Xerxes

XIII

Die nacht kon Xerxes niet slapen: het was de eerste nacht, dat hij niet slapen kon. En hij verliet zijn slaapkamer in het kasteel van Doriskos en terwijl zijne lijfwachten hem na staarden omdat hij zoo vreemd deed en hem volgden - als zij moesten - op een afstand, betrad Xerxes het groote terras, dat, hoog getransd, over de vlakte uit zag en over de verre zee...

Het was een vroegzomernacht, de hemel vol gepoeierd met het diamantstof der milliarden sterren. Over de vaagte der wijde nachtvlakte teekenden zich ter nauwernood af de schemerende, wemelende lijnen der tenten, tot ver, ver weg, als een kabbeling, die zich verloor. Over de vaagte der wijde zee teekenden zich ter nauwernood af de achter elkander verschietende ronde lijnen der kielen dier duizenden schepen, het dunne, ijle bosch der nu zeilgestrekene masten: een lichtnevel dreef overal om. Xerxes zag uit, liet zich neêr op den troon - er stond op het terras een troon want Xerxes vond overal tronen - en riep toen tot den officier van zijn lijfwacht, dien hij wist hem tot in de terraspoort gevolgd te zijn:

- Ontbied mij den koning Demaretos...

Zijn bevel klonk prachtig in de zwijgende, onmetelijke nacht. Met dat vage vizioen - toch werkelijkheid - van zijn leger rondom zich in de diepte en zijn vloot daar vóor zich over de zee, was het alleen een Koning der Koningen, was het alleen Xerxes, die zoo midden in de nacht, omdat hij niet sliep, een anderen koning, den koning Demaretos ontbieden kon. Xerxes moest wel even

[p. 68]

wachten en keek, wachtende, naar de vallende sterren, die schoten door den hemel als pijlen. Maar toch niet lang. De koning Demaretos kwam spoedig, zijn best doende niet slaperig te zijn.

Demaretos was koning van Sparta geweest maar om verschillende intrigue's was hij gevlucht naar Dareios, die hem in eere aan zijn hof had gehouden. Bij de Perzen in aanzien, was hij Xerxes gevolgd, ofschoon hij niet strijden zoû tegen zijn eigen volk en bloedverwante Grieken.

Xerxes, met een nonchalante handbeweging, zeide:

- Ga zitten, Demaretos.

Hij vergat echter, dat er naast zijn troon geen andere zetel stond. Zoodat Demaretos hulpeloos rond zag. En toen zich maar met aangeleerde wereldwijsheid zette aan Xerxes' voet. Het was een heel intiem oogenblik, zoo in de nacht, in nachtgewaden waarover min of meer koninklijke mantels.

- Ik woû je gaarne spreken, begon Xerxes. Ik heb je van daag, door de revue, bijna niet gezien. Waar was je?

- In uw gevolg, Koning, achter uw rug, zeide Demaretos.

- O, dat was goed, zeide Xerxes. Maar ik woû je nu spreken, want ik kan niet slapen. Slaap jij goed?

- Dat gaat nog al, Koning.

- Lijdt je niet aan nachtmerries? Droom je veel? Je moeder droomde veel, niet waar? Jij bent immers de zoon van een Droom?

- Mijn moeder, die velen beschuldigden van met een muilezeldrijver te hebben geslapen, zeide Demaretos een beetje droog, baarde mij in der daad na den held Astrabakos gedroomd te hebben. Als ik niet de zoon ben van Sparta's koning Ariston, het geen hijzelve betwijfelde omdat zijne vrouw mij te vroeg baarde, ben ik de zoon van de schim des helden Astrabakos, dien droomde mijne moeder.

- Het is een wonderbaarlijke historie, zeide Xerxes, aan iets anders denkende, en wreef zich nerveus over het voorhoofd. Droomen... Ik droom ook soms vreemde dingen en mijn oom Artabanos ook. Ik droomde, dat het der goden wil was, dat ik Grieken-

[p. 69]

land den oorlog moest aandoen. Demaretos, zeg mij eens oprecht: wat denk je? Zoû je heusch ook maar een oogenblik denken, dat de Grieken en de volkeren van het Westen, tusschen wie zoo weinig samenhang en eensgezindheid is, een kàns hadden om mij te... ik meen, om mijne aanvallen te weêrstaan?

- Koning, zeide Demaretos. Wenscht ge, dat ik u hier, in deze stille nacht, met onze oogen weidende over uw leger en vloot, zoete vleitaal zeg?

- Zeg mij de waarheid, Demaretos.

- Dan zal ik spreken, Koning, antwoordde Demaretos. De Grieken zullen u nooit ‘water en aarde’ komen aanbieden. De Grieken zullen nooit het oor leenen aan uwe voorstellen.

- Werkelijk niet??

- Zij zullen, integendeel, u te gemoet trekken.

- Gelóof je?

- Zij zullen u slag leveren!

- Alle Grieken?

- De Lakedaimoniërs zeker - mijn volk - mochten ook de anderen zich u onderwerpen.

- Zijn zij talrijk, die Lakedaimoniërs?

- Vraag mij hun aantal niet, Koning. Zoo zij duizend zijn, zullen zij u verslaan. Zoo zij driehonderd zijn, zullen zij u nóg aanvallen en u niet doen winnen, neen, niét doen winnen!

Xerxes barstte in zenuwigen schaterlach uit.

- Demaretos! riep hij. Wil jij dan eens vechten tegen tien Perzen? Tegen twintig, meen ik, want je bent een kóning en éen Spartaansche kóning kan een dubbel aantal mannen aan, niet waar? Demaretos, wil ik je eens wat zeggen? Als de Grieken en jou Lakedaimoniërs er allemaal uitzien als jij, een zesmaandskindje en zoon van een Droom zoo niet van een muilezeldrijver, dan vrees ik, dat je woord niet dan bluf is. Ik heb wel eens meer andere Grieken gezien en andere Lakedaimoniërs: ze leken me nooit zoo bizonder! En daarbij: ze hebben geen heer, geen monarch! Heb je mijn Onsterflijken gezien, waarover ik monarch ben?? Heb je gezien wat een kerels dat zijn? Eén zoo een kerel kan wel drie Lakedai-

[p. 70]

moniërs te gelijk verslaan, vooral als zijn onderofficier er met de zweep achter staat! Neen hoor, zelfs al waren ze in aantal aan ons gelijk, dan... Kijk eens mijn leger! Kijk eens mijn vloot!

En Xerxes, met een zwier van de hand, toonde de in stargeschemer zilverig verijlde onoverzienbaarheden.

- Koning, zeide rustig Demaretos; de waarheid te hooren is u niet wel, maar de Spartanen zijn als ik zeide. Recht moet ik hun doen wedervaren al heb ik mijn grieven tegen mijn landgenooten. Zij achtten niet mijne voorrechten, zij belasterden mijne moeder, zij deden mij vluchten en verbanden mij... Uw vader Dareios...

- Ja, mijn onvergetelijke vader, zeide Xerxes nerveus en dacht aan diens mislukten veldtocht tegen Hellas...

- Uw onvergetelijke vader, verbeterde zich Demaretos; ontving mij ontfermingsvol, gaf mij een huis, een Perzische prinses tot vrouw, gaf mij de steden van Pergamos, Teuthranië, Halisarnië. Zoû ik hem en zijn zoon niet dankbaar zijn? Neen, tegen tien mannen kan ik niet vechten. Maar zoo het moest, zoû ik vechten tegen een uwer Onsterflijken. En zoo is het met alle Spartanen. Man tegen man doen zij voor niemand onder; te zamen, zijn zij onoverwinnelijk.

Xerxes haalde de schouders op.

- Wien gehoorzamen zij? vroeg Xerxes.

- De Wet, antwoordde Demaretos.

- De Wet? vroeg Xerxes, verbaasd.

- De Wet, herhaalde Demaretos; die hen verbiedt te vluchten.

Xerxes schaterlachte nerveus.

Toen stond hij op en trok Demaretos mede aan diens mouw. Samen liepen zij tot het uiteinde van het terras. Xerxes keek uit, vèr voor zich, vèr om zich. En nog eens wees de zwier van zijn hand:

- Het is onmogelijk! zeide hij en weêrsprak zijne eigene angsten.

- Heer, dat het worde volgens uw wensch! sprak Demaretos.

Langzaam ging Xerxes terug, naar binnen, zonder meer om te zien naar Demaretos.

En het was Xerxes' eerste slaaplooze nacht.