Uit blanke steden onder blauwe lucht

XIII

Deze laatste indrukken hebben ons afgeleid van Theodorik... Wij zagen zijn schimme het laatst, ter prooi der wroeging, rond zwerven durende de slaaplooze nachten door zijn paleis... Hij stierf half krankzinnig... Hier is zijn Mauzoleum...

Het rijst even buiten Ravenna op als in een stillen, rustigen, groenen tuin en er drijft een atmosfeer van weemoed om dezen ronden toren, die het graf is van een held. Theodorik stichtte zich zijn grafmonument in een andere stemming dan Galla Placidia zich het hare stichtte. Hij heeft gedacht bij dezen bouw aan de Mauzolea, die groote keizers als Augustus en Hadrianus zich gesticht hadden te Rome. De grafgebouwen der twee Heidensche keizers waren immense, torenende monumenten, bedoeld om als laatste rustplaats te dienen voor de asschen niet alleen van henzelven, maar ook van hunne vrouwen, kinderen, verwanten, vrijgelatenen en dierbare slaven. De Christelijke Gothenkoning sticht zich een graf van bescheidener afmeting, bedoeld voor zichzelven alleen, voor zijn eigen gebalsemd en ompantserd lijk, neêr gelegd in marmeren sarkofaag, maar toch is zijn Mauzoleum eenigszins gedacht in den geest dier immense Mauzolea der beide keizers, die hij, verlatinizeerde Goth, vereerde, en verschilt zijn sepulker geheel en al van dat der keizerin Placidia. In de mozaïeken van de

[p. 72]

keizerinne-begraafplaats trof ons, vooral in de kleur - het doffe goud op diep blauw - een mysticisme, zeer welgevallig aan de oudere vrouw, die, na woelig en bewogen leven, ten laatste rustig regeerde voor haar zoon en zich uren aan vrome mijmering kon overgeven op de plaats, waar zij eenmaal hoopte voor immer te rusten; in Theodoriks sepulker treft ons. behalve de nabootsing van het antieke model, zonder eenige mystieke gedachte, een meer wereldlijk karakter, trotsch en onafhankelijk mannelijk, fier en krachtig om dien tienhoekigen torenvorm, door zware arkaden getorst en overkoepeld met rond dak, dat bestaat uit éen enkelen steen, vele centenaren zwaren monolieth, vermoedelijk vroeger bekroond met de statue des konings en bij welken monolieth men nog denkt aan den vorm der oude, Germaansche tumulus, primitieven grafheuvel, die in Germanië en Pannonië de overblijfselen dekten der voorouderen van dezen vorst.

Ook inwendig is het sepulker geheel antiek gedacht en mist het de mystiek, die Placidia's graf verkerkelijkt. Vooral als men bedenkt, dat de bouworde hier in vroegere dagen door bogen en zuilen verluchtigd en vervroolijkt geworden is, terwijl daarbij niet moet worden vergeten, dat het geheele verwulfsel zich hooger verhief, omdat het Mauzoleum een meter diep verzonk in de aarde. Overal hoogde Ravenna's grond zich op, overal is de aarde aangeslipt. Luchtige, licht gebouwde, antieke rotonde, zoo moet men zich dus het inwendige denken van dit Mauzoleum, waar nog treft onder aan den koepelsteen het opmerkelijke, gebeeldhouwde Gothische ‘tang-ornament’: motief als van in elkaâr verbogen tangen, het zelfde motief, dat terug keert in de brokstukken van het prachtige Gothische gouden pantser (in het Muzeum); pantser, dat werklieden onder de aarde bij den haven vonden en dat aanstonds deze legende geboren deed worden:

Het lijk van Theodorik, in gouden Gothiesch pantser gehuld, zoû met smaad en schande door Aartsbisschop Agnellus-de latere zuiveraar aller kerken Ravenna's van Arianische heretiek-verwijderd zijn geworden als dat van een onwaardigen ketter, die de ware, orthodoxe godsdienst niet had gekend,... en deze brok-

[p. 73]

stukken waren afkomstig van Theodoriks eigen pantser.

Niets bewijst dit echter, hoewel er niet aan te twijfelen is, dat het pantser - gedreven met het bevallige ‘tang-ornament’ - eenmaal behoorde aan een Gothieschen veldheer van hoogen rang...

Het Mauzoleum van Theodorik, even buiten Ravenna rijzende in den stillen, rustigen, groenen tuin is het eenige bouwwerk, dat uiterlijk ook ons de verledene eeuw suggereert...