Het land van Reynaert

[p. 131]

Amelberga

Onder de Krijgsbaan door, de Parklaan in en de weg naar het station volgen en verder de Parklaan volgen naar het centrum. Rijden tot vóór het park en aan het café 't Uilenhof links voor ons de Fonteinstraat in.

Toch even parkeren voor een kleine verkenning van de onmiddellijke omgeving. Eerst en vooral het huis nr. 14 opzoeken in de Kasteeldreef: een wit plechtstatig huis met grote bakstenen remise links. Oorspronkelijk was dit ‘kasteel’ het jachtpaviljoen van Bernadotte, generaal van Napoleon en koning van Zweden. Kunstschilder August Sloor kocht het goed in 1861 en vergrootte het; hij tekende ook voor een Egyptische zaal en een Vlaams salon (privé). Wandel nu naar de ingang van het park. Hier stond eertijds een machtig kasteel, dat dit nu al tweehonderdjarige park beheerste, precies op de plaats waar nu het Scheldebad staat. Het woord ‘machtig’ wordt gesuggereerd door de pijlers achter het Scheldebad tegen de spoorweg; ook een stenen leeuw die we op onze parkwandeling ontmoeten, getuigt van vroegere glorie. In 1966 werd dit kasteel afgebroken. In de volksmond heette het bouwwerk het kasteel van Janssens de Varebeke, naar de vroegere eigenaar. Het werd opgetrokken in 1783, maar reeds eerder stond hier een burcht die in de 15de eeuw de naam ‘arcke’ droeg. Het huidige park heeft een rijk boombestand en Reynaert zou zeker plezier beleven aan de bonte verzameling hoenders, water- en siervogels. Terug richting Parklaan en rechts de Fonteinstraat inwandelen. Onmiddellijk zien we dan de kapel van O.-L.-Vrouw van Zeven Weeën uit 1870. Neogotisch met in de nis de beschermvrouwe van Temse: de H. Amelberga, een beeldje dat werd vervaardigd door Karel Aubroeck. Volgens de legende kwam Amelberga op zekere dag over de Schelde op de rug van een reusachtige vis, een steur waarvan trouwens bekend is

[p. 132]

dat die stellig zes meter lang kan worden. Zij zou een kerk gebouwd hebben ter ere van O.-L.-Vrouw en in Temse gestorven zijn in het jaar 772. Een opvallend bouwwerkje met bakstenen muizentandfries. En niet alleen die muizen doen aan Reynaert denken; deze kapel ligt ook op het befaamde Wegompad, een eeuwenoude bedevaart te voet ter ere van Sinte-Amelberga, patrones van landbouwers en zeevaarders, een bedevaart die tweemaal per jaar ‘omtrent de sinksendagen’ gebouden wordt. Bovendien sedert tijden waarin Van den vos Reynaerde nog veel recenter was, zegge 1323. De tocht volgt de grenzen van de parochie Temse en wordt sedert 1861 georganiseerd door de Sinte-Amelbergagilde. Onderhavige kapel is de negende pleisterplaats op de 23 km lange tocht. Naast de kapel een bijzonder mooi Vlaams hoevetje uit 1750 dat ooit met het vroegere kasteel een historisch geheel uitmaakte. Terecht werd dit rustieke gebouwtje, met strodak en ijzeren steekpomp tegen de gevel, geklasseerd als dorpsgezicht, samen met de kapel. Door de open poort van de houten schuur kom je op een schilderachtig binnenhof. Dienstgebouwen en woonhuis staan in U-vorm; de houten schuur is van 1938. De familie Janssens de Varebeke is de eigenares.

Nog even verder de Fonteinstraat in en je ziet links een blokkig wit gebouw met in de voortuin een paar mooie beeldhouwwerken. Hier woonde en werkte Karel Aubroeck (1894-1986), vooral bekend om de monumentale beelden aan de IJzertoren, het beeld van Koning Albert in Nieuwpoort en de mooie beelden aan weerszijden van de Scheldebrug in Temse. Nu woont zijn dochter in dit Permeke-achtige huis.

Terug bij de auto kunnen wij twee dingen doen: onmiddellijk onze weg vervolgen langsheen de reeds bezochte Fonteinstraat of even Temse binnenduikelen voor een kort bezoek. Dit loont in elk geval de moeite, alhoewel de sporen van Reynaert hier nagenoeg zoek zijn, tenzij je al tevreden bent met de Reynaert de vos op de nok van het linker dakvenster van het huis nr. 4 in de Oeverstraat; hier woonde de familie Reynaert, vandaar het beeld. Verder weze gezegd dat in Temse sedert het einde van de 9de eeuw de Gentse Sint-Pietersabdij bezittingen had. Onder andere de reeds vermelde heerlijkheid Steenbrugge behoorde sedert 1459 tot het domein van de abdij.

Bij een eventueel bezoek aan de gemeente (men poogde in het verleden de titel van stad te verkrijgen, maar zonder succes) Temse (Tamasiacum of ‘woning van de Kelt Tamasius’ - zie Kemzeke), de Kasteeldreef inrijden (verder in nr. 11 woonde de bekende beeldhouwer Adriaan Nijs, stamvader van een kunstenaarsfamilie die we in menige Wase

[p. 133]

kerk terugvinden, niet in het minst in Temse). Onder de rijksweg Sint-Niklaas-Breendonk door naar de Scheldekaai en hier parkeren. Ga direct naar het mooie huis met opmerkelijke trapgevel: de Watermolen, waarin het toeristisch informatiekantoor is ondergebracht. Het voormalig molenhuis vermeldt de datum 1588, de woning 1661. Het gebouwencomplex staat vandaag op een gedempte vliet, een zijarm van de Schelde. Twee waterraderen stonden na elkaar geplaatst en achter het laatste rad lag een bruggetje richting kasteel (tot 1851). De vliet werd overwelfd en gekanaliseerd doch verzandde door werken aan de kaai. Begin deze eeuw was de watermolen een bloeiend hotel-restaurant. In 1973 werd het gebouw deerlijk gehavend door een overstroming en de inboedel werd vernield. Nu functioneert de Watermolen als toeristisch centrum van de waterkant.

Trek dus dit oord van informatie binnen en schaf je voor luttele franken het foldertje Stadswandeling aan. Meteen hebben wij ook uitleg over het borstbeeld dat tussen Watermolen en Scheldekaai staat: het gaat om Arthur Wilford, pianist en componist, fervent aanhanger van Peter Benoit en stichter van de Vlaamse muziekschool in Brussel (1904). Natuurlijk valt ons ook op dat de Scheldekaai in Temse, afgezien van de zandhopen en bijbehorende installaties, een vrij riant geval is. Bloemen overal, knappe terrasjes en stemmige eethuizen, allemaal keurig tot in de puntjes verzorgd. Links de indrukwekkende brug (365 m) vanwaar men een prachtig uitzicht heeft op Temse; aan de overkant de groene warreling van dijken, struikgewas en bomen. Voorzien van de stadskernwandeling kan Temse volwaardig bezocht worden: de O.-L. -Vrouwekerk met prachtig houtsnijwerk (Adriaan en Philip Nijs: voornaamste vertegenwoordigers van de rococo in België), het monumentale gemeentehuis met elegant belfort, het gemeentemuseum in de Kasteelstraat (open op zaterdagnamiddag en zondag), het kleine parkje nabij de Kasteelstraat met mooi Amelbergabeeldje van Karel Aubroeck, het huis nr. 4 in de Oeverstraat met Reynaert in top. Temse gaat prat op heel wat beroemdheden die er geboren werden en geleefd hebben: Priester Poppe, de gebroeders Van Raemdonck, die samen sneuvelden nabij Steenstrate tijdens de Eerste Wereldoorlog. Karel Aubroeck vereeuwigde ze bij de IJzertoren, waar zij ook begraven liggen. Verder schilder Tony van Os en Karel Aubroeck zelf.

Voor wie wandelen lang leven is, zijn er in de Watermolen nog meer foldertjes: het Schousselbroekpad, het Wegompad, het bijzonder aantrekkelijke Buitenlandpad... Ook fietsers komen aan hun trekken met de Sterroute.