Romantische werken. Deel 1: Betuwsche novellen en Een reisgezelschap

[p. 49]

De reis van Gerrit Meeuwsen en zien zeun noar de Amsterdamse karmis.

Stil - het begint aandoenlijk: 't Is negen uur in den avond. Gerrit zit met z'n Griet en z'n zeun Gijs bij 't vuur, en zeggen met hun drieen - niets.

Griet veegt met haar voorschoot een traan weg.

‘Moar bi'j dan nou gek?’ zegt Gerrit: ‘Zit j'aweer te grienen? 't is dan krek of we de wereld uutgoan.’

‘De wereld nee, de wereld niet,’ zucht Griet, ‘moar 't darp toch; en dan de lokkemetief - de lokkemetief! Meister zei lest nog dat ze zoo kolderig woaren, en tegenswoordig toezoers en altied uut den weg sprongen. Ik kan d'r van iesden.’

‘Meister is 'en gek en gij bint zoo wies as de rest;’ hernam Gerrit: ‘Loaten z'oe niks verdinksen.’

‘En de kranten,’ hernam Griet, ‘of 't doar niet in steet; 't is 'en ding! 'en mins is toch 'en mins!’

‘Nou m'n goeje ouwe Griet,’ zei Gerrit, ‘loawwe ons nou niet veralteresieren; 't is bepoald en we kunnen nou niet meer t' huus blieven. Domenei he'k 't gezeid, de meister óok; op 't kastêl he'n ze m'allemoal 'en goeje ries gewunst, dus, lig nou niet te lamentieren. Moak de wrungel moar verdig, went véur vieren mowwe al vort.’

Griet keek niet zeer vroolijk: dat woordje ‘ouwe’ had haar maar half bevallen: - vier en vieftig, op 't best van 't lêven! - En dan die lokkemetief, en allerhande verzuukingen op de Amsterdamse karmis! Gijs most ook al mee; en wat zouwen de wammissen en de boksen en de neije leerzen d'r vertrampenierd uutzien as ze weer t' huus kwiemen, as....... ze weer t' huus kwiemen! Die lokkemetief! die lokkemetief!!!

Gijs had den heelen tijd in 't vuur zitten pinkoogen. 't Was net asof ie wat op de lêver had, moar 't kwiem d'r niet toe. Eindelijk toen de wrungel met brood gereed stond, keek hij zijn vader vragend aan, en zei: ‘Ik zou wel is....’

Gerrit scheen het niet gehoord te hebben, althans er kwam geen antwoord.

Gijs grinnikte; streek zich over 't haar; beschouwde toen het werktuig waarmee hij die daad had verricht, en zei wat harder: ‘'k Zou wel is....’

‘Wat?’ vroeg Gerrit.

[p. 50]

‘Mijntje;’ zei Gijs, terwijl hij bukte om iets op te rapen, waardoor hem zeker 't bloed zoo naar 't voorhoofd liep.

‘Wat zou die, Gijske?’ vroeg de moeder.

‘Och! zie je, die weet 'r nog niks af.’

‘Da 'j mee goat?’ vraagde Gerrit.

‘Nee;’ antwoorddde Gijs.

‘He'k van m'n lêven!’ hernam Gerrit.

‘Och! joa, zie, weetje voader .... 'k was zoo benauwd dat ze beduusd zou zin;’ zei Gijs weder, en besloot: ‘'k Zou wel is êfkes noar 't darp willen.’

‘En de wrungel steet al op toafel!’ sprak Meeuwsen: ‘He'k ooit zoo'n jong!’

‘Za'k moar?’ zei Gijs met een innemend gezicht.

‘In 'en kertier weerum;’ beval de vader.

‘In 'en kertierke;’ zei de zoon, en opstaande trok hij de klompen aan; sloeg de pet in den nek; verliet de woning, en liep - noar Mijntje.

Onder 't loopen had Gijs besloten om bij Mijn moar met de deur in huus te vallen; en toen hij dus bij oom Kresel de kamer binnentrad, sprak hij tot het vereenigde gezin een: ‘G'en oavend!’ en zich voor Mijntje plaatsende, vervolgde hij in éenen adem: ‘Mijn, 'k goai mergen met voader noar d' Amsterdamse karmis, 'k kom oe g'en dag zeggen, 'k zal wat veur oe meebrengen, heur ie.’

Mijntje had het duidelijk gehoord, en Kresel met de vrouw en de andere dochters, en de drie zoons, en de meiden en knechts allemaal, misschien ook de keeshond, die bij 't vuur lag, went die brak 't stilzwiegen af, en, begos te brommen.

‘Noar de karmis!’ zei de oom.

‘Noar de Amsterdamse karmis!’ zeiden ze allen.

‘Joa;’ hernam Gijs, en dan op 't zulver harlozie ziende: ‘Negen zin d'r al um.

‘Wâblief?’ zei Kresel.

‘'k Heb moar 'en kertierke de tied,’ zei Gijs ‘en dus mo'k oe g'n dag zeggen; sloap wel!’

‘Moar jong,’ zei Mijntje die wezenlijk beduusd was geworden: ‘ie noar de karmis! en 't mot 'r zoo schuuns heergoan, zooas Jan Peter wel het gezeid.’

‘Dat duut 't!’ zei Jan Peter die knecht was, en 'en pik koolslaai zat te bekijken vóor hij dien innam: ‘Schouw geet 't 'r heer, dat versmeer ik oe.’ - De spreker zweeg, de mond was gestopt.

‘Voader is 'r bij,’ zei Gijs geruststellend: ‘Nou Mijn, atjuus, 'k mot vort!’

't Scheen wel of Mijn, die er voor een boerin lang niet slecht uitzag, van den slungel hield.

[p. 51]

‘d' Amoer ziet schêl;’ had Jan Peter dukkels gezeid; - blind had ie altied zoo'n averechts woord gevonden: ‘A'j blind bint;’ zei Jan Peter; ‘dan zie je niks, en ku'j nooit geen sjeniejigheid in 'en ander kriegen.’

Of Mijn nu op dit punt schêl zag, weten wij niet, moar, ze vond Gijs wel 'en slungel en soms oakelik bleu, moar, 't was hoar nêf, en hie meinde 't zoo best, en ze vond 'm nog zoo min niet, en, - maar dit is nu niet bekend of ze 't gedacht heeft - hij was de eenige zeun van eum Meeuwsen: 'en groote boerderij, en schijven! doar wist 't heele darp van te proaten; wel vier moal zooveul as hoar voader, en - dát most nog in zessen.

Mijntje scheen dan van Gijs te houden, want, ze dee krek as moeder Meeuwsen had gedoan: ze begost grienerig in de eugskes te worden, en er viel spoedig een zilte traan in de koolslaai, die ze, toen Gijs binnen kwam, van zins was gewêst te verorberen, en ze zei niks as: ‘Gijs!’

En Gijs werd ook aangedaan, en stelde haar gerust met de woorden: ‘'t Is niks.’

En Mijntje zei weer: ‘A'j moar gezond blieft!’

Gijs hoopte dit ook en - keek op 't harlozie.

‘As je - me - moar - niet - vergêt;’ hikte Mijntje.

‘Nee verechtig niet;’ betuigde Gijs.

‘D'r zin d'r doar zoo veul;’ zei Mijntje, waarschijnlijk met het oog op hare sekse.

‘Joa;’ knikte Gijs toestemmend; en nogmaals op 't horloge ziende: ‘'k Mot vort! G'en oavend soam. - Nou Mijn, houd oe kerstand.’

Schuw keek de minnende jongeling in 't rond, en wilde reeds vertrekken, toen zijn uitverkorene opstond; naar hem toekwam, heel dicht - en - de aanwezigen hoorden een tamelijk hard, sjilpend, sissend of smakkend geluid, zoo bijna als waarop de lieve muschjes ons soms vergasten, waarna hij besloot: ‘Nou Mijn atjuus, overmergen zin we d'r weer!’

't Horloge was weer in 't vest, en de eigenaar op weg, noar 's voaders huus woar ie bek-af oankwiem.

Meeuwsen, met de vrouw, de meiden en de knechts, zaten al aan de wrungel met brood en koffie toen Gijs binnentrad.

Na den maaltijd was er nog al 't een en ander te bepraten.

Kees, een der knechts, zou um vier uur met 't kerreke kloar zin, um den boer en zien zeun noar 't stoarsion op de Vêluw te voaren.

Moeder Grietje pakte pruttelende den boerenreiszak met 't zilveren slot, en Gerrits laatste woorden waren voor dat hij insliep: ‘Nee, dat wi'k d'r ook is van hebben; 'k zie overal gewêst - in Oarem, in Nimwêgen, in Zutfen, overal! moar in Amsterdam - nee! dat spul wi'k ook is zien.’

Wat er 's nachts gedreumd wier!? - We weten het niet.

[p. 52]

Den volgenden morgen, reeds om vier uren, zaten Gerrit Meeuwsen en zien zeun, op 't kerreke woarmee Gijs de knecht ze noar 't stoarsion op de Vêluw zou voaren. 't Goeng alles opperbest, en alschoon Meeuwsen erst wel wat stroef keek, umdat 't toch roar was zoo van 't vee en van 't wief af te goan; - toen 't zunneke opdook toen stak ie zien piepke op en keek weer frisser.

Toen Gijs zien voader 't piepke zag opstêken en dampen, toen stak ie óok zien piepke op, en - dampte. Wóar de rook bleef dat begreep ie niet recht.

Straks zonder ongelukken aan de overzij der rivier, en nog later aan het kleine spoorwegstation op den hoogen berg gekomen, was't Meeuwsen weer roar, en had ie wel weerum willen keeren..... Moar, allo! kerrazie! En bij 't afstappen gaf ie 't peerd heel monter 'en klap op den bil, en Kees 'en hand ten afscheid.

En Gijs...? Gijs dee krek as voader, en 'en oogenblikske loater stapte Gerrit met Gijs - die den zak droeg - 't stoarsion binnen.

‘G'en merrege,’ klonk het duo van vader en zoon.

‘Goeje morrege vrindjes,’ was het bescheid van den stationsklerk die aan een tafel zat te cijferen.

Meeuwsen trok de wanten uit; haalde het dubbeld gekaste uurwerk uit den zak, en zei:

‘Zou 't zoo um de tied zin dat de spoorweg kommen mot?’

‘Da' wee'k niet;’ antwoordde Gijs, die meinde dat voader 't hum vroeg.

De klerk, 'en vriendelijk mensch, begreep dat de vraag tot hem gericht was, en zei:

‘Ha vrindje, je wilt zegge de spoortrein; ja! dat zal zoo omme de tijd heenloope. Weet-je, nog een dertien, veertien, vijftien minuutjes. Waar gaat de reis heen?’

‘Noar Amsterdam;’ antwoordde Meeuwsen.

‘Amsterdam derde klasse?’ vraagde de klerk.

‘Darde klas, wat zou dat?’ zei Gerrit

‘Drie klassen vrindje;’ hernam de klerk: ‘Eerste, tweede en derde; de eerste is het duurst, de tweede middelmatig en de derde het goedkoopst.’

‘Dan za'k van de darde niet gediend wêzen, en van de tweede ook niet,’ hernam Gerrit: ‘'k zit bie ons ien de kark ook in de erste bank, went ik zie zooveul as karkmeister.’

‘In de eerste klasse!?’ zei de klerk verwonderd: ‘Maar...... weetje......’

‘Dat kan mien niet schêlen! Ik wil 't er nou van hebben, heur ie!’

‘Nou 't is mij wel;’ zei de klerk, en hij stond op; ging naar 't hok der kaartjes; stempelde er twee, en beurde het geld van den rijken boer.

[p. 53]

‘De spoor, Heere!’ riep nu eensklaps de klerk, die met de vijftien minuutjes wat ruim gerekend had.

Gerrit en Gijs - de laatste met den reiszak - stormden, door den klerk gevolgd, naar buiten. De trein die naderde, scheen den reizigers hoe langer zoo grooter te worden, en, toen hij hen genaderd was, deden vader en zoon onwillekeurig een schrede achterwaarts.

Gerrit en Gijs wisten niet recht wat er met hen voorviel; maar toen zij hun bezinning herkregen - want de wind sneed hen scherp in 't aangezicht - zagen zij zich in een wagen geplaatst die den wind aan alle kanten den vrijen doortocht liet, en waarin behalve zij, slechts twee passagiers gezeten waren.

‘Slechte woar veur 't geld;’ bromde Gerrit.

‘Nou, kom dan hier zitten;’ riep éen der medereizigers die aan de overzijde der boeren achteruitreed: ‘Hier zit uwe op de eerste bank achteruit.’

Gerrit zag zijn zoon aan, en beide strompelden door den schokkenden wagen naar de andere zij, en namen die eerste plaatsen in bezit.

‘Da' schêlt 'en boel!’ zei Gijs, wiens huid naar 't vel eener geplukte kip geleek.

‘Da' duut 't!’ zei Meeuwsen: ‘Nee ien die darde klas doar is 't um te krepieren.’

Na eenige minuten sporens verscheen er een conducteur; - vanwaar, begreep Gerrit noch Gijs - en vroeg aan de boeren:

‘Heeren waarheen?’

‘Nou, Heeren,’ zei Gerrit: ‘dat kan wel minder.’

‘Boeren dan,’ hernam de conducteur: ‘waarheen?’

Meeuwsen vond de mins onwellêvend, en zei:

‘Ik en mien zeun noar Amsterdam.’

‘Kaartjes zien;’ hernam de conducteur.

Meeuwsen begon te zuuken, te zuuken...... ‘'k Het ze toch zoo best geburgen;’ zei hij, alle zakken doorzoekend.

‘Nou laat maar zitten,’ hernam de conducteur, - de man was erg koud en verlangde weer naar 't warme hoekje in den dichten wagen: ‘Als je ze straks maar toonen kunt.’

‘Best!’ zei Gerrit, die den man nou nog al vrindelik vond.

De conducteur verdween weer op dezelfde geheimzinnige wijze, en Gerrit bedacht zich eensklaps: dat ie de koartjes...... ien de tweede harloziekast geburgen had.

Bij ieder station waar de locomotief haar fluitend signaal liet hooren, ontstelde Gijs, die dacht dat er een kind of 'en ander lêvend dier (!) overrêje was; maar spoedig gerust gesteld, kwam hij almee tot het besluit dat 't lang zoo gauw niet goeng as meister gezeid had, went: dat ie ook kloar alles zien kos.

Eindelijk dan had men het laatste tusschenstation achter den rug,

[p. 54]

de conducteur verscheen weder; verzocht om de kaartjes, en Gerrit, die ze zorgvuldig in zijn hand, door de want bedekt, had bewaard, gaf ze aan hem die ze opeischte.

‘Eerste klasse!’ zei de conducteur: ‘Wel man, dan heb je 't best gehad.’

‘Hê?’ zei Meeuwsen die de mins niet begreep.

‘Stom volk!’ bromde de conducteur, zacht genoeg dat de Meeuwsens 't niet konden hooren, en hij vertrok met een luid: ‘Amsterdam Heeren!’

De trein hield nu voor goed stil. Alles stapte af, en 't was een rumoer, dat Gerrit en zien zeun d'r niks van begrepen en verbiesterd rondkeken.

Menschen, wagens, vigelantes, omnibussen, koetsiers met gevelde zweepen, die riepen: ‘Hier Meheer, Hôtel dit, Hôtel dat!’ alles woelde en krioelde dooreen; en onze reizigers herkregen eerst hunne bezinning, toen ze, als haringen in een omnibus gepakt, knie aan knie, tegenover elkander zaten te - droomen - althans dat meenden zij.

‘Meheer naar....?’ vroeg de omnibus-conducteur¹⁾ in een groenen jas met zwart zilver afgezet, aan den persoon die 't dichtst bij 't portier was gezeten:

‘Den Dam;’ was 't antwoord.

‘Botermarkt;’ zei een ander.

‘Rokin N^o. 11;’ klonk het hier: ‘De Munt;’ weder daar.

‘Meheer....?’ zei de nieuwsgierige man, Gijs aansprekende.

‘Ik?’ zei Gijs vreemd opziende: ‘noar de karmis; is 't niet voader?’

Al de passagiers lachten, behalve drie of vier die op de beurs moesten zijn.

‘Ziede gek jong;’ grinnikte Gerrit: ‘Nee kammeroad;’ vervolgde hij tot den conducteur: ‘Noar 'en lozement.’

‘Welk Hôtel?’ was de vraag: ‘Eerste, tweede, derde, vierde, vijfde klasse; Rondeel, Doelen, Munt, of mot je in de Nes...?’

Of Gerrit aan die derde dacht, waar hij eerst met Gijs had gezeten, in tegenstelling met die eerste klasse zijner verbeelding, waar hij later een plaats heeft gehad; zeker is het dat hij huiverde op 't denkbeeld van die vijfde klas, en 't antwoord was dan ook terstond gereed:

‘Erste klas man, erste klas!’

De met menschen gevulde pijpenlade kwam in beweging, en onze boeren, die meister wel is van de radbroakmassinie hadden heuren sprêken, meinden: dat zoo'n eumnius 'en radbroakmassinie op roajen was.

1) Men gelieve te bedenken, dat deze Amsterdamsche reis omstreeks 't jaar 50 moet hebben plaats gehad.

[p. 55]

‘Vieux Doelen!’ riep de livreiknecht van den ondernemer der omnibussen, tegen den nevenman van 't portier glimlachend knipoogend.

De kast hield stil; en Gerrit en Gijs werden gewenkt om uit te stappen.

Hoe ze door al die knieën heen raakten was haast onbegrijpelijk, en tweemaal kwamen de hakken der vetleeren leerzen van Gijs in aanraking met omleerde eksteroogen, 't welk den eigenaars een: ‘Ho! lompert!’ en: ‘Stommen ezel!’ ontlokte.

‘Hoeveul is 't?’ vroeg Gerrit.

De conducteur keek eerst rond, en zei toen zacht: ‘Ieder maar tien stuivertjes meheer, omdat Uwees 't is.’

Meeuwsen betaalde een gulden; en op de vraag: ‘Of er nog geen kleinigheidje voor hem kon overschiete?’ beantwoordde de goede boer die vraag met den schelm een kwartje in de hand te stoppen, die in 't vuistje lachende wegreed.

Gerrit, en Gijs met den zak op den rug, beschouwden lang het mooie huis met de vergulde letters, en waagden het eindelijk de stoep op te stappen, maar, tot binnentreden kwam het niet.

‘Wat mot je?’ was de beleefde vraag van een mooien jongenheer, die met een hagelwit vest en een mooi zwart buisje aan, uit den breeden gang op de boeren toetrad.

‘Lozies;’ antwoordde Gerrit.

‘Jij?’ zei de jongeheer, die van naderbij bekeken ouder scheen dan 't buisje had doen vermoeden.

‘Ikke en mien zeun Gijs;’ hernam Gerrit.

‘Jij?’ herhaalde de jonge heer.

‘Is dat dan zoo onbegriepelik?’ sprak Gerrit weder: ‘Is 't hier dan geen lozement? Kan't, of kan't niet?’

De jongeheer liep weg; sprak met een anderen jongenheer die hem in de gang tegen kwam; spoedig kwamen er nog twee andere jongeheeren bij, éen met een servet over den arm; ze begonnen met hun vieren te lachen, totdat Gerrit dat gegoechel begos te vervêlen, en hij, op de jongeheeren toetredende, vrij heftig zei: ‘Nou, hoe zal 't? Zal't, of zal't niet?’

De jonge heeren bleven goechelen, maar eensklaps stoven ze uiteen, want een deftig heer trad de vestibule in, en vernam op de vraag: ‘Wat is hier te doen?’ van Gerrit: dat ie kort en goed lozies wou hebben; dat ie niet wist wat of die jonkers mosten; dat ie met zien zeun kwam karmis houwen; dat ie niet van meines was om deur die jonkers verdingsierd te worden, en dat ie nóg ens vroeg of 't kos of niet.

De deftige heer monsterde Gerrit en Gijs, welke laatste nog steeds met den zak voor de deur was blijven staan; maar het open gelaat, en misschien het wohlgenährte lichaam van den boer

[p. 56]

beschouwende, kwam hij toch tot het resultaat dat het wel goede klanten konden zijn. Even legde hij den wijsvinger tegen den neus, en riep toen een der jongeheeren toe: ‘N^o. 71 en 72, Karel - allons!’

Karel kwam. - Gerrit wenkte Gijs binnen te komen. - Gijs kwam.

‘Neem de bagage van mijnheer;’ zei de chef van 't Hôtel tot Karel, op den reiszak wijzende die Gijs over den schouder hing.

‘Och, nee, dank oe;’ zei Gijs, toen de jongeheer Karel hem wilde ontlasten. - Karel echter liet niet af, - de chef was er bij - en hoewel Gijs beweerde: dat 't veuls te vrindelik was, pakte Karel den zak, en wipte als een springend konijn, de breede trappen op.

‘Volg maar Heeren,’ zei de Hôtelhouder: ‘de garçon zal u den weg wijzen.’

Gerrit die zich in vredesnaam den titel van heer maar liet welgevallen, volgde den wippenden garçon, en Gijs volgde zien voader.

‘Woar geet dat heer?’ riep de dikke boer, dien 't trappenklimmen een ongewone zaak was.

‘Naar N^o. 71 en 72;’ riep de garcon

‘Joa, al was 't honderd of duuzend!’ zei Gerrit, diep ademhalend: ‘da's mien geliek; moar denk ie da'k noar den toren mot?’

‘Wij zijn er dadelijk;’ hernam Karel steeds voortwippend.

‘Veuruut dan moar!’ zei Gerrit, moed vattend, en 't ging weer trap op, trap op, zonder einde. ‘Zin we d'r dan nog niet?’ zuchtte Meeuwsen, toen Gijs de 45ste trap had geteld en men op een portaal was gekomen.

‘Rechts-om!’ riep Karel, en wipte alweer hooger.

‘Nee, nou geef ik er de weerlich af!’ riep Gerrit, zich aan de leuning vastklemmend: ‘Doar zou 'en mins gek van worden; 'k goai nie wiejer.’¹⁾

‘Nog een paar;’ overreedde Karel.

In 't einde - Gijs had 63 geteld - bereikte men dan hijgende en zwoegende de bedoelde Nos. 71 en 72.

‘Ici;’ zei karel, beide deuren schier gelijktijdig openwerpend.

‘Iesie of geen iesie,’ bromde de boer: ‘ik zeg dan moar, dat 't veur geen fasuunlik mins te doen is.’

‘Dit is uwe kamer;’ hernam Karel, op N^o. 72 wijzende, daar Gijs zijn vader in 71 wilde volgen.

‘Ikke?’ merkte Gijs aan.

‘S'il vous plait;’ zei de garçon; en den reiszak in N^o. 71 werpende, verliet hij de kamer; plaatste zich op den overloop tusschen de beide vertrekken in; en beurtelings vader en zoon aanziende, vroeg hij rad: ‘Nog iets van uwe orders? Zullen de heeren ook aan de table-d'hôte dineeren, om half vijf?’

1) Verder.

[p. 57]

‘Gijs begreep er geen stom woord van; en Gerrit ook het fijne van de zaak niet vattende, zei kort-af: ‘Nee!’ doodsbenauwd dat ie dan misschien nog hooger zou motte klimmen.

Karel had genoeg van 't hooge gezelschap; vroeg of zeide niets meer; wierp de beide deuren dicht, gleed langs de leuning der trap naar beneden, en liet vader er zoon, ieder op eene kamer aan hunne gedachten over.

De goed gemeubileerde vertrekjes waren slechts door een houten beschot van elkander gescheiden, maar de ramen der beide kamers gaven hetzelfde verrukkelijke uitzicht, te weten: op een rood pannendak, waaruit zich een lange zwarte schoorsteen verhief.

Gijs keek rond als een kat in een vreemd pakhuis, en vond Amsterdam toch zoo heel mooi niet.

‘Jong! woar zit ie?’ riep Gerrit: ‘Wat zuwwe nou doen? Kom toch is hier!’

‘Mag dat voader!!!!!?’ schreeuwde Gijs, zóo hard, dat ze 't op straat best hooren konden.

‘Zeker!’ riep Gerrit.

Gijs liep op de teenen naar de deur, en sprong, alsof de dood hem op de hielen zat van N^o. 72 in N^o. 71.

‘Zie jong,’ zei Gerrit, toen Gijs behouden binnen was: ‘doar zitten we nou, en 'k het 'en honger da'k schêl zie.’

‘Ik ook;’ betuigde Gijs.

‘Dan mo'j moar is roepen,’ hernam de vader: ‘dan kuwwe wat kommendieren.’

Gijs pruttelde wel iets van: ‘Zoo vremd,’ en: ‘as voader 't moar dee,’ doch als een gehoorzame zoon liep hij naar de trap, en riep - haast op de wijze als waarmee hij de kalveren t' huus, bij den bak riep: ‘Huup! huup! huup!’

Er kwam niemand. - Eindelijk ging er een deur open, en een oud heer trad er uit en Gijs voorbij.

‘Och!’ zei Gijs, zijn schroomvalligheid door den honger en 's vaders bevel afleggende: ‘zou j'is zoo goed willen zin, um wat êten veur ons te bestellen?’

‘Trek aan de schel ezel!’ was het lief bescheid.

De ezel droop af; en na eenig zoeken zag vader Meeuwsen in N^o. 71 een koord hangen, waaraan hij trok, en - 't klingelde! Een minuut later stond Karel weder voor hen.

‘Ge most ons is wat êten brengen;’ zei de boer die nu begreep dat die jongeheer tevens knecht was.

‘Een déjeuner à la fourchette?’ vroeg Karel.

‘Die dinger ken ik niet; antwoordde Gerrit: ‘Desernees en vorzettes he'k nooit gegêten. Schaft moar wat jungske, dawwe wat in 't lief kriegen.’

Floep! was de deur weer dicht, en, vijf minuten later stond er

[p. 58]

op N^o. 71 'en vremdigheid, woar Gerrit en Gijs geen begrip van hadden; echter ze begonnen te pruuven en te smekken, en hoewel ze de dinger hoast niet deur de kêl kosten kriegen, - zoo zuut en roar was de boel deur mekoar geflanst, - ze kregen 't lief toch vol.

‘'k Het 'r genog van;’ zei Gerrit eindelijk.

‘Ik ook;’ verzekerde Gijs, en, ze stonden op om - noar de karmis te goan.

Wij zullen niet breedvoerig verhalen hoe Gerrit en Gijs de trappen weer afklommen; 't Hôtel uitstapten, en zeiden dat ze 's oavends weerum kwiemen; hoe ze door bedelaars, schoenpoetsers en loterijjoden werden bestormd, die de goedhartige boer schier allen tevreden stelde; hoe ze van den eenen hoek der stad naar den andere werden gewezen om de kramen te bereiken, en, toen ze daar eindelijk aankwamen, er net kroamen vonden as bij heur op 't darp, hoewel er veul meer en ook mooiere woaren. We zullen niet verhalen, hoeveel Gerrit voor den monsterkoek betaalde, dien hij veur zien Griet wou meebrengen, en waar met suukere letters: - Voor Uwé Kermis - op geschreven stond; hoe Gijs werd bedrogen, met 'en kupke en schuttelje dat ie veur Mijntje mee wou nemen; hoe zij verder moppen, amandelen en wat al niet meer kochten, tot dat de zakken stijf uitstonden en de kermisgasten haast onder hun last bezweken; wij gaan dit alles vluchtig voorbij, en vinden hen 's avonds, vader en zoon, op de Botermarkt in een gewoel en gejoel voor de spellen weder.

‘Jong! - jong! - jong!’ dat waren de uitroepen die vader en zoon Meeuwsen, als om strijd deden hooren, toen de komieke Pias van Krassée naar het nokje van de tent klom, en daar allergeestigst! een kleermaker ging nabootsen. ‘Jong! - jong! - jong! he'k nou.....!’ waren de uitvallen, toen Blanus met zijn troep Russische, Italiaansche, Spaansche en Turksche paardenhelden en heldinnen, naar buiten kwam, en drievierde buiten vertoonde van 't geen er binnen gebeuren zou.

‘Luuster! luuster!’ riep Gijs, terwijl hij tevens schier omver werd gestooten door een troepje voorbijdringende kermisgasten: ‘Luuster!’

En Gerrit luusterde.

‘Nooit ergens of nievers gezien!’ riep een schorre mansstem, met een stokje naar de Blanussen wijzende: ‘Deuze heer is de sterkste rijer die je ooit zult gevonde hebbe.’ Gijs keek zijn oogen uit. - ‘Hij heef de eer gehad om voor de keizer der Russe te mannevreere. Deuze jongejufvrouw, is ook nooit of nimmer overtroffe, en dut jongetje - op zij schobbejak! - dut jongetje, twee jaren oud, doet toere en maneuvers daar 'en mens

[p. 59]

verstomp van zel staan. Kom maar binne, Meheere en Dames; d'r is al 'en gedisteleerd gezelschap binne. De prijze der plaatse zijn: eerste rang 50 cente; tweede rang 25 cente, en dan zijn 'r ook nog goeje zitplaatse voor éen dubbeltje of 10 cente. Naar binne! naar binne! Allô! allô! allô! de muziek geeft de laatste waarschouwing en we gaan oogenblikkelijk beginne.’

Snijdend en oorverdoovend viel nu het vóor de tent geplaatste orkest in, en Gerrit riep: ‘Dát mowwe zien!’

‘Plaas voor de Heere!’ schreeuwde de man met het stokje; en de Meeuwsens, vader en zoon, betraden het geheimzinnige en schitterende voorportaal van 't Cirque Olympique van den Heer Blanus.

‘'k Wil dan alêvel 't spul ook is zien;’ zei Gerrit tot een juffrouw, die achter een vierkant gaatje zat, woar Gijs niet van begreep hoe ze d'r deur was gekommen.

‘Welche rang?’ vroeg de juffrouw

‘Wa's ook weer 't beste?’ vraagde Gerrit.

‘Wel die erste ies de hoogste;’ antwoordde de juffrouw.

‘Dan za'k 'r niet van gediend wêzen,’ hervatte Gerrit: ‘denk ie da'k 't trappen klimmen nog niet zat bin?’

‘Trapfen kliemen?’ zei de mamsel: ‘dat hoeft niegt, 't is laag pij den groend.’

In 't eind betaalde Gerrit twee gulden; bekwam twee kaartjes, en wilde ze maar volstrekt niet afgeven toen hij er naar gevraagd werd. - Ze zullen mien niet kriegen veur dat 't spul uut is, zoo dacht hij.

Een man met vreeselijke snorren, die de kaartjes had gevraagd, beduidde onzen boer dat zulks behoorde.

‘Nou, der dan!’ zei Gerrit, en weldra zaten ze op de eerste bank, eerste rang, vader en zoon, in afwachting van de dingen die nu gebeuren zouden.

't Duurde nog wel een half uur, eer het gedisteleerd gezelschap voldoende was, om het de vreemde kunsten te vertoonen. Nog wel driemaal was de troep rijders en rijderessen, die in 't kleine cirque vertoefde, naar buiten getrokken om de ambitie der kermishouders op te wekken. - Eindelijk begon het spul. - Gerrit en Gijs zaten stom.

Een bruine knol, kortstaart, - voormalig volbloed - galoppeerde met stijve pooten, op de maat der muziek, 't cirque rond. Een man stond er boven op. Hij sprong en danste: as 'en gek, dacht Gerrit. Maar spoedig knepen onze boeren de oogen dicht, want telkens als de bonk hen voorbij kwam, kregen ze 'en karvracht zand of zoagmêl in de oogen, dat ze hoast niet zien kosten. - Nu kwam er 'en witte knol met 'en stempel op de bil, die aweer net zoo goeng drêjen. 'En Juffer sprong er op, die erst goeng zitten. Toen begost ze ook al te springen en te dansen en te

[p. 60]

drêjen; moar Gijs was zoo beduusd, dat ie d'r hoast niet noar kieken durst, went - ze had geen ens kousen oan de been' en ze schrenierde zich moar niks.

‘Ik wol dat 't uut was;’ fluisterde Gèrrit die de oogen vol had.

‘Ikke ook;’ zuchtte Gijs.

‘Meseu Blanus!’ riep een man die met een lange zweep in 't midden van 't cirque had loopen klappen.

Meseu Blanus verscheen.

Zie, doar hadden de boeren nou nog schik af; hie was krek as en boer gewammist en gebokst; doar begost ie nou ook alweer te riejen en te drêjen, en de boeren wreven zich, zooveul ze kosten, 't zoagmêl uut de oogen. - Zie, doar smeet ie 't wammis en de boks uut, en, doar stond ie nou krek als skaldoat.

De man met de zweip gaf den heer Blanus 'en geweer, en nou begost ie te eksersieren, krek as 't heurde.

‘Hie loaid 'm;’ fluisterde Gijs angstig.

‘Kwoasie;’ zei Gerrit.

‘Nee moar,’ hernam Gijs doodsbenauwd: ‘hie mikt op mien voader!’ En, pas was het woord er uit - of ie gaf 'en schrauw!!! went hie meinde dat den Blanus hum wou dood schieten.

‘Stil toch jong!’ zei de vader: ‘'t Is niks;’ maar, toen Gerrit nu zag dat den Blanus 't geweer en 't skaldoaten-pak uutsmeet, en in zien bloote lief, met 'en vlag en 'en trompet veur den mond¹⁾ bleef vorthoksen, toen schoot ook hum 't gemoed over de zêjeloosheid vol; en Gijs bij den arm pakkende, riep hij luid: ‘Da's te arg, da's te arg! kom jong! - vort - vort!’

Toen onze kermisgasten buiten de tent, en weer in 't gejoel waren, zei Gerrit: dat ie d'r zat en genog van had; - en Gijs zei: dat 't smêrig was.

‘Wat nou?’ vroeg Gerrit besluiteloos.

‘Hosse! hosse! hosse!’ klonk het eensklaps uit wel vijftig monden van mannen en vrouwen die dolzinnig hand in hand voortholden.

‘Hosse! hosse! hosse!’ klonk het zonder ophouden, en Gijs die niet wist woar de weind²⁾ heer kwam, zag zich eensklaps, met zien voader, in den levenden kring gesloten die wild om hen heentierde.

‘Hosse! hosse! hosse!’ klonk het steeds, en nolens volens, zagen zich de beide boeren in den handenketen geschakend die hen meesleurde.

1) De faam van den krijgsheld.

2) Wind.

[p. 61]

‘Dat verdrêj 'k!’ riep Gerrit, en zijn Betuwsche klavieren loswringend, smeet hij zijn nevenlui van zich af, die achteruitvlogen, zich echter spoedig herstelden, en met Gijs voorthosten.

‘Loat de jong los; loat 'm los zeg ik oe!’ schreeuwde Gerrit die den gillenden zoon zag voorttrekken.

In weinige oogenblikken had hij Gijs bereikt, en zich nogmaals van zijn Betuwsche kracht bedienend, rukte hij den jong uit de schakel, en zich beschermend voor den duizelenden zoon plaatsend, riep hij bevend van woede: ‘Kom nou moar uut a'j durft!’

Maar de hossenden schenen geen lust te gevoelen om met die gespierde vuisten kennis te maken, want: ‘Hosse, hosse, hosse!’ klonk het, en de wilde troep trok verder.

‘Honde en ape, Heere!’ riep een man, Gijs een gedrukt briefje in de hand stoppend: ‘Levendige gedresseerde honde en ape. Kom binne; 25 cente maar. Binne, binne, daar is noch plaas!’

‘'t Zin hier allemoal honde en oapen!’ bromde Gerrit, terwijl hij Gijs met zich voorttrok.

‘'t Geheim van Parijs;’ riep een ander persoon: ‘Wat nieuws; hier mot je zijn!’

‘'k Wil d'r niks van heuren;’ zei Gerrit alweer: ‘Kom jong.’

‘Hier, Meheere, de sphiegchel dus gheheims, waar het meissie haren minnaar en de jonkman zijn meissie zien kan; voor een duppeltje maar! Groote Amerikaanse sphiegchel dus gheheims!’

‘Loat me met vrêje!’ zei Gerrit, - en Gijs, die zien Mijntje toch wel is etkes had willen zien, - werd door den ontstemden vader voortgetrokken.

Hoe ze er verzeild kwamen wisten de boeren niet, maar vreemd keken ze op, toen ze zich in 't midden van twee riejen huuzen bevonden, die allemoal blonken en schitterden, en woarveur dikke en dunne vrouwen zoaten en stonden te bakken en te sissen dat 't zoo'n oard had.

‘Vrij kamertje Heere?’ zei een juffrouw, met 'en golden muts op 't heufd; tot Gijs, terwijl ze hem bij den arm trok.

‘Kom!’ zei Gijs zich losrukkend.

‘Lekkere wafeltjies?’ hernam de juffrouw met de muts, niet ontmoedigd, terwijl ze zich in den weg der boeren plaatste.

‘Hier! poffertjies, versch uit de pan!’ riep een dikke dame, zich van Gerrit meester makend.

De dames, die de boeren zagen wankelen, verdubbelden hare welsprekendheid, en weldra stapten Gerrit en Gijs, rechts de wafelkraam binnen.

Onze vrienden hadden sints de desernees en vorzettes niets genuttigd, - de moppen en amandelen uitgezonderd - en beiden waren zeer hongerig.

‘Dan moar gauw wat!’ zei Gerrit, het vrije roefje instappende,

[p. 62]

waar reeds drie slungels met hunne dames gezeten waren: ‘Gauw wat, heur ie!’

‘Twaalf wafeltjies en twee glaassies pons hé?’ zei de mooie juffrouw, en zonder antwoord af te wachten verdween ze.

Wat 'en gezicht Gijs zette, toen het bord met de wafels en de pons op tafel stond, en de mooie juffer noast 'm kwam zitten, en 'm onder de gladde kin streek - is haast niet te zeggen.

‘Nou wat wou ie?’ vatte Gerrit het woord voor Gijs op: ‘Denk ie dawwe die dinger niet allinnig op kunnen?’

‘Wees maar zoo boos nie;’ zei de juffer.

‘Boos of niet boos;’ hernam Gerrit, die nooit zoo slecht was gemutst geweest als op die Amsterdamsche kermis: ‘Wat wil ie met dat kinstrieken dan, hê? 'k Hol niet van die horlepieperie. Mien zeun het zien Mijn. Goa weg, of ik goai.’

Toen de juffer zag dat 't gemeend was, stond ze op, lachte, en ging heen.

De slungels met hunne meiden begonnen ook te grinneken, maar toen Gerrit ze eens met zijn Betuwsche oogen aanzag - keken ze sikkeneurig veur zich.

Alêvel Gijs vond dat die woafels lekker woaren. Gerrit oordeelde dat 't ook al slempsloarie was: zuut, moar geen stand in 't lief. Mik was 'en heeleboel bêter; moar, hie had honger, en at.

Toen 't op betoalen kwam, kneep ie de oogen dicht, en zei z'n krachtigste vloek: ‘Za'k verzinke!’ - Brommend verliet hij de kraam. Gijs volgde met glimmenden mond, en zei: ‘Voader 'k heb sloap.’

Door welke straten en stegen zij hebben gedwaald, langs welke grachten zij hebben geloopen, en hoeveel menschen zij naar 't lozement van de erste klas hebben gevraagd, dat niemand hun wist aan te wijzen, hoeveel brooddronkenheid en andere dronkenschap zij hebben gezien, en wat al zedeloosheid die stad van de erste klas hun onwillekeurig te aanschouwen gaf, - van dat alles vernamen wij niets, alleen maar weten wij, dat Gerrit, 'en rêkel 'en fleer um de kop gaf, umdat ie 'en onneuzel dernje dat allinnig noar huus goeng, temtierde; en, dat ze dan eindelijk en ten langen letste oan 'en man met 'en grooten roatel hadden gevroagd: of hie dan niet wist woar dat lozement van de erste klas was woar ze van mergen woaren gewêst? Hoe die man ‘nee’ had gezeid, en den noam van dat lozement had gevroagd; en dat Gijs toen had gemeind, dat 't Verdoel of zoo wat was; en hoe de man hen toen twee straten verder een Hôtel had aangewezen, dat vader en zoon hadden aangegaapt, en daarna hadden uitgeroepen: ‘Dat is 't, dat is 't!’

Het vlugge springkonijn, de jongeheer Karel, was al spoedig weder present. In een oogenblik had hij een blakerkaars aange-

[p. 63]

stoken; wipte de trappen op, en verzocht de doodmoede boeren - die dat straatsteenen loopen niet gewend waren - hem s'il vous plait te volgen.

Gerrit en Gijs volgden - ja! - en ze kwamen b-o-v-e-n - ja! moar 't was krek of d'r wel duuzend hoamers in die been' oan 't kloppen woaren.

‘Verkiezen de heeren nog te soupeeren?’ vraagde Karel, die op de beide N^os. twee bougies had aangestoken.

‘Nou soep êten!’ zei Gerrit: ‘loop! 'k heb den buuk pas vol woafels.’

‘Laarzen buiten zetten; hoe laat wekken?’ hernam Karel.

‘'k Goai mergen met de vroegste spoorweg;’ antwoordde Gerrit.

‘Dus een vigelante?’ zei Karel weer.

‘Loop noar den...... houtmiet!’ riep Gerrit: ‘met al ou vremd gesnor.’

‘Goeden nacht Heeren;’ zei Karel. De deuren gingen dicht, en de heeren - zaten alleen.

Nu begon er een discours tusschen de beide boeren, zoo grommend, echt boersch, en tevens zoo zacht, alsof ze vreesden moeder de vrouw te zullen wakker maken; en eenige minuten later vertrok Gijs, met 'en nije blauwe pluummuts, na een: ‘G'en nacht voader;’ naar N^o. 72.

Gerrit had op N^o. 71 die waskeersen moar uutgebloazen: ‘da's moar baldoajigheid,’ had hij gezegd; en Gijs op N^o. 72 gekomen, volgde 's vaders voorbeeld.

Spoedig nu waren de kermisgasten bij 't schijnsel der maan ontkleed. Gijs zette de pluimmuts op en stapte in 't zachte bed. - Wa'n ding was dat! zoo wêk as pap! Noe! 't zou misschien nog wel gevleid hebben, moar, - zoo allinnig, in zoo'n hoog huus; en voader op 'en andere koamer!

Gijs lei te luusteren. - Ieder oogenblik heurde ie wat...... dan loopen.... dan stommelen, en.... sprêken ook. Eindelijk wier 't hum te benauwd, en overeind gaande zitten, keek hij angstig naar de deur. Hie meinde duudelik dat...... ie wat heurde..... bij de deur..... 't Was..... of..... ie..... de kruk.... al zag.... umdrêjen. 't Gezicht wier al benauwder en benauwder. - 't Zweit brak 'm oan alle kanten de lêjen uut; moar hie zag 't toch...... duudelik; en - toen de deur nu werkelijk geopend werd, gaf ie 'en schrauw........ moar, kwiem langzoamer hand weer bij oajem, went hie zag:..... dat 'et voader was.

‘Op dat ding kan 'k 't niet rooijen;’ zei Gerrit bij 't binnentreden, en met het ding zijn bed bedoelend, dat den boer veel te zacht was: ‘Nee Gijs 'k kom hier nog liever op de planken liggen.’

‘Da duu 'k ook;’ zei Gijs; en van het bed stappend, goeng ie

[p. 64]

noast zien voader op den vloer liggen, ieder met 'en pijekker ineen gerold onder 't heufd.

Goeden nacht; droomt genoeglijk!

Of dat droomen wel genoeglijk was, betwijfelen wij, want het was een rarekiek van erste klasses en rangen; van bloote been' en woafelen; van geweren en peerden; van eumniussen en torenklimmen, daar geen eind aan kwam; maar, zeker is het, dat de Meeuwsens, vader en zoon, bij 't ontwaken net keken of ze betooverd waren, en lang moesten bezinnen eer ze wisten, woar of ze toch ievers in de wereld zoaten.

En - hoe kwamen de kermisgasten thuis? Gerrit bij zien Griet en Gijs bij zien Mijn?

Best. Naar 't lichaam slecht, maar best naar de ziel. Ware het met alle kermisgasten zoo!

De rekening die Karel den boer vóor zijn vertrek overhandigde, was voor hem onleesbaar; ook voor Gijs. Misschien was er niemand dan de chef van 't Hôtel en de eerste garçon of Oberkellner in staat die te ontcijferen; alleen was de somma goed leesbaar: Zegge ƒ 16,80 - nauwkeurig berekend. Gerrit dacht - maar zei niets, en - betaalde, hoorde vreemd op dat ie nog 'en fooi most geven, maar gaf die, en - verliet met de erste eumnius de Verdoel, en met de erste spoorweg de stad van Amsterdam.

‘Dat he'k gehad,’ zei Gerrit, toen ie goed en wel weer bij zien Griet in de keuken zat: ‘Da's éns, moar nie weer; 'k het alles van die erste klas gehad!’

En 't was waarheid, want in de terugreis was hij in de diligence van den trein terechtgekomen, maar had zich daar nog veul ongemekkelikker bevonden dan in de gewaande van de heenreis: ‘Nee,’ riep hij luid: ‘da's éns, moar 't letst! Al dat erste is 'en slobberige noare boel, woar 'en fasuunlik mins af iest.’

En Gijs - Gijs was zoo blied, as 'en vulle ien de weerd dat ie weer t' huus was; en, toen ie van de juffer met de bloote been' en de juffer met de golden muts oan Mijn vertelde, toen kreeg ze 'en kleur as vuur, en zei: dat 't 'en schand was; moar 't kupke en schuttelje, die boven alle verwachting heel woare overgekommen, vond ze arg mooi. En, toen Gerrit op 'en goejen oavend volk bij zich op de slacht had, en d'r ook al van den monsterkoek was gepruufd; en bij die occoasie zien weervoaren vertelde, toen zei zwoager Kresel: dat 't ien de hugt niet te veinden was; en baas Janssen: dat 't met de zêjen achteruutgoeng; en de oude Teunisboer besloot: ‘Wat duu'j ook met de klompen op 't ies!’