Werken

[p. 501]

Eerste deel.

Tijsken vander Schilden, met Luy zijn knecht.

T.v. Sch. Hier ga ick vast dach an dach bestroyen de straet met aers billen
En weet anders niet te doen, als mijn moye goetjen te spillen
Met een luye leckeren hoop, die nimmermeer versaet is:
't En was gheen noot deden 't sommighe, die 't haer staet is,
En die wat ghegraselt hebben, doeder wat te graselen was:
Maer neen, 't gaet al even dom aen, al wasser niet inde tas.
Non fors oock, laetse sorghen die borghen, ick sorch niet een sier,
Maer sing mijn oude sang: veel liever drinck ick wijn als bier,
Bier als wijn, wijn als bier, als ick het mach vergelden.
Luy. Dat meucht ghy wel Meester, want 'tbeurt u selden
Dat ghy met een leeghe beurs loopt, (al isser dickwils niet veel in)
En oft soo al was, daer teghen stel ick u aerdich ghewin,
Met een blaetjen onder uyt te trecken, daer een uyl niet op let,
Of met een steen naer u wil te setten seer aerdich en net,
Dat loopt op den taerlinck, 'tis het spel zijn eys,
Daer souder anders veel, in dese magre peys
(Die toch niemandt goet doet) van hongher sterven.
T.v. Sch. Soo veel my belangt, ick sou de peys oock wel moghen derven.
Luy. Dat loof ick wel Meester, want u lust niet veel te doen,
En nochtans sal 't moeten wesen, soo ghy u huys wilt voen
Soo heerlijck en lecker, als wy dus lang ghewent zijn,
En dat en sult ghy niet laten, of de werelt most op een ent zijn,
Want daer zijt ghy veel te groots toe, en seecker te heerlijck.
T.v Sch. Betrout my dat niet toe, ick ben van harten soo eerlijck,
Dat ick (eer dat het my aen mijn staet hinderen sou)
't Liever al inde Lombert brocht, eer ick die yet verminderen wou:
Dan 'ten komt daer niet op aen, ick heb den aep inden arm.

[p. 502]

Luy. Als ghy doet Meester, ghy sit wel te deghe warm:
Maer even wel is een mensch altijdt soo gheneghen,
Dat hy garen meer soud hebben, quam 't eenichsins gheleghen,
En altijdt het oogh heeft, om tot het zijn noch wat te winnen:
Dan voor dees tijt isser voor u niet eerlijcx te beginnen,
't En waerje weer op 't ambacht gingt, en dat sou geen aert hebben,
En 't oorloch heeft een gat, daer wy 'er menich me beswaert hebben,
Dus wilt weer op een wercken uyt comen, sal de peys lang dueren.
T.v. Sch. Weest ghy maer te vreen, ick sal 't haest so lang harden als mijn bueren:
't En is gheen noot, wy moghen noch wel ruym gaen weyden,
't Is noch veer van lachen. Luy. dat sey de bruyt, zy sat en schreyde.
T v. Sch. Wel Esel, wat sal toch dit schieten en schocken beduyen?
Rust ghy u hooft, men salder de klocken me luyen:
Siet dese guyt hier, flus krijcht ghy een oorbant,
Of ick stoot u 'tgat uyt, soo wordt de galch u voorlandt,
Want die heeft toch recht sulcke rabauwen lief:
Raeckt ghy uyt mijn huys, ghy wort voorseecker een gaeuwe dief,
En sulck gheselschap wordt altijt van de Beul ghestraft.
Luy. 'k Weet wat ghy seggen wilt, klimmen met een ladder in mijn graft:
Wel Meester, ick hoop immers dat ghy my dat niet en gunt,
Dat noemense tot onsent hangen. Tijsken. So hebt ghy 't gemunt,
Niet een woordt dat uyt u mont gaet, of 'tis op het mes,
Ick sal u gaen leeren lesen (veughel) een ander les,
Dat loof ick juw, ick sal wel maecken dat ghy my ghelooft.
Luy. 'k Sie watter of is: Een ydele beurs maeckt een beroyt hooft.
T.v. Sch. Hoe ist kaeckelaer? niet veel te preutelen of 'twordt u beurt.
Luy. Wel Meester, ghy zijt seecker wel lichtelijck versteurt,
Ick en weet niet hoe 'k langher nae u sin toch kallen sel.
T.v. Sch. Maer spreeckt alst tijt is, als ick u wat vraech, hoe, dit malle vel,
En oock niet eer, want mijn kop is my al wat kroes,
Ick hacker wel lichtelijck op. Luy. Smyten? ghy mocht de droes.
T.v. Sch. Ghy sult mijn sin doen, of soo niet, soo moocht ghy vreesen.
Luy. Wel aen Meester. Segt maer hoe ghy 't hebben wilt, aers sal 'twesen:
Heeft het u wel oyt aen mijn dienst ontbroocken?

[p. 503]

Wat Meester, stoort ghy u aen een woort onverdacht gesproocken?
Dat beurt my al wat licht, want ick ben wat stijf inde kaecken.
T.v. Sch. Dat 's waer Lichtmis, maer slap inde saecken,
Ick sie wel ghy meent noch al dat icker me jock.
Luy. Ick en doe seecker niet, die een hontsmyten wil, vint wel een stock:
't Is al aers alst pleech, ick mocht wel eer een potjen breecken,
En boerten ick wat, 'twas hoort toch dit sotjen spreecken:
Maer nu duyd ghy 't al ten quaetsten, wat of u daer toe dringt,
't En is dat niet, 'tis al wat aers daer u de schoe wringt,
Ghy waert my garen quijt, en niet wel meughje my onberen.
Toch ben ick over de hant, soo laet my gaen, en dat met eeren,
Gheeft my mijn gelt, ick sie my hier wel een ander open:
Rechte voort soud' ickse hier wel met een natte vingher beloopen,
Die met my haer leste penninck verteeren souden.
T.v. Sch. Een liefjen treetter niet op, dat men soud in eeren houden.
Nu wel aen, past op den dienst, ghy hebt ooc over my geen klagen,
En soo ghy u voort aen, als dus lang, wel wilt draghen,
Soo sult ghy by my dueren, en wy sullen niet om 't loon kyven.
Luy. Dan most Leckere Klaer oock by u met der woon blyven,
Want sonder haer en lust my niet een maeltijt te eten.
T.v. Sch. Wel, wel, wy sellender na lesen: maer knap, eer wy 't vergheten,
Siet na Jan Rap, die eelen baes, mijn oude confrater,
Hy is ghemeenlijck aen 't Meters huysjen, of op het Water,
En soect na werck. Luy. O bloet Meester, hoe breect ghy ooc wint?
Hy soeckt na werck, dan bidt Godt dat hy 't niet en vint.
Maer als ick hem heb, wat wilt ghy dan dat ick hem sal segghen?
T.v. Sch. Maer soo hy wat doet, dat hy 't terstont laet legghen,
En komt by my inde Nieuwe kerck, ick moet hem spreken. binnen.
Luy. Soo voort Meester? heb ick het niet ghedocht? gans eele weken
't Wil hier op 't land waeyen, ho 'tis nu voorseecker van 't varcken,
Als dit volck gheen gelt heeft, dan treen zy sarcken,
Anders zijnse een heelen dach met haer neus in 't nat,
Tot Boeckjes of zijn buerman, of buyten de stadt,

[p. 504]

Aen den Overtoom, of te Jaep Hannisses om een pan ael,
En gaet dat over, soo is voorseecker de man kael:
En dan wast hoochtijt dat ick nam van hier ganck,
Want ick ben ghewent alle daech te sitten op de bier banck.
Jae, jae Capeteyn, 'k wed ghy slacht meest al de rest,
Dat het al op is, en houdt niet een veer in u nest,
Hoe breedt dat ghy oock uyt comt, schier alle daegh met are kleeren.
Gheen sorgh, maer niet te hebben, doet u wel spare leeren.
Lecker. Maer siet toch, daer goet stael is, daer komt goet veughel,
Goeden dach Luy. Luy. Goeden dach Lecker, hier sal de pot de heughel
(Wat dunckt u vrienden) verwyten, dat hy vuyl is.
Lecker. Ick en gheloof niet datter inde heele stadt noch sulcken uyl is,
Noemt ghy dat verwyten? dat ick u gheschickt en bequaem
Goeden dach wensch, en dat by u Paeschdaechsche naem?
Luy. Ick hiet Vranck nichjen, wat brabbelt my dese truy?
Lecker. Dat is wel beter naem, dit zijn immer allegaer luy,
Hoe nae meent ghy dat ick u hier kom' verwyten u ghebreken?
Denckt dat ick de luy goe'en dach wensch, is dat qualijck spreken?
Dan ghy treckt het u an, hoe soumen u naem aers komen te weten?
Luy. 't Is waer propertjen, ick heb u naem vergheten:
Dan kleuter ick mach my om uwent wil niet storen,
Want die niet doof en is, moet een heelen dach soo veel hooren,
Dat het op een lutjen niet aen komt, dan krijcht ghy flus weer wat,
Soo houdt het my ten besten, noch krijt niet of ick u op u seer trat.
Lecker. Mijn op mijn seer? Ick en quam noyt daer ic my verachten sach.
Luy. Nu, 'tis een arm Schout, die zijn boeten niet wachten mach.
Maer nichjen, laet varen dat, wy willen niet kyven,
Meent ghy noch lang, by u Vrou, met der woon te blyven,
Of breeckt ghy haest op, laet ick toch eens u sinne me weten?
Lecker. Neen ick seecker, zy heeft my alte seer met minne beseten:
Ick ty van hier niet, voor 't der altemael me ghedaen is.
Luy. Ist'er veer of, meent ghy? wie seyt dat het niet al ghegaen is

[p. 505]

Ick heb een galch in mijn oogh, dan nu, ick mach swyghen.
Lecker. Wat meent ghy dan, ist op? Luy. Jae 't. Leck. Jae vuyle vyghen:
Hoe veer ist' er of? Luy. Dat gun hem God, soo hebben wy 't seker;
Hoe ghelooft ghy soo licht? den baes is maer een groot spreker,
Ghy meent datse al gelt hebben, dieder van roemen.
Lecker. Altijt heeft hy gelt. Luy. Jae blaeuwe bloemen.
Lecker. Soo heeft hy waer. Luy. Waer wilje met dit malle varcken heen?
Had hy gelt, hy en ging gheen sarcken treen:
Wat sult ghy my wijs maken, dat paerde stront vyghen is?
Hoe nae meent ghy dat het gelt soo licht te kryghen is?
De luy scheyender of, ghelijck een Boer van een Koe.
Lecker. Nu, nu, kakelaer, houdt u malle backes toe,
Hy behoeft de luy'er gelt niet, hy heeft het selver ghenoch,
Ick weet daer wat of, daerom ist dat icker van poch,
Ick ben mijn Vrous malste, daer is niet voor my verborgen in huys.
Zy liet my noch gistren kijcken een swaer goude kruys,
Met twee Kelcken, wel swaer, van klincklaer gout,
En wat heeftse wel meer, datse noch verborghen hout,
Om opspraecks willen, en om dat de luy soo snappen,
Altijt weet ick, datter noch zijn een deel kostelijcke Kappen,
Kersoffels, Wieroock vaten, en ander sulck ghedrocht,
Dat den baes al t'huys ghebrocht heeft met de Canarische tocht:
En 't heucht u oock noch wel, van zijn sware harnas ton,
En van 't ander, dat wy eens op deden ten twaelven, by Noorder Son
Doe de bock, tot sinckens toe ghelaen, aen de wal quam:
Of ist u leet dat den baes de buyt doe niet al nam
En betaelden zijn meesters met het leeghe schip?
Van kael en heeft hy gheen noot, sterft hy maer niet vande pip.
Luy. De pocken meent ghy, wel daer is hy niet vry of,
Dat weet elck een wel, en hy is soo veer al, God zy lof,
Dat hy 't hem weynich kreunt, of zy hem dat verwyten,
Dat is gheen schant meer: Maer 'tsou my spyten
Dat sulcken eelen baes, ghelijck als hy is,
Gheen goet meer hadt, en als ick sorgh, heel in ly is.
Lecker. Ick mach gaen loopen, eer ick van u sorgh aende kouwe pis raeck:
Hou bloet, doe 't krijch was, was elcke hant so goet als een mishaeck.
Hy heeft ghenoech ghestolen, hy behoeft hem dat niet te schamen,
Al had hy aers gheen profyten ghehadt, als van de blinde namen

[p. 506]

Soo was hy rijck: en hy is oock rijck, ick weet dat het waar is.
Luy. Ick twyfelder aen, nichjen, oft al soo klaer is
Oft een duyf ghelesen had. Ghy houdt altijt u Meesters woort.
Lecker. Ick en gheloof niet of ghy hebt al wat wonders ghehoort,
Dat ghy den baes een rijck man acht te zijn sonder goet.
Luy. Dat is waer, pas eer dat ghy my daer quaemt te ghemoet
Stierde hy my om een blauwe bootschap en maecten hem 'tsoeck,
En hy hiete my Jan Rap halen, die rechten hanghebroeck,
Die hy (soo hy seyde) inde Nieuwe kerck soud vertoeven,
En inde Kerck gaen luy van sobere proeven:
Hem pleechmen te soecken in een herberch of een aer bordeel.
Lecker. Wel babock, is tusschen de Nieuwe kerck en dat al verscheel
Wat een rechten bloet, weet ghy niet datse uyt hangt?
'k Wed met u, om al vry een dicke duyt quangt,
Gaet 'er eens heen, ghy vintse daer al by malkander kitten,
Die man moet immers alle daegh achter de brander sitten,
Wel lieve Vranck, maeckt ghy daer soo veel werck of?
Luy. Hy doet dat Leeutjen dee, die soende zijn moer op 't kerckhof.
Een uythang bort? voor dat gat had ick my niet ghehoet:
Lecker. Dat loof ick wel, waer vontmen noch sulcken bloet:
Ghy siet maer offer een kan uyt hangt, al zijn dan de laghen duer
Ghy sluypt maer in met den baes, 't gelt u de waghen huer.
Wat kijckt ghy na de uythang borden, alsser maer bier en wijn is
Met een moye meyt, of een aer goelijcke Trijn is.
Zy hangen noch wel ander borden uyt, den Engel, S. Joris, en 't Paradijs,
De quaetste huysen hanghen de beste teeckens uyt om prijs:
Zy doen ghelijck een deel, die met een schoonen schijn
Wterlijck toonen, datse inwendich niet en zijn:
Maer daer is onsen baes lustich of, hy en is gheen schijndeucht:
Luy. Neen hy toch niet: want soo lang als mijn heucht
Heeft hy hem niet gheschaemt, openbaer te gaen in een hoerhuys,
En oock altemet wel droncken te komen met een moye moer thuys.
Hy is van dat stof niet op geleyt, dat hy (ghelijck zy meest allegaer)
Zijn dinghen ter smuych doet, dan lustich in 't openbaer:
't Is een man soo eel als een punt van een turfmant.

[p. 507]

Lecker. Jae wel, en mijn Vrou, wat dunckt u dat die niet en durf quant?
Isse niet lustich datse sulck eelder gheselschap voet?
Gelijck als u? Luy. Als u, pant daer de Lombert geen gelt op doet,
Alst op een verwyten soud' gaen, dan soud' ghy achter leggen,
Want elc een weet dat ghy niet deucht. Le. Kont ghy dat niet sachter seggen?
En als ic al niet en deuch, wat heb ic dan meer als een gebrec?
Daer teghen ghy veel, luy, dom, en een groote malle geck,
Dat het noodich was datmen u in een kakelbonte kap stack.
Luy. Nu wel nichjen, een speltjen daer by, en daer me lapsack:
Wat behoeft al 't volck van onse deucht te weten?
Ick ty nae den baes, daer de tijdt wordt met gheneucht ghesleten,
Daermen singt, springt, en altemet een biertjen klooft.
Lecker. V bootschap, Vryer. Luy. Die was my by gansmacht al schier uyt 'thooft,
Soo lang hebt ghy my hier aen mijn ooren staen lellen.
Lecker. Dat 's waer achteloos, ghy denckt om u droncken vellen,
Loopt noch al u best, waer toe dese sammeling?
Knap, doet u bootschap, soo raeckt ghy inde rammeling,
Terwijl het schaepjen blaet, soo verliest het een beet.
Luy. Dat 's gang nichjen, ick wil Jan Rap gaen doen de weet,
Ian Rap Die lichlijck me sal gaen, want 'tis recht sulck volcx soecken.
komt uyt. Pestilency. Le. So moet ghy wel seggen, maer g'en moet niet vloecken,
Lecker. Wel wat isser soo schielijck? Luy. Hier komt hy selver an:
Lecker. Dat juweeltjen? Dat lijckt wel de rechte man.
Heeft dat een Capiteyn geweest? men souder geen kint me vervaren,
Luy. Jae hy seecker. Lecker. Maer ick denck, hy beetse gheen blaren,
Onse lieven Heer wil mijn mont bewaren, dat ic niet qualijc spreeck.
Luy. 't Is aen de luy niet te sien, of zy hardt kacken of weeck.
Lecker. Dat 's de man niet. Luy. Swijcht woudaep, de man sal 'thooren.
Ian Rap. Ick ben juyst op den tweeden Februarius gheboren,
Op de rechte Lichtmis dagh, dat is een kennelijcke Sant.
Luy. Dat 's waer Capiteyn, op die dagh quamen wy me in 't lant.
Ian Rap. Wel Vranck, wel Klaertjen, rijst ghy uyt de aerdt?
Ghy soudt een bloot mensch soo wel maecken vervaert,
'k Heb hier al een poos ghestaen, en niemandt vernomen.
Luy. Wy sagen u wel: ghy keect vast om, offer ooc een lagenootsou komen,
En juyst ist een paer volcx sonder gelt, dan weer sonder kommer,

[p. 508]

Hoe vaert het toch al? I.R. Wat moocht gy vragen, hoe ouwer hoe krommer:
Luy. Komter wat wercx uyt? I.R. Jae ghelijck ick soeck inde kroech.
Die hem smorghens kleet, en savonts ontkleet, doet wercx genoech:
Ick soeck gheselschap, daerom behoefden ick wel veel goets.
Luy. Dat 's waer, want ghy maeckt malkaer soo broets,
Dat ghy 't wel lustich met malkaer soud verteeren.
Ian Rap. Altijt met u baes wel, die doet my dickwils bewaren mijn kleeren,
Want als ick by hem koom, ist altijt, beste maetjen, wacht,
De dagh valt te kort, en wy verhalen 't aen de nacht,
Sulcken besuckten peck lap heeft hy voor zijn poort,
En als die warm wordt, dan houdtse soo versoort,
Dat hy een banck van een hant dick wel sou deur sitten:
Ick hoop wy sullen haest met malkaer, nae de oude sleur kitten:
Waer mach hy wesen? waer of hy erghens steeckt in een gat?
Luy. Ick weetter u by te helpen: jae, jae, soeckt ghy dat.
Mijn baes heeft mijn seecker om de rechte man ghestuert.
Maer hy is inde Nieuwe kerck. I.R. Dat's buyten in mijn oude buert:
Daer heb ick mijn wijf soo dickwils me bedroghen:
Zy verstont van de Kerck daermen preeckt, en juyst wast loghen:
Dat sal mijn tweede herberch dan wesen, van desen dach:
Toch, daer woont nu weer een nieuwe Waert, die rekent gheen out lach,
En by die ben ick garen, want zy borghen om neering,
En gheven noch wel het eerste pijntjen tot een vereering:
Jae setten een stoel met een kussen, om de gasten te locken.
Lecker. V wijf, arme sloof, mach t'huys wel sitten spinnen haer rocken,
En de kost met haer handen sitten winnen, och arme sloof.
Gaet vry heen ghy slet: aen dat oor bent ghy doof.
Offer noch wel sulcken fun inde heele stat is?
Ian Rap. Wat kaect ghy? Luy. Zy droomt van schollen, zy eet garen plat vis. binnen.
Lecker. Dat mijn Meester noch wat doet, dat en is gheen schant:
Verdrinckt hy wat, hy betaelt het: maer zy setten 't aende want,
En borghen 't de goe luy of, al sou wijf en kindren ghebreck lyen.

[p. 509]

Fy, hoe mach mijn Meester hem by sulcken geck vlyen.
Hy die een man is, rijck, machtich, op wie men sou een stat bouwen,
En soect sulcken volck, die nau een nagel hebben dats'er gat klouwen:
Ic denck niet of zijn wijf sou bly wesen, dats' altemet wat t' eten had.
Met sulcke omgaen: ick lieter niet ruycken, daer ick geseten had:
Hoe komt de man, op sulcken volck, toch soo versot?
Ick denck dat het is, dat hy met haer druylt en spot,
En dat namen zy wel aen by 't jaer, om een vry ghelach,
Ghelijck zy doen, want 'tghebeurt van dach tot dach:
Dan dese soetert, dan ist eens een ander vaer:
En al om 't gheniet van 't smeer, lickt de kat de kandelaer.
Ic mach mijn Vrou wel gaen seggen, datse seelen laet halen met een veech
Om, ofse flus een vol vat onversiens t'huys kreech
Soo hoeftse 't op straet niet te laten legghen, noch niet te sluycken
Ghelijckse dickwils doet, hoe nau de Imposters oock ruycken:
Dan zy en ist alleen niet, daer af hebben onse bueren de rechte slach
Die de wijn in een bael t'huys krygen, by schoon lichten dach.

Pavsa.

154. II een Gaeuw-Dief.
163. III of 't woordt u beurt.

175. II noch dat icker.
181. II my ontbeeren.
192. II wy sullender.
199. II binnen. ontbreekt.
201. II 't is nu van 't.

210-212. II Vóór deze regels staat: Tijsken gaet binnen.
214. II de heughl.
222. II goe'n dach
226. II niet doof is.
228. III of ick op u seer trat.
230. III niet verwachten mach.

280. II eer ghy my.
285. III Hem plechmen.

349. II ick wel goets.
356. II warm wardt.
370. II arme sloor. - t'huys sitten spinnen.
374. II Hier gaen sy binnen.

388. III El al.
390. III vol vat dat onversiens.
391. II Soo hoefse 't - III Soo hoeftse op 't straet.