|
| |
| |
| |
Vyfde bedryf.
Eerste tooneel.
Feliks, Albinus, Kleonus.
Zaagt gy 't bedrog niet, dat Severus voed in 't hart?
Ziet gy niet zyne haat, en myn verdriet en smart?
Severus kwam me, als een eêlmoedige, te vooren:
Gy, als een vader, vol wraakgierigheid en tooren.
'k Weet, dat Paulina van Severus word veracht,
Dat hy; door deze list, myne ondergang betracht.
Hy pleit om zyn genâ: door smeeken, bidden, dreigen,
Zoekt hy myn strafheid tot meêdogenheid te neigen;
Ja, durft my zeggen, in 't gezigt, dat hy myn val,
Zo Polieukte sterft, gewis berokk'nen zal.
Door die gemaakte schyn poogt hy me in 't net te trekken.
't Bedrog is veel te plomp voor my, om't niet te ontdekken.
De laagen van het Hof weet ik zo wel, als hy:
Ik ken die listen en vermomde veinzery.
Severus poogt vergeefsch zich zelf vergramt te houwen.
Ik merk, wat hy me by den Keizer poogt te brouwen.
't Geen hy my afvergt, zou daar na een misdaad zyn.
Onnoz'len zou hy wel misleiden, door dien schyn;
Maar een oud Hoveling laat zich zo niet bedriegen:
Zyn achterdenken, is niet licht in slaap te wiegen.
De ervarendneid heeft my zo ver gebragt, dat hy
De streeken van het Hof wel leeren mogt van my.
Wat pynigt gy u zelf niet hem verdacht te houwen!
Men moet nooit, die men stof tot haaten geeft, vertrouwen.
| |
| |
't Zy ook wat tekenen van vrindschap hy ons doet.
Dit 's de eerste lesse, die een Hov'ling volgen moet.
Zo Polieukte zyn geloof niet af wil zweeren,
En van het Kristendom tot onze altaren keeren,
Zal ik, onaangezien Severus voor hem pleit,
De wetten volgen, die my streng zyn opgeleit.
Ik bid, myn Heer, schenk, om Paulina, hem het leven,
Het staat niet in myn magt, om hem gena te geeven:
Maar aan den Keizer. Zo ik hem in 't leven spaar,
Stel ik ons alle beide in tuiterste gevaar.
Severus heeft belooft....
Albien, dat zyn maar listen.
Ik weet te wel, wat haat de Vorst draagt tot een Kristen,
Dat zich Severus in het grootst gevaar zelf steekt,
Zo hy een enkel woord voor Polieukte spreekt.
Ik zal hem voor het laatst eens ondergaan, met reden.
Ga, Kleonus, en doet hem aanstonds herwaards treeden.
Zo zyn hartnekkigheid dan niet bewogen werd.
Zo breng hem weg, en dryf hem voort een pook door 't hert.
| |
Tweede tooneel.
Feliks, Albinus
't Is myn plicht dit voorttezetten,
Zo ik wanorde, en 't volk in 't muiten wil beletten
Het laat reeds blyken, dat het zyne zyde kiest:
Des is 't noodzaak'lyk, dat men geen meer tyd verliest.
Indien ik slechs een dag vertoefde, zoude ik vreezen,
| |
| |
Dat ik van 't vonnis geen meer Meester zoude weezen.
Severus zou my by den Vorst betichten, dat
Ik heim'lyk met het volk zelf aangespannen had.
Door welk een achterdocht, zyt gy niet ingenomen!
Niets is 'er, of het doet u aarzelen en schroomen
Zie toe, Heer, dat men 't volk hier door niet hooploos maak,
Dat, na zyn dood, het niet, uit wraak, aan 't hollen raak.
't Gemeen zal, na zyn dood, vergeefs slaan aan het muiten:
En zo 't geweld gebruikt, dat zal zich zelf wel stuiten;
Indien men 't slechs laat voor een korten tyd begaan.
'k Heb dan, ten opzigt van den Vorst, myn plicht voldaan.
Maar Polieukte komt, men poog' hem omtezetten.
Gy, Wacht, bezet de deur, om de ingang te beletten.
| |
Derde tooneel.
Feliks, Polieukte, Albinus.
Rampzaal'ge Polieukte, is dan het levenslicht
Zo haatelyk voor u? of is 't een wet, of plicht
Van 't blinde Kristendom, zo roek'loos zich te waagen?
Ik haat het leven niet, ô neen, 't kan my behaagen,
Als daar 't gewisse geen geweld om lyden moet:
In tegendeel, ben ik gereed, 't op staande voet
Aan dien weer te offren, die 't my heeft te leen gegeven.
Dit is een wet, waar naer het Kristendom moet leven.
Hebt gy nu harts genoeg, zo volg my na daar in.
Zoude ik u volgen, daar gy, zo verdwaalt van zin,
Uw ondergang reeds hebt beslooten? welke reden!
Zeg, myn verheffing, tot de grootste heerlykheden.
| |
| |
Gun my ten minsten tyd, dat ik die kennen leer:
Wys my den rechten weg waar langs ik my bekeer,
En uit myn dwaaling raake, of anders moogt gy vreezen,
Dat gy aanspraakelyk zult voor myn blindheid weezen.
Bespot den Rechter van dien grooten Vierschaar niet.
Het zal te laat zyn, als gy voor zyn Richtbank ziet
De Vorsten, harders in een zelven staat verschynen.
Daar zal hy weer op u, 't bloed wreeken van de zynen.
'k Zal 't Kristenbloed niet meer verstorten, na deez' dag;
Maar dulden, dat het zyn geloof vry oeff'nen mag;
Ja, wat noch meer is, ik zal uw beschermer weezen.
Hoe meent gy, Feliks, dat wy voor het sterven vreezen?
Neen, 't is noodzaak'lyk, dat men ons vervolge en drukk':
Dat is het werktuig van ons opperste geluk.
Wat is een Kristen, die bekommert is voor 't sterven?
De afgryselykste dood doet ons hier na verwerven
De grootste Martelkroon. Godt, die altyd zyn volk
Voor 't goeddoen loont, gebruikt zomtyds ook zwaard en dolk,
Om proef te neemen van't standvastige gewisse.
Maar gy verstaat toch niet die heilgeheimenisse:
Dewyl Godt die aan zyn' verkoor'nen slechts ontdekt.
'k Zeg nochmaals, 'k wensch, dat gy my uit myn dwaaling trekt.
Wat inzigt kan in u dat heilig vuur verkouden.
'k Heb, om Severus, my op u vergramt gehouden?
Veins slechs, tot zyn vertrek.
Oneen, 'k veins nergens om.
Strooi dat gesuikerd gif voor 't blinde Heidendom,
Een Kristen mensch betaamt het veinzen, noch het vreezen.
| |
| |
Hy moet, in 't oog van al de waereld, Kristen weezen.
Het is geen heil'ge drift, indien gy daar door word
Meer tot uw dood, als myn behoudenis, geport.
'k Weet, dat ik vruchtloos daar myn tyd in zou besteeden;
't Geloof is Godlyk, niet af hangk'lyk van de reden.
Maar als ik triomfeer in 't hemelsche gebouw,
En Godt, van aangezigt, tot aangezigt, aanschouw,
Zult ge, op myn beê, veel eer die gunst van hem verwerven.
Gy tracht me in wanhoop dan te brengen, door uw sterven?
Schoon myne dood u al een Schoonzoon missen doet,
Dat kleen verlies werd door Severus ruim geboet:
Hy is tot groot gezag en Mogendheid verheven:
't Is een verwisseling die u kan voordeel geeven.
Staak vry dat lasteren, Ondankbere, 't is tyd.
Ik heb u waardiger gehouden, als gy zyt.
Ik zoude, in weêrwil van myn goedheid, door dit spreeken,
Zo wel, als 't Godendom, my van uw schempen wreeken.
Wat 's dit? dus schielyk te veranderen van toon?
Die yver komt, naer'k merk, weêr boven van uw Goôn,
En die van 't Kristendom schynt te eenemaal vervloogen.
'k Beken, het veinzen heeft op u geen groot vermogen.
Denk niet, Vermetele, dat ik zal immermeer.
Opvolgen 't snood bedrog van uw versierde Leer:
'k Heb u daar in gevleit, om u daar uit te trekken.
Ik docht uw leven, en den tyd, zo lang te rekken,
Tot dat Severus was vertrokken uit dit Ryk;
Maar 'k merk, dat ik de Goôn daar door verongelyk.
Ik stel 't noch in uw keur, waar meê gy hen wilt paaijen:
| |
| |
Door 't storten van uw bloed, of 't wierookvat te zwaaijen.
Myn keur staat vast .... maar daar 's Paulina. Welk een smart!
| |
Vierde tooneel.
Feliks, Polieukte, Paulina, Albinus,
Wie zal my 't meest van u doorpynigen het hart?
Of zult gy 't alle beide, op 't allerfelst bestryden?
Is dan de liefde, en 't bloed, vervremd van medelyden?
En myne Bedgenoot en Vader zo ontaard.....
Leef met Severus: hy 's u waard.
Vermoord my vry, Barbaar; maar staak die bittre reden.
Die trouwe liefde, zo vol zuiv're tederheden,
Die zulk een groot verdriet in onze scheiding stelt,
Wierd best bevredigt door het Huw'lyk met dien Held.
Zyn deugden hebben u voor heen bekooren konnen.
Hy heeft u teêr bemint: gy waard ook al verwonnen.
Wat heb ik u misdaan, dat gy my nu, tot spyt
En schand myns Huwlyks, zulk een ted're min verwyt,
Die 'k heb, alleen om u, gebannen uit myn zinnen?
Denk eens, hoe dier 't my stond, eer ik die kon verwinnen,
Wat bittre stryd ik niet te boven ben geraakt,
Eer ik u 't hart, dat door een voorwerp, zo volmaakt,
Al reeds vermeestert was, heb kunnen overgeeven:
Nu moet ge, om mynent wil, u zelf ook wederstreeven:
Zo ge in uw hart noch voelt de minste erkentenis,
| |
| |
Zo volg Paulina, daar ze in voorgetreeden is.
Laat deze deuchd u tot een waardig voorbeeld strekken:
Duld, dat ik u daar door mag uit die dwaal ing trekken;
Op dat ik zelf van u kryge uw vergiffenis
Verwerpt gy noch myn beê, die zo rechtvaerdig is?
Zo zie, wat traanen ik om uwent wil moet plengen.
Wil uwe Bedgenoot toch tot geen wanhoop brengen.
Ik zeg u andermaal, leef met Severus vry,
Gy zyt hem lief en waard; of anders sterf met my.
'k Heb medelyden met uw' zuchten en uw' traanen:
Maar ach! ik schrik voor't geen, waar toe gy me aan durft maanen.
Gy spilt maar vruchteloos daar in uw zorg en tyd.
Ik ken u niet, zo lang gy niet gekristend zyt,
Kom, Feliks, kom, voldoe 's Ryks wetten en geboden,
Die u zyn opgelegt; wreek u en uwe Goden.
Ach! Vader, straf hem toch naer zynen misdaed niet
Ik bid, dat gy op zyn rampzaalge blindheid ziet.
Natuur heeft groote kracht; haar indruk en vermogen,
Die zy heeft op het bloed, zal nimmermeer gedoogen,
Dat zich eens vaders hart verloch'nen zal: ô neen,
Hier in stel ik myn heul, myn hoop, myn troost alleen.
Laat my een straal slechs van meêdogenheid verwerven.
Zo die Rampzaal'ge sterft, zal'kaanstonds met hem sterven.
Denk, welk een toorn dit zal verwekken in de Goôn,
Als zy de onnoz'le met de schuldige zien doôn.
Zy zullen 't vonnis zelf voor onrechtvaerdig houwen,
Wanneer zy komen zulk een schouwspel aan te schouwen.
Gy, die ons Deelgenoots gemaakt heb van één lot,
Kunt de eene, zonder de andre, onmooglyk doemen tot
De dood. Wat zou 't voor u een groote misdaad weezen,
Zogy nu scheidde, 't geen gy hebt vereent voor dezen.
Een hart, zo naauw verknocht aen zynen Bedgenoot,
| |
| |
Scheid daar in eeuwigheid niet af, als door de dood.
Ik merk, dat gy alreeds zyt door myn smart bewogeu:
Dat gy my aenziet met een vaderlyk méêdogen.
Myn Dochter, ik beken 't: 'k merk, dat het harte van
Een Vader nimmermeer zich zelf verloch'nen kan:
Die heilige indruk, daar 't eens is door ingenomen,
Zal, hoe het ook mag gaan, altyd weer boven komen.
Het myne voelt zich reeds getroffen, door uw smert.
Kom, maaken wy, dat hy, door ons, bewogen werd.
Rampzaal'ge, zyt ge alleen dan niet aen 't hart te raaken?
Poogt gy uw misdaad onvergeevelyk temaaken?
Aanschouw de traanen, die Paulina om u schreid:
Brengt u die zuivre min niet tot méêdogenheid?
Zyt ge onbeweeglyk voor een Bedgenoot en Vader?
Treft u de liefde en ook de vriendschap 't hart niet nader?
Zyn wy niet waerdig, dat gy door ons werd behoed,
't Zy men uw kniën omhelze, en voor u val te voet.
Wat strikken stelt ge, om my te trekken ten bederven,
Na gy my meenigwerf gedreigt hebt te doen sterven,
Nearkus, op 't schavot, voor myn gezigt, geslagt,
Dit hart bestreeden, door de liefde en haare kracht,
Na ge u zo yvrig tot het Kristendom getoont hebt,
De waare Godtheid zo gelastert en gehoont hebt,
Komt gy, ô gruwel! met u beide. Moet ik dan
Zo veel verwinnen, eer ik zegepraalen kan!
Gy toont u al te traag om tot een end te komen.
Neem uw besluit; ik heb het myne alreeds genomen.
'k Bid maar één Godt aan, die 't Heelal geschapen heeft,
Waar voor dat hemel, aard, en 't diepst des afgronds beeft:
Een goedertieren Godt, een Godt, die zelf zyn leven,
Tot ons behoudenis, ten besten heeft gegeeven,
Die noch begeert, dat hy een daaglyks offer strekk'
Tot zuivering van ons doodschuldig erfgebrek.
| |
| |
Maar 'k spreek daar vrucht'loos van, wyl gy 't niet kunt bevatten.
Wat heeft men alle uw Goôn in gruw'len uit zien spatten!
Bloedschande, en overspel, moord, roovery, in 't kort,
Al 't kwaad, waar om men hier ter dood veroordeelt word,
Zyn al de deuchden, daar ze u in zyn voorgetreeden.
Ik heb den Tempel, daar ze in worden aangebeden,
Met zyne Altaaren gansch ontheiligt en ontwyd;
De beelden afgerukt, uw Godendom ten spyt.
'k Zou 't noch doen, zo ik zulks niet reeds had ondernomen;
Al was het in 't gezigt des ganschen Raads van Romen,
In 't end wykt myn geduld
Voor myn rechtvaerde toorn. aanbid hen, of gy zult
Het Wierookvat, of ik zal u terstond doen dooden.
Welk een wrevelmoedigheid!
Myn wacht, voldoe de last, die u is opgeleid.
Ach! waar leid gy hem heen?
Ter plaats daar hy zal sterven.
Ter plaatse daar ik zal de Martelkroon verwerven.
| |
| |
'k Bid, volg my niet, of sta van u we dwaaling af.
Breng hem uit myn gezigt, 't begint my te verdrieten.
Wyl hy wenscht naer zyn dood, zal hy zyn wensch genieten.
| |
Vyfde tooneel.
Feliks, Albinus.
'k Verpynig my hier toe; maar 'k moet zulks wel bestaan.
Myn goedertierenheid had my byna verraân.
Laat de Armenieren nu het morrend hoofd opsteeken:
Laat zich Severus vry, met vinnig schelden wreeken;
Ik heb dit vonnis tot myn zekerheid gevelt.
Maar staat gy over myn gestrengheid niet ontstelt?
Zaagt ge ooit een Kristen, die zich zo hardnekkig toonde?
Die met zulk lasteren de Goôn en menschen hoonde?
'k Heb myn meêdog end hart voldaan. U is bekent,
Wat moeite en zorg ik al voor hem heb aangewend:
Wat deed ik niet, om dien Rampzaligen te spaaren!
Had hy op 't laast zo niet in schelden uitgevaaren,
En op het Godendom gelastert en gesmaalt,
Ik had bez waar'lyk van my zelf gezegepraalt.
Licht zult gy de eer, die door die Zege word genoten,
Haast doemen: wyl ze in zich iets haat'lyks houd besloten.
't Bloed van een schoonzoon dus te storten, door zyn last,
Is iets, dat Feliks, noch geen wakk'ren Romer past.
Wat eer heeft Manlius en Brutus noch te Romen?
Die Helden, dceden die hun eigen bloed niet stroomen?
| |
| |
Die schandvlek had men toen in geen geslacht geleên,
Maar eer gestooten door zyn eigen boezem heen.
Gy zyt nu al te verre in heeten toorne ontsteeken;
Als die verkoelt zal zyn, zult gy wel anders spreeken.
Als gy Paulina ziet, wanhoopend, vol van smart,
Met traanen in 't gezigt, zal 't mededogend hart.....
Ze is dien Verraâr gevolgt; 'k vrees, dat zy zal beletten
Het vonnis, dat ik heb gegeeven, voorttezetten.
Ga, trek, zo 't mooglyk is, haar van dat schouwspel af.
Zeg, Kleonus, dat hy de last, die ik hem gaf,
Terstond voltrekk', ga heen, volg aanstones myn begeeren.
't Zal niet noodzaaklyk zyn: 'k zie haar reeds herwaards keeren.
| |
Sesde tooneel.
Feliks, Paulina, Albinus.
ONtmenschte Vader, kom, voltrek uw dwinglandy:
Dit offer is noch waard, aan uwe razerny
Te zyn geslacht: laat zich uw wreedheid dit niet schaamen:
Voeg uwe Dochter met uw Schoonzoon weêr te saamen:
Wat wederhoud u? gy hebt hier de zelve stof:
'k Heb van myn Bedgenoot dezelve misdaad, of
Dezelve deugd geërft: myne oogen zyn ontslooten:
Zyn dierbaar bloed, dat door uw' Beulen wierd vergooten,
En uit zyn wonden my gespat is in 't gezicht,
Heeft daar de dikke schel van dwaaling afgelicht.
'k Heb my daar in gedoopt, tot zuiv'ring van 't gewisse.
'k Geloof, ik hoop, ik zie door al die duisternisse;
Ja, 'k ben een Kristen: is dat niet genoeg gezegt?
Draag zorg voor uw gezag voldoe het roomsche recht;
Of gy moogt voor den Vorst wel sidderen en beeven.
| |
| |
Uw val staat vast, indien gy my niet brengt om 't leven.
'k Zie Polieukte alreeds in een volmaakter stand:
Ik zie, dat hy my met Nearkus reikt de hand.
Breng my by uwe Goôn, die 'k nu voor Afgoôn reken.
Hy brak slechts een daar van, ik zal al de andre breeken:
Het Bliksemvuur, daar gy hen méê gewapent ziet,
Zelf in een oogenblik verbryzelen tot niet.
'k Zal door dat heilig vuur dan 't eerst wéêrspannig wezen,
Geen wetten der natunr, noch Kinderplicht, meer vreezen.
Het is de wanhoop niet, die my dus spreeken doet;
't Is 't eerste uitwerksel van 't gekristende gemoed.
Wat hebt gy langer by u zelve te overleggen?
Ik ben een Kristen: moet ik u dit nochmaals zeggen?
Vaar voort, verzeker, door myn dood, uw lot en 't myn;
Wy kunnen allebei hier door gelukkig zyn:
Gy zult dan uwen staat en mogenheid behouwen,
Ik Polieukte, in 't ongenaakbaar licht, aanschouwen.
| |
Zevende tooneel.
Feliks, Severus, Paulina, Fabianus, Albinus.
RAmpzalige Amptenaar der roomsche Monarchy,
Ontaarde Vader, slaaf van Staatzucht, hoe, meent gy,
Dat ge uw gezag, door zulk een wreedheid, zult vergrooten?
'k Zie, Polieukte is dood: gy hebt zyn bloed vergooten.
De voorspraak, die ik deê tot zyn behoudenis,
Is de oorzaak licht, dat hy zo dra gestorven is.
Ik heb gesmeekt, gedreigt; maar gy bleeft onbewogen.
Licht hielt ge my verdachr, of van een kleen vermogen.
Maar 'k zal u haast doen zien, zelfs door uw eigen val,
Dat zich Severus nooit van iets beroemen zal,
| |
| |
't Geen hy niet kan, op zyn gezetten tyd, voltrekken:
Dat die, die u bederft, kon tot beschermer strekken.
Vaar voort, volhard in die getrouwe diensten; toon
Door zulke gruwelen uwe yver aan de Goôn.
Maar als gy u van staat en ampten ziet ontblooten,
Erinner u dan, waar uw val uit is gesprooten.
Ach! blyf, Severus, duld, dat ik u wreeken mag.
Verwyt my niet, dat ik myn staat en myn gezag
Op myne wreedheid bouw: ik offer myn vermogen,
Haar valsche glans, die eerst zo schitterde in myne oogen,
Voor uwe voeten op: 'k doe afstand van 't gebied:
De staat, daar ik naer tracht, is zo verganklyk niet.
Ik word daar heimelyk, met kracht, toe aangedreeven:
'k Moet me aan een drift, die me onbekent is, overgeeven.
'k Voel, die beweging bant de wreedheid uit myn zin,
En stort my 't zelve vuur van mynen Schoonzoon in.
O ja, hy is 't, die, door een heilig mededogen,
Den waaren Godt voor zyn Vervolger heeft bewogen;
En zyne gunst zo ver tot ons geslacht verwekt,
Dat hy den Vader, met de Dochter, tot zich trekt.
Hy 's door myn tieranny ten Marteltroon verheven:
Nu baant hy my den weg, waar langs 'k hem na moet streeven.
'k Heb zyn geluk bewerkt: nu zorgt hy weêr voor't myn.
Dit is der Krist'nen wraak, als zy beleedigt zyn.
Heilzaame wreedheid! wie had ooit gedacht voor dezen,
Dat uw gevolg zo zoet, zo aangenaam, zou weezen!
Paulina, reik aan my uw hand. Severus, kom,
Volg uwe gramschap vry, en offer 't Godendom
Twe nieu we krist'nen op 't Zal hen op 't hoogst behaagen.
Nu is myn lot voltooit, en myn geluk volslapen.
Ter goeder uur vind ik myn lieven Vader wéêr.
Dank, Hemel, die op ons stort die genade neêr.
| |
| |
Wie word, op 't zien van zulk een Schouwspel, niet bewogen?
Het is iets Godd'lyks, 't geen we aanschouwen voor onze oogen.
Daar moet in 't Kristendom, dat elk zo vloekt en haat,
Iets schuilen, dat ons blind verstand te boven gaat.
Het leid een leven, zo rechtvaerdig en geduldig;
Zou daar de Hemel niet zyn eenig loon voor schuldig?
Hoe meer men 't onderdrukt, hoe moediger het word.
Die deughd word wis dat volk van boven ingestort.
Ik heb 't altyd bemind, hun lydzaamheid gepreezen,
Ja zelf gezucht, als ik een zag ter dood verweezen,
En mooglyk leer ik hen meer kennen, door den tyd.
Dat elk zich midd'lerwyl in zyn gewissen kwyt,
Zyn Godsdienst vier', naer zyn verstand, gewoonte, en zeden.
Zyt gy een Kristen, blyf't, en volg uw zinn'lykheden;
'k Zal u in 't allerminst daarom niet haaten, neen;
Blyr uwen Godt getrouw, en Decius met een.
Ik zal hem trachten van die wreedheid aftetrekken,
Al zou het tot myn val, ja wis bederf, verstrekken.
Myns oordeels, gaat zyn haat te ver tot uwe Kerk.
Dat u de Hemel in dit heilig opzet sterk,
En, naar verdienste van uw zuivere gewisse,
U, door zyn waarheid, trekke uit deze duisternisse.
Kom, laat ons gaan, myn Kind, om volgens onze plicht,
De hand te danken, die ons de oogen heeft verlicht.
Doen wy de Martlaars in een waardig grafstéê draagen,
En alle Volk'ren van den waaren God gewaagen.
Einde van het vyfde en laatste bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij