|
| |
| |
| |
't Hart op de Vêluw.
Phu! zóo gluujend was 't ien doagen niet gewêst. Wie over den Rien voer - van de Bêtuw noar de Vêluw, of andersum - die most, as mins, al z'n verstand gebruuken om niet over den rand van 't bootjen as 'en rot ien 't water te springen, went die zon.... neemoar die zon, ze stak as 'en noald! - Wiend? Zelfs geen onneuzel trekske liep er over 't woater.
As Bram Oarends, uut de Bêtuw, niet zoo arg verliefd was gewêst, dan zou 't hum zeker berouwd hebben dat ie zich met zóo'n hits noar de Vêluw liet overzetten. - Bram's voader zei giesteren da'j van zoo'n hits heelegoar versmelten kos, krek as 'en keers deur de vlam. - Nee, gekheid! Alêvel, 't is toch gluujend op den Rien.
Bram streupte de mouwen van zien Zundagsche jas op, en sliert de beie hand tot over de polsen deur 't woater. Moar wat helpt 'et! 't Water is zoo werm dat de boars' d'r wel goar ien mot wêzen. - Phu! wat 'en hits!
Nou, 't lupt op 'en eind; de boot kumt 'et kribhout al noader. Teun de veerknecht zeit: ‘Goddank!’ Bram griept 'en tak van 't rieshout oan den Vêluwschen oever; zeit: ‘G'endag soam!’ en stapt dan de boot uut.
Teun de veerknecht brendt zich bijkans de vingers oan den ketting van 't oakske dat ie vastleit; kruupt onder 'en wilgeboom; bloast tegen de knoas' - 't klein gediert' - dat 'em ien de oog' wil vliegen, en gluurt toch Bram noa; Bram, die nou al gunder oan 't eind van de wei, de zwoare eikenloan ienstapt, woaronder 't zwart ziet, arg lommerig-duuster, met kleine glimpscheutjes van de zon d'r deurheer.
Teun kiekt 'em noa, en gronnikt met 'en bezonderen gloed ien 't oog. Hie weet er meer van! Bram Oarends het niet zwiegen kunnen. Bram het 'en liefke op 't Hoog. Moar sjuut! d'r kos niks van ienkommen; went, a'j zooas Bram's voader groote gloas' ien oe hofstee, en dik duiten ien 't kammenet het zitten, dan zu'j 'en erm kiend van 'en tolboas toch krek zoo min oanzien as 'en verloopen schoenzool.
- Alêvel, wat schêlt 't mien, denkt Teun, en kiekt nog lillik- | |
| |
ker: 't Geval is er veur mien niet te slechter um. Aldat Oarends en de vrouw 't goedvonden; Nolleke Janssen zal in ielk geval as roazend wêzen. - Van kiends af-oan woarén Bram en Nolleke oan mêkoare toegezeid. De Janssens en Oarends' zin altied koek en ei. - Joa, Nolleke zal schuumen van kwoadheid; en ikke...... Wel deksels ding! doar was hum en knoaske vlak ien 't oog gevlogen; hie drukte 't dood, en 't beet hum ien 't oog. - Zu'k duuvels gediert'!
'En klein bietje loater kwam Teunes hoastig onder den wilg uut, en stapte weer de boot ien. - 't Woater liep 'em met heele stroal' langs de hoaren, went hie roeide zoo hard as ie kos noar de Bêtuw weerum, veul harder dan straks met Bram noar de Vêluw.
Teun had 'en adee gekregen; 'en ienval, sekuur! Hie zou 'en brief schrieven op den noam van 'en ander.
Toen ie straks thuus en op zien kämerke kwiem, toen nam ie uut de loai van z'n loaitoafel, 'en gruune portefeuille; scheurde 'en blad eruut, en schreef met potlood:
‘Mejuffer Nolleke Janssen!
Wetende dat UE in de rechtveerdigheit zeit, en geen verdraaijing of logentoal duldende, zoo heef ik UE kennis te geven alsdat UEdles uitverkorene, vol haat en tegenstand, schandelijk leugens tegen UEdele uutbroeit als een kiep z'n eiers. Hij heef UE smadelik verraaijen als een Judas Iscariot, want ofschoon UE meer as meer zijt van aanzien en biên, zoo heef hij zich eiges verslingerd aan een vrouwspersoon dat krek zooveul as niks is.
Als UE. daarvan meer wil weten dan heef ik UE bloot den noam van een manspersoon te noemen die.....’
Teun scheurt opnieuw een blaadje uit de portefeuille en schrijft dan verder:
‘.... die altijd zeedig en onbesproken van handel en wandel, er niks geen belang bij zou hebben um UE tegen het adder op te stoken, maar hem over het water mot schipperen als hij zijn eigen op Het Hoog gaat verslingeren. Deze persoon, zijnde Teunes Van Vlot, veerknecht, raai ik UE aan van denzelven de waarheid en niks dan de waarheid te goan vernemen. Deze persoon is een vriend van mij, alschoon hij niet wetenschappelijk is dat ik UE deze schrijf, moar ikke weet dat hij u ganschelijk vereert omdat UE de eerste uut de Betuw zijt van aanzien en biên. Wetende alzoo dat alles in de overtuiging is gelegen, en van niks geen nietsigheid, eindig ik met de pen maar niet met het hart, mejuffer Nolleke Janssen, zijnde ik uw Vriend.....’
Even hield Teunes op; zag eenige oogenblikken naar boven; en schrijft dan: ‘Jan Peper.’
Teun lachte, 't was goed geprakkezierd: Jan Peper! Zoo'n mins was er geen ien 't heele darp.
| |
| |
- Zie zoo! Nog 'en dubbel blad uutgescheurd; nou ien 't vierkant gevouwen, den brief er iengeleid; 't adres er buuten op; 'en rood ouweltje d'r tussen; zes keer den duum met den noagel erop gedrukt.... Kloar is ie!
Omstreeks denzelfden tijd zat Wouter Arends, de dikke boer van de hoeve 't Rijnland, onder de linden aan de schaduwzij van zijn schoone hoeve, puffend en blazend zijn portie bier te verorberen.
Arends zag er al heel welvarend uit. - Moar, zeit ie: schien bedriegt. Zooas ie hier bijveurbeeld op deze bank zit, is ie nog goed genogt um 'en oog over 't volk te houen; welzeker, en um vandoag met 't ienvoaren van 't heuj toe te zien of de vrachten die 't hek binnenkwammen, en langs hum heer noar den heujberg reejen, wel goed zin geloajen of krek genogt op tied kommen, moar, och nee, met den oardschen tabbernoakel was 't anders noarigheid! - Loopen, dat goeng al bezonder slecht; wiejer as de harrebarg kwiem ie niet mekkelik. Joawel, zeker, hie kon wel loopen, moar 't dee hum kwoad; 't loopen parste hum altied 't bloed noar 't hart, en doar ko'j 'en hartteering van kriegen had den ouwen dokter gezeid. Den ouwen dokter had erbij gelachen; moar dokters worden op den duur ook wreed van gemoed. Geen wonder a'j alle doag' ermen en beenen afzoagt asof 't um 'en sneedje Dêventer koek was te doen.
Wouterboer is niet in 't beste memeur. De knoas' zin lastig; de wispen snorren hum langs 't geloat; en 't is 'en hits um iemand die toch niet te best is, heelegoar van de been' te smieten. - 't Zou bêter zin as ie stillekes wat kos goan liggen. As 'en mins sloapt dan rust 't bloed. Natuurlik! - Moar hie kan 't volk op den dag van 't heuj ienhoalen toch niet heelegoar oan zich eiges overloaten. - 't Was ook 'en miesderoabel onneuzel ding dat Bram 't krek nóu ien 't heufd het gekregen um noar 't Hoog te goan. Moeder Lina had 't niet permetiere motten. Phu!
Wouter-boer vat nu langzoam de kruik; schenkt zich het loatste glas bier in; ledigt het glas; steekt dan zonder om te zien, den duim noar achter, en tikt, twee, driemoal tegen het vensterglas.
Vrouw Lina wist wat dit beduiden moest.
Uit den kleinen voorkelder haalde ze aanstonds een versche kruik bier; ging ermee naar buiten; kwam ook êfkes phu tegen de zon die heur ien 't geloat sloeg; ging toen onder de lindes, en zette de volle kruik inplaats van de leege op tafel.
Vrouw Lina was 'en heel knap mins, - 'en bietje te schroal veur 'en vrouw van ien de veertig, zei Wouter, moar zei Wouter ook: wat nog 't argste was, de vrouw mankeerde nooit niks, en doarum had ze geen begriep van andermans leed, en nooit geen woord van beklag.
| |
| |
‘Kh'm! Ik begriep toch niet Liene, da'j Bram vandaag naar 't Hoog liet goan.’
‘En hie het 'et van mergen oan ou zelf gevroagd Wouter.’
‘As 'k joa heb gezeid, dan he'k eigenlik nee willen zeggen,’ is Wouter's antwoord: ‘As 'en mins sloapt, dan is 't onverstandig um te vroagen Liene.’
‘O, 'k docht da'j den heelen nacht geen oog had dichtgedoan Wouter?’
‘Den heelen nacht! kh'm, nee geen half oog, went, as ik 's-nachts op de rechterzied lig dan begint de linker milt altied op te speulen van geweld, en a'k dan op de linkerzied keer, dan begint de rechter milt weer van veuren afoan da'k er oakelik van wor; en joa, dan soezel ik 's-mergens wel zoo'n kertierke, moar sloapen, nee!’
Of Wouter's rechter milt weer begon op te speulen? althans, terwijl hij in een enkele teug het nieuw ingeschonken glas verdwijnen deed, trok hij een leelijk gezicht, en zei toen blazend:
‘Moar sloapen of niet sloapen Liene, ik weet dat Bram noar 't Hoog is. Met lammers of schoap' het ie nou niks van noode; en a'j mien niet heelegoar ziek en dol ien 't heufd wilt moaken, zeg dan wát ie d'r doen is?’
‘Moar Wouter hoe zou ikke....’ zegt vrouw Lina, en ze draait zich wat terzijde, want ze vuult dat ze verschiet ien 't geloat.
‘Hoe zou ikke! kh'm! Hoe zou ikke!’ herhaalt Wouter: ‘Komplotjes! Iemand ziek, iemand gek moaken! Hoe zou ikke...! Wát ikke? Woarum is ie noar 't Hoog, zeg? - Geen antwoord? O God, a'j is vuulde hoe 't bloed mien noar 't hart schuumt. Mo'j zóo oe man liefhebben Lina? - As 'k denken most dat Bram um die gekkigheid noar 't Hoog was gegoan! - Watblief? Denkt ie oan 't kiend dat ie ien De Pauw zag? Sprêk! O Heer, a'k met de teerink of 'en verval van krachten lig, dán zu'j sprêken, dán, as 'et te loat is!’
‘'k Weet niet Wouter woarum ie weer zoo woest bint! Noe joa: en aldat Bram dan nou is 'en gekkigheidje ien 't heufd had; aldat...’
‘Aldat!’ roept Wouter-boer zoo rood als 'en kreeft: ‘Aldat! 't Mot 'en erm spichtig ding wêzen. Hei'j plan um oe zóo tegen oe wettigen man te verzetten? Is de jong verechtig doarum noar 't Hoog toe! Dát zal m'n dood wêzen, went, wát heb ik anders op de wêreld as dat eenige kiend! Niks geen spier! En as 'en moeder dat kiend dan opzet um zich eiges te versmieten; en vergêt dat we hum oan de Janssens hebben toegezeid! - O God, a'k 'en hartsteerink krieg dan bin gij d'r schuld van, zeker!’
Vrouw Lina zweeg: nam Wouter's rooden zakdoek die op de tafel lag, en wischte er hem de zweetdroppels mee van het volle gelaat - Ze heeft alweer gehoord: Wouter had niks, volstrekt niks anders op de wêreld as zien eenige kiend! - O, ze wist 'et allang. Vroeger
| |
| |
kon ze schreien as ze 't heurde, moar nou, nee, ze had er zich overheer gezet; ze zou er wel oan wennen ien 't eind.
‘Ge mot oe niet kwoad moaken Wouter; ge kriegt 't toch al zoo werm van 't bier;’ zegt ze een oogenblik later.
Van 'et bier! - Wouter bloasde. - Hie zal moar zwiegen. Dommer proat was er niet te heuren. Asof de wermte van 't bier en niet van de zon kumt! Welzeker van 't bier, went 'et bier kost 'en bagatel geld, doarum! En dat eigenste bagatel zou ze liever oan ielk ander as oan hum gunnen. As Lina moar 'en kriezeltje verstand had, dan zou ze begriepen dat zien lêver 't best bij 'en gluujende ploat is te vergelieken: kwiem d'r niet ielkreis 'en afkoelsel op, dan sloeg de brand noar 't hart, en: genacht soam!
Wouter dronk. Sprêken, nee, dat dee ie niemeer. Hie vuult dat 'et hum kwoad doet. - Met vrouw Lina is toch geen verstandig woord te redenieren. Moatregels zal ie nemen! - As 't jungske 'en oaverechts adee het, en deur zien moeder bedurven en verleid wordt, dan zal ie met geweld 'en stökske d'r veur stêken, en zeggen: D'r uut ermee jungske! A'j gekkigheid ien 't heufd het, stêk dan oe kop ien 'en kuup koud woater; en bi'j verliefd da'j 'et trouwen ien 't zin kriegt, neem dan 'en dernje van pestuur en fatsoen, zooas we allang veur ou destenierden; zeg oan Nolleke dat 't meines wordt en....
Zie, of 't was afgesproken, doar kwiem Nolleke krek 't kleine hek van den bloemhof ien.
Nolleke kon 't hek hoast niet deur, zoo breed van heup as ze was; en bukken most ze ook um onder den pompoen deur te kommen, die ien den boog boven 't hekske hing.
Jong: wa'n stevig Nolleke! 'En breeje rand van 'en bruin streujen hoed dekt heur geloat veur de zon, moar as ze ien de schauw van de lindes kumt, en ‘g'endag soame’ zeit, dan zet ze bloazend den hoed af, en a'j ze dan goed ien 't rooje ronde geloat hebt gezien, dan ku'j zeggen: zie zoo dat he'k gezien.
‘Complement van voader en moeder en of Bram van middag mee spekpannekoek kwam êten? Hie lust ze zoo gern.’
Dat Nolleke 'en liefelikke stem het, doar ku'j ook niet in roemen.
‘Bram is noar 't Hoog toe;’ zegt vrouw Lina.
‘Noar 't Hoog! Wat duut ie op 't Hoog?’ vraagt Nolleke, die den valschen brief van den pseudo Jan Peper eerst bij haar tehuiskomst zal vinden.
‘Kh'm! Lammers koopen;’ zegt Arends; en dan: ‘Lust ie bier Nolleke?’
‘Nee, bier lust ik niet.’
't Is toch 'en lomperd denkt vrouw Lina en gaat naar binnen.
‘Wanneer kumt ie weerum?’ vraagt Nolleke.
| |
| |
‘Wanneer? 'k Weet niet;’ zegt Arends met dichtgeknepen oogen. Een oogenblik later: ‘Kom is êfkes hier bij me zitten?’
Nolleke zat al. Dat wil zeggen, niet op de bank naast Wouterboer, maar met éen been half op de tafel, zoodat de tafel onder Nolleke krak zei.
Wouter-boer schenkt zich in, en dan:
‘'t Is te werm um druk te proaten, en êvel 'k heb toch al te veul geproat Nolleke. Bram is 'en goeje jong, niewoar? En gij - kh'm, gij bint as melk en bloed!’
Nolleke wier nog roojer; moar, dat sjapieter doar had ze wel oarigheid ien. Ze smiet den elleboog op de knie, en 't heufd ien de hand:
‘Goddank, ik bin gezond van harte. - Bram 'en goeje jong.... Wat zou dat?’
‘Nou, niewoar, ge meugt 'em gern?’
‘Bij de oor' trekken, zeker.’
‘En op spekkoek traktieren?’
‘Noe joa, as we eiges genogt hebben.’
‘'t Most er moar gauw toe kommen Nolleke.’
‘Met watte?’ en ze trekt een blad van den boom, en haalt een weps die in Wouter's glas viel ermee op 't droge: ‘Stom ding! Vort! Zie, doar snort ie.’
‘Met watte!?’ herhaalt dikke Arends: ‘Wel met de groote sprong van oe beien.’ Zachter: ‘'t Wordt tied Nolleke. - 't Geet met mien achteruut. Joa zeker, 't is niet richtig met mien. Bijveurbeeld, ge ziet da'k bier drink, moar da'k dorst heb, nee, dat kan 'k niet zeggen, en da's 'en slecht teiken.’
Nolleke gronnikt.
‘Ge ziet er anders nog al welvoarende uut boer Oarends.’
‘Kh'm! dat zeggen ze; moar 'en mins vuult z'n eiges 'et beste.’ Geheimzinnig: ‘'s-Oavonds geen êtlust Nolleke. As 'k drie sneêen mik met 'en eindje worst heb gegêten dan, 'k weet niet, dan gêf ik um de dikke melk geen spier meer.’
‘En loatst zag ik oe twee borden met smoak d'r op toe êten.’
‘Kh'm! joa; moar, alle goeje dinger bestoan in drie Nolleke. - Nee: 't wil niet meer, en doarum, - ge zult 't alêvel verstoan: 'en voader wil z'n kiend dan toch nog gern gelukkig zien. - Nou! Bram is stil van memeur en koerakter. Heur is: 'k zal 'em zoo gauw as ie thuus kumt bij oe oansturen. - Gij Nolleke, bint meer mans as hie; ge mot 'em moar 'en bietje ien 't gevlei kommen....’
Nolleke springt in 'tzeltde oogenblik van de tafel; en dan, in haar volle breedte ervoor, met de handen in de zij, roept ze:
‘Zou ik 'em oanlonken!? Nee Wouter-boer; a'j denkt da'k doartoe kapoabel bin, dan hei'j de rechte niet veur.’
Arends wischt zich onrustig de zweetdroppels van 't voorhoofd. Nolleke vervolgt in éenen adem:
| |
| |
‘Da'k nee zou gezeid hebben as ie 't heel gern wou, dat gleuf ik niet, went goed is ie; en ook, as gelluu kumt te vallen dan zit ie dik ien de moppen. Hoe meer bij mekoar hoe bêter; 'en mins kan ze gebruuken. Moar....’
Arends schuift heel onrustig op de bank heen en weer, zoodat de bank ervan kraakt. Nolleke kos zoo oakelig rondborstig wêzen. - Goeje hemel: as gelluu kumt te vallen! Wouter het geen dreuge droad oan 't lief; en Nolleke proat al wiejer:
‘Moar a'j meint da'k 'em op spekkoek zou traktieren um 'em met stroop te smêren, zie, 'k smeet húm en oú en oe allegoar nog liever met 'en gluuiende spekkoek vlak ien 't oangezicht. - Goeje mergen!’
Wouter-boer was er perplekst van. Doar liep ze vort, dikke Nolleke; 't hekske met muutje weer deur, zich bukkend veur den grooten pompoen. - Vort was ze! - Nee moar, Wouter-boer was er kapot van! 't Zou hum kwoad doen, opbrêken, zeker! Wa'n bretoale mond kos dat Nolleke opstêken. En toch, - as Bram zich eiges oan 'en spiering op 't Hoog versmieten goeng! - Nolleke.... wa'n keurlik pestuur!
Wouter-boer wischte zich nog eens de zweetdroppels van 't gelaat, en toen, toen stak hij zonder om te zien den duim weer naar achter, en tikte op het venster, om - z'n darde kruuk bier.
Inmiddels heeft Bram Arends aan de overzijde van den Rijn, onder 't dichte eikenloof zijn weg vervolgd.
Bram wist het: hier, bij den grooten plas waar de laaghangende takken zich in den donkeren spiegel baden, hier moest hij rechts, het tamelijk steile grauwgele zandpad op. - Vóordat Bram echter den Veluwschen bergrug beklom, blijft hij nog even staan. Z'n hart begon zoo wonder te kloppen. As ie boven op den barg is, en dan 'en goed eind deur 't bosch en 't akkersmoalshout loopt, met nog 'en klein eindje rechts den stroatweg, dan zal ie heur lêvende snuutje al vlak veur zich zien, dan.... Och lieve deugd, 't hart klopt 'em as 'en gek, as 'en harlozie dat gauw geet. Moar toch, hie kan 't lachen niet loaten, joa lachen mot ie. Och, hie is zoo verliefd.
Nou schept Bram oajem, en zie, doar geet ie 't pad van den barg op.
In de deur van een klein huisje met een tolboom aan den straatweg, stond terzelfder tijd Driekske van oome Thijs den tolbaas - die vroeger schaapherder was. Ze stond er in de schaduw. Natuurlik, went ie zolle niet gleuven zoo werm as 't binne in 't tolhuusken
| |
| |
was. - Oome Thijs had gelachen, dat Driekske 't opgemoakte brood niet noar den bakker hoefde te sturen, went dat 'et nou van eiges wel bakken zol. - Oome, och joa - oome is zoo'n beste vroolikke mins! Was er wel éen dien ze liever had op de wêreld! Moar 't is toch vremd, denkt Driekske al verder: siends da'k de veurige wêke met de mart ien stad was, ben ikke lank zoo vroolik niet meer, en - nee, zoo goed veur oome ook niet. - 't Was 'en vriendelik jungske; heel vrindelik! Moar 't zou bêter gewêst zin as ie met den martdag uut De Pauw te Oarem was weggebleven, went, nou kumt ie mien ielkreis weer veur den oandacht; en, dan zeit ie: Zóo, bin ie 'en dochter van den tolboas Witte? En zoo al wiejer. - Wat ie mien loater zoo heel zacht ien 't oor fluusterde, loa'k doar niet oan denken. De Bêtuwsche boerkes zitten zoo vast ien de vette klei; en ikke....? O foei! 'k bin oome's kind, en oome's zuster, en oome's vrouw. Kom, loa'k liever is zingen, 't is bêter as prakkezieren.
En heur stem klonk as 'en klökske; zóo rein, dat 'en eekhornje ien den beukeboom bij 't tolhek, z'n snuutje um den boom stak, en luusteren bleef.
Heur, nou begint ze:
‘'t Was lieflik en stil in den oavendstond,
De veugeljes zongen heur liedjes ien 't rond,
De moan blonk ien 't bosch en ze lachte vol vree;
En Elsje, mooi Elsje, die dee 't met heur mee.
't Was lieflik ien 't bosch en geen bloadje bewoog,
De nachtegoal zong, en de moan lachte umhoog,
Nou, lachen, dat mocht ze; moar Elsje nog meer,
Went - koozend zat Reindert ien 't mos bij heur neer.’
Of 't eekhornje boven ien den beukeboom meinde dat er onroad was.... Vort wipt ie van tak op tak 't bosch ien.
Driekske had bij 't letste woord dat ze zong noar den hoek van 't hout gezien woar de zandweg op den stroatweg uutkomt, en - 'en kleur as vuur had ze gekregen. Krek geliek dat den eekhorn ien 't bosch sprong, is zij met 'en zwonk de deur van 't tolhuusken iengevlogen.
‘Wel mien snuusken, loat ie Reindert en Elsjen moar zoo ien 't mos zitten! Woarum vliegt dat zoo pardoes den tol ien?’ zegt Thijs de tolbaas die 'en wollen sok zit te breien, en lachend den blik naar 't meisje wendt.
‘Ik kreeg 't zoo werm oome.’
‘Van 't zingen? Dóarum doen de nachtegoals 't misschien as de zon ien 't west is,’ lacht Thijs: ‘Van den kuulen oavend te zingen a'j 't zoo werm hebt, kan anders geen kwoad. Zie, 't frischt mien op da'k grovve wollen sokken brei; noe denk ik oan den
| |
| |
winter as 't kolde is, en hoe we dan met 'en roojen neus noar 't zunneken uutkieken.’
Driekske hoorde maar half wat oome verder sprak; ze keek naar de deur; zette een stoel recht; nam haastig een paar voorwerpen van de tafel die er anders volstrekt niets misdeden; trok even aan haar heldere mutske, en - 't was wel 'en wonder van Driekske - êfkes, zoo heel êfkes met 'en zwonk keek ze in 't kleine spiegel.
O Heere, doar was ie!
Bram Arends stond op den drempel.
Bram had allegoar zwarte en rooje sterrekes veur de oogen; misschien umdat ie pas uut de felle zon kwiem.
‘Is doar iemand?’ vroeg Thijs, terwijl hij toch Bram met zijn groote blauwe oogen vierkant aankeek.
Bram had iets vremds ien de kêl dat ie niet proaten kos; alêvel 't antwoord was toch ook niet neudig, went de kleine mins keek 'em vlak ien 't oangezicht. En, - Och lieve heer, dóar was zij!
‘'k Zeg, Driekske, is doar iemand?’ herneemt Thijs iets luider, en ziet nu 't meisje vragend aan.
- Joa, d'r was iemand. - Wat ie wol dat.... nee, dát wist ze niet - Misschien wol de vrindschap is opstêken? Misschien....?
Bram Arends begriept dat ie toch zóo niet kan blieven; went die groote blauw oogen van den sokkenbreier zien hum moar altied stief oan; en hie zeit:
‘G'en dag soame boas Witte; ikke bin 'et.’
‘Ikke!’ lacht Thijs, ‘da's sekuur genoeg. 'k Weet niet of er drie of vier millioen ikkes in 't lieve land zin. Wês welkom ikke. Goa er zitten. Doar steet 'en stoel.’ Thijs wees waar de stoel stond.
‘A'k me niet bedrieg,’ herneemt Thijs, ‘dan he'k 't plezier 'en manspersoon van jonge joaren veur me te zien....?’
- Nou da's en mooie! denkt Bram, zou de tolboas meinen da'k 'en verkleed vrouwspersoon was. - Efkes ziet ie noar Driekske: Och goeje hemel, zóo as ze doar steet, schuchter met den veurscheut zoo half ien den mond, nou is ze nog honderdmoal fiener en mooier as loatst te Oarem ien 't lozement De Pauw. - 't Was krek 'en engelje van 't urgel ien de kark; moar met kleerkes oan en 'en frisse kleur, zonder bazuun.
Bram had 'et vreeselijk warm, moar hij verstout zich. Schuin naar 't meisje ziende, gaat hij een schrede vooruit, steekt den tolbaas de hand toe, en zegt:
‘Ik kom kennis moaken boas Witte. 'k Weet da'j vroeger schêper bin gewêst, en umda'k lammers wou koopen, zoo docht ik da'k hier wel road zou kriegen.’
't Was vremd, Bram hiew de hand al veuruut, moar Thijs scheen er geen trek ien te hebben.
Bram wier nog wermer; de mins keek hum toch zoo wonderlik
| |
| |
aon. - Zou ie 't begriepen wàt lammeke hum noar 't Hoog had geroepen? Zou 't ook van dien mins 'et ooilam wêzen dat ie hoalen wou noar de Bêtuwsche klei?
‘Oome is blind, heelegoar blind,’ fluistert Driekske met meewarige stem; en luide: ‘Oome, hie stêkt oe de hand toe.’
- Die blauwe heldere oogen, blind, stêkeblind! Dàt greep Bram diep in 't hart, en hij drukte de hand die nu veuruut was gebracht.
‘Da's te zeggen, krek blind bin ik niet,’ valt Thijs in: ‘went a'k nou moar wete, hoe da'j d'r zoo wat uutziet kammeroad, dan zie ik oe m'n heele lêven zoo goed as 'en ander.’
Driekske heeft den boezeloar al loaten glippen, ze leunt nu op den schouder van Thijs, en - toch zoo'n bietje schuchter zegt ze, terwijl ze zoo half-oogig soms noar 't Bêtuwsche jungske ziet:
‘Blonde hoaren Oome. 'En knap rond veurheufd. Oogen licht blauw, kleur.... as van de bluumkes op 't porselein. Knappe neus.’
‘Groote neus?’ vraagt Thijs.
‘Nee,’ zegt Driekske, ‘volstrekt niet; noar den oard oome.’
Bram meinde dat z'n neus groot was: alêvel as dat snuutje 'em noar den oard vond, dan zou 't wel zoo wêzen. - Bram keek strak veur zich uut. Luuster, 't mooie kiend teikende wiejer:
‘Ooren half onder 'en blond vlökske hoar, dicht bij 't heufd; niks rood; zonder ringskes. Kin rond; zoo'n klein bietje veuruut. En frisse kleur. Blauwloakensch pak; bruin vest met botten knoopen, en.....’
‘Ho, ho!’ roept Thijs: ‘Niet te hoastig snuuske; ie hebbe nog niks van den mond 'ezeid.’
Zou Driekske 't vergêten hebben? Ze kreeg 'en kleur as vuur; en Bram die 't met 'en schuuns oog gewoar wier, kreeg van de weerstuut d'r een as 'en zon bij 't ondergoan. En Driekske zei zuutjes:
‘De mond oome - o, dat schikt genoeg: 'en knappe mond oome.’
‘Rooje lippen?’ vraagt Thijs.
Bram - 't was oarig - Bram kon dien eigensten mond niet stilhouen; 't woater kwiem 'em oan de lippen; hie dee heel zuutjes 'en stap noar Driekske veuruut, en - nee, met 'en schuuns oog zag ie noar den blinde; nee, 't zou gnieps en slecht wêzen, met zoo'n erme mins; en Bram trok den roojen neusdoek uut den zak, en wischte zich eiges ermee deur - 't pertret.
‘Best zoo snuuske!’ valt Thijs nu in: ‘Nou zie ik hum goed. Driemoal knap niewoar? Wi'k oe zeggen wie 't is? 't Is 'et jungske van den veurigen martdag uut De Pauw te Oarem.’
Bram meent dat het onweert bij zonneschijn. Wat deksel! hoe kon die blinde dat weten!
Driekske is er kloar van geschrokken: hoe kon ie 't zoo roajen!
| |
| |
‘Joa, kammeroad,’ herneemt Thijs: ‘da'j zonder licht ien de oogen, zien kunne, dat begriept niet ielke mins; moar 't is zoo. - Eén dink is jammer veur oe: 't lammeke zal van heur schêper niet af willen, aldat zelfs de schoapskooi in oe vette Bêtuw wied veur d'r open stoat.’
- Och, Thijs weet wel bêter, as 't er op oankumt dan zal zelfs 't lieve Driekske, ‘heur driemoal knappe jungske, met 'en mond noar beheuren’ niet veur den blinden oom ien de stêk kunnen loaten; da's den amoer; moar tegenstand uut de Bêtuw dóar is ie bang veur. Alêvel op d'eigen stond as Thijs van 't lammeke sprak dat heur schêper niet zou willen verloaten, is 't hart van Driekske oan 't kloppen gegoan, zóo dat heur willens of niet de trönjes ien d'oog' zin gesprongen. Ienéns, pardoes, doar lei ze um den goejerd zien hals. Zou ze húm, den stakker, den besten, den vroolikken blinde verloaten!
‘Nee oome, nee! van oe afgoan dat doe'j 'k niet; nooit van z'n lêven!’ roept ze, en verbergt haar lief gezichtje voor de oogen van dat knappe Bêtuwsche jungske, oan oome's trouwe borst.
Bram Oarends was d'r beduusd van geworden. Onderwêg had ie straks wel honderd keer bij zich eiges gerepeteerd hoe ie met zien amoer veur den dag zou kommen. Hie had gemeind dat 't wel oavend worden kon eer ie 't woord ronduut tegen dien oome over de lippen zou hebben. En nou, 't is nog geen tien menuten dat ie binnen den tol was, en - zonder dat ie éen éenig woord had gesproken, was 't al alles d'r uut; en - 't leek zoo te wêzen - al uut ermee ook.
Alêvel da's toch als-tee gezwiend! Bram had 'et werm; moar, luuster, dom is ie niet:
‘Da's gauw begrepen boas Witte, en gauw besloten van 't lief Driekske ook. Nou, 't verlocht mien da'j alles geroajen hebt; en 't duut mien ook goed dat Drieksken oe zoo lief het, en oe nooit wil verloaten. Da's 'en goed teiken boas Witte.’
Driekske zag op, en noar 't Bêtuwsche jungske. Och, wat sprak ie oarig. Moar kiek, hie wischte zich 'et geloat. Och heere, hie zou wel dorst hebben, en wel muu zin van 't loopen ook. - Alschoon ze oome nooit verloaten wou, ze kon 't jungske dat heur ien De Pauw te Oarem zoo wat oarigs ien 't oor het gefluusterd, toch wel 'en goed hart gunnen; - en 'en stoel geven; - en 'en glêske suukerwoater met en scheutjen azien prezentieren; woarum niet; 't azienwoater zou hum verkwikken; bêter drank is er met de wermte ien de heele wêreld niet te prakkezieren: ‘Niewoar oome Thijs?’
‘Welzeker snuuske;’ zegt de blinde, en Driekje ruurt met een pleeten lepeltje in haar Veluwsche limonade; en Bram, as ie 't glas neemt, dan zeit ie: ‘O!’ went hie had die kleine pink er
| |
| |
hoast bij genomen. En as ie den drank drinkt, dan zou misschien 'en ander 'en zuur gezicht hebben getrokken, moar hie - nee, nooit had ie zoo'n verfrissing gepruufd, en nooit had ie eugskes gezien die hum zóo lieflik vroegen: of 't hum goeddee, en of z'em ook nóg op zoo'n glêske traktieren kos. - Noe joa, 't glee toch zoo koel noar binnen, en: ‘Geen nood boas Witte, te gauw drink ik niet.’
Hoe 't zoo geloopen was kos Bram zich eiges niet verkloaren, moar, met 'en wondere franse slag had die tolboas hum tot den aftocht bewogen. Nee, 't hoefde met dat liefke niet uut te wêzen had ie gezeid, en Driekske, toen ze hum bij 't afscheid die kleine hand gaf, toen het ze ook gefluusterd: ‘Oome verloaten doei ik wel nooit, moar ou vergêten.... 'k zou niet weten woarum.’ Alêvel 't was hum toch wat al te gauw huus-in huus-uut gewêst; en, hie zou dan nou weer alleen....
Zie, dát was wonderboarlik! Toen Bram den blinde 'en hand tot afscheid wou geven, met de belofte dat ie erst met voader en moeder zou sprêken, toen het de blinde gezeid, dat ie 'en goed eind meeging um Bram 't allernoaste pad over den barg deur 't bosch te wiezen, went de rechte weg, niewoar, was toch altied de kortste, en hier óok de beste.
't Was al heel wonderboarlik: Thijs Witte wou niks van geen vasthouen weten: 'En dun hoagedorn-stökske had ie ien de hand en doarmee spitste en tikte ie veuruut en opzied - krek as 'en peerd met de oor' speult. Joa, asof ie 't heele landschap ien 't heufd had, zoo sprak ie van de hei opzied, en 't beukenbosch gunds, en 't deurzicht op de Bêtuw; en de bremstruuken hier, en de wilde eerdbêzen doar ien 't gres. - En op 't smalle poadje deur 't hout, liep ie Bram veuruut; niet te hoastig moar heel sekuur. Zeker, 't was 'en miroakel!
As Bram 't niet eiges gezien of geheurd had, hie zou niet geleufd hebben dat 'en blinde zich zoo redden en op 't gevuul af kieken kos, moar nog minder dat ie vroolik zou proaten as de kloarziendste mins, alschoon de heldere gruune zomerdag, toch stikduustre nacht veur 'em was.
Terwijl de beide mannen nu juist bij een kromming van het smalle pad, den heuvel afdalend, achter het struikgewas verdwijnen, heeft er aan de Betuwzij nabij de rivier, een ander tooneel plaats.
Nolleke Janssen, die pas nietsig van kwoadheid over de proat van boer Oarends was thuus gekommen, het deur 'en errebeiers kiend 'en brief gekregen; den brief deur Teunes geschreven.
| |
| |
Nolleke het den brief gelêzen, en, van vuurrood is ze spierwit geworden; heur dikke hand' het ze tot vuusten geknepen; ze is zich goan wasschen oan den put; en boven op heur cel het ze oan 't loddereindeuske geroken. Maar nou - weg met die gekheid! Zoo, nou vuult ze zich stark. Vort mot ze noar 't veerhuus!
Teun de veerknecht lei oan 't woater platweg achterover op den grond, ien de schauw van 'en rietmat. Toen ie Nolleke van verre zag oankommen, toen kneep ie de oogen dicht. - Hie sliep. - Doar kumt ze. En dan, as Nolleke al veur de darde keer zien noam het geroepen, en êfkes met heur voet hum 't wakker-worden meklik moakt, dan zeit ie verwonderd:
‘Hê, wie is doar?’
Nolleke wou wel is weten of Teun bevrind was met 'en mins die Jan Peper heitte?
Teun was al opgestoan.
‘Bevrind, - nee, moar ik ken 'em van oanzien; hie kumt zoo'n enkelen keer hier over 't woater. Wat zou dat juffer Janssen?’
Nolleke kiekt ien 't ronde. - Niemand ziet ze.
- Of Teun dan is êfkes deez brief wil lêzen?
Teun sprak gemuujzoam:
‘Nee, mot niet kwoalik nemen, andermans brieven.... nee!’
Nolleke stampt met den voet. Ze wil dat ie den brief zal lêzen.
En Teun, as ie dan tóch zoo asstrant most zin!.... Hie lêst; en as ie 't gedoan het, dan kiekt ie beschoamd, en zeit:
‘Och, wat za'k oe zeggen juffer Janssen: 't is woarheid, zeker!’
‘Wát is woarheid vroag ik?’ stampt Nolleke weer.
Teun ziet heur oakelik oan:
‘Och juffer Janssen, ge weet niet hoe 't heele darp oe beklaagt.’
‘Bekloagen! Mien!? 'k Wil weten woarum!?’
Teun wijst naar den brief, en dan:
‘Moar 't most ervan kommen.’
‘Mins ik stik! Sprêk wat mein ie?’
‘Ien de wieg oan mekoare gekoppeld! Och heere, den amoer as 'en leske vanbuuten geleerd! Ielkeen juffer Janssen, bekloagt oe; schoon kiend as ge bint!’
Nolleke bijt zich de lippen in bloed. Teun vervolgt:
‘Joa juffer, noe den vremde oe 't oog het doen opengoan, nou, 't mot gezeid zin: 't is 'en schandoal!’
En Nolleke forsch:
‘Wat weet ie van Bram Oarends? Allô!’
- Och! Teun wou er liefst niet van sprêken. Peper had zwiege motten; moar, nou Peper zoo'n brief had geschreven, en as 't dan zoo wêzen most, dan zou ie 't heur zeggen - Teun zag noar den opweg en voorders ien 't rond. - Joa, dan zou ie d'r moar veur uutkommen, dat Bram, krek as ien den brief sting, z'n
| |
| |
eigen had verslingerd oan 'en licht vrouwspersoon woarmee ie te Oarem kennis had gemoakt en nou op de Vêluw in 't geniep verkeering hiew.
‘En dat weet ie sekuur?’ zegt Nolleke met vlammen in 't oog.
‘Zóo sekuur as dat de zon oan den hemel steet,’ zegt Teun: ‘en krek zoo zeker as dat 'et God gekloagd is dat zoo'n melkmuul 't welgeschoapenste kiend uut de Bétuw - gekoppeld of niet - zoo schandelik vergêt.’
Nolleke Janssen kon niet spreken. Zóoveul leed en op zoo'n wermen dag; en zóoveul loopen; en a'j zóo zwoar van pestuur bint! - Ze snakte noar oajem..
‘Bewiezen!’ zegt ze: ‘Ik vroag noar bewiezen?’
Teun kumt noar heur toe; vat - alsof 't zoo vanzelf sprak - heur hand; en dan....
Moar Nolleke - klets! - ‘Handen thuus houen; vort! Ik vroag oe bewiezen! Wie het 't oe gezeid?’
Teun begriept dat ie te gauw van wal is gestoken. - Alêvel, noe zal ie hoar dan ook bescheielik de moat volmêten:
- Al dukkels, en 't meest bij oavend en ontied, zei Teun, had ie Bram motten overzetten; en, Bram had de reden woarum ie noar 't Hoog goeng, niet kunne verzwiegen. Teun had hum toen 't verkeerde kloar veur oogen gesteld, en op juffer Nolleke gewezen - die toch meer as meer was. Moar, fluite! niks had geholpen. Gek was ie noar dat vrouwmins, stoapelgek!
- Of Teun hoar kende?
- Welzeker hie kende hoar best.
- Of ze groot van pestuur was?
- Joawel, groot en permantig; moar veural 'en valse tronie; gouwe bellekes ien de oor'. Schandoalen, schandoalen! O! En rauw ien d'r mond! Juffer Janssen zou 'en kleur kriegen as ze 't alles noar woarheid vernam. Moar, dat den kwiebes weerd zou wêzen, dat 'en lieflik kind as Nolleke, nog zie zóoveul van 'em weten wou, dát nee,’ zei Teun, ‘da's krek zoo onmeuglik asdat ik oe kan oanzien zonder.... Och Heer!’ kwiem ie toen met 'en diepen zucht, en nóg ens: ‘Och Heer!’
Nolleke wist niet wát Teun in 't letste gezeid het. Wark het ze um hoar troan' te bedwingen. Ienéns had ze gevuuld dat Bram hoar toch diep ien 't gemoed lei. - Och, 't was altied, van klein kiend afoan, zoo'n oarig jungske gewêst! - As noaste buren woaren ze krek as van éenen heerd! Woar was de tied dat ze soam den grooten karnhond veur de prikslee spanden, en ielk verzet op de slee goenge zitten; toen ze soamen mussen ien de knip vongen; en witte konien' hiewen, niks as witte, wel vieftig, met rooje oogen!
Nolleke vermant zich nou ze oan rooje oogen denkt. Den Teun zal niet marken hoe'n slag ze op 't hart kreeg. Moar, Teun sprak
| |
| |
onwoarheid! 't Kon zóo niet wêzen! - Had ze dan geen gevuul veur Bram asof z'em lêvenslank op de spekkoek met stroop wou traktieren; en hie, het ie zelfs nog loatst niet gezeid, dat geen mins ze zoo lekker kon bakken as zij?
Nolleke vuult dat ze wit wordt. Bij al wat heur lief is, as 't woarheid mot wêzen dan zal ie 't onderveinden dat Nolleke zich niet bespotten loat! Dan zal ze zich wrêken! - Alêvel, zekerheid wil ze. - En tot Teun..... Nee, erst, nógens - klets! Weg met die hand! - Luuster: ‘A'k zekerheid kreeg dat ie zich oan zoo'n slecht vrouwmins kon versmieten....’
‘Dan was ie weerd,’ valt Teunes in, ‘dat ie den hals brak juffer Janssen. - As Bram 't woater weer overkumt, dan za'k 'em zeggen dat ie op d'eigen stond noar oe toe mot um zich vrij te sprêken; of - en zoo zal 't wêzen - as ie 't niet durft, en j'em loater met blauwe oogen en 'en dikken neus deur 't darp ziet goan, denk dan moar dat Teunes Van Vlot niet zal verdroagen dat 'et liefste kiend uut de Bêtuw, bespot en vertrampt wordt; en.... Och juffer Janssen!’
Nolleke kwiem nog êfkes, klets, met de hand op Teunes' hand, moar niet zoo straf as de twee erste keeren. Heur gemoed was overvol. As 't uutkumt dat Bram zich eiges en hoar vergat, dan.... O! ze kan 't niet langer uuthouen; heur oogen schieten ien troan'. Oan Teunes drêjt ze den rug toe. En, vort is ze, den weg op noar huus.
Een klein uur later heerschte er bij boer Arends op 't Rijnland de grootste ontsteltenis.
Zooëven was er van de overzij der rivier een boodschap gebracht, dat Bram niet thuis kon komen, want, dat hem op 't Hoog een overval had getroffen, - waarschijnlijk van de warmte of te sterke verkoeling - en, dat hij nu bij Witte den tolbaas, in huis lag.
- Bij Witte den tolbaas! 'En overval! O God, dát het boer Oarends wel altied gedocht! - Moeder's onverstand zou 't verdarf van 't kiend wêzen; 't ongeluk van 't heele huus! - 'En overval!.... Starke verkoeling! - Arends schoof het volle bierglas terzij: 't Was dom en onverstandig van Lina dat zij ielkreis de kruuk moar weer vulde; 'en mins die dorst had, dronk toezoers deur, moar dat most 'en mins die geen dorst had, tegengoan. 't Was meer geluk as wiesheid dat hie eiges ook in geen overval lei.
‘Wouter ik wil terstond noar 't Hoog,’ zegt vrouw Lina: ‘En gij.....?’
‘Ikke noar 't Hoog!’ roept Arends: ‘Zeg Lina, is 't oe niet genoeg da'j oe kiend tot schande oanzet en doardeur Gods wroak op 't lief hebt gehoald?’
Lina vermant zich:
| |
| |
‘Wouter ik loat de sjês ienspannen; te loopen dat duurt te lang. - O mien erme kiend!’
- 't Erme kiend! Joa, denkt Wouter, vrouw Lina mot opstond noar 'em toe, went geen is er zóo ree um iemand bij te stoan; moar, 't peerd en de sjês, en - ge kost niet weten: as hie eiges d'r tegen den oavend noar toe wou:
‘'t Is bêter da'j tevoet goat Lina; gij vuult niet wóarum, moar 't is zoo.’
‘En as er gevoar bij was, zou 't erme kiend starven zonder zien moeder!’ roept de vrouw.
Wouter-boer wordt wit:
‘Starven! - Wat mein ie, Bram starven! - Moar dóar is toch geen denken oan. 't Zal zoo arg niet wêzen. Weet ie wát Lina: we loaten 't speulwoagentje ienspannen, dan voar ik tóch met oe mee, en kunnen we Bram ienloajen ook. Moar starven....’ Haastig: ‘'k Wou da'j van die dinger niet sprak.’
Moeder Lina is reeds verdwenen. Geen tien minuten later staat het bruine kapwagentje voor de deur der hoeve. Dikke Wouter-boer heeft de leidsels en zweep reeds terhand genomen om na vrouw Lina in te stappen; de bouwknecht geeft den boer een steun onder den arm. De rechterveer van het wagentje vertoont een sterke drukking. - Arends roept zwaar blazend: ‘Vort Piet.’ Breede rimpels plooien den bil van het bruine paard. Arie de bouwknecht licht de pet op; en - 't echtpaar rijdt het witte met hooivlokken beslingerde hek der hoeve uit.
Teunes de veerknecht zou er niets van vernemen dat de boer en de boerin van 't Rijnland met het kapwagentje naar de overzijde der rivier gingen. - Arends vond het bêter over Oarem te goan. Dóar ha'j de schipbrug; en hier oan 't veer was 't met 'et ienvoaren van de gierpunt gevoarlijk veur 'en mins die zoo zwoar van pestuur was.
Vrouw Lina is er niet in geslaagd om hem van besluit te doen veranderen. 't Was voor haar om te schreien. Meer dan twee uren te moeten omrijden; en niet uit den wagen te mogen springen; en haar jongen ziek te weten bij vreemden, misschien gevaarlijk ziek! ‘Och,’ heeft ze nog eens gezegd: ‘loat mien dan over 't veer goan, en loopen Wouter. Wat zou 't wêzen as ik te loat kwiem.’
‘Hum!’ heeft Wouter gekucht: ‘Te loat! Ik zeg oe nee!’ En dan: ‘As oe eigen man onderwêge 'en ongeluk kreeg, niewoar, dat dee d'r niet toe; die zou j' ien de stêk loaten! Watte gekheid, te loat!’
| |
| |
Te Arnhem over den Rijn, en alzoo op den Veluwzoom gekomen heeft Wouter - weinig bekend met de wegen aan gene zij der stad, en met een toestemmend antwoord op de weinig doordachte vraag: of die stroatweg de stroatweg noar 't Hoog was - inplaats van den Utrechtschen weg, den weg naar Apeldoorn gereden. Vrouw Lina had al gezegd, dat 'et niet in de richt was, maar Wouter had beweerd dat de weg toch hoog-op liep.
Aan den eersten weg heeft hij zijn dwaling vernomen; langs een binnenweg dien men hem aanwees zou hij nu - ofschoon het een heele reis bleef - toch eerder op den rechten weg komen dan wanneer hij over Arnhem terugreed. Men moest bij den Lichtenbeek nog den Amsterdamschen straatweg passeeren en dan maar rechtuit rijden: ‘Goeje middag!’
Goeje middag! Jawel, maar 't was al avond toen Bruin met schuim overdekt het speulwagentje met een paar schokken uit een der zandwegen op den Utrechtschen straatweg terecht bracht.
Vrouw Lina's onrust heeft geen grenzen gekend, en, Arends zelf, heeft Goddank! gezegd, want Lina's sombere voorspellingen op dien langen tocht, hadden hem bij de inspanning van het hortend en stootend dwalen op zulke vreemde wegen, gedurig het angstzweet doen uitbreken, en, eerst tegen half zeven in den avond bereikten de echtgenooten den tol van baas Witte.
Teunes de veerknecht had intusschen zijn besluit genomen. - Hoe ie 't ook prakkezierde, 't stond bij 'em vast dat - al mocht Bram ook jollen en dollen met 'en liefke op 't Hoog, 't spul toch zekerlik met 'en trouwerij tussen Bram en Nolleke z'n beslag zou kriegen. De duiten! niewoar, de duiten!? - En zie, as 'et zoo loopen most, dan was en bleef die Bram Oarends - hoe 'en mins 't ook berêkenen wou - niks meer as overkompleet.
't Is toch vreeselijk donker in 't hart van Teun den veerknecht geworden.
Hie prakkezierde: 't Schee-mes da'k altied op zak heb, is scharp genoeg; moar - bloed is 'en helle kleur. - Watblief? 't Blauwe diepe woater op 'en sturmdag? - Nee, sekuur was dát niet. Schippers oan den oever, en 't volk ien de weerden kosten 't verroajen. - 't Bosch? - Joa, 't bosch oan d'overkant van 't woater! - Zoo'n bosch is 's-oavends duuster. Wie zal doargunder op 't Hoog adee op Teun den veerknecht kriegen; doar zin streupers en polderjongens: kwoad volk dat loert op 'en vette beurs uut de Bétuw. 't Gebeurde soms dat dóar iemand verdween zonder dat ie ooit weer terecht kwiem. Bram Oarends is 'en kiend, 'en zwêvelstökske! 't Kos alles in 'en ummezien geschied zin!
- 't Zal wel loat worden eer ik weerum kom, had Bram gezeid. Nou, de moan is dan in ielk geval wel onder, en 't bosch goed
| |
| |
duuster. - Ze zeggen ien 't darp dat Nolleke Janssen meer wicht ien goud het te wachten as ze zwoar van pestuur is. - Ei wat verspeult de Bêtuw oan Bram zoo'n wittebroodskiend? En ikke!? As ik 'en mol stêk, of 'en hoas striek, dan zeggen ze, knap zoo. Wat oe ien de weg stoat - vort er mee! krek as van rupsen en al zu'k gesnor; dat steet ien den almenak. - 'En liester ien 't strik drêj ik den hals um. Domenei zei letst ien 't predekoatsie, dat 'en mins zelfs nog minder as 'en vogel was, went 'en vogel kon vliegen en dat kon 'en mins niet. En bijveurbeeld, as zoo'n voader en moeder van Bram dat kiend heelegoar niet gekregen hadden dan was 't er ook heelegoar niet gewêst, niewoar? Of, as 't ien de luiers gesturven was..... Welzeker!
Teunes Van Vlot heeft toen eenige oogenblikken met de hand onder de kin, voor zich heen zitten staren. Toen heeft hij rond gezien..... en even 't mes uit de schee naar boven gehaald; maar, 't ook aanstonds weer laten zakken. - Scherp was 't genoeg; giester het ie 't nog geslepen. - Stil! - ze zouen oan 't strak kieken kunnen marken dat ie wat ien 't adee had. - Trek ien 't êten.....? nee trek het ie niet. Boven op zien cel doar het ie 'en fleske met kloare; hie zal d'r 'en kluutje goan vatten; joa, twee of drie as ie nóg ens zoo gek is um zich te verbeilden dat ie Bram al heurt schrauwen. Nou, as Bram moar ens ien 't bosch onder d' eerd leit, dan, och God, dan krêjt er geen hoan noar.
Buuten krêjde de hoan, moar, Teunes Van Vlot hie heurde 'et niet, en, dronk zien darde glas kloare.
Nolleke Janssen is arg dik, alêvel d'r zit stoal en iezer in.
Tegen zessen is ze - 'en goed half uur hooger op 't revier - in heur voader's visch-oak gestapt, went Janssen had oalskurven in den Rien. Met de roeispoan' kos Nolleke krek zoo goed overweg as met de riestenbrijlêpel. - En nou, ze was ien spanning d'rbij. Weten zou ze 't! Rust had ze niet. - Klets, kloeng! 't Woater spatte heur somtieds ien 't gezicht, moar 't oakske vloog toch deur 't nat, en Nolleke - as ze oan 't overkant van den Rien de boot oan 'en kribpoal het vastgebonden, dan trekt ze wel 't halsdoek af, en wischt ze zich 't rooje geloat, moar, vigelant stapt ze toch deur de weies op den barg met z'n bosch toe.
Veurzichtig had ze uutgevischt woar 't slechte vrouwmins kos wonen, en, ze geleuft wel te weten woar 't jong zal te veinden zin.
't Was omstreeks acht uren in den avond en heel donkere onweerslucht.
Driekje van baas Witte heeft er niet eerder aan gedacht om de tollamp buiten bij 't koninklijk wapen te ontsteken, want de span- | |
| |
ning waarin men binnen den tol verkeerde, was sedert den middag schier van oogenblik tot oogenblik geklommen.
- Zie, doar lei 'et knappe jungske uit de Bêtuw, karmend en kloagend en somtieds gillend, zoo wit zoo doojelik wit ien Oome's bedstee. - En zij, Driekske, zij het er schuld oan: Joa alle schuld! Och, as zij den azien met suukerwoater moar niet had gegeven! Hie was te werm gewêst. - En nou, doar leit ie! - Onderwêges met Oome toen had ie 't gekregen. - Oome het zelf den dokter uut 't darp goan roepen, moar, wat dokter veurschreef het goar niks geboat. En nou, sinds de dikke boer en z'n vrouw uut de Bêtuw der woaren, was 't heelegoar oaklikheid.
De dikke boer had gevroagd: ‘Hoe geet 'et Bram? Wat is oe overkommen, en hoe kwiem ie hier?’ - Moar Bram had niks gezeid, en alleen gekarmd. - Toen is de dikke boer op 'en stoel goan zitten, en het zich gedurig met 'en roojen neusdoek deur 't geloat gestreken en gekarmd asof ie 't eiges in 't lief had.
En de moeder? Goed mocht ze wêzen, moar bitter ook; och heere zoo bitter! Toen ze 't heurde van 't azien met woater, toen het ze Driekske oangekeken met oogen as vuur, en gezeid: ‘Oanlonken en vergift in 't lief gieten! Beest!’
- Beest! het die moeder gezeid. Dat was oakelik. Goeje God, - beest! - Moar oome het Driekske in 't oor gefluusterd: ‘Stille moar kiend, as den emmer vol is dan lupt ie over.’
‘O God!’ steent de moeder, terwijl alle hulp weer vruchteloos bleek: ‘O God, hie zal 't bestarven.’
In een vreeselijken aanval van pijn hief de arme jongen nu de handen als radeloos ten hemel, en dan, terwijl hij zijn moeder's hand greep, sloeg hij meteen den matten blik op het van verre staande meisje, en riep op droeven toon:
‘Driekske, hierkommen! Lieve Driekske!’
In 'tzelfde oogenblik is Driekske schreiend toegesneld, en ligt om vrouw Lina's hals.
Hoe! schreit dat kiend oan héur borst? - Dát most wel ien 't hart griepen. - As dat dernje slecht was, dan zou ze niet zoo snikken; dan zou ze niet um moeder's hals zin gevallen.
‘Nee kiend, nee, beest dat he'k niet gezeid, nee, onverstandig he'k gezeid van 't azienwoater; moar nee, gij kondt niet weten dat 't Bram zou kwoaddoen. - Zeker liefste jong, ze gaf 't oe uut bestwil, moar.... 't was niet goed da'j 'et dronk. - Nee kiend, nee, beest dat he'k niet gezeid. Nee, God bewoare!’
Geen vijf minuten later was de toestand van den armen Bram zoo zorgwekkend, dat moeder Lina in de hevigste onrust haar ingeslapen man wakker schudde, en drong om oogenblikkelijk nog eens den dokter van 't naaste dorp te gaan halen.
| |
| |
Wouter's paard was in het kleine schuurtje gezet, en het wagentje stond er nog buiten.
‘Ikke.... de dokter....?’ soesde Wouter ontwakend, en in den aanvang niet wetend waar hij zich bevond: ‘Joa, allang gezeid; 'k heb 'en zwelling noar 't hart.... Watblief, veur Bram den dokter hoalen? - Ikke? - Bi'j gek Lina; ikke?’
Maar 't was geen gekheid.
Er was de grootste haast bij. En wie anders zou 't moeten doen! De moeder zelve? Het jonge meisje? De arme blinde misschien? Voort moest Wouter op d'eigen stond.
- Moar 't was buuten zoo duuster, en Wouter kende hier op 't Hoog den weg niet; zonder lanteernspul kos ie ien geen geval voaren deur 't donkere bosch. - 't Zou met Bram wel zoo arg niet wêzen; en luuster: buuten roasde de wiend; 'en hoagelslag kletterde tegen de gloas'; 'en schel licht glansde langs de luuk' en onder de reet van de deur; 'en roatelslag van geweld knetsknatste vlak boven 't huus; en.... O God wat zou doar wêzen....? 't Bonsde op de deur, en 't schrauwde doarbuuten:
‘Doe open! Doe open!’
Dikke Nolleke Janssen kos geen oajem meer kriegen. Ze had geen lid oan d'r lief dat niet trilde. - Stoapelgek was ze gewêst om zoo'n aventuur te riskeeren! Wat goeng 't hoar alêvel ook oan of Bram hier op den Hoogkant noar 'en andere vree! - Bram - zoo'n kiend! zoo'n zwêvelstok! Nee, liefde had ze nooit veur 'em gevuuld: 'en oarigheid 'en roarigheid, noe joa, moar niks meer. - As ze ooit had geweten dat ze deur hum in zoo'n onweer en nood zou kommen, dan had ze hum liever as kiend zien stikken ien 'en gluujende spekkoek.... - nee dát toch niet: moar zóo te motten dwoalen ien 't bosch; en dan die bliksem, en donder, en hoagel! 't Is asof heur 't heele geloat met gluujende spiekers geprikt is.
‘Doe open! doe open!’ roept ze nog ens, en alweer: ‘Ik zeg doe open!’
Driekske keek naar buiten. De wind sloeg den hoagel noar binnen, en tegeliek met 'en zwonk, dikke Nolleke mee de koamer ien.
As er met Bram niet zoo'n nood en ermoei was gewêst, dan zou vrouw Lina van Nolleke geschrokken zin. Arends schrok nooit, behalve as ie den Dood zag, en - Nolleke was de Dood niet. Nee 't lêven! 't Was 'en bestierink van God: de liefde veur Bram zal Nolleke noar 't Hoog hebben gejoagd toen ze van 't overval heurde; en, uutgemoakt was 't nou meteen wie den dokter kos hoalen. O liefde Gods nooit recht géprezen! - ‘Kom is hier Nolleke?’
Moar Nolleke - toen ze den hoagel uut d'r hoaren en rokken geschud, en 't woater uut de oog' had gewreven, toen keek ze
| |
| |
asof ze betooverd was. Van 't ongeval had ze niks geheurd, en nou. - Zag ze goed! Zat doar dikke boer Oarends van 't Rijnland? En stond doar zien vrouw? En gunds, lei Bram doar karmend ien 'en bedstee!?
Woar was ze dan? - Toen ze buuten, ien de bosschen verdwoald, zoo angstig vortjoeg noar 't rooje lanteernlicht van den tol, dat ze deur de bloajen zag gliensteren, hoe kon ze toen denken dat ien dat eigenste huus 't heele Oarendsnest uut de Bêtuw bijeen zou wêzen. - Of 'et toevallig was? - Geen spier, a'j nog weet dat de tol bij 't bosch 't eenige huus was da'j op 'en verrel uur afstand ien 't ronde zou vienden. - Moar toch, a'j van droomen sprêkt: en van wakker worden, en niet weten van hóe en van wàt, dan mo'j nog altied bie Nolleke Janssen wêzen.
‘Bi'j boer Oarends van 't Rijnland, of bin ik duuvels geworden?’ zegt Nolleke op hoar krachtigsten toon.
- Ho! Nolleke most stil wêzen. 't Noodweer had hoar zeker versuusd; 't was mooi van hoar dat ze ook was gekommen.
‘Mooi! Wát mooi!? - Is er met Bram 'en ongeluk gebeurd?’ Ze begriept er nog niks van. - Ze hadden hoar gezeid dat Bram bij 'en schêper ien 't bosch met 'en slecht vrouwspersoon vree. Dát had ze willen zien; moar, zuukend noar 'en schêpers-huus, had ze gedwoald ien 't groote bosch. En 't booze weer was heur overvallen; en, toen ze noar dees kant 'en licht deur de bloaj had zien gliensteren, toen was ze d'r op toegeloopen. Zie zóo kwiem ze 't bosch uut, op den stroatweg, hier oan den tol.
Alêvel Nolleke zou toch uut den droom kommen.
Al kwam ze nog niet op 't adee dat ze hier bij dien eigensten schêper met 't slechte vrouwspersoon was, woarvan Teun heur 't heufd zoo werm het gestookt, ze begriept toch wat er gebeurde, en, dat de ouwers uut de Bêtuw noar 't Hoog geroepen, ien angst en ien zurg zin. Moar 't was niet meuglik Nolleke nóu alles uut te leggen, went op dat eigenste oogenblik ha'j 'en konsternoasie van geweld. - Moeder Lina riep: ‘O Heere!’ went ze zag heur erme lieveling krimpend van pien, met de peerels op 't gelaat!
Nolleke had nog niet begrepen dat 't zóo arg was; moar nou, op de bedstee toegeschoten, greep ze 's-jungskes hand en riep:
‘Bram, hei'jt zoo kwoad? Stumper! Stakker da'j bint! Kumt dat van 't loopen noar 't Hoog! Zoo'n schoelje van 'en vrouwmins!’
Bram trok oakelik met de oogen. Nolleke lei hum de hand op 't veurheufd. - Maar Bram: ‘Phú! die werme dikke hand! O God! benauwd!’ - Hie smeet zich um, en gilde van pien.
Zie, doar kwiem de dochter van 't huus - went Nolleke hiew Driekske veur 't kiend van den tolboas - doar kwiem ze met 'en wermen drank - zóo werm dat de woasem heur as 'en glimp veur 't gezicht stond, en ze fluusterde met 'en stemmeke as suuker:
| |
| |
‘Hier jungske, wês noe moar stille; ster-annies en vlier is d'r ien. Oome zei dat 't goed was; en as de dokter dan kumt.....’
Dat letste gaf vrouw Lina 'en schok. Hoe! kos ze 't nog oanzien dat heur ooilam stuuptrekkend was, en dat z'n eigen bloeds-voader, zonder hart, as 'en os ien den stoel lee:
‘Zal dan niemand, niemand noar 't darp goan um den dokter te hoalen!? Man! mins! Wouter! a'j nog langer zuumt en oe eiges 't noaste bint, dan bin gij voor God en de minsen Bram's moordenoar!’
‘Ziede roazende gek Lina! Wie sprêkt er van moordenoar? Zou 'k veur Bram niet alles doen; moar a'j zoo as ik, 'en zwelling noar 't hart hadt met 'en gevuul as van 'en kronkel ien de moag; as 't oe krek was as vuur en vlam ien de harsens......’
‘Mins goai, of ik goai!’ roept de moeder.
Arends was zoo rood als 'en kreeft toen hij opstond.
- Moar luuster - asof 'en engel hum op 'en kouwen dag 'en glêske annies had geschonken, zoo glee hum 't stemmeke van Driekske as 'en werme gloed deur de nieren:
‘Blief ie moar stille boer Oarends; Oome Thijs is al 't achterhuus uut. Oome hoalt den dokter; en - 't ster-annies en 't vlier zal goeddoen nog eer ie d'r weer is.’
‘Wat! de blinde?’ roept Arends. En dan, neervallend in den stoel: ‘O goedheid Gods....’ went zeker, as hie had motte goan, 't zou z'n dood zin gewêst!
Ook Nolleke was er beduust van. Hoe! was die tolboas, met z'n groote blauw oogen, 'en blinde?
‘Wel Heere mirakel!’ roept ze: ‘'En blinde met zoo'n noodweer op 't pad!’
En Nolleke ziet de achterdeur open, en - van heur hoastigen stap trillen de kummekes op den siffenjeere; en met heur breeje heup schuuft ze dwars deur 't smalle deurke 'et achterhuus in. - Dien kant had ze den tolboas zien weggoan, en van doar zou ze hum volgen.
Maar Driekje volgt háar.
Een oogenblik later, stonden dikke Nolleke en 't slanke Vêluwskiend achter buuten den tol.
't Onweer had uutgeroasd. 't Rêgende êfkes, moar heerlik was 't, en, 't rook noar denne-noalden zóo frisch as of 't brulloft ien 't bosch was.
't Goeje hart had Nolleke gedreven, moar hoe ze den blinde ien 't duuster zou gevolgd zin, dat wist ze niet. - Goed zoo, nóu had ze 't verstoan: d'r was geen gevoar veur den blinde. Oome kende
| |
| |
den weg; en veur hum was 't altied nacht, of altied dag, krek zooa'jt nemen woudt. - Nolleke begriept niet alles, moar ze vroeg noar wat anders. Ze zou wel gern is weten hoe Bram Oarends ien den tol was gekommen, en woar hier op 't Hoog 't slechte vrouwmins zou wonen die Bram - zooas 't proaten was - met de grootste schandoalen noar de Vêluw had gelokt?
Driekske is arg van die vroag geschrokken. Zou 't zóo zin geschoapen! Wier d'r al zóoveul van hoar en van 't jungske geproat! En was dan deze misschien 'en vroegere liefde? Gelukkig - die 't gevroagd het, kan niet zien dat Driekske zoo'n kleur kreeg.
‘Joa kiend,’ herneemt Nolleke: ‘hier op 't Hoog mot ze zitten; bij 'en schêper ien 't bosch. 'En groot permantig vrouwmins. Eén van 't slag uut de stad; ge weet wel; met 'en lonkig oog, en gestolen goud ien de oor'. 'k Was roazend toen 'k 'et heurde, en 'k wil dat vrouwmins de les lêzen, dat ze 't kiend van 'en jong zuukt te verdarven. - Woar stêkt dat kat van 'en wief - rechts, lienks: woar woont die schêper met 'en slang in z'n huus?’
Driekske was er beduust van. Moar, nou schrok ze van wat anders.
't Akelig smartgeschrei van den armen Bram klonk tot buiten den tol.
‘O Heer!’ roept Driekske ‘zou 't zóo arg zin!’
Weg is ze noar binnen, en, Nolleke heur achternoa.
Joa, 't leek wel of 't met 't Oarendskiend op 'en eind zou loopen. As 'en dood mins die nog lêft, zóo lei Bram in moeder's arm; moeder Lina gehurkt oan de bedstee. - Wouter-boer sting d'r bij met soamgeknepen handen. - Hie wiest bêter dat 't geen starven was. Starven dat was geen ding dat zoo moar ieder oogenblik gebeurde; verechtig niet! Dat was 'en ding van wiedweg, ien 'en duusteren hoek; 'en ding veur den ouwerdom. Joa 't gebeurde wel op jonge joaren, moar altied bij andere minsen; en 't was ook meer ien 't adee, went behalve 't gelui van de karkklok wier 'en mins die verstandig thuusbleef, d'r niks van gewoar. Ien ielk geval zou 't al 'en duuzendste tref wêzen, dat krek nou, dezen eigensten oavend, ien 'n vremd huus, zien eenige kiend..... Nee! uut! hie mag er niet oan denken. - En, as 'et toch zoo wêzen most! Moar nee, 't zou, 't kos, 't mocht niet zoo wêzen. De blinde zal wel opstond met den dokter weerum kommen, en dan....
‘O, man, da'j zoo rustig kunt stoan!’ schreit de moeder.
‘Watblief....? Ikke? Rustig!’
‘Woater, azien! Gauw! Hie starft!’ roept vrouw Lina een oogenblik later. En boer Arends hie karmt: ‘O God!’ en sleet de beie hand' veur de oogen.
Maar Driekske, ien éen zwonk het ze 't gevroagde bij moeder's hand; en Nolleke, as ze 't oankiekt en bij zich eiges vluukt: ‘'k Zou 't wief kunne vermoorden die 'em lokte en zóo ien den
| |
| |
duuvelsklauw brocht,’ dan ziet ze 't slanke dernje, met troangeglienster in 't oog, neervallen bie de bedstee, en de handen vouwen; en de lippen van heur kleine munje ziet ze bewêgen ook, moar - dat ze bidt: ‘Och Heere God, loat 'em lêven veur z'n moeder, en ook veur mien,’ nee dát heurt Nolleke niet.
Alêvel Nolleke kreeg veur dat dernje 'en gloed ien d'r ziel; en heur mollige hand lei ze op Driekske's heufd, en fluustert:
‘Goed zoo kiend; doar kan onze lieve Heer geen nee op zeggen. Zie moar, 't schoap van 'en jong, 'et erme kiend leit al stiller; zie, Goddank!’
En Arends:
‘Watte? Stiller? Wordt ie bêter? Joa, 'k wiest 'et wel zeker. Moar zeker wiest ik ook dat er niemand oan mien zou denken. 'k Smoor van den angst en den dorst. Woater! 'k zeg woater - of bier. 'k Heb 'en brand op de moag da'k mein te stikken.’
Maar, bier kwam er niet, en Arends bleef blazen en steunen. Wat hie niet most uutstoan, dat gleufde geen mins.
Thijs Witte vond ook dat 't heerlik buuten ien 't bosch rook, krek as op 'en keunings ientocht in stad. De koekoek wist van geen uutscheien, en de veugels kosten den sloap niet vatten, went, 't was zoo lekker en malsch alsof 'et ien 't prilst van de Mei was. - Moar toch, 't onweer dreef nog niet glad van de locht.
Thijs stapte zoo hard as ie kos 't pad dat ie kende, en tikte met zien stökske, rechts-lienks um secuurder te loopen. - Heur, heur de nachtegoal is sloan! - Och goeje God wat is 't toch mooi in Oe groote huus, denkt de blinde: Heur moar, de krekeltjes kunnen d'r ook niet van zwiegen. Tot half tien mot de moan ien 't erste kertier boven de hei stoan. 'k Wed dat de duuzende rêgendröppeljes ien 't bosch gliensteren as 'en Friezin die de bruud is. - De bruud! - Driekske? - Och joa, as alles ten beste nog keerde, as den dokter met Gods hulp nog road en doad had; as 't pak van 't hart was dat Driekske, met heur drank, dat jungske den dood dee; en.... as ze verechtig ien 't eind nog de knie noast 'em boog ien de kark, dan.... Witte schudde het hoofd: Och, 'k was heur dan kwiet, heelegoar kwiet! - Nee, den ouwe Vêluwschen boom zou ien de Bêtuwsche klei niet oarden en wassen. - Lief kiend; zuut snuuske! - Toen mien Turk dood was - den goejen hond! toen docht ik: Uut er mee; geen schoap en geen hond meer. Moar, postorie! 'k zag 'em nog alle doag'. Joa 'k zie 'em zelfs nou weer: Gunds snuffelt ie bie de bremstruuk; hie zet de kroag op; nou rent ie den troep noa; d'r veur; d'r achter, opzied; jong, wat loopt ie! - Hier Turk! Kieviet! Beste
| |
| |
jong, woar is de hond dan! - Moar as Driekske weg was, dàt zou toch anders - heel anders wêzen! Turk sprak geen woord. Driekske's babbelmunje steet niet stille; en as ze mien ‘genacht oome’ kust, och lieve Heer, al kos 'k vier oogen weerum kriegen, 'k zou er den mond niet veur missen willen. Mien lieve snuuske! Zoo'n hart motte missen!... Watblief? As 't jungske uut de Bêtuw starf, zou er dán geen nood wêzen dat Driekske heur oome verliet....?
Witte schrok van zich eiges. Had zoo'n adee hum ien de olde harsenkast getrommeld? Wel deksels, as de nachtegoal 't wiest dan schee ie d'r uut met z'n zang. Fie! slechte mins! Allo, veuruut! Ku'j niet wat harder loopen? Mot dat Bêtuws-jong starven omda'j ien 't gniep oan oe eiges prakkeziert - umda'j dat kiend wilt bewoaren? Fie, ouwe zelfzuchtige mins! 'En mond noar beheuren! da's wat bêters veur 't kleine snuutje as oe griezen board. En as die mond dan nou dichtgoeng.... veur altied! - Vort Witte, vort luie domme gekke slechte mins! - Rechts 'en tik op 'en tak; links 'en klats tegen den ouwen mos-tronk. - Veuruut! Hier is de steenen jachtpoal. Nog drie honderd-vieftig trooi tot onder den barg ien de eikenloan, en dan nog 'en duuzend tot den meulen bie 't darp. Vort ouwe Thijs! Die zieke jong da's de liefde van 't snuuske..................... Moar stil; wa'n geritsel; wa'n roar gesnirp. - Nóg ens - Sjrrrt! - Luuster! - Nee, nou is 't alles weer stil.
Wat het geweest is?
In het dicht gebladert' terzij van het boschpad, heeft zich een hert gedurende het onweer schuil gehouden. Naderende voetstappen troffen zijn oor. Met den fijnen snuit naar boven en het fiere gewei in den nek, heeft hij een wijle geluisterd.
Hij hoort een klits-kletsend geluid door het slaan van den blinde op de natte takken veroorzaakt. Zijn lichaam trilt. De slag op den steenen jachtpaal heeft hem het bloed als kwik door de aders gestuwd. Hij spant de spieren. Een zwaai van 't gewei, en de takken en blaren wijken vaneen. Een rasschen sprong, en hij snirpt door de bramen en heesters. Zijn voet drukt het boschpad. - Weer staat hij en luustert. Van de hooge zij dreigt het gevaar. - Voort! Als een kever door de lucht, zoo snort hij langs 't hellend pad naar omlaag. - En, of de nachtschaduwen zijn ranken bouw en gevleugelden voet ook verbergen: het nat gewei glinstert in het snel doorbrekend licht der maan, en flikkert langs de struiken en stammen, terwijl zijn oog bij 't angstig voorwaarts jagen, vonken schiet van een koortsig vuur.
- 't Mot 'en hart of 'en ree zin gewêst, denkt de blinde, en alsof hij werkelijk meent dat de oude hond aan zijn zij loopt, fluistert hij: ‘Hier Turk, koest! d'r achter, stille, d'r achter!’
| |
| |
Een paar uren vroeger stapte Teunes de veerknecht op Veluwschen bodem het bosch in.
Wat ie van plan was dat wist ie; en dat 'et geen kwoad was, doar had ie nou heelegoar zekerheid van. Toen ie temiddag nog soesde en bang veur de doad wier, toen had ie ien den koeistal, bloot toevallig, 't oog op 'en spin gehad, en 't onneuzele mugske dat ien 't web vloog, was deur die eigenste spin uutgezogen, zoo netjes as 'en mins 'en glêske rood deur 'en piepestêlje opslurpt. Zie, en as dan den een ien de wêreld 't lêven van den ander niet nemen mocht, woar bleef ie dan met de spin en de mug en met Gods eigen uutvindsels? En ook - was 't niet asof God zelf den road gaf: A'j in oe eigenbelang mot agieren o mins, zie noar de spin, die kruupt óok in de hoeken en goat'.
- Welzeker. En wat de natuur zeit, dat is de natuur. Geen mins zal zich eiges ongestraft zien goed loaten ontstêlen; dóarveur het God de messen en vuurwoapens ook ien de wereld geschoapen. En zou zoo'n kwiebes van 'en jong dan mien pestuur ien den weg stoan! - Wês geen kiend Teunes; as gij 't mugske niet vangt dan geet die jong ien 't eind toch met Nolleke strieken, went, die vlocht noar den Hoogkant da's geen Oarendsvlocht; doar zouwen de ouwen op 't nest toch sekuur 'en stökske veur stêken. Kortwieken, Teunes, dat er geen kop of steert van te zien blieft!
- Luuster, wat was doar?
- Niks; 'en dood stuk hout dat langs de bloai op den grond viel. - Arg onneuzel um dóarvan te schrikken.
't Is al schiemerig ien de zwoare allee. - Kumt doar van verre 'en kar oan? - Joa, 'en kar met 'en os bespannen. - Vort dan, de loan uut, over de kleine beek gesprongen: den barg op! - Pad of geen pad, dat duut er niet toe. - Hier, op de helling, achter struuk' en sparreboom', kan geen mins hum zien. As de kar beneden veurbij is, dan zal ie 't wark noast 'et boschpad beginnen. Joa, 't kleine klauw-iezer het ie hier onder 't wammes. Geen mins zou er arg ien hebben. - Wat zoo'n kar met 'en os langzoam veuruut geet! 't Kumt niet noader.
Nou heurt ie toch 't knoerpen van de roajen ien 't spoor.
‘Vort os! Hört!’ roept de boer. En alweer roept ie 't; en 't geknoerp wordt starker.... En harder klinkt 'et, veul dichter bij:
‘Hört ze'k! Vort!’
Heere, wat schrok ie! Teunes' hart sleet fel tegen 't klauw-iezer oan. - De boer had ien 't veurbijvoaren, noar dezen kant den barg opgekeken.
Heere bewoare, wa'n schrik! - Laffe jong, denkt Teunes: Die boer kos niks zien, geen spier. En is ie bêter as gij? Nee, 'k zeg nee. - Heur, nou roept ie weer: Vort os! Hört ze'k! en 't erme beest sleet ie met z'n zwiep op den pokkel. Zou den os niet liever
| |
| |
éen por veurgoed, as dag op dag 't geturf op zien moagere ribbenkast hebben!? Temtieren is 't, doagen en jaren lang. Moar wat ikke wil, da's ien 'en ummezienje gedoan. Die dood is, het er êvel geen weet van; en..... Dikke Nolleke zal mien wêzen, joa, met heur centen d'r bie!
Een paar uren later, toen Teunes op een kleinen afstand van het kronkelend boschpad, achter een braamstruik zijn werk reeds lang voltooid had, toen is hij bij 't wachten op den armen Bram, van het zoo plotseling losbarstend onweer wel geschrokken, doch angst voor donder of bliksem kende de veerknecht niet. Dat onweer zou hem zelfs verfrisschen en moed geven. Niewoar, de Heer was óok zoo kienderachtig niet. As 'en huus of 'en mins of 'en beest den Heer ien den weg stoat, dan smiet Ie den bliksem d'r in. Noe, het de mins die noar Gods beeld is geschoapen, geen donder of bliksem in zien macht niewoar, dan neemt ie 'en mes of wat veur de hand leit. De vroag blieft moar of 'et ten nutte en veurdeil is; en - doar ku'j over rêkenen: Nolleke Janssen.... bóven bidden en wunsen!
- Geduld dan Teunes, zoo denkt de veerknecht voort: 't schoap van 'en jong mot dezen weg afkommen. Geduld! - As ie kumt za'k 'em erst met 'en proatje..... Nee, niks geen proatjes, went ze zeggen wel dat de bosschen ooren hebben. Och, gekkeproat! - Moar, boschnimfen die alles afluusterden die zin d'r toch vroeger wel gewêst. Joa, krek zoo goed as de weerwolven bie ons ien de Bêtuw. Van witte wieven he'k dukkels geheurd, die kommen moar zoo uut den grond..... - Kom jong, bi'j gek! - En toch, as er nou een, zoo ienéns uut den grond kwiem - hier uut den kuul....
Teunes streek zich het uitbrekend angstzweet van 't gelaat. En dan zich vermannend: Nou, woarum niet! 'k Zou zeggen: Wel juffer hoe geet 'et? Kom hier 'en bietje bij me zitten a'j plezier d'r ien hebt. A'j meint dat Teunes Van Vlot bang veur 'en vrouwspersoon is, dan bi'j van de wies af. Alêvel a'j soms streken ien 't zin hebt, dan za'k van den amoer niet gediend wêzen, en, woar oe dan zoo'n bietje veur Teunes, went hier het ie 'en dingske van stoal, zoo scharp as 'en noald.
Moar zu'k heksenvolk doar hei'j geen tast en geen vat oan. Ze drêjen 'en mins den hals um eer dat ie 't markt. - Alêvel 't is loarie! - Moar, as 'et toch woar was dat zu'k gespuus.... Nee, niet woar! Kienderproat, allemoal gekketoal! Loat ze kommen veur den duuvel.... - Duuvels? da's geen gekheid: boschduuvels die zin er, da's heel zeker! - Peter Knoop het er een gezien, zwart as de nacht, met bokspooten en horns op den kop. - | |
| |
'k Zou op den duur niet ien 't bosch willen wêzen; veural niet zooas nou met zoo'n duustere locht. - 't Schoap van 'en jong, woarum kumt ie nog niet? - Luuster, ik heur wat. - Nou zal 't er op los goan. - Stil; achter den boom. - Zoo! As ie krek veurbij is, dan griep ik 'em vast ien den strot. - Heur! Wa'n roar en snorrend gedreun? Zou ie den uutvoart zingen? - Kom moar menneke, 't mes zal geliekweg de moat sloan.....
En de veerknecht tuurt en tuurt langs de donkere struiken van 't boschpad noar boven; hij tuurt en luistert; zijn polsen slaan sterker; zijn hart bonst geweldig. En nu, 't was alsof men den gorgel hem dichtkneep.
‘O Harre Jezus!’ heeft hij gegild. - Doar kwiem ie den duuvel; doar was ie; zwart as de nacht met gluujende oogen en vlammende horns op den kop! - ‘O Harre Jezus, vort, vort!’
En geen twintig schreden van den boom waarachter de veerknecht zich schuil hield, blijft het hert, plotseling zijn vogelvlucht stuitend, als roerloos staan. De ranke voorpooten gestrekt, snuift hij de lucht. Zijn gewei flikkert. Een sprong rechts, en, in 't hout langs de struiken en stammen, is hij spoorloos verdwenen.
Thijs Witte heeft een angstkreet gehoord.
- Wat 'et wêzen zol? Misschien 'en sprokkeloar die veur 't weer het geschuuld en van 't hart is geschrokken. Dat er 'en hart gepassierd is, dat kan ie ruuken.
'En eindje wiejer gekommen, roept Thijs:
‘Is hier iemand op 't pad?’
Geen antwoord. Alles blieft doodelik stil. - Watte? zou 'et verbeilding gewêst zin? Krek op 't oogenblik toen Thijs dien angstkreet heurde, toen docht ie oan Driekske. Had ie misschien den schrauw in zien binnenst geheurd? Was 't ook de stem van 't snuuske gewêst die 'em toeriep: Oome, loop harder. O mien erme jungske! Toe vort, eer ie starft!
En ien den tol was 't alles ermoei en wanhoop.
Nolleke kos 't niet uuthouen. Zoo'n oakelikheid had ze nooit ien de wêreld belêfd.
En boer Arends:
‘Ik starf! Ik kan geen lucht kriegen!’ had ie den heelen tied geroepen.
‘Kom dan noar buuten;’ had Nolleke gezeid, en ze had Oarends met de vuust ien de zij gestooten, went, woedend was ze; woedend dat de dikke kerel zoo'n voatdoek was, en - dat ze eiges geen hand ten nutte verruuren kos.
Zie, buuten was 't weer donkere locht, rêgen en wiend. En ien
| |
| |
de verte klonk 'en posthoorn. - Ien 't eigenste oogenblik vloog 't kiend uut den tol óok noar buuten. Den tolboom smeet ze open.
‘Och!’ zucht Driekske, ‘wa'n duustere locht! - Ho! volk veur den woagen!’ riep ze op d'eigen stond.
‘Ho!’ riep Kees op den bok; en de dillezjanspeerden stonden as kalvers; en de lanteerns schoten kriskas blinkende stroalen deur den woasem die er afsloeg.
- Gauw! Met éen slag den tree neer; 't portier open! - Klats! Weer dicht. En - krek toen de voerman: ‘Hiep, Hurt!’ zei, viel dikke boer Oarends al steunend en zuchtend in 't kussen van den stootenden snorwagen neer.
't Was van Driekske 'en ienval en 'en bestiering gewêst. - As oome - zoo had ze gedocht, den dorpsdokter wel meugelik niet thuus had getroffen, of ook met dien donkeren onweersoavend 'en bietje in 't ongereede was geroakt, hoe licht kon 't lêven van 't erme jong d'r mee gemoeid zin! Zoo'n voader die niks dee, dat mocht toch niet wêzen: Allo dan; en vort! hie most noar de stad.
Dikke Oarends schommelde en soesde en steunde ien den woagen; moar Nolleke - toen de dillezjans al bolderend wegschoof ien de natte donkerheid, toen beet ze zich eiges ien de karsrooje onderlip. Ze zag 't ranke dernje uut den tol, weer vlug as 'en huusmus noar binnen wippen. Nee, zóo'n gezwiendheid en zóo'n overleg en zóo'n dressuur - zelfs over den puffenden Oarends - doar had ze geen begriep van. - Nou, Nolleke kreeg ook 'en ienval. As ze oan moeder's huus de slacht deejen dan zou ze zes dikke metworsten noar den tol sturen, ielk zoo lank as 'en arm.
Om de streek van tienen stond oome Thijs op heete kolen ien 't doktershuus. Ielk oogenblik kos dokter weerumkommen zeien ze; moar Thijs most wachten, altied wachten, al kreeg ie den kriewel in 't lief.
Eindelik doar was ie. Goddank!
En Thijs wol dat dokter noe op stonde zol meegoan, went, noar alle berêkening was er uuterste nood. Alêvel dokter - die den dokterstitel moar oannam, aldat ie niks meer as 'en plattelands heelmeester was - dokter had er geen trek ien.
- Thijs most begriepen - zoo had ie gezeid, dat ie krek schunnig nat was thuus gekommen. 'En dokter was óok 'en mins. Allinnig wie met 'en rietuug of ander gevoar kwiem, kos op doa delik meegoan rêkenen. Nou de moan op 't ondergoan was, kon er êvel - met zoo'n duustere onweerslocht - oan geen voaren
| |
| |
op den boschweg gedocht worden, en oan 't loopen op 't kronkelend boschpad nog veul minder.
- Moar dokter kos toch 'en luchte - lanteern - nemen, had Thijs geroajen, en gedrongen had ie met klem: ‘Kom dokter, ik bid oe eer 'et te loat is?’
Ien 't lange letste doar woaren ze dan met heur beien op 't pad. En joa, alschoon de lucht zoo zwart as 'en moor was, deur 't darp en langs den meulen goeng 't alles best. Moar dan! den barg op, en wiejer 't boschpad onder de zwoare beuken en loariks, jong, 't was veur dokter 'en spul van belang!
‘Ho! hei!’ riep dokter opéns, want 'en snijjige wiend had zien licht uutgebloazen en stond ie pal ien 't pikzwarte duuster.
Heel stil bie zich eiges, most Thijs d'r um lachen; zoo'n helderziende mins wiest geen road!
‘Kom moar zuutjes-oan hier dokter,’ zoo riep ie: ‘Geen nood! Joawel, vat ie den slip van mien olde schêperskiel moar. Zóo, op 't sleuptouw achter mien oan; krek as de scheep' achter de stomboots op den Rien. Joawel, bestig! Met alle plezier!’
En 't wier doar oarigheid op 't boschpad. Boven de dichte bloaren en denne-noalden, joeg 'en lucht as inkt, en d'r onder doar wees 'en stêkebliende oan 'en helderziende den weg.
‘Joa bestig,’ zei Thijs, ‘dokter mot zoo ien den pas moar meeloopen. Zieje; hier is de rooje steen; hier hei'j den doojen tronk: - klats, 'en tik op den jachtpoal; wat wiejer 'en slag op den beuk met z'n knoest as 'en wrat - tante Koatje genuumd. - En zoo goeng 'et al wiejer; en Turk - schoon al drie joaren dood - toch d'r achter, krek ien den pas, niet te gauw, moar secuur.
‘Heere bewaar ons!’ riep de dokter.
‘Watblief?’ vroeg Thijs.
‘Zoo'n bliksem!’ was 't antwoord: ‘en dat onder die hooge boomen!’
‘Bliksem? Ei! Dan zuwwe 't best doen um gauw uut 't bosch op den stroatweg te kommen. Gunds zie ik 't licht van den tol al; went hier - klats! hier he'k mien witte schoap, den berkeboom. Kom, 'k heur den hoagel vanverre weer soezen, en, de erme jong leit te wachten. Kom dokter, vort!’
'En oogenblik loater toen Driekske ‘Goddank’ riep, umdat ze oome met dokter den tol zag binnenstappen, en krek ook toen de hoagel suuzend en kletterend neersloeg ien den umtrek van 't boschpad; rakk'lend op de lanteern en de roams van 't tolhuus; springend, neerspattend op den stroatweg, en dáar, deur den joagenden wiend gezwiept ien witten glimp langs den duusteren berm, - op dien eigen stond, klonk er van den bargrug, niet ver van 't pad woar 't jungske 's-mergens zoo vigelant gepassierd was, 'en oakelik gesteun en gekarm.
| |
| |
Teunes Van Vlot die den boarlikken duuvel gezien had, met horns en bokspooten en vuur ien de oogen, Teun lag nou met de erms slap, en met 't heufd op 'en dikken boomwortel, star ien 't duuster te kieken. - Vluchtend van 't zandpad, is ie bij 't afjagen van den bargrug, uutglitsend op de gladde denne-noalden, tegen den grond en met 't heufd op 'en afgehakten sparreboom gesmakt, dat 'et gedreund had: ‘O God!’ had ie geschrauwd, en loater was 't stil geworden, oakelik stil.
Toen ie veur 't erst de oog' weer opsloeg, was 't al 'en goed uur gelêjen. Teun meinde dat ie met zwoare hoofdpien te bed lei. Luuster! De wiend sloeg deur 't open roam, en de gardien van de bedstee fladderden en moakten spektoakel asof er 'en hoagelslag op 't dicht gebloart' van 'en bosch viel. - Nou schrikt ie op. - Wat was dat? Sloegen de hoagelsteen' deur 't bedstee-zolder hum op 't gluujende heufd? Hie kiekt; hie speurt, en tuurt....
- Heere God, woar was ie!? Joa, zie, nou weet ie 't; hie lee ien 't groote bosch. En gunds, doargunds - zie je'm niet? doar, achter 't dichte hout, doar steet den boarlikken duuvel! O Heere! O God!
En de hoagel grienzelde langs den bargrug. En Teunes, hoast bezwiemend van smert oan 't fel gesmakte hoofd, zocht tastend den weg noar umlêg. Angstig gejoagd, kwiem ie in 't eind bij de boot oan den Rien, en uutgeput viel ie ien 't oakske neer, nog karmend en kreunend: ‘O Heere! O God!’
En terwijl zijn eigen duuvel den veerman nog steeds in ijlende droomen vervolgt, is 't binnen den tol met Bram Oarends op 't argste geschoapen.
- Nee, 't zou zeker niet lang meer duren heeft dokter gezegd. Er was geen pols meer te voelen. Wat hij nog verzonnen en gedaan had om de levensgeesten op te wekken, 't was vruchteloos geweest: ‘Ja, tegen Gods wil en tegen den dood moeten wij 't opgeven;’ had hij tenlaatste gemompeld, en daarbij de wenkbrauwen opgetrokken als wilde hij zeggen, dat zulks voor de faculteit en inzonderheid voor een arm plattelandsheelmeester bepaald onaangenaam was.
‘Wees bedaard vrouwtje,’ sprak hij iets later tot de luid snikkende moeder, die hem, in haar smart, zijn onmacht verweet: ‘En bedenk dat ik meer voor je gedaan heb dan men billijkerwijs van mij kon verlangen. Een blinde te volgen, niewaar.... in een noodweer? En, na een vermoeienden dag zijn rust geheel en al op te offeren.... me dunkt....!’
Thijs begreep dat die moeder 't niet langer kos oanheuren. Hie troonde dokter mee ien 't kleine achterkämerke. - Ziezoo, hier kon dokter wat êten en drinken, en sloapen ook as ie 't wol op den streuzakke doar. - Ziezoo! En zelf goeng Thijs weer hoastig noar veuren.
| |
| |
't Was noarigheid; luuster, moeder Lina schreide nog starker; en och, nou roasde ze woest: ‘Mien kiend, mien lieve jong! Zien oogen stoan stief; zien oasem is weg! O God.... die 't gedoan het die is.....’
‘'En kiende met 'en hart zoo kloar as gewassen schoapswol,’ fluistert Thijs: ‘dat zeit oe 'en bliende die 't schouwspel taxieren kan juffer Oarends.’
En Nolleke - straks lodderoogend op 'en stoel, moar nou weer vlak op de been', ze kos 't niet verdroagen dat 'et vlug spichtig ding geblamierd wier:
‘A'j 't kiend de schuld gêft, dan mo'j 't liever Hum doen die 't kiend het geschoapen! Wat er gedoan wordt dat duut de Heer!’
't Was er bie Nolleke moar zoo uutgerold. Of 't krek woar was of niet, dat dee d'r niet toe. Moar bij die moeder was 't roak gewêst. Zie, dat de Heer 't bestuur ien de hand hiew, dat was veur hoar 'en woord as zalf. En 't wier weer kalmer ien 't joagend gemoed. Alêvel dat heur eenige kiend, hier op den vremde, starvende was..... en dat heur léven en vreugd met zien letsten oajem veur altied vervloog..... O, 't dee heur de handen wringen en karmen: ‘Heere God, neem mien; moar hum, loat 'em lêven!?’
- Nee, zoo was 't niet besloten. Zie moar..... die oogen, ze brêken; de kleur wordt voaler en witter. Geen oajem is meer te heuren.
‘Heere Jezus! - Kiend, liefste kiend!’ gilt vrouw Lina: ‘Dokter! Hier! - Woar is z'n voader? - O bermhertige God!’
't Was goed dat Nolleke Janssen 'en stevig pestuur had: vrouw Lina die in mekoar zonk, ving ze op; en 't spichtige dink, die wit as 'en doek op den dooje sting te kieken, gaf ze 'n stoot met den zwoaren elleboog, en zei:
‘Toe, bi'j noe de kluts kwiet! Gauw 'en emmer koud woater, doar mot ze met 't heufd ien!’
‘Wàt Driekske..... dood?’ fluistert oome. En Driekske al snikkend:
‘Joa oome, joa, dood!’
Moar luuster, 'en kar of 'en woagen houdt krek veur het tolhuusken stil. Thijs Witte is al buuten de deur. Den tolboom smiet ie open. Dat voartuug kan met 'en boodschap noar stad, wel meuglik van dienst zin. - Moar, heurt ie wel goed? Mot dat hier wêzen? Is de man die bloazend de tree van 't rietuug doet kroaken, de dikke boer uut de Bêtuw? En, brengt ie en dokter nog mee uut de stad?
- Groote hemel, denkt Thijs, as die voader verneemt wat al geschied is, dan zal 't 'en uutbarsting worden.
‘Bin ie boer Oarends? Wacht êfkes. Ik mot oe sprêken;’ zegt Thijs.
| |
| |
‘Wachten? Zou 'k dóarum den dood tegemoet zin gegoan?’ roept Arend al blazend: ‘He'k niet den hemel oan 't weerspannige jong verdiend! Zie, den dokter is al de deur ien. - Loat me, went a'k geen rust krieg dan sloai ik d'r neer as 'en steen. 't Karkas is mien krek as gekroakt!’
En de dokter uut stad was al oan 't bed van 't arme Oarendskiend.
Moeder Lina zag schichtig op, en streek zich langs 't veurheufd. En 'en oogenblik loater ging er 'en schok deur de koamer. Moeder Lina riep: ‘O God van genoade!’ 'En gluujend rood vloog Driekske langs 't wit van de koaken. De blauwe oogen van Thijs ze gliensterden fel, asof ie kloar ien de zon zag. En Nolleke, voal peers verschoten, plofte ze 't heufd ien de handen, en riep dan: ‘Miroakel! 'En dood mins weer lêvend! Miroakel van God!’
Dat de dokter uut de stad, met 'en simpele loating, den ander van 't darp 'en bril op den neus had gezet, dat most moar ien den tol blieven, zei Thijs, went de mins had kienders. - Wat ie vroeger verordineerd had, 't was toch alles richtig gewêst; en - wie ien 't duuster, 'en ander die zien kan, nog moar vastholden wil, die is nog zoo kwoad niet.
Krek twee moanden noa den nacht ien den tol, ha'j op de hoeve 't Rijnland ien de Bêtuw, 'en andere okkoazie.
Wat er te doen was, da's 't allererste op de hofstee van Nolleke's voader te heuren.
Nolleke is zoo rood as 't kalkoensch gebroed dat buuten op 't arf moar altied schrauwt, omdat 't ielkreis klinkt asof er op 't Rijnland 'en deur wordt dichtgesloagen.
Of 'et doargunder geweerschieten is, en - of 't van de kalkoenen lachen of kwoadheid zou wêzen....? Nolleke weet 'et niet. Ze kiekt ien 't spiegel: - Nee, dat ze geschreid het van nacht, en straks ook nog, dat ku'j niemeer zien. Wat vlamt heur 'en gloed ien 't geloat! Boe! 't zwart zieden kleed zit heur veuls te strak um 't pestuur. Phu! 't is um te bersten. Vort er mee! - Zóo, ien 't gruune japon met de rooje bluumpkes kan ze zich ruuren. Welzeker, vigelant mot ze wêzen. Voader en moeder het ze belêzen um zonder hoat en nêteligheid, mee noar de Oarends' te goan. As Nolleke nou eiges 'en strak gezicht zette dát zou gladweg verkeerd zin.
En toch, 't schiet heur weer noar de oogen: Nou 't er op oankwiem, nou vuult ze toch meer as meer dat Bram nog diep in heur hart lei. - Krak, zei 'en stoel, went Nolleke viel d'r op neer. -
Joa, diep ien 't gemoed! - Zekerlik - as ze noadenkt - | |
| |
't was gekheid gewêst, groote gekheid, went heur spichtige jungske was nooit met woord of doad uut den hartshoek gekommen. Kontroarie! Ens zeidie - toen 't op 'en oavend wat gekkigheid wier: ‘Ge bint zoo zwoar van pestuur Nolleke.’ En dan nog den dag veur 't geval op den Hoogkant, toen zeidie: ‘Nolleke, weerd bi'j da'j gelukkig ien trouw wordt, moar, met pestuur van 's-gelieke.
- Lief kneuterig jungske....! En luuster, doar schrauwen de kalkoenen weer umdat ze schieten ter eere van hum en dat Vêluwsche kiend. - Dank God, spichtig schroal kerlje, dat 'et zoo'n lieflik dernje was en geen ander; dank God dat den Teunes Van Vlot..... Stil, de gekke mins is 't niet te wieten dat ie onwoarheid en zottetoal sprak; en..... Nou schrok ze.
‘Nolleke! Kom ie? As we goan zullen dan wordt 'et hoog tied!’
Nolleke vloog op.
‘Joa,’ riep ze: ‘Joa!’ En den palmdoek sloeg ze um 't zwoare pestuur; en den streujen hoed met rooje en blauwe kornblommer zette ze op; en de neie zêmleeren handschoenen greep ze; moar zie, met den hoast berstten ze heur van de hand'. - Alêvel wat schêlt 'et - as d'r tóch zooveul berst ien de wêreld! - Vort nou noar 't Oarendshuus, um er zêgen te wunsen oan 't jong en zien Driekske.
't Was er opgetuugd, heur! Toen Nolleke achter voader en moeder Janssen de mooi gesierde pronkkoamer van 't Rijnland ientrooi, toen kon ze 't niet gebêteren dat ze oan weerskant van de deurposten 'en vlerk van de gruune slingers met zich meezwiepte. Alêvel, 't kwam geliekweg weer ien 't fatsoen.
En Janssen en de vrouw, ze zeien tegen heur buren, - de Oarends' - alschoon d'r 'en koeligheid zat:
‘Gods zêgen d'r op!’ En tegen 't jong met z'n fienneuzig bruudskiend: ‘Gods zêgen d'r op!’ En tegen 'en mins, met groote blauw' oogen, die stief veur zich uutkeek en zeker de bruuds-oome was: ‘Gods zegen d'r op!’
Zag Nolleke goed? Nee 't was geen vergissing: die strakke groote blauw' oogen sprongen êfkes ien troan'.
Nolleke zag 't. En, doar begon 't weer te kloppen ien heur gemoed: moar toch, asof er 'en wicht van heur hart viel. - Erme mins! 't was zien ooilam, dát had ie gezeid! 't Licht in zien duusteren nacht.....
Nolleke kos soms zoo wonderlik uutpakken. Met den streujen hoed ien de éene, en de vastgegrepen hand van den tolboas ien de andere hand, zei ze met 'en stamp op den grond:
‘Zie, as 'et bruudskiend troanen in die oogen weerd is, dan
| |
| |
kan ze Bram Oarends wel op den deurslag d'r bij kriegen! Gods zêgen d'r op!’
Bram is de wêreld te riek! As Nolleke van kiend afoan wat minder breed-moederke had gespeuld, nou ens sukkerzuut: hum droagend, sussend, traktierend; en dan weer, kletsend um de oor': hier jong! zêk! Kommandieren asof 't den hond ien den karnmeulen was; misschien zou Bram dan wel gemarkt en zelfs geleufd hebben dat Nolleke meer veur 'em vuulde as buurmanskiend. Moar, 't was hum nooit ekfetief ien de harsens gekommen dat éen enkel mins, ien woarheid, oan Nolleke en hum as man en vrouw kos denken. - Voader? Noe joa, um 't pestuur. Alêvel, noar 't veurbeeld van voader en moeder had ie zoo'n adee, dat 'en honderdvieftig pond overwicht oan den éen of den anderen kant, nou krek geen noodzoakelikheid veur den balans ien 't huwelijk was.
Bram denkt er niet oan dat Nolleke veur hum op dit oogenblik nog wat anders vuult as 't plezier dat ie weer vigelant op de been is; en dat ie zoo'n schoapske van 't eigen pestuur z'n wiefke mag nuumen.
En Nolleke, nou ze Bram Oarends de hand drukt - wa'n andere hand as van 't oarig fien snuuske, denkt Bram - nou zeit ze kelant:
‘'t Was verdiende loon gewêst a'j van 't gulzige drinken gekrepierd woart. Oan dát kiend hei'j noast God 't behoud van oe lêven te danken. 'k Zal 'en oog op 't arf houen da'j goed veur d'r blieft! Sprêk van geluk da'k geen slecht permantig vrouwmins met gestolen goud heb gevonden! Nou, 't zal zoo wêzen met oe beien! Gods zêgen d'r op!’
En 'en half uurke loater zoaten ze allegoar, met nog anderen meer, oan den grooten disch. Stokvisch was nommer éen; riendvleisch met grauwe erwten nommer twee; ham met groote boonen nommer drie; riestenbrei met sukker nommer vier en spekkoek met stroop nommer vief.
‘Êt ze met smoak en tot verzoadiging!’
Toen 't hoast zoo wied was gekommen, schonk boer Oarends zien hooge bierglas vol wien. Hij dronk, zeidie, allererst op 't jonge poar - noar den eisch; moar dan - dan dronk ie op zich eiges; went êten en drinken was niks, en, dat 'en moeder 'en kiend kreeg, dat was noar 't bestoan van de vrouw, moar, dat hie metterdoad as voader z'n eenigste kiend van den dood weer lêvend had gemoakt, en dat zonder zien voart met de dillezjans ien zoo'n
| |
| |
noodweer noar stad! geen miroakel oan Bram zou geschied zin, dát kos iedereen getuigen; zoodoende dat ie dan dronk op de liefde van zich eiges veur zien jong, en dat de Heer hum nog lange joaren den dank van dat kiend as 'en arfdeil zou schenken, ien breedte en overvloed!
Bram trok 't lieve snuutje noar zich toe. Hie wist wie 't bestier had gehad. - En oome Thijs die noast zien snuuske zat, hie heurde zoo'n roar geluid, en zuutjes zeidie:
‘De pertretten die zuuken mekoar. Hê snuuske: 'en mond noar beheuren?’
‘Mien goejerd!’ zeit Driekske, en as ze den erm um oome z'n hals sleet, dan:
‘Hier hei'j d'r ook een.’ En, 't klinkt as 'en klökske.
Toen 't spekkoek op toafel kwiem, en de stroop ien stroalen d'r op wier gekringeld, toen kreeg Nolleke 't weer te kwoad; moar, ze vermande zich. Ho! 't was nou krek den tied om heur plan te besloan. Ze stond op, en, met 'en kleur as.... boer Oarends, zei ze:
‘Ik moet ook wat zeggen: Die ien 't vette zitten, motten oan 't schroale denken. - Ielkeen weet dat de veerknecht Teunes Van Vlot op den oavend dat Bram veur dood ien den tol lei, 't verstand verloor. Zeker het ie ien 't bootje - wachtend dat Bram zou kommen - 'en slag of 'en schrik van den bliksem gekregen. - 't Is 'en oakelik ding a'j altied meint dat de duuvel oe achter de vodden zit. - Phu!’ kwiem Nolleke d'r tussen: ‘En dóarum vrinden en brulloftsgasten, um den ermen mins noar eisch te besteën, mot er ien den buul getast.’
Van overspanning liepen Nolleke de peerels langs 't geloat; moar, ze kreeg zêgen op den ienval: de erme krankzinnige mins, die - zoo docht ze - zeker al vroeger niet snik was gewêst, hie zou deur voader Janssen en 't heele Oarendsnest, en nog anderen, gesteund en gestut worden.
Op 'tzelfde oogenblik dat Nolleke van den duuvel sprak, lei 't hert op den Hoogkant goed verschanst ien den kuul die Teunes Van Vlot er op dien oavend had gegroaven. En as ie doar rustig herkauwend - moar toch altied luustrend, neerleit, temidden van de dorre bloai die de harfst ien den kuul het gestreujd, dan denkt ie zeker niet, dat ie 'en trouwe blinde mins misschien veur 'en wreejen oanslag het bewoard. - Ien 't duuster toch, zou Teunes den blinde welzeker veur 't jungske hebben gevat. - En vast denkt 'et hert met zien mooi gewei, al krek zoomin, dat ie 'en zundig mins, veur heel zien lêven, as duuvel deur de harsens zal speulen.
Toen de trouwfeesten uut woaren, goeng ielk noar zin eigen huus. Bram met zien wiefke noar de neie hoeve De Hartenkamp. Dat
| |
| |
er 'en hart van 't Hoog ien 't spul was gewêst dat kos ie niet weten, moar dat zien hart heelgoar op 't Hoog was gewêst, dát wist ie secuur.
En Thijs, den ouwe Thijs Witte? - Wat Driekske ook gevleid en geschreid had, hie most noar den tol op den Hoogkant weerum. Met 'en olde nichte zol ie er 't lêven prebieren. 't Was bêter, veul bêter. En Driekske most zwiegen. - Noe, goed dan, prebieren!
Moar nog geen joar noa den trouw, zat Thijs al veurgoed bie Bram en Driekske op De Hartenkamp. Doar, oan den heerd zou ie 't werme huukske hebben, zoo lank as ie lêfde. Al had Driekske - dat handige vlugge wiefke, oan Bram 'en best en trouw jungske, toch kos ze den blinde-kloarziende, niet missen ien 't lêven. En nou - lieve mins, wat zou ze nóu zonder oome gewêst zin!
Driekske zat met 'en kussen ien den rug, halverwêge overeind ien de bedstee. Oome stond er veur met de blauwe oogen star op heur mond. Zien kos ie niet dat Driekske 'en heel klein köpke met 'en pluummutske ien den arm oan heur borst hiew; moar, heuren kos ie, o zoo best. Luuster:
‘Joa, allerliefst ziet mien kleine mol d'r uut oome,’ zegt Driekske: ‘En hoe? Kiek, blonde hoarkes, zilverig, glanzig, krek as zien oome. 't Veurheufd breed, en blank as en spiegelje. Oogen? blauwe kroaljes, ondeugend, o zoo ondeugend! 'En kinneke as 'en albaster. Wengskes, rond, licht rooje bollebloazers, och zukke oarige wengskes!’
‘En 't munje Driekske? Noar beheuren?’
‘Nee oome, nee! 't onderlipke krek 'en zuute meikars; en 't bovenlipke.... de vleugels van 'en engelje! - Dot!’ zei Driekske en ze mokkelde 't kienje.
‘'t Is 'en pertret van mien engel heelegoar!’ zei oome: ‘God gêf dat ie wordt zóo as zien lieve moeder.’
Doar kwiem volk.
Of 't zoo afgesproken was: voader en moeder Oarends kwiemen tegeliek met de Janssens de koamer ien.
Nolleke gaf bie 't binnenkommen voader Bram - 't was um te lachen, die spichtige jong nou al voader! - noe, ze gaf hum 't allererst 'en elleboogstoot; en dan:
‘Pak oan! 'Én mik van vieftien pond zwoar; 'k het er raziens ien gebakken, die lust ie zoo gern. - Noe, met den pluummuts: Gods zêgen d'r op!’
De mik plofte hoast op den grond toen Bram 'em oannam uut den geknupten doek; zóo zwoar had ie d'r nooit een gezien.
Moeder Lina, och, ze schreide van vreugd toen ze 't kleintje ien den erm had. En Oarends? - Hie was tevrêjen zeidie. De roem was uutgesloten, moar - al dat heil hadden ze metterdoad oan hum te danken, went, niewoar, as hie niet met de dillezjans....
| |
| |
‘Bekend!’ zei Nolleke. En dan: ‘'t Geet oe goed niewoar boer Oarends?’
Oarends zat op 'en stoel te bloazen. Nou trok ie 'en bedenkelik gezicht, en zuutjes:
‘Niemand markt 'et Nolleke; moar, da'k tegenswoordig zoo wel bin, en zelfs zoover loop, da's niet goed; da's 'en slecht teiken. Ik gleuf oan 'en sukkerterink; erst alles zuutigheid en overvloed en dan Nolleke, paf, genacht soam!’
|
|
Auteursrechtvrij