Robert de Vries. Historisch tafereel uit de XIe eeuw

[p. 1]

Robert de Vries⁽¹⁾.
1070-1071.

I.

Reeds hadden de Vlamingen een tyd lang onder het juk van vrouw Richilde, moeder van graef Arnoud den Simpelen, gezucht; reeds lang waren zy aen de loosheid, wreede inborst en onverbiddelyke dwingelandy dezer heerschzuchtige bestuerster blootgesteld, en hunne voornaemste edelen het slagtoffer harer bloeddorstige aenslagen geworden.

Een tintelend gevoel van onafhankelykheid van de vrouwelyke regering kiemde allerwege in de harten der burgers, en van den edelman tot den schamelen hutbewoner wenschte elk zich uit de banden zyner drukkende slaverny los te rukken.

Menige malen hadden zy haer afgevaerdigden gezonden, ten einde eene verzachting der dagelyks toenemende volksverdrukking af te smeeken; doch telkens waren dezelve met de verachtelykste schimpwoorden ontvangen, zonder dat zy zich gewaerdigde de nederige smeekingen dezer volksvertegenwoordigers te aenhooren of hunne regtvaerdige eischen te bevredigen.

(1) Aen dit stuk is in 1838 ten Letterstryde van Assenede eene vereerende melding toegekend.

[p. 2]

De wethouders der stad Ypre, welke hunne klagten, even als die van andere steden des lands, hadden doen hooren, waren ten getalle van zestig by haer ontboden, en op haer bevel, zonder regtbank of toelating van verdediging, met hunnen hoogbaillu Jan van Gavere, onthalsd. Die van Oudenaerde hadden hetzelfde lot ondergaen en voor vele andere was reeds het moorddadige stael gewet. - Het bloed dezer edelen riep om wraek, en het in een beulenoord herschapene Vlaenderen gevoelde te wel de kluisters, die het omgordden, om, zonder tegenstand, zich in nieuwe geweldenaryen te laten wikkelen.

Eenigen tyd te voren had Robert de Vries, voogd van den jongen Arnoud, alle pogingen te werk gesteld om als graef van Vlaenderen ontvangen en gehuld te worden, mits de wettige graef tot het besturen onbekwaem was, en hy, zoo wel als de listige Richilde, zyne schoonzuster, een heerschzuchtig hart onder zynen boezem droeg; doch de looze voorzorgen van de moeder des graven en de onbedachtzaemheid der Vlamingen zelve, hadden zyne ondernemingen doen mislukken, ofschoon hy steeds by het voornemen bleef toch eens, met geweld, aen het hoofd des bestuers te komen.

Richilde, om zich vaster in het bewind te vestigen, had zich voor de derde mael in huwelyk begeven en haren echtgenoot, Willem van Obserne, een engelsch edelman, den titel van graef opgedragen, op wiens naem zy alles uitvoerde wat haer goed dacht, zonder voorafgaende raedgevingen in te roepen.

De vlaemsche steden, waer onder voornamelyk Gent en Brugge, de tyranny dezer vrouw moede, zonden heimelyk hunne afgevaerdigden tot Robert, die zich by zynen

[p. 3]

schoonvader, Bernard, hertog van Saxen, ophield, om hem te verzoeken deze gewesten uit de handen der bloeddorstige Richilde te komen verlossen, en zich zelven als graef van Vlaenderen aen het hoofd van den staet te stellen, niettegenstaende hy de voogdyschap van den jongen Arnoud, te Oudenaerde, by eede, op zich genomen had.

Gelyk by het afvaren eens koopvaerdyschips, dat eenen gunstigen noorderwind heeft moeten afwachten, duizende menschen aen de kust krielen, om de vertrekkenden hunne wenschen van geluk en welstand aen te bieden, en het vaertuig, zoo ver men dit zien kan, met het oog na te volgen, zoo schaerden zich de rustelooze Vlamingen rond de edelen, welke uit naem des volks, Roberts hulp gingen afsmeeken. - Een algemeene kreet, eene vaderlandsche bede steeg als uit éénen mond ten hemel en versmolt zich langzamerhand in eene stilte, welke die van den nacht overtrof, en eene, tusschen hoop en vrees wankelende, gedachte las men op het voorhoofd dergenen, welke bereid waren hunnen laetsten druppel bloed ten dienste van het rampvolle vaderland op te offeren, totdat de afgezanten zich buiten het bereik der oogen van de verstomde menigte bevonden.

Welke onderneming is edeler, welke opoffering dierbaerder, dan die, welke men ten algemeenen nutte, tot het welzyn van een geheel land werkstellig maekt! - Dit ook was de innige overtuiging dezer ware menschenvrienden, welke hun eigen geluk vergetende, zich uit de armen hunner betraende echtgenooten en uit het gestreel hunner zorgelooze kinderen rukten om de gevaren van eene vry aenzienlyke reis te trotseren, die, ontdekt wordende, ongetwyfeld met den

[p. 4]

dood zoude gestraft worden en het ongeluk van al wat hun dierbaer was te weeg brengen.

Het azuergewelf, dat zich, by dage, voor deze warme vaderlanders zuiverder dan naer gewoonte aen den gezigteinder afteekende; de blikkerende morgenster, die hun, by nacht, ten gids hunner reis verstrekte en door de nevelachtige dampen der Rynoevers hare verlichtende stralen afzond; het bruissen der schuimende stroomen, welke zy overtrokken; alles scheen hun eenen gewenschten uitslag der begonnen zelfsopoffering te verzekeren en verdreef ylings de mymerende gedachte, die elk' op de uitkomst twyfelend' gelukzoeker het hoofd in eene gedurige rusteloosheid houdt. Zoo bevonden zy zich weldra in de heuvelachtige Duitsche staten, alwaer de zon geene dagelyksche ooggetuige was der geweldenary, die zoo knellend op den hals hunner medeburgers drukte.

Met most overdekte heuvels, snelvlietende beken en ontzaglyke wildernissen, die de wandelaer bevend doorloopt, en met afschrik beschouwd, werden door hen even moedig doorreden, terwyl een vloek van verontwaerdiging over de euveldaden van Richilde hun steeds in de gedachten woelde.

Eindelyk deed zich in het verschiet, over de struiken eener woeste uitgestrektheid, de toren eener oude vesting of van eene sedert eeuwen bestaende sterkte ontwaren. - Plotselyk staet het gezantschap stil. - Zy toonen elkander de vreemde bouworde en het regt akelig voorkomen van het slot, hetwelk zy deels met bewondering, deels met eene, door den aerd hunner zending, bevangene vrees, blyven beschouwen. - Een hunner schynt zich te verzekeren in dit gebouw de woning van den hertog Bernard te herkennen; hy beschouwt het nogmaels en verzekert eindelyk zyne

[p. 5]

reisgezellen dat het voorwerp hunner bewondering de verblyfplaets van Robert is.

Zy melden zich by de op wacht staende krygslieden aen, en eene dubbele ry der zelve geleidt hen tot eene kamer, welke uitsluitend tot het ontvangen der gehoorvragenden bestemd was.

Twaelf met hertenvel overtrokkene stoelen stonden rondom de bleekgeele muren geplaetst. Een tafereel der roemryke overwinning op de plunderzieke Noormannen hing aen een der zywanden en de tegenoverstaende was met het afbeeldsel des overledenen graven van Vlaenderen, Boudewyn van Bergen, versierd. Eene op acht pooten staende tafel, met een donker groen laken overdekt, stond in het midden der plaets, en vóór dezelve was een met rood fiuweel behangen zetel gestld, op wiens uitwykende leunen eene kunstige fabelachtige voorstelling gesneden was. - Langs den achterkant hing eene ebbenhouten deur uit acht aerdig gekleurde paneelen zamengevoegd, welke naer de binnenplaetsen van het kasteel leidde.

Weldra liet zich een statige tred in de breede galeryen hooren; ylings werd de deur geopend en - Robert verscheen! Hy verscheen voor de Vlamingen, die in hem den redder huns vaderlands beschouwden en hem hunne plegtige eerbetuiging aenboden.

Een hunner voerde het woord en sprak met eene bescheidene stem: ‘De Vlamingen, Heer! zuchten onder de dwingelandy der moeder van den jongeling, wien in ryperen ouderdom, het bestuer hunner gewesten moet te beurt vallen. - Een zwerm van vleyers en verdrukkers, die zich door het zweet der landbewoners verbazende schatten verzameld hebben, omringt haer, wanneer de gewigtigste besluiten voor het vaderland genomen worden.

[p. 6]

Deze leggen de zaden van dweepzucht in het hart der bestuerster en des jongen graven. Onbeperkte geweldenaryen worden allerwege ten uitvoer gebragt en de edelen, die uit menschenmin zich tegen de roekeloosheid der overdrevene volksbezwaren verzetten, worden onmeêdoogend, door de byl der beulen, in het gezigt der bevende bevolking, om het leven gebragt. - Gy weet hoe zy zich onregtvaerdig van uw wettelyk erfdeel heeft meester gemaekt en ondanks den wensch uwer eigene onderdanen een onbepaeld gezag over dezelve voert. - Wy uwe dienaren, uit naem van elken bewoner van Vlaenderen, wy smeeken u, het bestier over ons vaderland te komen aenvaerden en de Vlamingen met uwe en hunne vereenigde magten te komen beschermen. Elk is bereid u ten stryde te vergezellen en u als graef van Vlaenderen te ontvangen.’

- ‘Hebben de troepen der Gravin dan reeds hunne vaendelen verlaten?’ vroeg Robert.

- ‘Neen,’ was het antwoord, ‘maer het eerste opstandsteeken zal genoegzaem zyn om hen naer onze zyde te trekken. De oude krygsoversten, die ouder de bannieren van graef Boudewyn een voorbeeld van dapperheid waren, zyn afgedankt en door de gunstelingen van Richilde vervangen.’

- ‘Maer de henegouwsche krygslieden blyven nog steeds eene waerborg harer magt?’

- ‘Ja, Henegouwen blyft tot nu onder het juk der slaverny bukken; tot nu toe heeft er zich niemand tegen haer geweld verzet, maer wanneer de last er van overweegt, zou men, even als by ons, zich er van losscheuren.’

- ‘En Richilde heeft den franschen koning met goud omgekocht: zou deze, wanneer de voorspoed der Gravinne begint den rug te

[p. 7]

keeren haer met zyne wapenen niet komen ondersteunen?’ vroeg Robert.

- ‘Ja, koning Philips is met overvloedige schatten, die onze medeburgers onbarmhartig zyn afgedwongen, begiftigd. De fransche schatkist is door de ontvreemde middelen van Vlaenderen met goud opgevuld. De Vlamingen weten het; hunne aenstaende behoefte is de ouwederleggelyke getuige der afpersing, waermede de vreemdlingen zich in weelde koestert. - Zy weten het; hun hart is niet langer ongevoelig gebleven; zy wachten slechts naer het oogenblik, op het welk zy het masker der aflroggelaers zullen kunuen afrukken. - Zy vreezen noch de schichten der Fransche noch de speren der Henegouwers, en zoo lang 'er één Vlaming het gewigt van den boog op zyne vermoeide schouders zal konnen verdragen, zal Richilde nog eenen onomkoopbaren vyand te duchten hebben; zoo moedig zy zich tot onderstand hunner oude vorsten gedroegen, even zoo dapper zullen zy zich tot de verdelging hunner verdrukkers in het gevecht begeven, en hunne zwaerden zullen niet rusten voor zy hunne vryheid herkregen en de dwingelandy vernietigd hebben. - Dat die verkochte bedriegers zich voor de Vlaemsche bylen hoeden! Want geen onzer is er of hy heeft den dood aen deze aterlingen gezworen, en eer zal Vlaenderens bodem met ons aller bloed geverfd, dan onze onderdanigheid aen Richilde ingewilligd zyn.’

Op deze woorden begon Robert vertrouwelyker tot de gezanten te spreken: Gaet, verzamelt al uwe mannen in stilte, zeide hy, brengt uwe wapenen te zamen, en ziet dat de naem van Vlaming door u zynen ouden luister gestand doe. - Buigt voor geenen vreemdeling het hoofd! Ik trek

[p. 8]

langs eenen anderen kant met myne Duitschers en Vriezen uw vaderland binnen, en eerlang zullen wy Vlaenderen van de aenhangers van Arnoud en Richilde zuiveren; wy zullen den Vlaemschen grond van de vlekken der volkverdelgers schuimen, en, onder den krygskreet: vry of dood, niet rusten, zoo lang er tegenstand aen onze wapenen zal geboden worden.’

Een lach van tevredenheid glimde toen op aller wangen. - Zy drukten elkander de hand en beraemden hoe zy ten spoedigste, te Gent, zouden kunnen verzamelen om, zoo door beleid als geweld, op het onverwachts den opstand te beginnen. Nog eenigen tyd bleven zy elkander me hunne raedgevingen helpen, namen vervolgens afscheid van Robert de Vries, stegen te paerd en keerden, als door den wind gedreven, naer Vlaenderen terug.