Verhalen uit de geschiedenis van België

[p. 115]

XXIX.
De graef van Egmont.
(† 5 Juny 1568.)

Egmont van eener oudadelyke familie afstammend, verwierf in 1557 op S. Laurensdag, eenen eeuwigen roem. Op dien dag behaelde de nederlandsche held te S. Quintyn, in name van Spanjes koning, Philip den tweeden, eenen zegeprael op de Franschen, die den veldheer en zynen volke eere, en hunnen koninge magt byzette. Coligny en Montmorency, die vermaerde aen voerders der Franschen, verloren in dien slag vyftig vaendels, dertig standaerden, twintig ruitervaentjens, al hun geschut en een wondergroot getal krygslieden, waeronder Montmorency zelf telde.

Tot gedachtenis aen die zege, liet Philip de II.^e, ter eere van S. Laurens, eene kerk, een klooster en

[p. 116]

een paleis bouwen, die later onder den naem Escurial, Spanjes koningen ten verblyve dienden.

De vader van Philip, onze Keizer Karel, had reeds Egmonts dapperheid leeren hoogschatten, zoo wel in Afrikas verzengde zandstreken, als by der belegering van S. Dizier, waer de keizer den nog jeugdigen held tot kapitein-generael verhief. Bovendien dankte men den grave van Egmont de schitterende zege, by Grevelingen op de Franschen behaeld, en waer de bevelhebber der vyanden, de maerschalk de Termes, gevangen werd genomen.

Egmont paerde, als krygsman, blinkende hoedanigheden met vaderlandsche deugd. Het moet dus niemand verwonderen, dat hy door onze voorouders bemind werd. Die liefde beantwoordde hy met eener grenzelooze verknochtheid aen de belangen der gemeente. By hem ging het welzyn zyner landgenooten voor al ander. De tyd naekte, dat die liefde op harde proef zou gesteld worden.

Prins Willem van Oranje stond in Nederland aen 't hoofd der misnoegden, die Spanjes juk wilden afschudden, in den tyd, toen Margaretha van Parma alhier het stadhouderschap bekleedde. Egmont, door de banden der vriendschap met Oranje verbonden, liet zich medeslepen in den aenslag van prins Willem. En gelyk het altoos gaet, waer eene omwenteling voorbereid wordt, zoo ging het hier ook toe; men verbreidde het gerucht, dat Philip in ons land een onmenschelyk bloedgeregt wilde invoeren.

[p. 117]

Dit gerucht kreeg eenigszins waerschynlykheid, toen hertog Alva naer de Nederlanden gezonden werd met een grooter gezag dan dat der stedehoudster. Daer nu het land al meer en meer aen 't gisten kwam, en ook de voorstellingen van Egmont en anderen niet geacht wierden, zoo deelde Egmont, die 't heil zyns vaderlands steeds beoogde, niet in de gevoelens der spaensche veldheeren, en nog minder in die huns strengen aenvoerders.

De hertog van Alva, wel een dappere, trouwe bevelhebber, maer tevens een listige, wreede tyran, deed den 7 September 1567 den staetsraed in zyn paleis te Brussel vergaderen. De listige Spanjaert gaf voor, hy had die heeren over staetszaken te raedplegen.

De grave van Egmont en die van Hoorne begaven zich zonder argwaen by den hertog. Na eene lange beraedslaging, sloot de hertog de zitting zonder zich in iets te verraden. Egmont was gereed om zich in een ander vertrek te begeven, ten einde met Alvas zoon eene begonnen speelparty te eindigen, toen hem een spaensch officier den degen afeischte, en dien zonder weèrstand van hem ontving. Alleen sprak hy, met der eene hand op de borst, terwyl hy kalm en groot met der andere den degen overhandigde: ‘Ik heb dien echter nooit dan tot 's konings eere getrokken!’

Onmiddellyk daerna, toen Hoorne, zonder aen eenig gevaer te denken, op het vertrekken stond,

[p. 118]

werd hy ook staetsgevangen genomen. Zyne eerste vraeg was naer Egmont. Toen men hem zeide, dat zyn vriend hetzelfde lot had ondergaen, sprak hy rustig: ‘Hy heeft zich door my laten geleiden; het is billyk, dat ik met hem deel in een en zelfden ramp.’

De twee vrienden waren vooraf veroordeeld. De betuigingen werden niet aengehoord; de bewyzen hunner onschuld, verworpen; hunne eigene verdediging, nauwelyks aengemerkt, ofschoon men ze van verdedigers had beroofd.

Zy vielen als slagtoffers der vryheidsliefde onder het zwaerd des beuls, tegenover Brussels stadhuis. Alva woonde, achter de gordyn eener venster, die bloedige belooning by, door spaensche dankbaerheid geschonken.

Daegs voor de uitvoering van Egmonts halsstraf, was Sabina, zyne huisvrouw, met hare kinderen (zy had er dertien) gekomen om Alva te smeeken; en, den yzeren arm uitstekend, sprak deze ongeroerd: ‘Morgen zal uw man uit de gevangenis komen.’ In der daed, hy kwam er uit om 't schavot te beklimmen.

Eens vryen burgers vrye borst
Staet hooger dan een onvry vorst.