|
| |
| |
| |
Bella Roel.
't Is ien de Mei; veurmiddag; zoo'n bietje deinzig. A'j langs den Riendiek kiekt, zoo wied a'j kunt, dan zie'j niks.... as 'en volle pracht van de appelbloesems; rechts lienks, rood-wit, jong zoo mooi, da'j d'r verliefd van zoudt worden; en 't ruukt.... Meiachtig, van d'appelbloesems, meidoorns, sering'.... 'k weet niet wat.
Zie, nou 't zunneke êfkes deur de deinzigheid brêkt, en 'en stroalje glimt op de volle bloesempracht, nou is 't um te lachen zoo mooi; en 'k denk oan de vier modes van dat geboomt: Ien 't zomer, gruun; ien den harfst bruin, ge weet wel met rood ertussen; ien den weinter, krek andersum as de minsen - die dik ien 't pak stêken - of ien 't wit, vol smeltende diamant; en dan ien de Mei, zoo as nou.... Harrejennig!
Luuster!.... Wat klinkt doar van verre? Is 't meziek?... Ge kunt niet onderscheien.... Heur! - Nee, 't is alweer uut.
Luuster hier, da's ook 'en oarige meziek van de mus' en spreeuw' ien 't rond. - Snoaks! - Joa, alles op z'n tied; moar, as zoo'n mus of spreeuw 's oavends as de nachtegoal sleet, meinde dat ie mee kon doen...!? - Complement!
Kiek, nou zwiebelt heel in de verte 'en droaiwölkske stof. - 't Kumt noader en noader. 't Hinnikt en briest doargunder. 't Kleppert. - Meziek klinkt. Luuster, 't snoatert en schoatert al harder. Rood wit en blauw zwiert onder 't wit van de appelbloesems. - 't Is 'en stoet die al noader kumt. 't Geet ien gestrekten draf vort over den diek. De peerdspooten - wel honderd - spitsen neer, en spatten 't keizand umhoog. - 'En knappe jonge boer die met 'en oranjesjerp um 't lief, op 't veurste peerd zit, zwoait met de vlag, en as ie zien vlugge bruine 'en bietje loat kapriolen en altied zwiert met de vlag, dan roept ie 'en jongeren rijer toe:
‘Borst veuruut! Ge zit as 'en zoutzak! Alla jongens, toeter op! Hiep hiep hoeroa! Lêve onze neie Burgemeister!’
En 't getoeter, en 't hiep! en 't peerdsvolk ien run, en de roai van 'en rietuug knoerpend ien 't zand, schiet joelend veurbij, en - veur 't stof kneep mooie Bella, die terhelft van den diek
| |
| |
achter 'en appelboom sting, heur oogen dicht; joa, heur gemoed schoot vol.... moar schreien, nee dát dee ze niet.
Bella Roel drukte de beide handen vast voor 't gelaat. Dan ziet ze op, en naar ginder waar de stoet verdwijnt. Bittere droefheid spreekt uit haar donkere zielvolle oogen, en starend naar de zij waar nu het volkslied zachtjes wegsterft, lispt ze: ‘Goed zoo! lochtig en vroolik moar Govert, welzeker! Ik bin moar 'en erme wees! Is er dan geen woarheid meer! Most ik dát ondervienden! O God, zóo te motten lêven; zóo, zonder....’ Eensklaps terzij van den dijk staart ze strak voor zich uit. - Zie, gunds blinkt de zon ien 't blauw van de diepe woaikolk. - Och, woárum niet? - Bij voader en moeder zal ze doarboven.... - Vort, joa zeker, vort! - En den boezelaar trekt ze los; en den halsdoek van den boezem; en.... doar is ie de woai, de groote en diepe plas. - O goeje God!
Een half uur later zit Bella Roel onder een wilg aan den oever der kolk, met de beide ellebogen op de knieën, en 't hoofd in de handen. Goddank! Heur vroeg gesturven voader had hoar toegeroepen:
‘Bella, Bella, niet doen! Bella, 't is slecht!’
Heur lieve moeder ien den Hemel had heur ien 't hart gegrepen, en teruggetrokken, en gefluusterd:
‘Mien beste kiend, lêven zu'j zoo lank as God wil!’
En heur voader nog ens:
‘Ik docht dat ons goeje kiend stark zou wêzen, zooas heur moeder stark was toen ze achterbleef ien kommer en ellend.’
Moar, hoe kwiem Bella Roel dan ien d'ellend? Luuster: Al doagen lang was 't heele darp in rep en roer. D'r is 'en veurnoame heer in ploats van den veurigen burgemeister benuumd; en, umdat Govert Ros van 't Hoenderveld d'r 'en poar honderd gulden extra veur over had, en, umdat die neie burgemeister ook goed ien de moppen zit en zeker óok wat zou doen, wou 't jongvolk hum ienhoalen, noar den eisch. Nou, as Govert met z'n centen oan 't roer sting, dan was er geen kwoad bij, en hoefde geen mins over 'en eereboog meer of min te prakkezieren! Govert was de riekste boer uut den omtrek; pas vier en twintig joar, en - nog vrijgezel ook. Dat was 'en goeje okkoazie. Joa, en oogen had ie as kwik, en 'en pestuur as 'en prins. - Veul zin er ook die Govert - 't liefst as ie d'r bij is - vol verstand en wiesgeleerdheid nuumen, umdat ie wel is zoo'n soort van fransig woord nuumt, en altied weet te redenieren; en veural, omdat ie veur de vuust weg en veers kan
| |
| |
dichten, of tenminste wel drie keer achter mekoar 'en regel kan zeggen dat 't riemt; bijveurbeeld lest nog ien Bella's oor:
‘Gijs de Rooje, is uut 't darp van allemoal de roojste,
Dooje Doan uut de Roskam de doojste,
Moar gij lief dierke gij blieft van allen de mooiste.’
En, in die veerzerij - veural ien verband met dat letste - dóarin zat nou krek heur ellend. Niet dat ze zoo gem de mooiste wou wêzen. Nee, moar dat Govert heur dát en nog zooveul méer gezeid het - alschoon ze moar 'en loontrekkende op 'en andere hofstee was - dat ie hoar hart had weggenomen en bijkans heur eer, dát was 't; went luuster: Toen ie giester zou uutsprêken wie 's-oavends nóa den ienhoal - as burgemeister de schoai weerum gaf - bij 't zingen van 't welkomstlied, den mooien blomruuker zou geven - die hij betoalde - toen had ie Bella veurbij gezien, en Leene Braks benuumd, zonder blikken of blozen.
O, met zien veerzerij kon Leene hum vleien en ien de locht stêken; zij, moar dat kan Bella niet; went - behalve um dat éene veerske misschien - het Bella dukkels over die prulveerzerij heuren lachen, en zeggen dat 't noarigheid was. En nou....
Stil, ziet ze goed? Kumt doar....? Joa Heere, hie is 't! Ien 't feestlikke pak; bestoven van 't riejen. - Bella sleet heur hand' veur de oogen.
‘Groote hemel! Bella, zit ie hier zoo alleen bij de woai?’ roept Govert reeds van verre, en naderkomende: ‘Iedereen vroeg woar mooi Belleke was, en 'k wiest 't niet. - Bella, woarum zit ie hier? Woarum?’ Hij wil haar hand vatten. Zij weert hem zachtjes af:
‘Woarum Govert? Umdat er geen twee op dezelfde ploats kunne zitten.’
‘Kemprie!’ roept Govert Ros: ‘Joawel, da's 'en doorn van den blomruuker, welzeker! Moar Bellekelief, mo'j doarum nou kwoad zin? Luuster, ge weet 'et: Meister Lucht wou met alle geweld dat Leene - zien appel van goud - 'et peket van oavend oan burgemeister zou geven. 'k Lachte wat ien meister Lucht, en zei: Bella zal 't doen. - Nou kom ik eergiester oavend thuus, en 't veers da'k van oavend veur 't festijn most kloar hebben, 't wou moar iensgeheel niet vlotten. Heur 't begon:
'k Bespan de cyther met de snaren
Ik zing een lied ter uwer eer
Ik zing den neien burgervader
Ik zing Wilhelmus v.d. Neer.
Ik roem hem als een man vol stoacie
En met veul duiten in de kast.
Moar zieje, toen zat ik met stoacie en kast. 'k Was 'et riem kwiet. - Goeje road was duur. Ik noar meister Lucht. - | |
| |
En joawel, hie ree oardig op zien peerdje. Kemprie! 'k Most niet denken umda'k Govert Ros van 't Hoenderveld was, zeidie, da'k doarum 'en oud man, die mien had “zien leeren brood êten” ongemoeid zou achteruutzetten. Albeneur Bella, 't was niet anders; hie wou dat z'n kleindochter Leene 't peket zou geven, of.... joa.... luuster: of boer Govert Ros, zoo dreigde ie, zou zoo lang hie lêfde, nooit lid van de kark- of gemeinteroad worden, niks nimmendal.’
‘Precies! en toen?’ komt Bella.
‘Nee Belleke, stil, niet en toen; begriep ie dan niet da'k lillik ien de knooi met 'et veers zat. Lucht keek as 'en spin, 'en ouwe!’
Bella ziet eensklaps op:
‘En toen hei'j uut valse glorie - um met geleende veeren te kunne pronken, toegestoan dat 'en ander zou doen wa'j mien vrijwillig hadt toegezeid.’
‘Noe! of ik begriepen kos dat 't geven van die blommers zoo'n groot plezier zou wêzen, en da'j dóar zóo op gesteld was! - Kom liefke, gêf mien de hand?’
‘Nee! Ge hebt oe woord gebroken. Ge hebt hóar liever dan mien.’
‘Hoar!? Kom Belleke, 't is kienderachtig. Um den ouwe plezier te doen he'k Leene benuumd.’
‘Nee Govert, niet um meister Lucht te believen; moar um oe veers kloar te kriegen, doarum hei'j mien vergêten en achteruutgezet. Loop! ik veracht oe!’
‘Da's stark! Jongens, 'k mot zeggen da'j vast in oe schoen' stoat.’
‘Dat he'k oe al meer geteund.’
‘Belleke, ik heb oe lief!’
‘Dat geleuf ik niet.’
‘Meer as éen ien de wereld!’
‘Dat hou ik 'en leugen!’
‘Bella, zoo wreed? Zou'k dan mien liefke, noa den woeligen rit van drie uren, zuuken; 'k weet niet hoe lang, overal, as ze mien onverschillig wier; zou 'k hoar zuuken as 'k niet verliefd op hoar was; as 'k haar niet stelde bovenoan..... Bella.....?’
‘Bovenoan Govert? Boven Leene, goed! Moar 'k weet niet, bovenoan!?’
De jonge boer valt op éen knie, terzij van zijn liefke, vat haar om 't middel..... Nee ze weert hem toch niet af. En hij luider:
‘Niet weten! Ondervinden zu'j't joa, zeker! Ielkeen zal 't zien dat Govert Ros van 't Hoenderveld 't woord dat ie gaf weet te houen. Gij zult van oavend den blomruuker geven, gij, en geen ander: de melkbooi van de hoeve De Eendenkooi!’
Terzelfder stond ziet Bella hem vorschend aan:
‘En oe woord dan Govert oan meister Lucht? Is dàt woord te brêken nog niet arger dan 't woord oan mien, a'j nou te schand zoudt stoan veur 't heele darp?’
| |
| |
‘Moar ik lach ien 't heele darp. Ik wil ou, Bella, en goedmoaken wa'k misdreef; lieve dierke!’
Bella trekt haar blozend hoofdje terzij:
‘Govert, as 'k geen erme wees was op de wereld, dan sprak ik anders misschien; moar nou, as de riekste jonge boer uut den umtrek de liefde wil van een die veur loon dient, dan mot heur noam in zien hart stoan, as 'en noam op 'en zark.’
‘Moar Bella, zoo is 't!’
‘Kus mien niet Govert: erst wi'k de woarheid: Hei'j niemand liever dan mien op de wereld?’
‘Niemand! zoo woar as God!....’
‘Vluuk niet. Ik ken er toch een misschien.’
‘Éen! wie durft dàt zeggen? Mein ie Leene toch weer? - Nog ens ik zweer oe!’
‘Nee, moar die, die doar!’ en met den vinger op hem wijzend ziet ze hem aan.
‘Nou, da's 'en mooie! - Joa, 'k weet wel da'k 'en knappe jong bin: moar verliefd....! Harrejennig, nee, dat bin 'k op ou; deur vuuren za'k veur oe vliegen.’
‘Ge bint al te veul ien feeststemming Govert. Luuster kalm: Ik wil oe gleuven, joa, went ik had oe ook wel lief, al was 't umda'k niet vergêt wa'j ien 't letst oan mien erme moeder gedoan hebt. Moar toch, 'k wil nou 't bewies van oe liefde.’
‘Vroag op lieve snuutje.’
‘Ik wil dat van middag op 't feest alles zal goan zooas bepoald was, moar éen ding niet. - Nee, niet te hoastig. - De blomruuker zal Leene geven, dát blieft bepoald; moar gij Govert: gij houdt oe veers ien den zak! - Joa, kiek, dát wou ik....’
‘Moar da's 'en roare vroag. 't Veers is....’
‘Hei'j dan zelfs oe veers liever dan mien?’
‘Liever! - Noe!’ Na een oogenblik stilte, met verruiming: ‘Zeg, a'j mien nou is fleurig woudt oanzien; a'j mien nou is kneuterig um den hals woudt pakken, dan....’
‘Nee Govert, erst oan mien veur den ontrouw 't bewies van trouw weerum gegeven: Oe veers - of eigenlik 't veers van 'en ander - blieft ien den zak!’
‘Van 'en ander! nee dat is 't niet! 'En poar regels, noe joa; 't veers is van mien! Verechtig!’
‘Zooas gezied is: 't blieft ien den zak den heelen oavend; bij 't noar huus goan krieg ik 't van ou as 'en mooie herinnering, en 'k geef oe den zoen die 'k nou niet kan geven.’
En Govert, als hij Bella eensklaps vast aan 't hart drukt, en bij verrassing zoent op die donzige wang, dan roept hij: ‘'k Zou mien veers liever hebben dan mien schat, mien liefste op de wereld! Nee Goddank! 't Veers zal kapot zoo gauw a'k thuus kom!’
| |
| |
‘Ik zeg Govert: ien den zak mot 'et veers, en dan niet er uut!’
‘Ien den zak!? Nou albe neur, lieve kleine Koeje neur! Joa, gij kunt den boas speulen over Govert Ros van 't Hoenderveld. Moar - niemand zal 't as mooi Belleke alleen!’
Geen boas speulen wou ze; nee zeker niet. Alêvel hum kussen.... doar kwiem niet van in, nee, nóu nog niet. ‘Moar,’ fluustert ze: ‘k gleuf toch wel da'k oe nog liefheb Govert, joa 'k gleuf 't wel.’
Tegen zes uur in den middag was 't dorpsfeest in vollen gang. De nieuwe burgemeester die des morgens met zijn jonge vrouw feestelijk werd ingehaaid, en over bloemen, door de jeugd gestrooid, zijn woning was binnengetreden, had hij na 't beantwoorden van de welkomstgroeten der burgerlijke en kerkelijke autoriteiten, den vrienden een tot weerziens in den middag toegeroepen, en - men wist wat dat beduiden moest.
't Was alles van tevoren zoo wat ‘bestoken’. - De ouwe meister Lucht was ien 't geheim, en Doan uut De Roskam was ook ien 't geheim, van wegens de tien groote kêtels koffie met zuut, en de zes voatjes bier, en de drie mandes wien; bakker Wullings van wegens 't wittebrood en de krientebreudjes en de tullebands, en Dries uut de koomenij van wegens de keeze, en de halve piepkes en de verrels tabak, alles noar den oard!
‘Ik zeg 't is niemeer as rezenoabel dat ie zoo duut,’ zegt dampend een boer, die 't gejoel zijner jongere medegasten op 't ruime veld achter 't burgemeestershuis met welgevallen beschouwt: ‘Govert Ros het zeker 't grootste part van den ienhoal bekostigd, moar, 't het mien alêvel toch drie en twintig centen oan gruun moaken van de letste eereboog, en negentien en 'en halve cent oan 't opsieren van Dorus' peerd gekost. Ik zeg da's toch soamen twee en dartig en 'en halve cent, niewoar? Nee, dat ie ons nou traktiert, da's niemeer as rezenoabel zeg ik.’
‘Welzeker!’ klinkt het uit bruin merrinos aan zijn zij: ‘'en mins is zóo niet of hie wil de schoai wel gern is weerum hoalen; moar 'k moet dan ook zeggen 't is meer as oarigheid! Kiek, da's al mien vierde krientebreudje, en straks zeidie tegen mien: Kom juffrouw, u moet moar toetasten: Op z'n Hollandsch, zie; moar vrindelik! - Luuster! heur!’
‘Zeker hebben ze gunds met mastklimmen den heugsten pries gehoald. Kom loawe es kieken.’
‘Nee man, nee, loa wij hier bij de befettoafel blieven; 't zeggen is dat straks hier de tullebands kommen.’
Dat was oarigheid; ze wisten er allegoar van, allinnig burgemeister en z'n jonge vrouwke niet. Doar kwiem ze oan: De winteroavend zangschool met den ouwen meester Lucht en drie
| |
| |
ekfetieve meziekanten veurop. Behalve Lucht, de directeur, allemoal jong spul - boven de vieftien, ongetrouwd. - Kiek, ze trekken tot bij de plek woar burgemeister met de doames, en domenei, en de pastoor en notoabelen bijmekoar zitten. En, ien 'en halven cirkel steet nou die zangschool; de boerinnekes veurop - twee zin er bij die d'r al heel liefkes uutzien. Achter de meiskes stoan de jonge kerls. Zie, allegoar he'n ze 'en pampier ien de hand.
Meister Lucht, neemt met de lienkerhand den hoed af, sleet met den veursten vinger van de rechter noar boven, en dan met kracht noar umlêg, en - 't klinkt verechtig lieflik rein:
‘Welkom in de vruchtbre dreven,
Die in d' arm van Waal en Rijn,
Nog van 't eerste Oud Neerlandsch leven
De onverpoosde tolken zijn.
Welkom, welkom in deez' oorden,
Waar de lachende oeverboorden,
Saam, als met een krans van blâren
Tooien malsche koren-aren.
Welkom, waar de vette klei,
't Rund doet tieren ien de wei,
Waar het goudgele akkerzaad,
Schittrend als een zonne staat.’
Ja ‘Welkom, Welkom!’ zoo ruischt het steeds voort: ‘Welkom in het goede land, waar trouw en eenvoud wonen, waar men de grijsheid eert, en liefde 't cement blijft waarmee men zijn huisaltaren bouwt.’ En als nu ten slotte den jongen burgervader nog uit volle borst een heilbee worden toegezongen; den wensch: dat hij de schoonste bloemen zal plukken in den gaard van zijn ambtsen huwelijksleven:
‘Echt Betuwsche rozen; jasmijns, anjelieren,
Zoet, als wanneer haar de dauwdroppels sieren.’
dan wuift meester Lucht, steeds de maat slaande - met den vinger tevens naar de zij van een mooi blond boerinnetje, en, Leene Braks - meester's kleindochter - verstaat dien wenk:
Een groote bloemruiker dien ze onder haar hagelwit voorschoot verborgen hield, te voorschijn halend, treedt ze - vluchtig blozend - uit den kring naar voren, en biedt den jongen burgervader, met een soort van schok - die voor dienaresse moet gelden - de bloemen aan, terwijl de slotregels van het lied nog krachtig en welluidend klinken, en het welkom, welkom herhalen.
| |
| |
Natuurlijk, men zag slechts naar burgemeester die van mooi Leentje met zichtbare ontroering de bloemen aannam, maar, alsmen op sommige leden van 't koor in dat oogenblik tersluiks een blik had geworpen, dan....
Op 't gelaat van den ouden schoolmeester-directeur was een trilling van victorie te zien, terwijl zijn wijsvinger het laatste woord der hulde met een vervaarlijken ruk als naar zich toehaalde. Leene's broeder, bijgenaamd Zwarte Jan - kon 't niet loaten um gluups, links, 'en oog te sloan op Govert Ros, die oan d'andren kant bij de bassen sting. Ros eiges keek schuuns langs 't meziekblad noar Bella, die êfkes 'en pijnlik trekske um den mond kreeg, moar toch vigelant veur zich uut zag; krek asof er 's-mergens niks nimmendal gebeurd was.
Moar luuster: Nou de zang gedoan is, en burgemeister met 't groote peket ien de hand stoat, nou drêjt ie zich zoo'n bietje um; kucht; kiekt nóg ens um; kucht ook nog ens, en - luuster, luuster, hie sprêkt:
‘Edele dorpelingen! Jongelui! Toen Zijne Majesteit onze geëerbiedigde Koning, mij tot burgemeester van uwe gemeente benoemd had, toen - ofschoon ik het zelf gewenscht had - toen bekroop mij allengs toch de vrees dat ik mij - en vooral met mijn geliefde, die zich door den teedersten band aan mij verbinden wilde, in uwen kring niet tehuis zou gevoelen, omdat.... omdat....’
De jonge burgemeester hokt en kucht....
- Drommels! hij kon toch niet zeggen: Omdat ik hier een troep lummels en pummels dacht te vinden; een troep schaapskoppen en ezels; volk dat rechts niet weet dat links aan den anderen kant is; vrouwen als koeien; en boerinnekes tot geen hooger trap van beschaving te brengen dan tot ‘een schotsche drie op de hakken’. Sapperloot! - En hij herhaalde: ‘Omdat.... - Ik zeg.... omdat....’ Maar hij was de kluts kwijt, en kuchend stampt de jonge burgervader - die van z'n leven toch zoo menigen gloeienden toast had geslagen, met den voet; en nu hij de meisjes daarginds om zijn confusie de oogen ziet neerslaan - sommigen met een ternauwernood bedwongen glimlach, sommigen blozend uit meelij, nu voelt hij al zijn veerkracht wegzinken. Zijn handen beven en zijn knieën klapperen zóo geweldig dat hij een stoel moet vastgrijpen om zich te kunnen staande houden. Maar hoor, zijn jong vrouwtje met een hoogroode kleur, fluistert hem angstig toe: ‘Omdat ik niet gedacht had hier al dadelijk zooveel liefde te vinden.’
- Och hemel ja, 't was doodeenvoudig. Hij herstelt zich:
‘Omdat....’
‘Joa we begriepen 't best! Schei moar uut a'j beteuterd bint,’ valt nu eensklaps Govert Ros uit: ‘Burgemeister had niet gedocht
| |
| |
dat 't boerenvolk zooveul stoacie zou sloan. Nou, 't is niks; we begriepen oe wel. - Alla jongens: Lêve de neie burgemeister! Hiep hiep hoeroah!’
Zoo iets moest den jongen Van der Neer wel totaal genezen. Welk een vernedering! Een boerenknul zal hem zóo den mond stoppen!? Ha! nu zal hij toonen wie hij is, en terwijl plotseling de student in hem opleeft, wenkt hij gebiedend dat men zwijgen zal, en spreekt dan, ofschoon nog klam van het angstzweet dat hem straks heeft uitgebroken, en inwendig bevend, een gansch kwartier lang zooals een student dat boven op een tafel zou gedaan hebben. De woorden: Tot heil der burgerij. Heerlijke Betuwsche dreven. Inspanning van alle krachten, en Jongsten snik, zijn de hoofdbestanddeelen der nu vloeiende improvisatie; maar, als ze geëindigd is, en een driewerf herhaalde juichtoon moet zeggen: ‘Je hebt het netjes overgedaan!’ en de leden van den Raad en de notabelen, en dominee en de pastoor, hem weer de hand drukken, maar - zooals Van der Neer meent - er allemaal zoo'n valsch lachend bakkes bij zetten, dan is er maar éen die het heele Betuwsche dorp met al zijn bewoners op de Moockerhei wenscht, en dat is de jonge burgemeester in eigen persoon.
Weinige minuten later stond Govert, met Leene Braks en Zwarte Jan en nog anderen, achter in den boomgaard waar zak werd geloopen. - Zwarte Jan speulde veur kemiek. Hie trok 'en gezicht asof ie 'en gluujenden eerdappel had iengeslikt, en keek benauwd - kemiek - krek as burgemeister toen ie er straks niet uut kon.
Al 't jongvolk lachte dat 't schoaterde.
‘Schei uut!’ riep er een: ‘'t is um te bezwieken!’
Jan trok nog gekker gezicht en knikte krek as burgemeister met de knieën.
‘Hou-op! Ik stik van de lach!’ klonk het weer.
‘O lieve mins, as Govert Ros hum niet op z'n ploats had gezet, dan stond ie er nog met z'n totteloazie!’ riep Leene Braks.
En Govert van 't Hoenderveld keek heur oan - ze was toch mooi - en hie zei:
‘Joa, 'k wou 'em is teunen dat welluu hier ook niet van giesteren zin as 't um 'en oansproak te doen is. Ik zei 't hum netjes niewoar? Ekfetief!’
‘Nou dat zal woar wêzen!’ riep Leene: ‘En wa'n kienderachtig stemmeke het ie! Toen gij goengt sprêken, toen was 't krek asof 't karkurgel tegen 'en krekel begon.’
Govert lachte tevreden.
| |
| |
‘Heur ie wel Bella, hoe Leene Govert ien de locht stêkt?’ fluistert molenaar's Driekske, die Bella's liefste vriendin is.
Bella keert zich van Driekske af en ziet gunds 'en jong die zakloopt keukelen, en dan - 'en bietje loater Govert oan den erm trekkend:
‘Govert, heur is.’
‘Zoo lief bekske, bin ie doar!’
‘Joa, luuster is êfkes. - Kom mee?’
‘Meegoan? - Allo, woar mowwe noar toe?’
‘Govert, 't is in mien oog, van Zwarte Jan 'en loensche streek, um den mins te bespotten woar we nog pas dat welkom oan zongen.’
‘Och, oarigheid moar.’
‘Nee, da's geen oarigheid; da's valsch!’
‘Noe!... ze zeiën niks anders as dat hie 'en kikkert in de redenierkunst, en ikke hum wiedweg de boas was.’
‘Zóo! Heb gij dan 'en toesproak gehouen?’
‘Watblief! Toen 'k hum zoo netjes op zien plaats en op z'n gemak heb gezet!’
‘Nuum ie dat 'en toesproak!? Nee, 't speet mien Govert, da'j doar, bij al die grootheid - en domenei en allegoar - de mins ien 't geloat sloeg.’
‘Ikke?’
‘Zeker!’
‘Jandorie dern, a'j niet zoo'n duuvels mooi snuutje hadt, en 'k oe nog drie keer liever as 'en ander had, dan....’ Eensklaps ernstig: ‘Belleke, zeg: 'k heb oe zoo lief; moar gij - as 'en ander d'r wat opdoet dan kniep gij d'r altied weer 'en stukske van af. Da's niet oarig Belleke, went ze zeggen allemoal dat ikke nog veul bêter burgemeister dan hie zou wêzen.’
‘Zeg Govert, as 'en mus meint dat ie 'en nachtegoal is, wát zou'j dan zeggen? - Kom! wês wiezer.’
Govert vuulde 'en heeleboel kruuzen en krieskrassen over de borst en deur 't hart goan. Wat weerlich, allegoar zeien ze toch dat hie.... Moar verdrêjd, as ie dat snuutje oanziet, harrejennig! Én, ze het zich eiges toch goedgehouen aldat Leene 't peket had gegeven..... Alêvel 't is ook woar: umdat Leene dat gedoan het, mot 't veers nou ien den zak blieven! - Anders, joa 't zou nou nog 'en ander effect moaken as veur 't geval dat burgemeister niet was blieve stêken. - Jong! - Moar nee, Belleke, z'n lieve dierke, mot toch 'en teiken hebben dat ie hóar en geen ander liefhet.
Heur, doar klinkt de meziek. 't Is 'en Schotse Drie! - 't Soa! - Hij pakt heur vast ien de boutjes! - 'En kus? - Nee, nóg ens nee! die geeft ze nog niet; moar de Schotse Drie, albeneur! En Govert Ros en Bella Roel ze zwieren mèe met de bonte paren die wielen op 't malsche grastapijt.
| |
| |
Zwarte Jan speult niemeer veur kemiek. Hie stoat noast zuster Leene achter 'en appelboom onder de volle bloesems. Straks, toen Govert en Bella samen apart goengen sprêken, toen is ie heur zuutjes noageloopen, en het ie heur ongemarkt beluusterd.
‘Kiek, nou dansen ze alweer,’ zegt Leene: ‘Ik gleuf toch niet Jan, dat Govert 't op mien het.’
Jan geeft geen antwoord en kiekt op den grond. Hie en Leene, alschoon ze van moeder's kant, grootvoader tegen meister Lucht motte zeggen, ze zin toch ekfetief van de boerendêl; moar - vetpot was 't bij voader op den kleinen pachthof niet; en....
Jan sting nou met Leene achter den boom, en hie zag Govert met Bella dansen, en..... O! wat gluujde 't hum vanbinnen: as rieke Govert Ros, Leene tot vrouw nam en zien zwoager wier, en as Belleke met heur mooie oogen dan in zien armen lee. Och Harrejennig!
‘Geen nood Leene, da's moar dansen veur 't fatsoen. Ou het ie 't peket blommen loate geven; da's genogt, en - zoowoar as ze mien zwartkop nuumen, zóo woar zulde gij boerin van 't Hoenderveld wêzen.’
't Was wat later. Zwarte Jan hield Govert Ros vertrouwelik bij den arm vast, en zei:
‘Wel Heere-minsen! zou'j oe veers niet veurdroagen! Moar dat zou zunde en schand zin! 't Is 'en pracht, verechtig!’
‘Joa wat dát betreft! Moar.... Nee! 'k zeg nee! 'k Heb er mien redenoacie veur!’
‘'k Weet niet Govert-boer of ie 't niet verplicht bint.’
‘Ikke?’
‘Zeker! As ze stommerikken en stotteroars hier as burgemeisters sturen, dan motten ze niet denken dat welluu hier ezels zin!’
‘Nee, dat motte ze net niet! Doar zouwe ze nog 'en punt oan kunne zuugen.’
‘Grootvoader Lucht zei giester nog: Jong, 't is toch jammer dat boer Ros niet op studie is gewêst.’
‘Zoo! zeidie dát?’
‘Joa Govert. Nou! en ge weet 't ook eiges wel. Gij schudt ze uit de mouw. Grootvoader zeit dat gij, a'j veerzen moakt, net zooveul mans bint as hie eiges.’
‘Joa, wat 't kunnen betreft....! As 'k op streek bin dan is 't oarigheid! 'k Mot soms wel is lank prakkezieren eer 'k 't riemwoord kan vienden: moar, soms ook smiet ik ze zoo uut de mouw.... vrouw, dauw, lauw, bouw, trouw, zou.... Heur ie? 't Kan mien niks schêlen, al wou'j d'r nog tien!’
‘Nou da's oarigheid! Moar van vrouw en trouw gesproken Ros,
| |
| |
'k gleuf verechtig da'j 'en goed oog op Belleke het. 't Is 'en oarig kiend.’
‘Nou! en niet kienderachtig!’
‘Nee zeker niet. Moar of ze ou ien alles verstoat!?’
‘Wat mein ie?’
‘Begriept ze oe veerzen Govert? Ku'j met er proaten over de versefecoasie - zooas grootvoader 't nuumt?’
‘Dat he'k nooit geprebierd; moar.....’
‘Nee, dat gleuf ik toch niet. 't Is 'en mooi en lief dernje, aldat ze arm en 'en wees is - doar niet van - moar 't verstand! Grootvoader zei letst nog dat 't verwonderlik was hoe twee uutersten mekoar zoo opzochten; toen sprak ie van ou Ros, en van Bella Roel.’
‘Noe! dat ze 't groot op veerzen en wiesgeleerdheid het, dat za'k óok niet zeggen; tenmienste.....’
‘Watblief?’
‘Tenmienste.... Joa, ze het mien eiges gevroagd 't veers ien den zak te houen.’
‘Wát zeg ie doar!?’ zegt Jan - krek asof ie straks niet geluusterd had: ‘Het ze dàt gevroagd! Moar da's te arg, da's... Goeje God as boer Ros van 't Hoenderveld zich zóo koejeneeren loat!’
‘Koejeneeren! Nee zie.... moar 't was, umdat....’
Ros stond nou ook - krek as burgemeister straks, noar 't woarum te zuuken. Hie kon toch oan Jan de woarheid niet zeggen. En Jan, snel invallend:
‘Allemoal 'tzelfde woárum! moar ik zeg, da's te arg!’ En roepend naar de zij van een paar jonge boeren en boerinnen - waarbij zuster Leene zich bevindt: ‘Wat deksel, mag boer Ros 'en veers dat ie eiges gemoakt het, moar zonder veurdracht loaten!?’
En Jan trekt Leene oan heur jekske; en Leene, zacht kleurend:
‘Wel zekerlik niet! 't Woar zunde en schand!’
't Wier donker.
‘Joa zunde zou 't zeker wel wêzen! dát mot de jonge boer van 't Hoenderveld zich eiges grif akkerdieren; moar.... Nee, 'en geldig ‘maar’ er is toch niet. Jan het geliek: 't Is geen mooie trek van mooi Belleke: Uut wroak dat ie Leene - 't kleinkiend van meister Lucht 't peket liet geven, mot Govert nou 'en stuk ien den zak houen woar ie wel dartig dagen op gedicht het.
Govert staat eenige oogenblikken later - onbespied, en nabij een papieren lichtballon - met zijn gedicht in de hand. Zachtjes de lippen bewegend, leest. hij. En dan: nee 't was toch onverstandig van Belleke um zóo te willen regieren. Belleke most begriepen dat ze geen cent ien de wereld had, en dat Ros.... Noe joa, moar aldat Ros nóg zooveul had, en Belleke geen joa wou zeggen, dan kon Ros nog voor tienmaal zooveul geen Belleke oan zien hart drukken.
| |
| |
...Nee! Da's woar! Verdrêjd! - Vort met 't ding, vort er mee! Zie zoo! 't kan loater bij 'en andere okkoazie nog wel te pas kommen. As ie 't bijveurbeeld veur 'en trouwerij of 'en begroafenismoal wat veranderen kos...? Loa's kieken!
't Veers weer ien handen, tuurt Govert er in. En 't is toch jammer; 't slot was óok zoo mooi; krek asof 't 'en ekfetief gedrukt veers was:
‘En leeft gij samen onvermeden,
Onvermeden, joawel, dat wil zeggen da'j alles vermeejen hebt of vermijdt.... van noarigheid begriep ie:
‘Ien eendracht, vreugd en nog veul meer,
Dan zal ik steeds den dichter wezen,
En zing Wilhelmus Van der Neer.’
Nee, veur 'en andere okkoazie zou 't toch slecht te sjanzieren zin. - Noe! - as 't op 'en verjoardag van den ouwen Vermeer kos wêzen; of op den vief en twientigjoarigen dienst van den domeneer. Joa 't woord is domenei, moar as 't um de moat en 't riem zoo wêzen most, dan ko'j ook zeggén: domeneer. Meister Lucht sprêkt altied van dichterlijke vrijhedens.
En dan - zoo prakkeziert Govert al wiejer, dat ik nou geen ens de dichterlikke vrijheid zou kunne gebruuken, um met dit veers den stadsen kwiebes is te loate zien, wát er ien 'en boerenkop kan stêken. Och harrejennig, ik moak en ik brêk 'em; dát he'k allang begrepen. - 't Is vremd da'k niet eerder op 't adee kwiem dat ze mien hier burgemeister hadde motte moaken. As 't gewed was dan dee ik 't op riem; tenmienste de trouw-redenoasies. Noe, dat zou oarigheid zin! Jong! Mien Belleke burgemeistersvrouw! - En dan.... soamen ien de dubbele karkbank. Harrejennig! - Joa, as ik mien veers nou veurdroeg, dan kwiem 't misschien wel bij 't verslag van burgemeister's ontvangst, ien de krant; joa! En dan, as ze 't lazzen, dan zou zoo'n govverneur, en zoo'n menister ien den Hoag, zich ook nog wel is achter 't oor krabben, en....
‘Wie roept doar?’
't Is Jan. En Jan zeit dat 't onvergeeflik en onbegriepelik was zooas Ros noar zich wachten liet. Allegoar wisten ze 't nou dat ie uut noam van 't jongvolk - nee van 't heele darp - den neien burgemeister ien dichtmoat zou toesprêken, went - Govert most niet kwoalik nemen - zoo'n bezonderheid uut 'en boerenmond doar hadden Jan en zien zuster Leene niet van zwiege kunnen: en kiek, nou ielkeen gespannen was, nou bleef ie weg: ‘Kom Govert-boer, kom mee?’
En Govert-boer keek nóg ens noar 't licht ien den papieren ballon, en - volgde Jan.
't Was eenige minuten later.
Bij en onder de veranda van 't burgemeestershuis zat de grootheid,
| |
| |
met de voornoamste en oudste boeren van 't darp, ien 't licht van 'en oarige illemenoasie.
Ge kondt wel marken dat burgemeister op alles gepreparierd was gewêst, en dat ie van klienktum had! - Noe, d'r was getraktierd, en geklonken, en gedanst; en zie, boer Govert Ros, sting boven op 'en stoel, en Zwarte Jan op 'en andere noast 'm, met 'en brandende vetkeers op 'en flesch ien de hand.
En Govert, met 'en rooje kleur - went ien 't letst was ie oarig oan de natte gewêst - Govert riep met 'en handzwonk noar umlêg;
‘Alla, stil dan jongens!’ En verder met 'en forsche stem: ‘Proaten is proaten, moar ieder mot de eere hebben die 'em toekumt; en as ik den neien burgemeister zooveul' as vereerd heb met 'en dichtstuk te moaken, dan zeg ik: dan ie dan alêvel de eer zal hebben ook!’
‘Goed zoo! Lêve Ros den dichter!’ krijschte Zwarte Jan zwaaiend met de kaars, zóo dat ze bijkans uitging; en 't jongvolk riep mee: ‘Lêve Ros den dichter! Hiep hiep hoeroah!’
‘Doar niet van,’ vervolgde Govert: ‘moar die 't licht het, die mot 't loate schienen zeg ik!’
‘Krek zoo, dát mot ie!’ gilde Jan en hij zwaaide zóo dat de vetkeers uitging. Zuster Leene stak ze weer aan, en met de hand ervoor, gaf ze de kaars aan Jan terug, terwijl Govert vervolgde:
‘Sprêken is niks; moar zooas Keuning Doaved bijveurbeeld of voader Cats, of domenei Ten Koate die te Hemmen ien de leer is gewêst, op riem dat 't klapt - zooas wij zeggen - da's de boas! En, alda'j veur prefester in de wieg bint geleid, moar da'j geen heufd veur verssefekoatsie hebt, dan bi'j nog heel wied van de heugste wiesheid af, went de heugste wiesheid had Soalemo, en Soalemo het 't Hooglied gedicht. Zoo is 't er mee. En nou, nou za'k niet weerstoan as ze mien de eere geven; went 'en mins die zich verhooveerdigt op geld of goed is dwoasheid, moar die de wiesheid eert zal wandelen. Doarum bij 't vreugdevolle drinken, zal ik mien gedicht loate klinken!’
‘Broavo!’ riepen de meesten; en de grootheid glimlachte bemoedigend. En zie, domenei en de pastoor ze nammen - asof 't afgesproken was - tegeliek 'en snuufke, ielk uut z'n eigen deus, en keken toen mekoar ien 't geloat, asof ze zeggen wouen: Hé, doet uwe d'r ook aan!?’
Meester Lucht sprak met de jonge burgemeesters-vrouw; en het vrouwtje vernam natuurlik in ekfetief Hollandsch - dat de dichtkunst van dien jeugdigen grondeigenaar wel niets beteekende, maar dat hij een zeer edelaardig karakter bezat, weshalven hij - meester Lucht - dan ook niet aarzelachtig was om hem zijn kleinkind tot vrouw te geven.
- Of Leene dan al met Govert Ros...?
| |
| |
Luuster:
Op dit oogenblik trekt Bella's beste vrindin. Driekske van den mulder, den jongen boer van 't Hoenderveld bij zien jas, en Govert kiekt noar under:
‘Watblief?’
Driekske fluustert: ‘Of ge niemeer oan Bella denkt?’
‘Oan Bella? Welzeker! Moar....’
‘Ge hebt Bella oe woord gegeven da'j....’
‘Kom wat leuter ie toch!’ roept Zwarte Jan en zwaait met de vetkaars langs Driekje's hoofd: ‘Veuruut er mee Ros, ze kieken oe allegoar oan! Léve de burgemeister! Lêve de dichter Govert Ros!’
Den jongen boer van 't Hoenderveld is't 'en oogenblik asof ie begoaves kriegt. 't Suuzelt hum ien 't heufd; 't is hum asof al de grootheid met de verande en de heele illemenoasie met erms en been' ien de locht sloan!
- Lêve de burgemeister, lêve Govert Ros...!
Wie, wie is hier dan de burgemeister? Wie te deksel mot dan teunen dat ie méer is as 'en domme boer? Allo Govert! 't was 'en kienderachtigheid van Bella. Wat!! Steet ze doar? doargunder...? met de troan' in de oog'?... hum smêkend: Govert dóardeur zou'j mien bewiezen da'j niemand liever hebt op de wereld...? - Moar veur den weerlich! is't dan geen gekheid da'j nog zult bewiezen wat geen bewies meer neudig het! En ziedér, 'k stêk veur Belleke 't heele Hoenderveld ien brand as ze d'r schik in het. Moar alêvel, um zoo'n veers da'j eiges gemoakt het ien den zak te houen as ze oe allemoal zoo oankieken. Nee!
Dat alles is Govert ien 'en zwonk deur 't heufd gegoan, en toen:
....Nee tóch niet! Verdrêjd! Nee! Ien éen sprong was ie den stoel af. 't Veers zou d'r in blieven! Zeker!
Moar - Jan en Leene woaren d'r ook nog. En, 'k weet niet, d'r kwiem toen zooveul lêven, zooveul rumoer. En hie pruufde nog ens. En, hoe 't zoo liep wist Govert ook niet, moar.... 'en klein bietje loater toen sting ie weer op den stoel, en - joa dan; 't veers zal ie veurdroagen. As ie stark prakkezierde dan kos ie 't wel van buuten. Luuster.... Nee, erst begon ie met 'en roadselje:
‘Noe! 't zal der uutkommen en toch d'r inblieven. Roaje-roaje wat is dat?’
Jan en allemoal hadden 'en schik van geweld. De jonge burgemeister kneep zien gezicht asof ie óok lachen most. En Govert begon, uut 't heufd:
‘'k Bespan de cyther met de snaren
Ik dicht een lied ter uwer eer
Ik zing den neien burgervader
Ik zing Wilhelmus van der Neer.
| |
| |
Ik roem hem als een man vol stoacie
En met dik duiten in de kast
Al met een vrouw, alsook vol stoacie
Moar nog geen kienderkroost tot last.
't Goeng best zoo. En Belleke: Joa 't veers bleef ien den zak. Nou wiejer, met 'en ophoal:
Ik zing den man die ons zal leien
Gelijk een hond den blindeman
Die anders wied van 't spoor zou glijen
En zonder hum niet loopen kan.
Ik zing.... Wat duuvel! Ik zing. En zonder hum niet loopen kan. - Ik zing.... Wel verdrêjd!’
‘D'r uut er mee! Ik zal 't oe veurlêzen!’ klonk 't bij de vetkeers.
- Jong dat was 'en goed addee! Moar - 't most dan tóch den zak uut. Alêvel dat zou sikkepittig wêzen: 't zat 'em toch niet ien dat ien den zak blieven, moar wél ien't veurlêzen.
En 't veers kwiem er uut, en Zwarte Jan las, en fluustert:
‘Nee, doar is't niet!’ zegt Govert. En Jan weer:
‘Eerdappels ien de klei gestoofd.’
‘Nee nee! hooger.... Ik zing....’
‘O!
‘Ik zing de goedheid die noar 't klein tracht.’
‘Dat steet er niet.’
‘Joawel! Ziemoar.’
‘Nee, weg er mee.... Ik zing....’ En Jan weer:
En Govert met kracht: ‘Nog ens, ik zeg nee! Zoo is't niet!’
‘Nou lês 't dan eiges. Wie kan't bêter as gij.’
En Ros? - Wat weerlich zal ie zóo nog langer veur gek op den stoel stoan! - Zie, hij grijpt het papier, en vuurrood geworden galmt hij nu:
‘Ik zing de goedheid die zich klein acht.’
Ik.... IK en nog vijftigmaal IK; en als 't gedaan is, en de vetkaars halve cirkels van vreugde door de lucht beschrijft, dan galmt het nog sterker dan vroeger:
‘Lêve de burgemeister! Lêve de dichter Govert Ros!’
| |
| |
Bella Roel, de wees, die haar loon op de groote boerenhoeve De Eendenkooi trok, en dat loon méer dan waard was - umdat er geen tweede zoo veur de melkerij bekwoam wier gevonden - Bella is den dag na 't feest al heel vroeg opgestaan.
A'j niks geweten of begrepen hadt, dan zou'j oan Bella ook niks gemarkt hebben.
Erst - zooas altied - goeng ze noar 't land um te melken. Ien 't veurbij loopen, bij 't goan en weerkommen, keek ze 'en poar keer strak noar de woaikolk. Nou, 'en mins mag toch wel noar 'en woaikolk kieken. Wat zou dat! - Ien 't melkhuus gekommen, schonk ze de melk ien de vleuten; dee dit en dat, en trok toen 't bovenjekske uut um oan 't karnen te goan.
Mooi is ze. Zoo, wat minder stief ien 't kleedoazie, en met de beie hand' oan den karnboom, dan is 't oarigheid veural, en wel begriepelik dat zelfs de rieke Govert Ros....
Nee, kiek moar, ze denkt niet oan Govert. Ze het er zich overheergezet; heelegoar; zie moar..... Jong wa'n kracht! Tjiengtjoeng-tjieng-tjoeng; altied moar vort. Kiek, nou zakt 't heufd wat umlêg. Altied karnend, tuurt ze nou stief op de rooje vloersteenen van 't melkhuus. Zie, ienéns geet 't heufd weer noar boven, met 'en lach, moar 'en schampere lach; en - altied karnend, klotst 't nog starker ien 't karnvat, en piept en snauwt 'et scharnier van den karnslinger met geweld, en jankt heur toe asof 'et heur uutlacht....
- Uutlachen! dát, nee dát kos ze niet verdroagen. Nee, dan schiet heur de kracht toch tekort. De karnslinger glipt uut heur hand', en jankt en grienst nog êfkes; en, as ie stil is, dan.... Och zie - met 'en slip van 't bonten boezeloar op de mooie donkere oogen gedrukt, schreit Bella; joa! veur 't erst sedert voader- en moeder's dood. Erm kiend, wat schreit ze! Joa goeje God, ze was wel stark, moar toch niet van iezer of steen.
Govert Ros zag Bella wel, al zag zij hum niet, en al is 't ook pas zeuven uur ien de vroegte. Toen Bella straks van 't melken weerum kwiem, en langs de kolk goeng, tóen zag ie hoar al. - Hie wou noar heur toeloopen.... Moar nee. - Wóarum niet? - Joa hie durfde wel veul, went op 'en roazende stier was ie ens iengevlogen, en had 'em den kop met 'en kartouw gestriekt; en, twee ienbrêkers had ie ens van 't Hoenderveld afgesmeten dat heur 't karkas had gekroakt; moar nou - noar mooi Belleke toe te goan........ nee!
Achter 'en planken schuurke het Govert gestoan toen Bella veurbijliep. - 't Was.... onneuzel; moar toen ze op geen tien passen
| |
| |
afstand schuuns langs hum heer kwiem, toen zelfs het ie geen koeroazie gehad um Belleke toe te sprêken. - Wát! zij, zoo'n erme simpele melkbooi; en hie, Govert Ros van 't Hoenderveld, de darpsdichter, de.... - Lêve de burgemeister! lêve de dichter Govert Ros! hebben ze giester geroepen. Joa dat most de meining zeker gewêst zin: Lêve de burgemeister-dichter Ros! Natuurlik a'j zoo uutblinkt!
En toch - nou, hie durfde niet ens noar Belleke toegoan. - Zie, doar goeng ze 't hek van de hofstee De Eendenkooi ien. - Nou lupt ze noar 't melkhuus. De glimmende koperen kan op heur rug blinkt en flikkert ien de zon asof ze roept: ‘Kom moar; Belleke zal ook wel lachen a'j ze weer helder ien de oogen ziet.’ - Moar nee, 't was toch noarigheid; hie vuult dat 't stark spektoakel zal wêzen. Hie wil....
Op dit oogenblik staat Govert aan den achterkant van 't melkhuis op een hoogen hoop takkenbossen, met den neus tegen een klein verweerd tuimelvenster gedrukt. Door 't grauw-groen-roodachtig glas, vol spinrag in de hoeken, tuurt en kiekt ie. - Zie, heur jekske geet uut. Och harrejennig! - Nee, ge kunt niks geen verdriet oan d'r marken; niks, geen spier. - Ze karnt. - Kiek; forsch! - 'En goeje boerin! Noe! - 't Is wel zeker dat ze d'r niet meer oan denkt; went zie, jong, wat karnt ze! Kloek! egoal! - Moar, 'en burgemeistersvrouw, wat zou die oan de karn! - Burgemeistersvrouw! Alêvel Govert zou nou wel is vieftig rieksdoalders wille geven as ie wiest woar of Belleke nou krek oan denkt. - Jong jong, wa'n oarig pestuur! En wa'n bekske! Och harrejennig!
Met 'en schrik trekt Govert eensklaps het hoofd terug. Bella keek naar boven. Had ze hum gezien? Zou ze gevuuld hebben dat hie.... um hoar....? - Nog êfkes, heel êfkes mot ie kieken:
De karn steet stil. - En, och lieve God, is 't woarheid; ziet ie goed deur dat hoornige glas: Steet Belleke doar met de boezeloar veur d'oogen, ien weemoed te schreien?
- Vort, vort, da's 'en oakelik gezicht. Vort!
Bella schrikt. D'r wier op de deur geklopt.
‘Wie is doar?’
‘Ikke. Govert.’
Bella vliegt noar de deur. - Zóo, met éen knars den sleutel umgedréjd ien 't slot!
- Ze was oan d'r wark en veur niemand te sprêken.
- Moar hie most heur vragen; hie most heur toch zeggen....
- Stil! Bella Roel most hum zeggen, dat alles uut was finoal! Ze had 'et allang zoo veurzien.
Terwijl Bella sprak, wischte zij zich hoastig de tranen af; liep
| |
| |
snel noar de pomp; drukte met kracht den slinger omlaag, en, als nu de zilveren straal naar beneden schiet, dan vangt ze dien op in de volle hand, en verdrijft met het ijskille water het laatste spoor van een dwaze weekheid. - Nu zegt ze luider:
‘Nee Govert Ros, ik spreek oe niemeer. Nog ens: 't is uut!’
En Govert? - Hie wil hoar toch zien en sprêken. Hie mot heur de troanjes wegkussen uut d'oogen.
‘Dat mag doen wie God wil,’ roept Bella: ‘moar gij Govert, nooit!’
Kiek, dóar was ze bang veur gewêst: Nou steet ie veur 't venster; schuift 'et roam op; en - eerdat ze 't gebêteren kan, is ie ien 't karnhuus gesprongen:
‘Liefste Belleke, ik heb oe zien schreien!’
‘'k Zou niet weten woarum boer Ros; of 't most um de anstrantigheid wêzen da'j deur dat roam hier binnenkumt.’
‘Bella ik heb oe toch verechtig lief.’
‘Da's niet woar; en al was 't zoo, IK heb 't oe niet.’
‘Och Bella, toe, vuul nog is êfkes oan 't hart.’
‘Met 'en zwak mins hei'j deernis. Oe vrouw wor ik nooit!’
‘Bella, sprêk rezenoabel; was 't niet te kienderachtig van ou, um zoo'n eisch te doen!? Is 't kwoad of zund dat 'en mins d'eere kriegt die 'em toekumt. De eere is 'en heerlikheid woar we zelfs den Heer mee dienen. Nou, en as zoo'n stadskiend van 'en burgemeister - woar ik nog 'en halve zak guldens veur wegsmeet - stêken blieft as 'en kiend, dan....’
‘Dan hadt gij toch motte onthouen da'j oe woord gaf oan mien.’
‘Moar zou 'k oe dan tóch niet trouw blieven ien der eeuwigheid!? Och Belleke, gij vuult niet wat de eere is. Toen ik mien veers had veurgelêzen, riepen ze allegoar asof ze ien den darden hemel woaren; en ielk die me nou tegenkumt ziet me zoo verheerlikt oan, asof ze denken: doar hei'j 'em nou.... hum!’
‘De gek.’
‘Watblief?’
‘Ze denken: doar hei'j nou de gek. Joawel, zoo is 't! Doarum he'k oe gewoarschouwd. Mein ie niet da'k allang geheurd heb dat ze oe uutlachen met oe prulveerzerij.’
‘Bella!’
‘Joa! Ik zeg oe, zoo is 't! Die oe verheerlikken, ze doen 't um oe room en oe wien; um oe gunst en oe geld! Van Leene wi'k niet sprêken; 't is natuurlik dat ze gern oe vrouw wil wêzen, en 't vleien leert van zoo'n luupert as Zwarte Jan. - Moar zeker is 't, joa ze lachen oe uut!’
‘En ik zeg, die oe dat wies moakt is 'en leugenoar. Heb ik geen duuzend bewiezen veur éen, da'k ze allegoar beteuterd heb. Mien
| |
| |
veers was zelfs bêter as 't lied dat we zongen; dat zei Jan, en dat zeien ze allegoar.’
‘Welzeker! Bêter as 't Welkomstlied dat meister Lucht niet ens heelegoar eiges dichtte, moar deur z'n nêf ien den Hoag, van een die altied ekfetieve drukveerzen moakt, ien de moat brengen liet.’
‘Ik zeg oe, 't miene was bêter. Ze schrauwden wel éns zoo hard toen 'et uut was!’
‘Umdat 't uut was.’
‘'k Had nooit gedocht da'j zoo stêkelig woart Bella.’
‘De stêk van 'en wesp is venijn moar 'en dokter kan ook ien 'en wond stêken ten nutte.’
Bella opent nu de deur die ze straks heeft gesloten; en dan: ‘Moar 't past niet da'j hier nog langer ien 't karnhuus van De Eendenkooi stoat. Goa weg Ros; 't is uut! ik heb 't oe gezeid.’
Govert Ros was wit, spierwit. As 'en ander zóo gedoan had, dan zou die ander allang met den neus op de rooje steen hebbe gelêgen. Nou sprêkt ie:
‘Bella, wie anders as gij kos tegen mien moar de helft zeggen van 'tgeen da'j gezeid hebt. En nou, nou wies ie mien nog 't gat van de deur. Weet ie wel wie da'j dat gedoan hebt?’
‘Dat he'k 'en mins gedoan die de koei vergêt die ien de sloot viel, en loat starven umdat ie de geleerdheid en de stadslui zit noa te knooien um gedichtstukken te moaken? dat doe'j 'k 'en mins die tweemoal op éen dag loat zien dat ie uut malle glorie zien liefste ontrouw kan wêzen - en wel ien de doagen van 't dolst verlangen; 'en mins die liegt; die alleen zien lust wil koopen deur 'en trouwwoord op 't roadhuus en ien de kark; 'en mins die gek is umdat ie z'n eigen zottetoal veur de heugste wiesheid houdt.’
Ros was nog witter geworden. Zoo as 't hum nou ien de borst krabde en schrijnde, had ie 't nog nooit gevuuld. - Bij God ien den hemel! was er dan grovver toal te heuren! - Wat hum 't liefste was, stond doar as de nijdigste, de alleen ongeleuvige, de tegenstander; as éen tegen duuzend!
- Bedoar Govert, bedoar! vermoant ie zich eigen: Ge kunt zoo'n mooi kiend den hals toch niet brêken. Redenier as 'en wies mins tegen 'en dom mins. Bedoar! - Joa mooi is ze, moar.... met zóo 'n onverstand en onbegriep te lêven op den duur.... nee, da's onmeuglik! - Wát is 'en vrouw die geen verstand en geen wiesheid het, en veural geen vereering veur d'r man, as ie zóo bij 't heufd is! bedoar Govert Ros!
Eensklaps vast besloten um de dwoasheid veur de wiesheid te loaten; nóg spierwit, moar ook - joa verechtig, niet zonder weemoed, zal ie in alle woardigheid en bedoardheid 't weerwoord geven:
‘Bella, 't is zeker, 'en gek mins kan met 'en wies mins niet lêven. Wie 't gekke mins van ons beien is doar za'k niet op
| |
| |
antwoorden. Ik veur mien doei iemand niet gern zeer ien 't gemoed. Moar as ik oe dan deur dát gat van de deur zal verloaten, dan he'k oe niks anders te zeggen as wa'k ien de letste woorden van zoo'n gekkeveers - niewoar heb gezeid, 'en veers woarvan Jan en allegoar zeien dat ze 't nooit zoo geheurd hadden. Luuster:
Moar ik zeg, albeneur, in de wiesheid is 't gelêgen
De Heer schiep de zon, en de Heer schiep de rêgen.’
Ien 'en schoaterlach is Bella losgebarsten toen ze Govert met z'n wiesheid van zon en rêgen zag vortgoan.
Moar die lach..... Nee.... En toch.... O God ze most zoo lachen; zóo, dat heur de oajem beklemd wier; zóo dat ze te stikken docht....! Zóo, dat ze zich noar de borst greep. - En zie, woar ze stond op de rooje steenen doar lag nou Bella neer; witter dan Ros, toen ie goeng met z'n wiesheid van zon en van rêgen.
Toen de boer van 't Hoenderveld thuus kwiem - op z'n stedeerkamer! toen was 't al oavend. - 't Heufd het 'em ien de loatste doagen zoo roar gesoesd; moar, ien de Roskam en oan 't veerhuus - en ook wiedweg oan gunne kant van 't darp ien de Zwarte Moor, doar had ie oarig verzet gehad, en veul vrindschap en erkenning genoten van wat ie - ook met zien gedichtstuk - veur 't heele darp gewêst was, zoodat ie met plezier getraktierd en had vrijgehouen.
Woest was ie op 't loatst ien 't heufd gewêst, moar ook - zooas Lucht zeit: zénioal! Joa, went toen er éen 't glas had genomen en geroepen: ‘Ik drink de gezondheid van boer Govert Ros van 't Hoenderveld met z'n liefke mooi uut De eendenkooi’, toen was ie ienéns opgestoan, en had ie zoo moar veur de vuust weg gedicht:
Kan veur mien part blieve melleke!’
Toch, nou ie thuus kwiem, was ie vremd en roar. - Hie kos nog niet gleuven dat 't uut was met dat lieve snuutje. - Lief...? - Nee, nijdig, zonder verstand. En 't mooie oog? Nee eigenlik dof; joa, dof.
- Prulveerzerij! Wel Heere bewoare! as dàt zoo was, dan zou die heele grootheid en veural de ouwe Lucht hum niet zooveul eere hebben toegezwoaid.
't Is zeker, 'en poar van 't jongvolk het ie 's-oavends bij 't veur- | |
| |
droagen, zien smuuspelen en lachen, alêvel dat was geen uutlachen, moar um de oarigheid van 't gedicht gewêst. Zeker!
Ros werpt zich in den stoel voor zijn toafel; trekt de la open, en neemt er eenige papieren uit. Op éen ervan blijft hij turen. - Zou zóo'n veers niet goed wêzen! zóo'n veers! - Riemt 'et niet allegoar? Schoot-dood; man-kan, mins-kind. - Mins-kind? Watblief? - Joawel, mins-kind. - Welzeker! - Wacht êfkes.... mins-prins zou toch bêter zin. Krek, mins-prins dat riemt sekuur. As 'k nou van dat kind 'en prins kos moaken...? Joa woarum niet! - Moar.... ien 't gedicht kumt heel niks prinseliks ien. - Hoe 'em der bij te kriegen? - Kiek, da's den dichterskunst da'j d'r krek van moakt wa'j wilt.
Moar verdrêjd, mins, dat mot eigenlik op z'n goed Hollandsch mensch wêzen, en.... dán kan 't weer geen prins worden. Noe joa, zóo ku'j wel oan de gang blieven! Wat weerlich!
Ros valt met den elleboog op de tafel dat 'et dreunt; en, met het hoofd in de hand blijft hij voor zich heenstaren.
‘Bella! - Prulveerzerij!’ zegt hij overluid, en nog eens: ‘Bella!’
Wat heurt ie? - Kiek, doar vliegt Zwarte Jan de koamer ien; 'en groot pampier houdt ie in de hugt. 't Is 'en krant.
De jonge boer van 't Hoenderveld ziet 'et, en wordt zoo rood as 'en hoanekam. Hij begriept; hij vuult 'et: doar mot zien noam ien gedrukt stoan!
‘Luuster!’ roept Jan: ‘Luuster is Govert.’ En Govert luistert met opgespalkten mond noar 't lêzen van Jan.... den kleinzeun van meister Lucht:
‘Voor weinige dagen werd in het naburige E. de nieuwbenoemde burgemeester Mr. W. van der Neer feestelijk door de gegoede bevolking ingehaald en ontvangen....’ Sprekend: ‘Nou kumt er 'en heele boel woar we niks oan hebben. Wacht, hier he'k 'et: ‘Onder de dorpelingen die wel voornamelijk den dank van denzelven’ - dat sleet op den burgemeister - ‘verdienden, moet in 't bijzonder worden gerekend den Heer Govert Ros, vermogend grondeigenaar, die....’
‘Steet er dat....!?’
‘Zeker! Kiek moar.’ En wijzend met den vinger: ‘die niet slechts op de meest onbekrompene wijze uit deszelfs eigen middelen, eerehogen en een eerewacht had daargesteld, maar ook deszelfs dichttalent in een sierlijk en diepgevoelig lied had neergestort.’
‘Nee Jan, nee! bi'j gek; dat steet er niet.’
‘Hier, gedrukt ien de krant!’ Weer lezend: ‘Algemeen was de opgetogenheid toen dezelve had geëindigd. Den dank werd hem van alle zijden toegebracht, alsmede dewijl hij de schoonste onder de jeugdige vrouwelijke feestgenooten, eene kleindochter van den straks genoemden onderwijzer Lucht, Helena Braks, instaat had
| |
| |
gesteld om den nieuwen burgemeester een bouquet te overhandigen dat inderdaad prachtig mocht genoemd worden. Dat behalve de nieuwe burgemeester, de genoemde heer Ros en mejuffrouw Braks verder de middelpunten van des burgemeesters avondfeest waren, zal niet vermeld behoeven te worden, en evenmin dat door allen bij wie de herinnering aan het gevierde feest levendig zal blijven, de wensch werd geuit: dat de heer Ros zal kunnen besluiten zijn gedicht door den druk voor de feestgenooten verkrijgbaar te stellen, met welken wensch wij ons, voor de ingezetenen van E., ten volle vereenigen.’
Govert Ros wist niet krek woar ie was.... wat ie dee: ‘Zal ik die krant hebben?’ zei ie ten letste met bevenden greep naar het blad. - En Jan:
‘Joa wat za'k zeggen, over 'en half uurke wacht grootvoader de krant, en....’
Govert wist nóg niet wat ie dee. Hie keek op z'n gouwe harlozie, moar zag eigenlik niet hoe loat dat 't was: ‘Zal ik die krant hebben?’ zei Govert nog ens met 'en schorrigheid ien de kêl; en - nee, hie wiest ien 't geheel niet wat ie dee, tegeliek stak ie 't harlozie oan Jan toe. - En Jan:
‘Wat! Veur mien!?’
‘Noe! Wat kan 't schêlen! kunt wel houen. Gêf mien, gêf mien die krant moar.’
's-Anderendaags toen de dorpsklok tien had gebromd, zaten de loontrekkenden van 't Hoenderveld aan de avondpap, en gedurig was 't 'en verknepen gelach um te stikken: Veurtoan mosten ze den boer - zoo had ie gezeid - menheer nuumen. Hie sting - zeidie - zooveul as op de nommennoasie veur burgemeister; en - as 't op wiesheid oankwiem dan sting ie ien 't gelid van de keuningen Doaved en Soalemo.
't Booienvolk lachte. En Ros: Hie zat weer op z'n stedeerkoamer, en hie kos 't niet loaten um zien gedichtstukken nog is noa te kieken. Zie, veural 't pronkdicht op den keuning van Holland. Jong, dát was toch oarigheid. Luuster, nee moar luuster:
Die vochten tegen Spauje,
Op 't Loo en ien den Haag
O spruit eens doode thans
| |
| |
De boer zaait rog en weit
Oogst lauwers, roem en glans.
De mol die wroet en graaft
Elk zingt zoo op zijn wijs;
Eens op met jou verstand;
En voor een groots bestaan
Zoo leef dan Koning vorst
Ten troon nog lang gedost
Een boer die heeft zijn nut.’
Nou, dat was toch niet kienderachtig, en dat eigenste veers, jong, doar zou ie plezier van gehad hebben as ie 't den keuning bij 'en woatersnood had kunne veurlêzen; moar 'en woatersnood was er ien de Bêtuw niet gekommen. Alêvel nou, as ie 't den keuning stuurde.... joa met de krant erbij woar zien noam in sting! Jong! jong!!
Ros gronnikte, en dan, dan lachte ie êfkes da'j 'et heuren kos.
Nou kiekt ie op.
Zie, doar geet ie noar 'en kleerkast; 'en loai trekt ie open; 'en witte doek kriegt ie eruut en vouwt 'em as 'en halsdoek. - Zóo, tweekeer geet de doek um den hals. Nou deftig 'en knoop erien. - Hie kiekt in 't spiegel. Harder lacht ie. Hoa....! Dichterburgemeister! De heer Govert Ros! - Alles ien eenen oajem met Mejuffrouw Helena Braks. Hoa....! En wijzend naar den spiegel: Kiek, en dat bin ik. Dichter Burgemeister! Dat is die - die doar. 't Steet ien de krant! Hoa!........ alles ien de krant!
Toen Ros 'en groot uur loater sliep, vast sliep, toen sloeg buuten ien 't essenhout de nachtegoal lieflik. Moar toen Ros 's-mergens wakker wier, en de krant onder 't heufdkussen uuttrok, en er
| |
| |
doadelik ienkeek, toen... toen piepten en sjielpten de musschen en spreeuwen op 't dak van geweld: Of ze hum uutsjielpten, dát zeien ze niet.
En dienzelfden morgen toog Bella Roel weer vroeg naar 't melkland. 'En frissche wiend woei deur de locht, en koelde den gloed van heur wang, went gesloapen had ze niet. Toen ze de kolk veurbij goeng.... nee, toen keek ze niet noar de kolk, nee, went ze zag de witte bluumpkes afwêjen van de appel- en peerbooms langs den diek, en ze heurde nog ens de stem van heur lieve moeder ien den hemel: ‘Schrei niet um de bluumpkes die vallen, den oogst zal 't goedmoaken.’ En nog weer, heur trouwe vader: ‘Wês kloek en stark mien liefste kiend, zooas oe Moeder stark was, toen z' alleen bleef ien kommer en ellend.’
Moar driemoal ien 't verloop van den ganschen zomer en 't noajoar erbij, zag Bella Roel den jongen boer van 't Hoenderveld.
De erste keer was 't op 'en vroege mergen toen ze mee ien 't heujland hielp. - Zie, doar gunds doar ree ie over den hoogen diek ien de fergon met twee peerden. - Zwarte Jan zat noast 'em. Govert had 'en hoed op; stads! - geen pet - en uut z'n das stakken oan weerskant spitswitte boorden, zóo dat ie zich niet drêjen kos of hie prikte zich eiges.
Derk van De Eendenkooi wist wel woar dat noar toe most. Noar stad. Doar goeng ie tegenwoordig krek alle doag met Jan noar toe, went ze woaren er doende um al zien gedichten ekfetief te drukken. Jan had dat veur achthonderd gulden geakkerdierd, moar dan mosten ook al die exemplaren met gouwe letters buutenop uut de pers kommen, krek as van de dichters ien stad, en eenige nog mooier veur den Keuning ien den Hoag en voorts veur de menisters en de govverneur van Oarem!
Zie, doar ree ie! Govert Ros. - Bella leunde op de hark, en keek 'em noa. - Toen ie uut 't gezicht was toen gleejen heur oogen gunds over de weilanden die allemoal van Ros woaren, moar woar ze geen volk tussen de heuj-oppassers zag alschoon 'et heuj toch krek als hier diende geburgen te worden umdat er verandering van weer oan de locht was.
Bella keek nóg ens noar den kant woar Ros verdween, en nóg ens over zien heujvelden, en - ze schepte diep oajem, en toog weer oan 't wark.
| |
| |
De tweede keer dat Bella Govert-boer zag, dat was 'en heele boel loater, op 'en karmisoavend ien September, toen Govert veur 't erst met Leene Braks oan den erm ien 't pebliek langs de kroamen kuierde.
De jongens oan de koekblokken keken-um, en lachten. Ros was ien 't spiksplinternei, en alles neimodisch deur Limpers de darpskleermoaker noar 'en ekfetieve modeploat van zestien joar vroeger, gesneejen en gemoakt. De jas was rejoal lang - 'en verrel over de knie; soepjees had ie onder de leerzen: 'en wit vest had ie oan - 't zeggen liep umdat ie geheurd had dat Voader Tollens ien 't bosch bij Rotterdam óok ien 't wit goeng. - Nou de jongens lachten; geen wonder, went boer Ros had 'en knêvel loate stoan, en 't gekste was nog dat ie vergêten had um uut z'n ooren de zilveren ringskes te doen, die toch niet pasten onder den glimmend zieden hoed en de spitse boorden.
De jongens lachten en wezen noar de bovenste verdieping.
Bella lachte niet. - Ze stond achter 't zeil van 'en koekkroam. En Ros - zonder dat ie Bella zag - bij 'en Neurenberger speulkroam.
Zie, Leene Braks had 'en zwart zieden japon oan; en rood lient op hoed en gemoed. Moar, heur gezicht was ook rood. Ze keek zoo schuchter, asof ze bang was dat iemand heur vragen zou van 't een of ander; en van de okkoazie - ge weet wel.
Bella zag Govert; moar hij zag hoar niet. En Ros vroeg noar 'en handharmonikoa went hie wou de schoone kunsten ien de hand warken. Keuning Doaved speulde ook op de harp, zeidie; en, 'en oogenblikske loater vroeg ie oan den koopman: of ie wel wiest met wie ie de eer had te sprêken? - ‘Nee;’ zei de koopman. Ros hoalde toen uut den achterzak van z'n lange jas 'en buukske met gruunen umslag en gouwe letters d'r op - hie had er altied bij zich - en gaf 'et den koopman met dichtgeknepen oogen, en sprak:
‘Nou weet ie veurgoed met wie da'j de eer hebt te sprêken.’
‘Ja kind,’ zei de kramer tot een klein meisje, terwijl hij meteen het exemplaar getiteld: Kleibloesems en Vruchten aannam: ‘Ja dat vogeltje kost 'en stooter; a'j d'r van onder op drukt dan zingt 'et.’
't Kind drukte. 't Vogeltje mauwde.
‘Net 'en kat!’ zei het kind, en liep lachende heen.
Govert zag Bella niet. - En Bella? Bella Roel gieng noar huus; en toen ze thuus op haar bovenkämerke was, en 'en halfuur lang met de kin ien de hand veur 't kleine venster ien de locht had zitte kieken, toen sprong ze op, en proatte bij zich eiges: Moar as z'em dan gek moaken, gek: Mot ik dát oanzien.... dát!? - O goeje God, joa. Wát kon ze! - Ze most 'et!
| |
| |
En de darde keer dat Bella hum zag. Luuster:
't Was ien October, nacht, stikduuster. Bella sliep niet, went, over drie doagen dan zou 't wêzen; ge weet wel van Govert en Leene Braks. - 't Zeggen was gewêst dat er zwoarigheid tegen heurluu trouwerij had bestoan, umdat Govert zóo vremd en wonderboar handelde da'j denken zoudt dat 't ien 't heufd niet pluus bij 'em was; althans, hie zou 'en stuk bij den notoaris hebbe wille teikenen, woarbij ie Jan Braks, Zwarte Jan, veur z'n heele lêven tot z'n secretoaris benuumde ‘met den uutkeer doarveur,’ zoo had ie gezeid, ‘van z'n halve koninkrijk.’ - Och, dat halve koninkrijk - had Jan gegronnikt - dat was moar 'en oarigheidje van den boer; zie, hier stond 't bêter beschreven. - De notoaris had 'et gezien, moar van onderteikenen was toch niks iengekommen, en, 't oarigheidje was oarigheidje gebleven.
Alêvel wat er ook van Govert's verstand wier geproat, zóoveul was zeker, dat 't overmergen wêzen zou, van hum en Leene.
En Bella lei nou tebed, en, as ze uut 't bed noar de donkere glimp van 't roam leit te kieken - went sloapen dat kan ze niet - zie, dan is 't krek asof ze rooje slengskes en ook somtieds 'en rosse gloed veur d'oogen kriegt. - Och, bij 't noar bed goan toen is ze nog êfkes kienderachtig gewêst; en nou, van 't lange kieken ien 't duuster, niewoar? - Alêvel.... was dat verbeilding....? Starker tuurt ze. Die slengskes....? Die rosse gloed....? Nee zie, die gloed is buuten; gunds ien de richting van 't Hoenderveld.
In éen oogwenk is Bella het bed uit.
Weer tuurt en tuurt ze.... En: ‘Joa, God, zoo is 't!’
Ien 'tzelfde oogenblik het ze wat kleeren oan 't lief:
‘Op! Op!!’ roept ze: ‘Brand ien 't darp. Brand op 't Hoenderveld!’
Eer nog iemand op de hofstee De Eendenkooi kon gereed zijn, was Bella al ter deure uit op weg naar 't Hoenderveld. De nacht was donker en koud. Het dorp sliep. Er waakte geen Wacht. Die kwam eerst met November.
Toen de dichter Ros er van 't zomer voor zorgde dat zijn: Kleibloesems en Vruchten werden verduurzaamd; toen lette boer Ros niet op 't avondrood, of op 't roepen van den koekoek, of op de slakken om te weten of ze kropen met zand of 'en streujken op den steert. - 't Letste heuj dat ien 't darp wier binnengehoald was 't natte heuj van den dichter van 't Hoenderveld. - En toen? Ien de bargen was 't geloajen en broeiig hadden de heujbargen wel geroken, moar - geen mins docht er giester oavend oan dat de broei zoo stark was.
Ge weet 't, as 't zoo arg broeit ienwendig, da's verrotting, en as 't op z'n strafst kumt dan sleet er de vlam uut. - Da's 't verhoalje van 't helsche vuur misschien.
| |
| |
En o God! de vlam sloeg nou den heujbarg uut met geweld; en tussen den heujbarg en 't roam van Govert's sloapkoamer is krek zooveul breedte dat er 'en kar kan stoan moar ook niks meer.
Bella op de bloote vuut' - wat schêlt 't hoar - is 't erf van Govert opgevlogen.
Alles is er in diepe rust. Alleen de vlam is wakker, en uut den barg spitst ie de tong noar 't vensterluuk woarachter de dichter sloapt.
Bella beukt op de deur der hofstee. - De honden blaffen binnen en buuten. ‘Brand, brand!’ roept Bella.
- De kalkoenen beginnen te schoateren, en de hoan krêjt van geweld; alêvel de minsen doarbinnen droomen wel dat er onroad is, moar blieven sloapen.
Ien 't eind doar geet 'en bovenluuk open. En gunds, zie, deur 't hek, doar kommen ze ook al oan met lanteerns en emmers en slangen en hoaken en 'k weet niet wat.
En 't klotst doargunder op klompen; en 't roept en schrauwt. En 't vee loeit ien den bongerd. En de honden roazen jankend, met de neus' ien de locht. En 't woater knettert al ien den brand; moar de heujbarg sleet twee armen vuurs uut, die de hoeve ien gloed zetten. - En 't vuur lacht um 't woater en stêkt er al sissend z'n gluujende tong tegen uut. - Luuster, nou bromt ook de brandklok.
En binnen de opkamer, Govert's slaapvertrek? Ros sliep er.... Nee... hie zat er noast Keuning Soalemo op 'en troon, net as er ien den ploatenbiebel sting; en Ros speulde op 'en trom.... bom bam, bam bom - 't was de brandklok doarbuuten - altied deur bam bom, bom bam bom.... veur 't plezier van Keuning Soalemo. - En de zon scheen fel - gluujend fel; moar hie kon toch oan Keuning Soalemo z'n gedicht Op den Keuning van Holland veurdroagen. 't Was 't erste uut de Kleibloesems en Vruchten.
En Keuning Soalemo, en al 't volk dat al gedurig onder 't lêzen had gejubeld - altied met de Turksche trom ertusschen - ze hadden toen 't uut was, losgebroken, met 'en geweld asof ze 't heele kastêl - went ze woaren ien 'en kastêl met piloaren, net as ien den prentenbiebel sting - asof ze 't kastêl met den troon en alles ten onderste boven schupten; jong, zoo'n lêven! - En Govert's noam hadden ze gegild; en gebeukt op de piloaren; moar 'en ander dan hie eiges sloeg nou de trom: luuster, veel starker: boem bam boem bam....
Zie Leene en Jan stonden gunds ielk op éen been boven op 'en kolom met 'en soabel ien de hand' en 'en tulleband op 't heufd. Zie, en ienéns wieren ze zoo rood as vuur, en 't donderde overal; en de bliksem schoot, en de trom sloeg moar altied deur; en.... O God! ienéns smakte Keuning Soalemo van den troon, en, Ros met 'em mee.
| |
| |
Govert ontwoakte: Woar was ie? Wat was er? - Deur 'en benauwden damp zag ie nou gloedrooje randen flikkeren um 't venster, en de halve moantjes ien 't midden, goud-rood as 'en felle oavendzon.
Wat, wát was er!? Heur, 't gilt: ‘Ros, wor wakker! Op! Brand!’ En op d'eigen stond krakte de deur met donderend geweld, en stormden twee mansluu de koamer ien.
't Was Govert's manier dat ie 's-oavends de grendels vanbinnen dichtstreek veur venster en deur, went dóar ien 't kammenet doar had ie z'n geld ien. Alzoo die buuten woaren hadden de deur motte sturmloopen en brêken. Nou grepen ze den boer bij den erm en riepen:
‘Ien Godsnoam, kom mee; 't beschot van de bedstee steet al ien gloed!’
Govert was nog sloap-suf, went.... niewoar, keuning Soalemo.... en.... 't kastêl, en.... luuster moar, hier sloeg toch de trom nog: boem bam.... En zie, doar was Jan de secretoaris ook. Joawel! Ros wreef zich de oogen: ‘Brand!? wát brand!?’ roept ie: ‘'t Is werm ien 't Oost en keuning Soalemo....!’
Weinige oogenblikken later, terwijl Govert door de forsche hand van zijn bouwknecht was buiten gebracht, stond de slaapkamer in lichtelaaie vlam. - Maar toch waren Ros en zijn bouwknecht niet de laatsten in 't vertrek geweest.
Geen seconde was er voor Zwarte Jan te verliezen. Hij heeft Ros met den bouwknecht in den rook zien verdwijnen. Hoa! 't brêkiezer het ie nog ien de hand. Behalve de specie lee doar ien dat groote kammenet wel veur anderhalve ton oan alderlei pampier. De secretoaris wist 'et! Hoe was 't meuglik dat Ros dat alles vergêten kon. Jan vergat 'et niet: Lienks ien de loai.... Krak krak! Harrejee!
Wezenloos, als versuft zat de jonge boer van 't Hoenderveld buiten tusschen eenig uitgedragen huisraad neer, terwijl de vreeselijk door den wind gesarde vlammen, steeds woester om zich heen grepen.
't Werd ontzettend, dat vuur. Ook de tweede hooiberg was door de eerste in laaie vlam gezet. 't Gekraak binnen de hoeve: 't Gerakkel der pannen: 't Gesis en geknap van spek aan balken en in schoorsteen; 't ontploffen van eenig buskruit 'twelk de kast waar het inlag deed uiteenslaan; dit alles vermengd met den naren brul- en janktoon der dieren en het geschreeuw der toegestroomde helpers en kijkers, 't moest wel in 't hart grijpen. - En dan, rood was alles! Rood de appelbongerd gunds; rood de donkere hemel - helsch ien vuur - en 'en rood geflikker was 't mee op al die gezichten, ook op 't geloat van Govert dat nog altied as wezenloos stond, als verlamd deur den schrik.
En zoo, zóo zag Bella hum veur den darden keer.
| |
| |
Moar kiek, ienéns vliegt de jonge boer uut de bedwelming op; ze hadden hum gevroagd: Woar z'n geld lee. Ze zouwen 't nog zien te redden as 't ien 't achterhuus was....? - Zie nou vliegt ie overeind, en springt half op een stoel, en half op een neergeworpen klaptafel. Zijn oogen fonkelden akelig, vuurrood in den gloed van den fellen brand. - En luuster.... nou gilt ie, terwijl ie 't rooje peerdedek dat z'em straks over de schouders sloegen, vast um zich heer klemt:
‘Begriep ie dan niet woar mien schat brandt!? Helpt! helpt! 't Vuur vliegt erop oan! Helpt! Ze branden! Al de zeuventig banden Kleibloesems en Vruchten branden! Help minsen, helpt!’
Met akelig krijschenden kreet het laatste herhalend, springt Ros vooruit en over de hindernissen heen; werpt twee mannen terzij die hem weerhouden willen: ‘Vort, Vort! Zie je niet dat ik de keuninklike dichter bin!?’
O God, dat mot z'n dood wêzen! As roazend vliegt ie 'et brandende huus in. Joa roazend, krankzinnig is ie, welzeker. Wie zal ter redding meevliegen in dien helschen gloed!? Niemand, nee! Heur, 'en dikke stroal woater sist 'em noa; nog een; en nog een! Alêvel wat zal 't boaten!
‘O Heere, Heere!’ roept Leene Braks: ‘de arme gekke mins!’
‘Stil, geen nood meer!’ fluustert Jan: ‘Hier Leene, hier he'k den oap. Loat hie moar zuuken, de gekke mins!’
Alêvel op d'eigen stond trilt Zwarte Jan deur al zien lêjen.
Wie houdt 'em vast ien den erm as 'en knieptang....?
Wie dondert hum in 't oor: dat de dief noar den toren mot....?
Steet ie doar de neie burgemeister, de stotteroar....? Moar gekscheren is 't niet.... en, wat ie ook spartelt - de veldwachter kumt er nog bij - vort mot ie, vort, noar den toren!
Moar de erme gekke mins? - Joa 't is nou zeker wat allang 't geproat was, erme Govert-boer! - Roazend mot ie wel wêzen. 't Brandend stuk hout dat ien de huusgang noast 'em neersmakt, ziet ie niet. Den smook en damp en gloed hie markt en vuult ze niet. Doar gunds ien z'n stedeerkoamer, boven 't melkhuus, doar liggen ze de zeuventig banden! Zou dan de schat van zien harsens ien damp vergoan! Zou keuning Soalemo ien de hand hebben geklapt as Jehova niet wou dat zulke bloesems en vruchten, krek as de Psalmen en 't Hooglied, ien den biebel kwammen, en de dichter eiges op 'en troon van goud, met 'en harp ien de hand, krek as keuning Doaved boven op 't urgel ien de kark?
Vort! geen nood! Dat vuur doar, da's 't Dichtervuur! - Moar 't vuur sleet hum ien 't oangezicht. - Hie heurt 't sissen van zien hoaren. Hie vuult....
| |
| |
Nee, vort mot ie! Redden zien schat!
Alêvel, nog êfkes blieft ie stoan. - Ziet ie goed...? Steet doar, doar gunds ien 't luuk van 't melkkelder.... den Engel Goabriël? - Zal die hum helpen? - Nee! Jehova eiges mot 'em bijstoan. De hits gluujt te stark; de oajem.... Alével Vort, vort! Zien schat mot ie redden! Vort!
En, de brandende koamer wil ie invliegen. Erme krankzinnige mins! - Moar zie, de Engel Goabriël - heelegoar ien wit gewoad - kumt veuruut:
‘Hier gauw! Kom mee!’ roept ie wenkend: ‘'k Heb den schat al gered! Zie. Kom mee Govert Ros?’
En Ros? Joa, zoo is 't! De Engel het de Kleibloesems en Vruchten zeker geburgen toen Govert eiges nog bij Soalemo was. Kiek moar: Ien den grooten zak doar het ie al de exemploaren bijeen. En Goddank dat den Engel hum 'en anderen weg wiest; went, vanwoar Govert straks noar binnen kwiem, sloeg 't vuur nou met heele balken kroakend en spattend neer.... En de oajem.... en 't gevuul............
‘Hier, hier!’ riep den Engel Goabriël. En met Ros oan de hand vloog ie de keldertrappen van 't melkhuus af. - En doar? Joa, de borst wier er minder beklemd. En straks op 'en oanrecht geklauterd, en dan 't kleine losstoande keldervenster uutgeklommen, zin ze buuten, buuten! Goddank!
En Ros, as ie doar steet en oakelig rondziet, 't is zeker, dan oajemt ie ruimer! Moar o God, die pien overal; en 't suust 'em deur 't heufd, en hie zakt ien de knie, en hie smakt....
Nee, ge begriept 't; 't was Bella die 'em 't erst mee opving en steunde. Heur inval, um oan den achterkant van 't huus deur 't kleine roam van 't melkkelder noar binnen te goan, en hum met 'en zak vol boonen die ze vond - echte kleivruchten - te lokken, die inval had hum 't lêven gered. En och, ze kos 'et niet loaten, straks zonk ze noast hum op de knieën neer, en dankte God; en 'en troan blonk ien heur oog: O goeje Hemel! den erme krankzinnige Ros!
Er is een nacht, een sombere nacht gevallen over 't leven van den boer van 't Hoenderveld. Schrikkelijke pijnen heeft hij geleden. En, toen ze voorbij waren.... och, toen duurde de nacht toch voort.
Nee, hie was niemeer woar ie vroeger lêfde. Heel andere minsen zag ie rondom zich, in 'en groot huus ien stad; veul vremds, veul droevigs. En, geen korn, of weiveld zag ie hier; noch koeien of schoap'; en de forsche rozen niet in den hof; en ook niet.... den Engel Goabriël...!? Watblief? Wie was dat.... de Engel Goabriël?
| |
| |
‘Stil Govert Ros, ge bint nog zwak en verward; moar luuster. De kleibloesems en vruchten ze kommen uut den grond en oan de boomen niewoar? En de boer is geen Keuning niewoar?’
‘Nee, nee!’
‘En de boer die zien wark loat verloopen, en dicht en meint dat ie dichter is....’
‘Nee, nee! Moar den Engel Goabriël dan? Zou die, zou dat....? Joa, die was er toch gewést niewoar....? Dat was zij. Zij..... Belleke!.... Joa!!!’
En zoo, zóo is dan langzoam, heel langzoam de zon weer oan den hemel gekommen.
't Was op 'en oavend, 'en groot joar loater.
Veur de nei opgebouwde hoeve 't Hoenderveld zoaten er twee, alleen met z'n beien, ien 't kamperfoelieprieël. De zon ging lieflik onder, glanzend over de gelpe weit en peerse kleevervelden. En 't kamperfoelie rook..... o zoo zuut..... Zóo zuut da'j - ge weet wel!
Nou 't was dan ook liefde in 't priëel, reine klinkkloare liefde!
Met heur erm om zien hals, kuste 't wiefke den lieven man, nou heel uut zich eiges.
En Ros? Hie vlocht zien hand met die van Bella ineen; en dan met de andere hand gestrekt naar de rosse akkers;
‘Dat zin de echte kleibloesems en vruchten mien beste wiefke.’
En zij, noa 'en knikske:
‘Heur Govert, hoe mooi dat de nachtegoal sleet.’
En Govert met zachte stem:
‘En de musch, hie spielt en piet niemeer, umdat - niewoar m'n engel - umdat ie begriept, dat toch 'en wies mins’ - hie kust hoar, - ‘met 'en gek mins niet lêven en kan.’
1870. |
|
Auteursrechtvrij