De zwarte hoeve

XXII.

De 13de Februari 1858 was een koude winterdag. De grond lag met sneeuw bedekt en de stormwind rukte met onzichtbaar geweld de boomen uit de aarde en de pannen van de daken, en wierp de hooge fabriekschoorsteenen op den grond, als belemmerden zij den loop van het element.

Willem Waterlant staarde door het zoldervenster in de richting der Zwarte Hoeve: nu eens zag hij de breede olmen, onder wier schaduw hij als kind speelde, door den storm bewogen, de weelderige takken als lange armen smeekend ten hemel heffen en dan weêr

[p. 172]

machteloos laten hangen; terwijl de lichte takjes in den wind slingerden gelijk de losse haren eener treurende maagd. Hij dacht aan zijne kindsheid, aan zijne jongelingsjaren. Hij herdacht zijne moeder en Renilde, die twee beminden zijner ziel, voor welke zijn hart uit zuiver liefde zou kloppen tot in den laatsten levensstond.

Het windgeloei herinnerde hem de rampen zijns levens, en hoe die rampen als stormwinden verzwonden. Ook Isabella zweefde hem voor den geest, doch niet gelijk een aardsch wezen: voor hem had zij iets van den mensch, maar nog meer van den engel. Eindelijk dacht hij ook aan zijnen ouden vriend Michiel.

Plotseling huiverde hij, en het was hem als werd hij wakker geschud uit den droom. Weg waren de schimmen zijner geliefden, weg het stormgeloei; hij hoorde of zag niets meer dan twee jaartallen: het huidige 1858, dertien Februari, en het jaartal MGLVIII, de dertiende dier maand. ‘Volgens de overlevering is het heden zeven honderd jaar, dat de satan Walram Waterlant in het bezit der Zwarte Hoeve stelde,’ sprak hij luid tot zich zei ven. ‘Maar van waar komt mij die bijgeloovige gedachte?’ glimlachte hij verder, terwijl hij het kille zweet van zijn voorhoofd streek. ‘Weg met die dwaasheid! Wie gelooft thans nog aan zulke zaken?’

Nog sprak hij het laatste woord, toen de zolderribben kraakten onder de kracht van den wind en de dakpannen ten gronde sloegen met vervaarlijk gedruisch. Willem snelde naar beneden en poogde zijne aan-

[p. 173]

doening te verbergen onder een gesprek over het weêr.

Nauwelijks was hij eenige oogenblikken ter keuken, toen er zachtjes werd geklopt.

Isabella opende de voordeur.

‘Hemel toch! kindjelief, hoe komt gij hier door zulk een weêr?’ sprak zij tot een klein blond meisje, dat ze voor een bedelkind hield; want zijne kleederen waren gescheurd, en zijne holleblokken schepten water. De koude had aan de bloote armpjes en handjes de donkerroode kleur van den beetwortel gegeven, maar het aangezichtje was doodbleek en er rolden tranen over.

‘Kom binnen bij den haard, liefje,’ zei de kinderlooze Isabella. ‘Gij hebt zeker honger,’ en zij nam het kind bij de verstijfde hand en drukte ze zoo vast in de hare dat ze warm werd.

‘Moeder is dood!’ snikte het meisje nauwelijks verstaanbaar. ‘Zou oom Willem eens bij vader willen komen?’

‘Maar gij zijt toch Mariatje Waterlant niet?’

Het kind knikte en weende voort: ‘Moeder is dood!’

‘Renilde is dood!’ kreet Isabella, ‘maar Willem gij spreekt niet! Hebt gij het niet verstaan?’

Willem zag nog bleeker dan het bleeke kind; zijne tong scheen verlamd. Isabella begon te weenen, maar de oogen van haren echtgenoot bleven droog. Sprakeloos verliet hij het huis en stapte haastig, tegen weêr en wind kampend, naar de Zwarte Hoeve.

De weenende Isabella trok het kind op den schoot en drukte het aan haar hart.

[p. 174]

‘Gij hebt geene moeder meer,’ snikte zij, ‘maar ik zal uwe moeder zijn, arm schaap!’ En toen zette zij het op eenen stoel bij het vuur en bood het lekkere spijs en zoeten drank aan, maar de kleine wilde niets nuttigen.

‘Ik moet naar huis,’ zei Maria opspringende: ‘wie zal vader drinken geven? Michiel speelt altoos met de bolletjes van zijnen paternoster.’

‘En er is niemand anders op de Hoeve?’

De kleine schudde het hoofd.

‘Ik zal den knecht zenden.’

‘Geef hem dan melk en koeken mede, want vader heeft honger en dorst.’

‘Wilt gij mij beloven u goed te warmen, te eten en te drinken? dan zal ik zelf naar vader gaan.’

‘Neen gij niet,’ antwoordde de kleine; ‘gij zijt tante Belletje en moeder was kwaad op u, omdat gij met oom Willem getrouwd zijt.’

‘Arm kind! wat maakte men u toch wijs!’

Isabella zond eenen knecht naar de Zwarte Hoeve, met verzoek haar zoo haast mogelijk te boodschappen wat daar gebeurde.

De droefheid der kinderen gaat ras voorbij: beurtelings at en dronk de kleine of speelde met de kat, en daarna weende en snikte het op een nieuw: ‘Moeder is dood! Moeder is dood!’

Ook de tranen der boerin begonnen op nieuw te vlieten.

‘Wat is toch het leven van den mensch!’ zuchtte zij: ‘Renilde is dood, die schoone, krachtvolle vrouw,

[p. 175]

waarvan ik slechts de schaduw was. Heden zij, morgen ik. Geboren worden en sterven, schijnt slechts één enkel oogenblik te zijn.’

De avond viel en nog was Willem niet terug.

Op de hoeve vond hij Bernard met zware koorts, in dezelfde kamer en op hetzelfde bed waarin zijne ouders gestorven waren. Het bed was nauwelijks te herkennen, zoo morsig was het. Onder het venster, op eenen bondel stroo, lag het lijk van Renilde.

Beschrijven wat Willem, in tegenwoordigheid van den schier zieltogenden broeder en van het lijk der geliefde vrouw gevoelde, ware onmogelijk; geene woorden geven de zuchten zijns harten, noch de tranen zijner ziel weder; en beitel en penseel zijn onmachtig om de gewaarwordingen te malen die hem bestormden.

‘Ik heb dorst,’ sprak de kranke.

Dorst! En waarmede zal de broeder den lijder laven?

Een glas water is al wat zich in de woning bevindt.

Hij bracht het glas aan Bernards brandende lippen en vroeg: ‘Herkent gij mij?’

De kranke opende het brekend oog: ‘Willem,’ stamelde hij, de ontvleeschte hand uitstekende. ‘U wederzien, om vergiffenis smeeken en sterven, is al wat ik van God vraag. Vergeeft gij mij Willem? Ik heb zwaar tegen u misdaan, maar heb ook zwaar geboet.’

Willem sloeg de armen om den hals des lijders en drukte de lippen op diens gloeiend voorhoofd.

‘Gij zult niet sterven, Bernard, gij zult leven, en zien hoe zeer ik u nog bemin,’ stamelde hij.

De kranke schudde het hoofd.

[p. 176]

‘Loop spoedig om den geneesheer, Tiste,’ gebood de boer der Nieuwe Hoeve zijnen knecht, die schier buiten adem was toegesneld.

Terwijl hij dit bevel gaf, viel zijn oog op het lijk van Renilde, wier vormen zich duidelijk onder het dunne lijklaken afteekenden. Hij had den moed niet, zijne blikken te vestigen op het overblijfsel der vrouw, die hem het grootste geluk en tevens de bitterste smart berokkende, maar hief de oogen door de vensterruiten ten bewolkten hemel, ter afwisseling van het smartelijk tafereel, waarvan hij het middenpunt was.

Van het donker luchtgewelf viel zijn oog op den voorhof: daar besproeide de oude Michiel de vervallen gebouwen met gewijd water en een palmtak. Willem wilde den ouden man, wiens gezicht hem nogmaals de dagteekening van het helsch verbond herinnerde, in zijne godvruchtige bezigheid niet storen.

De grijsaard kwam binnen en sloeg de oogen ten hemel, toen hij Willem, met Bernards hand in de zijne, bij het ziekbed vond.

‘Ach, kon mijn bidden, mijn waken, mijn vasten de Kwade Hand van u afweren, mijne zonen,’ sprak hij met bevende stem: ‘Zag ik u nog een maal gelukkig als in uwe kinderdagen! maar, helaas! de Kwade Hand hangt dreigend boven onze hoofden. Het verbond is uit.’

Willem stak den wijsvinger in de richting van het venster en vroeg:

‘Wat denkt gij van het weêr?’

‘De storm raast als een dolzinnige van het hooge dennenbosch naar den diepen polder. Wij krijgen

[p. 177]

schrikkelijk onweder,’ was het antwoord, en nauwelijks had de schaper uitgesproken, of het werd plotseling donker. Roode bliksemlichten schoten door de zwarte wolken; storm en donder vervulden de lucht met akelig geluid. Meer en meer huilde de wind, schrikkelijker ratelde het onweder, en gloeiende bliksemstralen vielen, zonder tusschenpoozen, uit den vlammenden hemel.

Een donderslag, gelijk aan het zwaarste kanonschot, en wiens vreeselijk geknetter het bloed in de aderen stolde, brak boven de Zwarte Hoeve los, en de bliksemschichten geeselden de vensterruiten met roeden van vuur. Niemand verroerde zich in dien akeligen stond. Eensklaps sprong Willem op; aardsche vlammen mengden zich aan het hemelvuur: ‘Brand! brand!’ schreeuwde hij den ouden Michiel toe, terwijl hij den kranken broeder als een kind op de armen nam en naar buiten snelde. Het woonhuis stond in volle vlam.

Aan de voorpoort ontmoette hij zijnen knecht met den geneesheer. Zachtjes legde hij Bernard in den arm van Tiste, gebood hem de dierbare vracht ter Nieuwe Hoeve te dragen, en snelde weder den hof op.

‘Renilde! Renilde!’ schreeuwde hij in zijne verwarring, als kon de doode hem hooren en hij stoof weder de kamer in.

Eene dikke rookwolk belette hem te ademen; blindelings tastte hij naar den grond, en reeds voelde hij zijne krachten bezwijken, toen hij, bij eene laatste inspanning het lijk opvatte en als de engel der redding met den vromen last op den voorhof verscheen.

[p. 178]

Onbeschrijfelijk tooneel! Daar klieft Willem, als door bovenaardsche kracht bezield, vlammen en rook met het overblijfsel zijner eerste geliefde op de armen. De liefde schenkt hem vleugelen; nauwelijks raken zijne voeten den grond, terwijl de losse haren van het lijk en het blanke doods-laken in den wind fladderen

Willem zit onder de verschroeide olmen; het lijk rust op zijne knieën. Droomt hij? Plotseling schudt hem eene dorre hand wakker: het is Michiel. ‘Geheel de Zwarte Hoeve staat in lichtlaaien gloed,’ riep de grijze bijgeloovige, en stak den arm naar den brand uit: ‘Bid, Willem, bid en geloof.’

Twee dagen later werd het lijk van Renilde, gevolgd door Willem en Isabella plechtig naar het kerkhof gedragen. En Bernard bevond zich onder het broederlijk dak eenigszins beter.

De karakterlooze, al te goed vertrouwende man, leefde nog juist lang genoeg, om zich met God en zijne naaste betrekkingen te verzoenen. Ook de oude schaper buigt het grijze hoofd ten grave, maar de kleine Maria groeit op, gelijk eene bloem in vrije lucht. Zij is de vreugde van Willem en Isabella, die haar hunne dochter noemen. Plechtig beloofden zij den stervenden vader, dat zij, de laatste der Waterlants, eens de bezitster van al de goederen der Nieuwe Hoeve zal zijn, doch met het servituut, van nimmer hare werkboden den kost te ontzeggen.

Isabella en Willem, thans bloeiend van geluk en gezondheid, brachten dezer dagen het werkloon hunner arbeiders op tien stuivers daags en den kost. Moge hun voorbeeld navolging vinden!