maer het hertogdom wordt gegeven aen Koenraet, 's keizers zoon. 591. - Die tegen zyn' vader opstaet. ib. - En het hertogdom kwyt geraekt. 592. - Nu wordt Godevaert daer meê beleend. ib. - De eerste kruistogt. ib. - Godevaert vertrekt naer het heilig land. ib. - En wordt tot hoofd der kruisvaert gekozen. ib. - Hy neemt Jerusalem in. 593. - Wordt koning. ib. - Maer sterft het jaer daerna. ib. - Het hertogdom van Lothryk wordt gegeven aen Hendrik van Limburg. 594. - Doch deze raekt het kwyt, en het hertogdom gaet over tot het grafelyk huis van Leuven. ib. Stamtafel der Karolingers, naest Bladz. 594.

 

einde van den bladwyzer.

 

ERRATA.

Bladz. 228,	regel 13, staet meester - lees meesters
235,	regel 3 van het opschrift, staet regtspleging, - lees regtspleging.
ib.	regel 2 van den tekst, staet negende eeuw - lees achtste eeuw