Werken

Regelnummers proza verbergen

Het tvveede toneel.

Talia. Academi. Mvsae.

Och zo, dat 's goet, dat 's goet, dat komt warachtich aardich.
Ey sietme suster treen zo statich as ien stoep.
Heer hoe parmantich. Nou 't is tijt dat ick oock roep
Mijn babbel-beckjes t'saam. Komt hier, komt hier je boeren,
Jy halfsalige. Jy boeven en hoeren.
Komt hier mijn kyeren, komt hier mitje schort,
Jou mien ick kladdegat, daar Jaep schier wilt om wort.
Nou vat iens hangt an hangt, en volcht me dan na.
Kijck daar dan dat 's je veur, nou lijm-strongt haastje dra.

't Vlooch ien schellevis deur dat vvout,

Doen songen al de veugelen jong en out,

Het ien schellevis vleugelen.

Volgt me na, na, na songen al de veugelen.

Wat duncktje daar of? he! ken ick gien gecken broen?
Mijn soete snottekel het selt hem zo wel doen.
Aca. Talia geeft gehoor, 'k sie alle ding bequaamlijck.
't Zal uwer beyden een nu wesen voort betaamlijck.
Tot nut der armen, en d'aenschouwers tot onthael,
Te kiesen wt dit volck, u kind'ren altemaal,
Zo veel personen als ghy selver sult begeeren,

[p. 464]

Tot wtvoert van een spel, sy zijn toch inde kleeren.

Als Melpomene geboden wert te spreken, blijft dit tusschen de 2 handen wt. ☜

Tali. Dat ick warachtich iens wat boertichs aen den dach
Mocht brengen, ja wel heer wat souwer ien gelach
Oock wesen? Ja wel, ey laat my de beurt verwerven.
Aca. Talia soudt ghy 't oock naar u gewoont verkerven
Met schemper spreken of met vuylicheyt van mont?
Tal. Kijck wat ien praat. Ey neen. A. Ghy doet het dick. T. ien stront.
Aca. Siet hier al ree, ghy kent het vuyl en slordich praten,
Als aengeboren u, een oogenblick niet laten.
Nu, nu ick u berisp, zo doet ghy 't evenwel.
Tali. Ey lieve laat my toch iens spreken, en ick sel
So schaplijck wesen as ien Amsterdamsche vrijster,
Het volck sel seggen, moer, dat is ien meyt, ick prijster
Datser zo schickelijck ken voegen na den tijt.
Aca. So siet dan toe dat ghy bequamelijcken zijt,
En kiest wt d'uwen dan die door geneuchlijck mallen,
De luyden met der daat en woorden welghevallen.
Tali. Komt hier Claas Claasz. kloet. En jy, komt hier jy scheuck,
Doet ons nou lachen toch de buyckjens wt de kreuck.
Nou moytjes dan. Wel an, komt hier, 'k heb jou van doen.
Komt hier jou knoeten, kijckt, ey kijckt toch wat fatsoen.
Komt hier jou murrewert. Komt hier jou styve steven.
Komt hier jou larister, ja wel 'tis van zijn leven,
Geloof ick, niet e beurt. hier mannitje mitje baart,
Ey siet, 'tis niet dan buyck, dan bienen, hooft en staart.
Hier! hem sick! hou! 'k mien jou! jou Joncker mitje lippen.
Kijckt deuze jongman iens die draacht ien doeck met slippen.
Wy sellen binnen gaen en laten jou 't Toneel.
Wel aen dan Vryers, nou, speul wat opje veel.
I.H. Men mach op jou beloften wel staan, heb ick het daerom e liert?
Tali. Wel Jan Hen, pruylje? hoe dus onghemaniert?
I.H. Kijck moer? hoe houtser, ofset te Ceulen had hooren dond'ren.
Tali. Hoe staat lijf wt en kijckt. I. Lijf wt, he! je soutje verwond'ren.
Dat's nu al eve veul, ick bin seker e steurt in me gemoet.
Tali. Binje quaat kijckt tusschen je bienen en wort weer goet.
Wel wat isser in de weech, ist quaa'r ast e weest het?

[p. 465]

I.H. Nou moet ick niet, nou een mensch iens ien sprekende geest het.
As kacx moer ic eet mosselen. Wel hey, ist je altemaal wtet hooft
Datje men over ien vierendiel jaars voorseker hebt belooft,
Dat ick den iersten Augusti ien Oracy soude doen, en nu scheyer uyt.
Tali. Dat was men al vergeten. Selt wat sluyten? I. Hoort iens hoe 't sluyt.
Tali. Waer selt of wesen? I. Van d'onnodige en overlastige eer.
Tali. Noemje de eer onnodich? wat quelt ons deze meer?
I.H. Neen ick seker, maer ick sou garen mit dat volck wat deunen,
Die de eer soecken daerse niet en is, en die van overdwaesheyt haer selven niet keunen.
De eer is altijt eerlijck, die ken ick niet laken,
Maer evenwel kenmen van wat goets wel te veul wercx maken,
Alle ding inde maticheyt dat gater zo me heen.
Tali. Seljet oock te grof maken? I. Neen. T. Je seg het. I. Warachtich neen.
En zo 'k het doe zo meugje me wel van 't Toneel jagen.
Tali. Wel aan ick sal 't voor deze voochdesse vraghen.
Me-vrouw' mach deze dan met u verlof op heden,
Deez' lege setel om te spreken eens betreden?
Aca. Ja, maer dat door haer klap geen moeyten werd' bereyt.
Tali. Wat moeyten toch wt hem? 't is maer een sot die 't seyt.
Aca. Dat 's waar. Dat hy begin. L. Jy weet verlof te krygen.
Aca. Maer maeckt ghy 't wat te veel men sal u weer doen swygen.
I.H. Moye praet, by provisi bin ick al vast op stoel.
Heer stoel, me dunckt dat ick al rie vanje laat-dunckentheyt voel.
Lijck ick nou niet wel geliert? en al ben ick puursteken mal,
Lijck ick nou niet wel wijs? heer stoel wat vermenghje al?

309.Aenghesien het een onverdraghelijck ding ware, dat een treffelijck 310. overvlieghendt verstandt, zijn scharpheyt, kloeckheyt, en wackerheyt 311. te kost soude legghen aan saken die gering, slecht, en verworpelijck 312. waren, zo hebbe ic jegenwoordich voor genomen de grootheyt van 313. mijn vernuft te bewysen in 't handelen van een stoffe, die alle ande-314.ren overtreft in rijckdom, aenzien en prachticheyt.

315.Mijn Heeren. Indient V.E. gelieft my gunstich gehoor te gheven, 316. ick sal V.E. seggen van de Eere, ende u haare aart, wesen, en 317. eygenschap zo klaer als een Veneets glas met witte wijn vertonen.

318.Ick zie wel aan V.E. postuur de goede ghenegentheyt die ghy 319. hebt om myne welsprekentheyt te hooren donderen, en dat daar-

[p. 466]

320.om op u alle past het vaers van Virgilius, Arrectisque auribus adstant. 321. Dat is te zegghen, ghy gaapt my de woorden wt mijn mont, of, 322. je vlamter op as een boer op een boekede koeck.

323.Toch eer ick begin. Indiender iemant is, die een fluym op zijn 324. borst, een katarn in zijn keel, of een qualster in zijn neus heeft, 325. die kockt, racht, hoest, en snuyt eerst alle gaar schoontges wt, 326. op dat de stroom van myne vloeyende reden niet en warde ghe-327.broken, gheschorst, ofte verhindert door de onbeleeftheyt, onbe-328.scheydenheyt, en beesticheyt van die onmanierlijcke gheluyden.

329.En voor eerst. Op dat het aan V.E. ooren niet en ghebreke, zo 330. hebbe ick tegens deesen eersten Augusti voorraadt op gedaan van 331. ettelijcke grootges van dozynen oorlepels, al ghereet om V.E. toe 332. te warpen, te eynde ghy daar V.E. ooren mede moocht reynighen 333. met sulcken yver, vlijt en naarsticheyt, als Ieroen de Kuyser, 334. hoochloffelijcker memori, de Varckes sluys, de ouwe en nieuwe 335. Brug, wanneerse van de Koren-draghers, Schuyte-boeven, en 't 336. klooties volck wel bestruyft waren, plach te zuyveren.

337.Ende alhoewel het stuck my wel komt te staan op de waarde 338. van drie penning, zo hebbe ick nochtans, de kosten niet ontziende, 339. mijn werck op heden willen voegen na mijn woorden en verstant, 340. om van de Eere te spreken, een heerlijck, eerlijck, groot-dadich 341. stuck an te rechten, te grabbel werpende alle de menichte van oor-342.lepels, niet anders als de oude Romeyntjes, arme bloetjes, haar 343. Missilinaas ondert volck plegen te goyen, ofte gelijck de geweldige 344. Vorsten van onzen tijt, op haar huldinghe, ghewoon zijn gout en 345. silver te worpen.

346.Maar holla, Ick bevinde dat aan de oorlepels tantstokers vast zijn 347. ghewrocht. Neen bylo, dat was de meening niet, dat iemandt zijn 348. tanden zoude stokelen, met iets dat van mijnder eerwaardicheyt komt.

349.Laet sien. Best behoude ick het eene met het andere, want waar 350. toe oock oorlepels, als ick het wel versin, bevinde ick dat het de 351. meeste luyden zo zeer niet in de ooren als daar achter en let, 352. daarom zal 't goedt zijn dese myne mildicheyt te besteden aan ghe-353.steenten in plaatse van oorlepels.

354.Indiender jemandt onder V.E. is, die met Sayen, Bayen, ofte 355. andere Leydtsche waren handelt, en een factoor recommanderen 356. wil, die spreke nu, 'tis tijt, want ick tegens den naaste weecke 357. kommissie meen te geven, om een party steenen van de blawe

[p. 467]

358. steen herwarts over te schicken, de welcke ick dese goede gemeent 359. wt goethartige mildicheyt gesint ben by te setten, ten eynde zy 360. haar daar mede achter de ooren laten schrobben en schrapen, zo 361. lang, ofte dat de Key deur, ofte verdreven, ofte tot eenen elendigen 362. staet gebracht zal wesen.

363.Nu dan, Ad rem. Onlangs doorsoeckende van bladt tot bladt, ge-364.lijck mijn manier is, de boecken van deese stadt, zo vonde ick 365. daar een kaart, waar in gekonterfeyt was de boom van het ge-366.heele geslacht van me Juffrou de Eer.

367.Daar stondtse in haar pontificale volle krits, met alle haer afkoomst 368. van aver tot aver, wel tot in het vijf en neghenste lidt, met sus-369.ters, en broers, neven en nichten, omen en meuyen, elck grooter 370. hans als ander.

371.Daar mochtmen klaarlijck zien hoe datze geboren was den 372. eersten maant Ader, vande scheppinghe des werelts, regerende de 373. grootmogende Vorst, Koning, en Tyran Nimrod, de welcke zich 374. vernederde om te roffen het houwelijck van Jonckheer hoghemoet, 375. en Juffrou laat duncken, wettighe vader en moeder van Madamoy-376.selle de Eer.

377.De reden die Nimrod hier toe beweegden, waren, om dat het 378. hem gebrack van duymkruyt in 't eerste, Voorts oock an staten, 379. ambten, bedieningen quansuys, en heerlijckheden om te verzien, ende 380. te vreden te stellen alle de genen, die in zynen dienst haar bloet 381. gestort, voet, handt, arm, been, neus, ofte oor verloren hadden.

382.Want als dat volck hem achter aan liep, ende de kop kranck maeckten 383. om wat te hebben, zo liet hy me Juffrou de Eer, haar masque, 384. ofte cachene strijcken, en dat volck een ghesichjen van haar nemen.

385.Daar wierden de arme sinte Martens duyvels zo me versterct, 386. en vertroost, datse haar lieten wijs maken, dat men voor een kroon 387. van lauwerblaan op 't hooft, meer boters konde koopen als voor 388. duysent in de beurs. Zulcx dat me Juffrou de Eer, hem een Myne 389. verstreckten van grooter voordeel, als Peru an den Koninck van 390. Spanien, of de tienden penninck an Duc d'Alva dede.

391.Zonder dat, Nimrod, Ninus, Cirus, Alexander, Iulius Caeser, 392. Augustus, Tammerlan, de grooten Turck en alle de machtige van 393. de werelt waren al lang achter wt ghevaren, om met haar lieder 394. presentie, de statelijcke Companie van myne Heeren de Banckerot-395.tiren te vereeren.

[p. 468]

396.Van zulcken kracht, macht, en mogentheyt zijn de lieffelijck 397. lonckjes, vriendelijckheytjes, troetelinges, lachjes, en anminic-398.heytjes van me Juffrou voorsz. de Eer.

399.Deese ist die de konstenaers haar tijt doet versuymen in boukonst, 400. beeldthouwery, en schilderkunst, om te komen tot den naam van 401. volmaackt, en ondertusschen qualijck drooch broot verdienen, ter-402.wijl een deel brodders, en kladders (die de werelt een praatjen 403. weten te geven, ende te doecken na haar ansicht) genoch winnen 404. om haar selven te mesten als gildt ossen, in voeghe, dat zo men 405. menschen slachten mocht, men zoude haar vleesch teghen neghen 406. stuyvers 'tpont in de Hal ghenoch quijt worden.

407.Ende en haddet me Juffrou de Eer niet gedaan, wy zouden niet 408. ghequelt worden met de ordonantien, netticheden, zuyverheden, 409. hoochsels, diepsels, zoeticheden, zwieren, en zweyen, in ghebouwen, 410. beelden, en schilderyen, die doch de duysenste mensch niet verstaat.

411.Zy ist die geleertheyt doet bloeyen, dwingende de eergierge 412. schrijvers veel eerder an de steen, aen 't graveel, podagra, ycht, 413. etc. te sterven, als de onsterfelijckheyt van haar te verzuymen, 414. die, zoze meenen, met schryven en wryven te eewighen is.

415.Ja, hare aardicheyt en behendicheyt is zo groot, en zo weetze 416. te leven, datze een deel arme neskebollen zo veel windts int hooft 417. blaast, als in twee van de grootste blasen mach, die Jan Hen 418. van zijn ossen bewaart heeft.

419.En het dunckt haar een gheweldige deun te wezen, alzulcke 420. luy, in plaats van Poëten, een blickaars op het vlugghe paart van 421. Pegasus gaan ryen, die beter een paartje schijt ghelt onder haar 422. gat dienden.

423.Ist niet een groote zotticheyt, een wonderlijcke vreucht, een 424. onghehoorde blijtschap, dieze weet te storten int harte van een 425. koterus, die zich zelven kan wijs maken, dat Salomon by hem zijn 426. hooft niet op steken durf wt vreese van een kap? en dat Demos-427.thenes, by hem geleken, maar een hoddebeck, en Cicero een sta-428.merbout is? en dat alsser questie was tusschen hem en Virgilius, 429. wie Pegasus eerst voor zijn poort zoude kussen, dat hem de voor-430.tocht toe behoort, en arme bloet, Demosthenes heeft hy noyt 431. ghekent, Cicero noyt verstaan, Virgilius noyt gesproken, zulcks 432. dat hy daar pas zo veel af weet, als twee stomme zegghen dat 433. redelijck is.

[p. 469]

434.Voorwaar 'tzijn onnatuurlijcke dingen de me Juffrou de Eer 435. weet aan te rechten, met doen, spreken, en schryven, boecken 436. int licht te brengen, oorlogen te bestemmen, schanzen te beste-437.ken, boecken pampiers te beschryven van forten, bolwercken en 438. borstweeren, gelijck als wyder haast een wt den pars verwachten, 439. daar de Poëten achter bewaart zullen wezen, niet anders als ofze 440. met een borstlap van een boeckede koeck gheharnast waren.

441.De blixem van myne welsprekentheyt gaat omlegghen op de 442. starckheyt van uwen lof, o wonderlijcke Eer! zulcks dat ick stom 443. worde, ende niet meer weet te zeggen, als dat ghy een ghebreck 444. over u hebt, dat is, dat ghy veel van houwen kost. Vaart wel, 445. leeft lang, blijft ghezont, etc. By my Ian Hen.

Ter ordonantie van de vergaderinge van de gennegabbende Talia.

Ende was onderteeckent, Mijnder liefde. Dats uyt.

Acad. Dat maackt ghy nock al heus, maar zijt niet zo vermetel
Dat ghy u onderwindt te spreecken op die zetel
Van dingen van gewicht, maar beeldt u liever in
Dat ghy die niet verstaat, want 'tis doch zo de zin
Nu van de luyden: dus laet ghy die groote saken
Dat volck bepleyten, die 'r om gelt haer werck of maken.
Begint te spelen, want het volck dat sit en wacht.
Tali. Wel an dan jongeluy maeckt dat het volck wat lacht. ☜
Mel. Indien ghy 't my gebiedt ick sal wt deze jeucht
Verkiesen sullicke, dat niemant het en heucht
Dat hier te lande oyt gesien zijn diergelijcken
In 't spelen, alhoewel nieus gierige luy verkijcken
Veel liever aan een Waal, aan Frans, aan Italiaen
Haer gelt, daer vans' een woort niet vande taal verstaen.
Aca. 'k Vertrout u toe dat ghy 't wel statich wt sout voeren,
Maer of Talia wel haer mont sou kennen snoeren
Twijf'l ick, waut 't is geen eyndt van gingab en ghelach,
En doort veel spreken wast oock voor haer mont geen rach,
Sy ken niet laten van een yeder quaet te spreken.
Melp. Sy spreeckt geen quaet, ey neen! sy betert de gebreken
Met aerdich spotten, en dat's haer zo grooten eer,
Als my mijn defticheyt, en sticktelijcke leer.
Tali. Dat help my aen mijn hert, je sout altijt zo praten.
Wat vanden Exter komt ken 't hippelen niet laten,

[p. 470]

Van woorden was me moer, van klaphout was me vaer,
En daerom hang ick oock van woorden an malkaer:
En zo daer yemant dat van my niet wel mach lyen,
Die hoeftme dan mijn tong wel wtme keel te snyen,
Ick laet het anders niet. En die hem anme steurt
Is wel ien groote geck. A. Talia gunt de beurt
V suster dezen dach, 't sal, dunckt me, beter voegen.
Melpomene schickt dan de luyden te vernoegen
Door u geselchap, met yet stichtelijcks te speelen.
Melp. Al wat ick ken ben ick gesint haer me te deelen.
Ghelieft het u ick zal terstont
Doen speelen dat leyt haer noch heel vars in de mont.
Aca. 't Ghelieft my wel. Wel aen, begint om tijt te winnen.
Melp. Zo ruymt ons dan 't Toneel op dat wy strack beginnen.

Eynde.

In het ‘Alphabetisch Overzicht der Tooneelstukken in de Bibliotheek van Johs Hilman’ wordt als n^o 344 opgegeven een exemplaar van ‘Duytsche Academi’, dat zou dagteekenen van 1629. Het is mij gebleken, dat 1629 eene drukfout is voor 1619.