|
| |
| |
| |
Aen de Eerbare, ende Godtvruchtige Vrouwe, Ionfvrouwe Maria van Santvoort Huysvrouwe van St. Ian van Houe Almoesnier der vermaerder Stede van Antwerpen.
Den sanck der H. Kercken
Beminde Ionfvrou, is inne gestelt, tot een exempel ende ghelijckenis vanden lof die Godt den Almoghenden Heere bouen inden alderhoochsten geschiet in sijne triumpherende Kercke, van sijne H. Enghelen, Sancten ende Sanctinnen: gelijck ooc t’selfste seer schoon tot onser leeringhe, Godt den Heer sijen Propheet Isaias selue heeft int seste Cappit. inder Prophetien openbaringhe vertoocht, doen hy sach ede hoorde dat die Seraphinnen deen totten anderen Godt aenriepen ende loefden, roepende Heylich, Heylich, Heylich, Heer Godt der heircrachten, alle het Aertrijck is vol van sijne glorie. etc. Te kennen geuende dat desghelijcx hier op deser aerden sijne H. alhier strijdende Kercke, oock vol is van sijne glorie. Och oft Godt gaue dat alle Menschen des deden, dat sylieden allen hunnen sanck stierden tot Gods eeren, maer neen zy, want nieu hoort meer weerlijcke ende ydeele, jae oneerlijcke Liedekens singen, dan Geestelijcke. Daerenbouen, het welck meest te deren is, ick sie, ick hoore, die goede H. Liedekens, die onse H. Voorvaderen gemaect hebben, ende jaerlijcx van die goede Christenen inde Kercke gesongen worden, ter eeren die geboorte hristi, dat sijn die Leyssenen, allen Christenen Menschen bekent, nv so singen, met sulcken ydelheyt, lichtueerdicheyt ende oneerbaerheyt tegen die H. Schriftuere, dat icker dicwils in my seluen door bedroeft ben geweest, des oock wt andere Godtvruchtige lieden verstaende. Waer door ick dickwils ben beweecht geweest den ouden Leysenboeck te ouerlesen, ende nv t’selfste neerstelijck gedaen hebbende, beuinde tselue niet onwarachtich te wesen. d’Welck al wel ouerleggede hoe dat sulcx mocht geschieden, soo beuinde ick den selfsten Leysen,
| |
| |
boek, in die regulen op die verboden Boecken door het H. Concilie van Trenten gemaeckt, onder die duytsche boecken door onsen genadigen Coninck Philippus geheelijcken, in die lettere L. verboden, mz dese woorden, Leysenen ende Geestelijcke Liedekens, sonder datter eenige besonder Leysenboecken wt worden gesteken, die by den eenen oft by den anderen ghemaect, oft gedruct mochten wesen, maer daer staet in geheel Leysenen ende Geestelijcke Liedekens. Die welke naermaels op een nieut gedruct sijn, ende lichtelijck, also vuyl doorgesteken als zy te voren waren, heetende verbetert te sijne, d’een by eenen Geestelijcken, dander by eenen deuoten persoone, sond’ te seggen by wie, want voorwaer schier niet, oft emmers luttel isser toegedaen, geen wtgesteken ofte besondert, t’sy datse gedruckt sijn tot Antwerpen, Louen, Brussel, Ghendt, oft wat steden deser Nederlanden, in elcken suldy vele van dese ydelheden beuinden, in den eenen meer dan in den anderen, so datter geenen gedruct en is, die daer van suyuer mocht wesen. Het welc elcken neerstigen ondersoecker warachtich sal beuinden int lesen. Om dan onse voorreden cort te maecken so sal v lieden belieuen te bemercken die fouten die inde selue Leysenboecken met hoopen staen, die ick v hier d’een achter dander sommige voor oogen stellen sal. Inden eersten so staen sommige Leysenen, niet alleen op werelijcke voosen, d’welck eenichsins te verdragen is, maer op vuyle ende schimpige voosen, als dese schoone Leysen, Het viel eens Hemels douvve. &c. Die staet op die wijse. Het vvas een lodderlijck Pape, sonder twijfel niet dan tot schimp, want veel meer andere ende oudere Liedekens gaen op die selfste voyse. Ten tvveeden, die tietels van vele Leysenen sijn oock seer ydelijck ende schimpich gemaeckt, als onder andere dese.
By hem die stelt borse sonder ghelt: vvas dese Leysen gestelt. Matthys compere door Gods Moeder: maeckte dese Leysen als S’heylich Gheest broeder,
Als Ioris Hlle dese Leysen stelde: ter eeren Maria vvas qualijck by ghelde.
By Balleken ront beseuen: vvas dese Leysen vvt ghegeuen. Ghesteldt als een oprecht Cuelenaere: by Meester Ian de muelenare.
| |
| |
Ende diergelijcke meer andere van dronckaerts ende mout vliegen op die bierbancke gedicht, daer sulcke hoochweerdige verholenthede van die geboorte ende menschwordinge Christi niet en behoorde gehandelt te worden.
Ten derden staender oock inne sommige Historien diemen Apocrypha, dats onuast ende onseker noemt, als dese, dat als Maria mz haer kint Iesus naer Egypten vloot, by geualle eenen landtsman was sayende sijn saet, den welcken Maria beloofde dat sijn saet terstont soude rijp syn, midts dat hy swijgen soude, Mariam met den Kinde daer gepasseert te wesen. Ende dat gheschiede, dat Herodes ouer dien wech Mariam met den Kinde vervolchde, al waer hy desen Man sach sijn graen nv rijp wesende staen picken, den welcken hy vraechde, oft hy geen Vrou met Kinde hadde sien passeren, waer op den Huysman antwoorde, als ick sayde dat ick nv picke, so is hier een Vrouwe met een Kint geuaren, d’welck Herodes hoorende, dachte dats nv langen tijt gheleden, ick wil wederom keeren, d’welck nochtans met die waerheyt, noch met die schriftuere noch met der Docteuren leeringe en accordeert Want Ioseph was al in tijts met het Kindeken geuloden, eer Herodes die moort dede doen, als ons wel getuycht Matt. 2. Cap. dat hy die Kinderen dede dooden, also hy hem bedrogen vondt, siende dat die drie wijsen niet wederom tot hem en keerden: die schriftuere verhaelt ons ooc dz Ioseph vanden Engel by nacht gebodtschapt was, dat den tijt comen soude, dat Herodes t’Kint soecken soude te dooden d’welck hy hoorende, is terstont by nachte ghevloden naer Egypten, waer wt te mercken staet, dat Ioseph nv wech was eer dien tijt quam, die, als den Engel seyde, noch toecomende was. Oock leeren ons die Doctoren, dat Christus Iesus in sijn ionge onmondighe kintsche dagen noyt mirakel en heeft gedaen, al was hy des machtich op dat sijn Godtheyt den Menschen niet openbaer voor sijnen tijt en soude werden. Ten vierden beuinde ick ooc desen schimp van Ioseph, dat hy te weten het Kindeken Iesus soude in die cribbe gedeckt hebben met sijn broeck oft sijn hosen, d’welc niet te verwonderen en is, want diergelijcke schimpen van Ioseph meer gesongen werden, als dat Iesus eerste kinder-
| |
| |
roxcken ghemaeckt vvas van Iosephs broeck, als oock dit, Ioseph vvas een Timmerman; hy dronck so geeren ceruisiam hy en hadde gheene pecuniam, hy vercocht sijnen tunicam. Welcke schimpen so blasphemues sijn, als niet weerdt om o t’antwoorden. Ten vijfden van het Kinderbedde van Maria, welck alle Christen Menschen claer is, lueghen te sijne, want Maria, Iesum die Fonteyne der reynicheyt barende, noyt seere, smerte, oft arbeyt gehadt en heeft. Ten sesten, groote cleynachtinge van die weerdige maget Maria, daer staet Mayken was het ionckwijf Mayken hiet die Moeder, die voester hiet oock Mayken, d’welck is een gemeen verachtinge van alle Ketteren, die de weerdige Moeder Gods verachtende niet en willen met haren rechten naem Mariam noemen als den Engel dede, maer heetense Mayken, oft Mayken Timmermans. Ten seuensten sijnder oock ydel Leysenen die geen redenen en sluyten, noch aen een en hanghen, ende niet te bedieden en hebben, om het crijtende Kindeken Iesus te payen, als dese, Vala sus sus us, svvycht toch soeten Iesus, vvant ghy sijt den Dominus & in terra pax hominibus. Wel is waer, Iesus ter werelt comende heeft geweent, als te bemercken staet Sap. 7. maer niet heel nachten oft tijden ouer, sijn Moeder moeyelijck vallende, oft Iosephs nachtruste belettende, dan weenden alleen ouer onse sonden, daer hy om gheboren was. Ten achtsten in die Leysene, aldus beginnende, Omnes nu laet ons Gode louen. Leestmen dese open lueghen, teghen die H. Schriftuere. Als puet yet mochte gaen, ad studium deden sy hem saen, Velle matris deder hem gaen, pro discere, want contrarie in die schriftuere waer beuonden werdt Luc. 2. Cap. als hy ten sijnen twaelf Iaren onder die Schriftgeleerden sadt, toochden genoech in d’antwoorde tot sijne Moeder, dat in t’gene dat sijnen Vader aengonck, hy sijn moeder niet te volghen en hadde, maer in die restewas hy Maria ende Ioseph in alles onderdanich. Ioa. 7. Cap. Geuen sijn eygen vyanden getuygen dat hy noyt ter scholen gelegen en heeft oft gestudeert seggede, hoe ra hy die letteren, daer hijse noyt geleert en heeft? Tis oock buyten reden, een kint ter studien te seynden, alst meer en begint te gaen. Ten neghensten in die Leysene
| |
| |
Aue Maria gratia plena, &c. Staet dit punct teghen ons Christen ende Catholick ghelooue, daer Godt spreeckt totten Engel aldus Heer Engel nv Vliecht VVederom tot haer, ende voert den Vader den soen in haer, den Vader, den soon, den H. Gheest. Dwelck, licht soude verwecken die oude ketterijen teghen die H. Drievuldicheyt teghen die menschwordinghe Christi, ende teghen den H. Gheest, die soo dickwils van soo menighe H. Concilien verworpen ende verdoemt sijn, want claer ist alle leecke menschen, wt hun twaelf artieckelen des geloofs, van die Apostelen achtergelaten, dat alleen Christus Iesus van Maria ontfangen, Mensch gheworden, ende geboren is, ende niet noch den Vader noch den H. Gheest. d’Welc verholen Gods werc niet geschiet en is door d’werc des Menschen, oft der Mannen saet, noch oock (als dese blasphemuese Leysen seyt) door het invoeren vanden Engel als den Engel selue Luc. 1. Cap. seyt, doen Maria vraechde hoe sal dat gheschieden want ick gheen Man en kenne, den Engel antwoorde, niet, ick sallen in v voeren, maer den H. Gheest, seyt hy, sal van bouen in v comen, ende die crachte des alderhoochsten sal v omringen. Tis dan geschiet van Godt door den H. Gheest alleen, van den welcken, als ons gelooue heeft, Maria den Sone Gods ontfingt. Oock suldy beuinden in het Liedeken, Adam vvas een verloren man, een groot voetsel van d’opinie der hereticke geloofstuenders te weten ditte, Men vindet claer beschreuen,
VVie gans van herten n Godt ghelooft,
Die heeft dat eevvich leuen.
d’Welc ontwijsselijcken die Hereticken daer inne ghevoeyert hebben, omme te seggen, siet ghy niet, dat het gelooue ghenoech is tot het eewich leuen? Die H. Kercke singet in haer Leysenen, als sylieden oock des voorhouden die leecke menschen, dat die H. Kercke t’selfste singhet in die Hymne van t’Heylich Sacrament Pange lingua, daer inne ghesongen wert. Sola fides sufficit, dat is te segghen, alleen het geloof is ghenoech. d’Welck die gemeene, simpele, ende leecke Menschen hoorende, souden lichtelijck meynen warachtich t’selfste te wesen. Daer die Liedeken vele hinderlijcker soude mogen sijn, want in dandere Hymne en is geen perickel ter
| |
| |
werelt, door dien die Hymne voorsz. alleen sprekende is, van die warachtige teghenwoordicheyt des weerdich lichaems, ende dierbaere Bloet Christi onder die gedaente van d’broot ende wijn, waer toe alleen ghenomen is (want wy des met ons verstant niet connen begrijpen) het gelooue te wercke te stellen, maer dit Liedeken seyt opentlijck het gelooue tot het eewich leuen alleen genoech te wesen. Daer niet alleenlijcken paulus 1. Cor. 13. Iaco. in sijnen brief int 2. Cap. ende dander Apostelen ons genoech toogen het gelooue sonder die wercken doot te wesen. Ist dan doot, hoe can ons t’selfste gebrengen tot het eewich leuen? Maer Christus Iesus selue met sijnen gebenedijden mont anders geleert heeft Matt. 19. ende onder wesen eenen die hem vraechde wat hem nootelijck was om te comen tot het eewich leuen, antwoordende, Si vis ad vitam ingredi serua mandata, Wilt ghy nne gaen tot het leuen, onderhout die geboden. Mede ten wiersten daghe, die Godtvruchtighe, Mat. 25. nv comende met het eewich leuen, eer hijse d’eewich leuen laten wilt, sal voor allen niet so naer ons gelooue, als die goede wercken vraghen, en die quade, daer die goede wercken niet en sullen inne beuonden wesen, nergens om verdoemen, dan door dien sylieden die goede wercken niet en hebben gedaen. Dit is beminde Ioufrou dat my tot den arbeyt verweckt heeft, om dese quade voorseyde Leysenen wt die memorie des Menschen te nemen, die welcke ick in dit boecxken wt laete, dan sonderlinghe ben ick hier inne besorcht gheweest voor die teere ende broose ionckheyt van desen tijde, die welcke seer tot het singhen gheneycht sijnde, lichtelijck onthout sulcken codden, ydelheden ende vuylicheden, dan wat goets, want gelijck den H. Leeraer Chrisoft, seyt Hom. 61. super. Genesim. Die jonckheyt is van haer seluen tot valle gheneycht. Dandere, al warense slecht in hun seluen, hebbe ick alle laten staen, maer verbetert ende op dicht gebrocht, dan my deert seere, dat ic het lam dicht die conste ter eere, niet en hebbe connen wt roepen, want dat doende soude sommige oude Leysenen, so moeten verandert hebben, datse niet en souden bekent sijn, daer sy nv dan oudts allen Menschen inden mont sijn, maer hebse ten besten op dicht gebrocht, want tis beter manck te gaen, dan cruepel te
| |
| |
bedde te liggen, ende beter een lam lit te hebben, dan geheel het lichaem. Ic hebbe oock alle andere Leysenen wt andere boecken genomen ende gecosen weert om lesen ende singen, die tot nv toe noyt gesien en sijn geweest, ende sommige schoone selue gedicht, om eenen yegelijcken te voldoen. Om dat oock die deuote persoonen ende die Kinderen van ioncx die latijnsche Leysenen souden verstaen, ende met verstant singen,. so hebbe ick die selfste int duyts ouergeset ende op dicht geheele gebrocht op so vele syllaben niet min ofte meer, als het latijn heeft, om also te mogen singen, op die selue voyse alsmense inde Kercke int latijn singt, als ick oock gedaen hebbe in alle die Hymnen die inde Choore by die H. Kercke ghesongen werden, om op die selfste voyse int duyts te singen. Op dat ick oock in alles die liefhebbers voldoen soude, nopende den sanck ende die Gheestelijcke liedekens, hebbe ick de selfste van vele onsuyverheyt, ydelheyt, ende innegedrongen heymelijcke Geuserije gesuyuert, ende die beste wt alle Geestelijcke liedekens vergadert, die alles weerdt sijn met goude letterem gheschreuen te worden, ende dien boeck genoemt, Die Fonteyne der Gheestelijcke Liedekens. Nv met den Leysenen besonder gedruckt. Welcken mijnen arbeyt, om dat niet en soude oft te vergeefs sijn gedaen, oft verloren gaen, maer onder die Menschen comen mochte, en heeft my niet beter ghedocht, dan dat desen nieuwen Leysen boeck onder die ionckheyt mocht verbreyt worden. Want als die inde herten der iongeren sullen ghedruckt sijn, sal die memorie van dandere omgehoorlijckheyt door t’steruen van d’oude lieden allencxkens vergaen, ende dese int ghebruyck blijuen, want die ionckheyt die naeruolghen mochte en sal van geen andere naer vele iaren weten, ende is oock een aenghename sake voor Godt den Heer, dat die Kinderen van ioncx, den naem des Heeren louen. Als die kinderen der Hebreen Christum in Ierusalem inhaelden doen die groote lieden tacken af braken van Olijf boomen ende palmen, ende die Cleederen onder Iesum stroyden, die kinderen songen, gebenedijt is hy die daer comt inden naem des Heeren, welcken sanck der Kinderen, naedemael dat die Phariseen wilden verbieden, seyde Christus, nee, alwaert dat die Kinderen sweghen, die steenen soudent roepen.
| |
| |
Bemerckende dan, beminde Ioufvrou dat dit door die Kinderen behoort begost te wesen, en hebbe ick gheenen beteren raet geuonden, dan V L dit Out huysken van Bethleem, te presenteren doet dien ghy dit Iaer moeder werdt van die loffelijcke vergaderinghe des meyskens huys, om tselfste also wel in Godtvruchz te onderwijsen als insebaerheyt ende goede manieren. V.L. biddende tselfste in dancke te nemen ende dese lofsanghen van dat soete Kindeken Iesus alle dese uwe toecomende Kinderen voor te houden, dat sylieden van ioncx mochten Godt leeren dancken ende louen. Dese mijne redene beminde Ionfvrouwe aenhoorende sult ooc lichtelijc bemercken mijne meeninghe, ende die selue, als ick hope, niet misprijsen ende myne neersticheyt hier inne gedaen niet wederleggen. Hieromme bidde ick V.L. allen, wilt mijnen arbeyt niet versmaden, maer int goede nemen, ende dandere ydele leyssenen laten varen, dese myne aenveerden, ende in V.L. huysen vande meyskens ende knechtkens, ende inde scholen die ioncheyt voerhouden, wantter niet die minste ongestichticheyt inne gebleuen en is, die alle menschen behooren te schouwen, als Godt seer mishagende. Want ist dat die menschen met gheene lueghenen oft valscheyt te houden en sijn, hoe vele te min den nieuwen geboren Coninck Christus Iesus, die de waerheyt [...] alle eere ende lof toecomt tot inder eewicheyt. Amen. Ghemaeckt ende gedicht T’hantwerpen den 9. Dach Augusti. Anno 1590.
Henricus Costerius V.L. Pastoor ende vriendt.
|
|
Auteursrechtvrij