Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Veur-reden.

ALsmen den ghemeynen handel en wandel der menschen aen-merckt, daer sietmen d'eenighe soo toe-ghedaen, om een ieder goedt en behulpsaem te wesen, ende d'andere soo hun tot quellinghe, en bederuenisse haers naestens begheuende, als oft sy daer toe gheboren waren. In dese verscheyden porringhe, en pooghinghe, sien wy veur ooghen, t'ghene dat de Wijse-man seght: Vnus aedificans, & vnus destruens: D'een maeckende en+ stichtende, ende d'ander brekende en ont-stichtende. Het welck dadelijck, en figuerlijck gheschiedde ten tijde+ van Nehemias, als de Ioden de mueren van Hierusalem stichtten, ende de om-ligghende benijders de selue sochten ter neder te werpen.

Tot lof ende veur-deel van de ghene, die hun tot hulp van andere stellen, ist dat eer-tijdts Cicero het segghen+ van Plato verhaelt heeft: Non solùm nobis nati sumus: Wy en zijn veur ons alleen niet gheboren. D'welck+ oock soo ghenoegh de H. Apostel Paulus seght: Nemo enim nostrûm sibi viuit: Niemandt van ons, en leeft veur sy seluen: maer ten dienste van Godt bouen al, ende dan, tot sijnder sielen, ende voorts tot sijns naestens hulpe en saligheydt. Soo hy oock t'onsen veur-nemen, sy seluen+ als een exempel en spieghel stelt, segghende: Omnibus omnia factus sum; vt omnes facerem saluos: Ick ben allen menschen al gheworden: op dat ick een ieghelijck winnen en saligh maecken soude. Soo naer hem dit noch andere op ghenomen hebben, metter spreek-woordt, en metten wercke.

Teghen de ghene, die hun tot verleydschap ende bederuenis van andere begheuen, streckt die waere en+ swaere sententie des Wijse-mans: Homines pestilentes dissipant ciuitatem: Schimpighe en schadelijcke menschen verderuen een stadt. Want deur haer-lieder quaedt in-gheuen, exempel, ende op-stel, verderuen sy't al, daer sy aen-comen. Ende sy zijn de cause vande verwoestinghe der ghemeynte, van steden en van landen.+ Van soodanighe sprekt Cicero: Nulla detestabilior est immanitas, quàm eorum, qui lacerant scelere patriam: & in ea funditus delenda, occupantur: Daer en is gheen vervloeckter boosheydt, dan der ghener, die deur argheydt ende quade stucken, hun vaders-landt verscheuren: ende hun begheuen om t'selue ten gronde te verwoesten.

De sulcke moght-men met al-soo goeden rechte, Vyanden des menschelijcks gheslachts noemen, als-men+ eer-tijdts eenen Timon van Athenen noemde. Die soo alle menschens qualijck-vaert beminde, dat hy alle de weerelt, ende sy seluen mede, haette. Dan, soo hem eens Alcibiades noch een kindt wesende, in t'ghemoedt quam, nam het in sijn armen, ende kustet, met groote

teeckenen van lieflijckheydt dat kindt aen-vallende. Ghevraeght zijnde, wat hem ouer quam, teghen sijn naturel ende ghewoonte, dit kindt sulcken vriendelijcheydt ende blijdschap te bewijsen! Ick hebbe (seyt hy) daerom dit kindt soo lief, om dat ick uyt sijnen aerdt en seker teeckenen, in hem veur-sie, dat hy noch eens, die van Athenen, een groote cause ende oorsaecke van veel verdriets ende quaedts worden sal. Allen die hope dede sijn herte soo seer verheughen. Anders en moght hy geen menschen gheluchten, noch met vrede gelijden.

Sy hadden, veur-waer, d'een den anderen wel vonden.+ Want desen Alcibiades was van sulcken arghen aerdt, dat hy, noch een kindt wesende, ende Periclem sijnen oom eens mis-troostigh vindende, hem vraeghde, waerom hy soo droeuigh was? Hy antwoordde: Ick heffe en legghe, hoe ick den Volcke goedt bewijs en rekeninghe gheuen sal, vande groote on-costen, die ick op de ghemeyne burse ghedaen hebbe: ende ick en sieder my niet wel deur te gheraecken. Soo seyde dit kindt Alcibiades, sijn neefken, daer op: Quinimò cogitandum tibi potiùs, quomodo non reddas: Wat soudt ghy v hoofdt daer mede breken, seyt hy? Peyst lieuer ter contrarie, hoe ghy gheen rekeninghe en sult gheuen. Den oom Pericles dit op-nemende, heeft sijn eyghen volck sulcken roeren van orloghe by den vyandt bedecktelijck op-gherockt, dat-ment qualijck coste af-ghespinnen: ende soo, dat de ghemeynte van Athenen gheen ghedachte noch moete en hadden, om van rekeninghe meer te peysen: maer hadden al ghenoegh te doen, om hun Rijcke deur den seluen Periclem te bewaeren. Ende desen ionghen, Alcibiades, te manne ghecomen zijnde, heeft hem soo voorts ghedraghen, dat hy sijn eyghen Vader-landt in vele manieren ghequolen, ende ten eynde gansch verdoruen ende verwoest heeft.

Ende dien Timon veur-seyt, was oock soo boos ende+ onmenschelijck, dat, als hy eenen ouden fijghe-boom

(daer vele van Athenen haer seluen aen verhanghen hadden) af cappen soude, om sijn huys te vermeerderen: gingh eerst by de Magistraet, ende verclaerde daer ouer-luydt: Soo wie leuens moede waere, ende sy seluen verhanghen wilde, dat hy terstondt comen soude, eer hy sijne boomen velde. Wat een on-aerdighe nature van menschen is my dat? Iae't: maer noch schadelijcker vyanden der ghemeynte zijn sy, die andere, naer de siele, deur quade leeringhe, als ketteren, oft deur quaden raedt ende exempelen, als Politijcken ende quade Christenen, verleyden en verderuen.

Daerom, ghelijck het een seer schadelijcke saecke is, als sommighe hun sinnen en vermoghen, tot verleydschap van andere stellen: al-soo doen sy seer wel, die met al haere maght, haren naesten tot meerder deughdt en saligheydt soecken te brenghen. Eenighe met het prediken van d'woordt Godts, ende salighe vermaninghen: ander deur t'vervoorderen van kercken, Cloosteren, Collegien, Scholen, Godts-huysen, ende dierghelijcke godt-salighe instellinghen, tot Godts eere, ende saligheydt der sielen eyghentlijck streckende. Als oock alle andere, die naer haeren staet oft ampt, de goede veur-staen, ende de quade behoorlijck straffen, ter ghemeyne ruste en wel-standt. Onder alle welcke, de minste noch de leste niet en zijn (al noemde ickse lest) die deur goedt exempel ende ghestichtigh leuen, andere, als metter daedt, wijsen en leyden, deur den wegh der deughden ten eeuwighen leuen.

Dus heeft my goedt ghedocht, ter meerder eeren Godts, ende tot een weynigh onder-standts van sommighe sielen, onder soo groot ghetal, van die verloren gaen, oock wat de handt toe te steken, neffens soo vele andere die den principalen, ende veur-neemsten last draghen: om met dit selue, d'welck ick naer mijn cleyn vermoghen soude connen by brenghen, te helpen: oft om eenighe der dolende, ten rechten weghe te doen keeren: oft die twijfelachtigh is, goeden raedt

en vasteren standt te geuen: oft emmers, die noch staen, ende deur het oprecht Catholijck ghelooue, den salighen wegh der gheboden Godts wandelen, in het selue deur mijn cleyn toe-doen te verstercken, ende den moedt tot weldoen te vermeerderen, om te vlijtiger al te deur-comen.

Hier toe hadd'ick, ouer acht oft thien iaren, seker Vragen ende antwoorden in dicht oft rijm gestelt: waer in ick het principale van t'Christen geloof, ende van't deughdelijck leuen in t'corte begrijpende was, ten op-sien der Christelijcke Iongheydt: wiens goedt onder-wijs my oyt seer aen-gestaen heeft, als wesende een vande orborlijckste oeffeninghen, die men in de Christene ghemeynte doen mocht. Ende, soo ick tot een cort ende claer beduydt der seluer hondert Vragen ende antwoorden, begonst eenighe uyt-legginghe daer op te stellen, meest om te bewijsen wat dat sy al in-hielden, ende watter op liep, om soo veel te meer profijts ter sielen, veur die't lesen oft hooren moght, Christo aen te brenghen: soo ist gheschiedt, dat het onder de handt meer ende meer wassende, langher aen-gheloopen heeft, ende meerder gheworden is, dan ick gheschickt oft oock ghedacht hadde.

Dat den Catechismus, oft Christelijcke leeringe aengaet, dat hebb'ick meest al in t'corte ghestelt: als meer dienende tot een ververschen van t'ghene, dat men te veuren ghehoort ende elders gheleert heeft, dan tot een nieuw her-nemen van t'ghene, d'welck soo wel ende soo menighvuldelijck van andere tot noch toe ghestelt ende uyt-ghegeuen is gheweest. Soo waer nochtans iet sulcks van my wat langher oft breeder verhandelt wordt, dan andere puncten der ghelijcker materie, dat magh uyt sulcker oorsaecke gheschiedt zijn, om dat by auontuere t'selue op sulcker manieren eer-tijdts niet en heeft gheroert gheweest.

Waer by het oock comt, dat sommige Capitelen corter vallen, ende andere ter contrarie seer langh. Niet, dat in de corte, stof ghebrak, om oock in d'lange te beleyden: maer, om dat sulcks, oft soo noodelijck niet en scheen te

wesen, oft dat-men het selue deur ander betere wegen, vernemen en weten moghte: al-daer de saecke langher aen leydende, daer't my orboorlijckst ende heden-s'daeghs meest dochte van noode te wesen. Emmers, daer de geest my toe dreef in't schrijuen, daer hebb'ick de penne oock laten loopen, soo verre my mijn herte ghetuyghde, dat ick met eenen goeden yeuer gheroert was, om t'quaedt ende der quaed-willighen voort-stel te beletten ende om Godts eere ende de deughd te vervoorderen. Welcke mijne goede meyninge men oock wijten moet, al t'gene, datter oft niet soo treffelijck, oft niet soo ordentlijck ghestelt en is, als de saecke oft de Leser wel souden met rechte mogen vereysschen. Biddende daerom den seluen, dit mijn cleyn veur-nemen soo te willen in dancke nemen, als ick hope dat Godt doen sal: wien ick met Dauid segghe, als hy nu gereedschap totter stichten des Tempels ghemaeckt+ hadde: Scio, Deus meus, quòd probes corda; & simplicitatem diligas. Vnde & ego, in simplicitate cordis mei, laetus obtuli vniuersa haec: Ick wete wel, o mijn Godt, dat ghy de herten aen-siet, ende beproeft: ende dat ghy de eenvuldigheydt bemint. Daerom hebb'ick oock, in de simpelheydt bemint. Daerom hebb'ick oock, in de simpelheydt mijnder herten, met blijdschap, vry-willigh, v alle dese dinghen op-ghedreghen.

Dat ick dit boeck den naem Christelycken VVaerseggher hebbe ghegeuen, reden is dese: Om dat nu de menschen soo geneyght zijn om raedt en daedt te versoecken van hem, die de ghesworen vyandt Christi ende der Christenen is: dat is, vanden boosen geest, in sijn allendige slaefsche dienaers, en dienaressen, Tooueraers, Waer-seggers, Geborte-lesers, Fortuyn-seggers, Handbesienders, ende sulcke verduyuelde menschen. Het welcke fenijnigh quaedt, hoe't meer en meer onder de Christenen verbreydt: hoe dattet te claerder een teecken is van een groot af-scheyden van d'eeuwighe Waerheydt ende waerachtigen Saligh-maecker, Christus Iesvs onse Heere. Eerst-mael, by ghebreke van ghelooue: daer naer vervolghens, deur een ongoddelijck leuen: waer mede

de weerelt heden-s'daeghs schijnt ouer-goten, iae deurweyckt te wesen: naest het punct, om te verdrincken ende te versincken: ende meer dan tijdt de selue de handt te bieden, ende alle andere op te roepen, ter hulpe: op dat sy in haere boosheydt niet en versmoore.

Als-men dan nu soo tot vragen ende onder-soecken gheneyght is ende om in alle tegentheydt oft noodt, tot de loghenachtighe Waersegghers te loopen: soo hebb' ick desen boeck den naem van Christelycke VVaerseggher willen gheuen: op dat-men gherustelijck hem toegae, ende vrij vraghe, sulcks als-men weten oft hebben wilt. Hopende dat hy, oft in d'besonder, oft emmers in t'ghemeyne, goedt bescheedt ende verclaers sal gheuen, op t'ghene dat-men met ganscheydt des herten, ten goeden veur-nemen vragen moghte: soo wel om spoedelijck en gherustelijck te leuen, als oock om wel ende salighlijck te steruen. Ende om soo, deur dit tijdelijck verdriet, het eeuwigh verdriet t'ont-gaen, ende die blijde, gheduerighe hemelsche wel-vaert en glorie te becomen. Waer toe ick oock den goed-willighen Leser bidde, my met sijn ghebedt te willen helpen.


Vorige Volgende