|
| |
| |
| |
Polieukte,
treurspel.
Eerste bedryf.
Eerste tooneel.
Polieukte, Nearkus.
Word gy door 't droomen van een vrouw dus ver vervoert?
Kan 't mooglyk zyn, dat dit uw groot gemoed ontroert!
Een hart, zo vaak beproeft, in 't heetst der oorelogen,
Word dat door schyngevaar en laffe vrees bewogen?
Ik weet, wat droomen zyn, hoe weinig dat men aan
Heur buitenspoorigheên geloof behoord te slaan:
'k Beken, 't zyn ydele gedaantens, zonder weezen,
Van dampen voortgebragt, niet waardig, om te vreezen,
Die fluks verdweenen zyn, als ons de slaap ontschiet;
Maar wat een vrouw vermag, myn vrind, dat weet gy niet:
De kracht der liefde is u noch nimmermeer gebleeken,
Wanneer zy door de toorts des huwlyks is ontsteeken.
Paulina vreest myn dood, om dat zy deze nacht
Gedroomt heeft, dat ik wierd rampzalig omgebragt.
Zy tracht myn opzet, door haar traanen, te weêrstreeven,
Zy schreit, wanneer ik my wil uit dit hof begeeven.
'k Veracht haar ydle vrees: haar droef heid en verdriet
Beweegen my het hart; maar 't wankelt daarom niet.
| |
| |
Het is geen vrees die my weêrhoud, maar mededogen:
'k Durf niet mishaaglyk zyn aan die aanminnige oogen.
Is 't zulk een groote zaak, dat dit word uitgestelt,
Ter liefde van een vrouw, die in haar traanen smelt?
't Besluit staat echter vast. Wie zal ons toch beletten,
Om 't morgen niet zo wel, als heden, voort te zetten?
Wie weet, of gy den dag van morgen wel beleeft?
Godt, die de neiging van den mensch in handen heeft,
Die alles, door zyn magt, bestiert, door wien wy leeven,
Heeft die u dat besluit tot morgen toe gegeeven?
Zyn goedertierenheid duurt eeuwig; maar zy word
Niet altyd even mild op 't menschdom neêrgestort:
Door eigen traagheid, of verzuim van tyd, verliezen
Wy vaak die heilge drift, waar door wy 't goede kiezen:
Dan wykt hy, die in ons de wil tot goed doen gaf:
Het hart verhard, en dwaalt van 't spoor der deugden af:
Dat heilig zaad is dan als krachtloos, zonder leeven,
't Valt op een dorre rots, en kan geen vruchten geeven.
Ik merk dit reeds aan u; die drift, die u wel eer
Bragt tot het waschbad der genade, is nu niet meêr
Zo krachtig als voorheen: ik zie ze allengs verk wynen,
En, door de traanen van een vrouw, geheel verdwynen
Gy kent my niet te recht: nooit zal die drift vergaan:
Schoon al de daad vertoeft, het vuur groeit echter aan.
De traanen, die 'k haar uit meêdogenheid zie plengen,
Die zullen 't hart geensins tot de oude dwaaling brengen.
't Genadeteken, daar myn ziel naar brand en haakt,
Het welk ons zuivere en oprechte kristnen maakt,
En 't blind verstand verlicht, in dikke duisternissen,
Die onwaardeerbre schat, die 'k niet zou willen missen,
Al was het om 't gebied van Rome, ja 't Heelal.
'k Hoop immers niet, myn Vriend, dat God my daar van zal
Versteeken, om dat ik, ter liefde van een vrouwe,
| |
| |
't Ontfangen van dien schat een luttel draagend houwe.
'k Zie, hoe de Aardsv yand van het menschdom u misleid:
Daar zyn geweld niet geld, gebruikt hy listigheid:
Hy tracht ons telkens in het goeddoen te belaagen:
Zo hy 't besluit niet breekt, zal hy de daad vertraagen:
Hy stelt u hinderpaal op hinderpaal: nu is 't
Door traanen; dag op dag gebruikt hy nieuwe list,
Tot hy den mensch verstrikt. Die akelige droomen,
Die nachtverschyningen zyn al door hem gekomen.
Hy 's onvermoeit, om ons in 't net te lokken, 't zy
Door dreigementen, of gebeên, of vleijery;
Zo 't nu mislukt, tracht hy ons morgen te bekooren.
Het geen word uitgestelt acht ik reeds half verlooren.
Weêrsta zyn listen, schoon Paulina zucht, of schreid:
God wil geen hart, gehecht aan 's waerelds ydelheid,
Dat al te roekloos zich zo diep in 't aardsche wikkelt,
En rugwaards deinst, terwyl 't door hem word aangeprikkelt.
Mag niemand minnen, die zich aan hem overgeeft?
Wy mogen ieder vry beminnen, ja, Godt heeft
Het zelf geboden; maar die Heer van alle Heeren
Wil, dat men boven al hem achten zal en eeren.
Gelyk zyn majesteit geen wedergade vind,
Zo moet het alles in, en na hem zyn bemind.
Die hem behaagen wil, moet niet ontzien zyn staaten,
Zyn vrouw, en kind'ren om zyns naams wil, te verlaaten.
Wat zyt gy verre van die liefde, zo volmaakt!
Hoe weinig hebt gy van haar vruchten noch gesmaakt!
Myne oogen kunnen zich van traanen niet onthouwen,
Om dat ze u in een staat, zo vol gevaar, aanschouwen.
Wy worden hier alom verdrukt, gevloekt, gehaat,
En moeten niet alleen Godslastering en smaad,
Maar zelfs de wreedste dood met groot geduld verdraagen:
En gy, die ik alreeds, door traanen, zie vertraagen,
| |
| |
Hoe zal 't u mooglyk zyn, dat ge al die pyn en smert,
Al die mishandeling, waar mede een kristen werd
De waereld door vervolgt, noch zult te boven komen?
Het mededogen, dat myn ziel heeft ingenomen,
Is grooter blyk van moed, als van laf hartigheid.
Een, die de dood niet vreest, vreest vaak een vrouw, die schreit.
En zo men my komt tot de wreedste straf te doemen,
Zal my uw God, die 'k noch niet durf den mynen noemen.
Schoon hy reeds heimelyk van my word aangebeên,
Versterken, als ik ben in zyn verbond getreên.
Tracht daar dan in te treên.
Niets kan my meêr behaagen:
'k Brand van begeerte, om daar 't merkteken van te draagen.
Maar ach! myn Bedgenoot trekt zich haar droom zona,
Dat ze aanstonds zucht en schreid, wanneer ik van haar ga.
Wy kunnen binnen 't uur ons weder herwaards spoeijen.
Haar liefde zal noch meêr door dat verlangen groeijen.
Gy zult de traanen, die zy, om u afzyn, schreit,
Dan weder droogen, door u tegenwoordigheid.
Ach! ik zie haar zelfs reeds herwaards komen.
Stil eerst de vrees, waar door haar hart is ingenomen.
| |
| |
Ontvlucht een Vyandin, die u dus wanklen doet,
Die door haare oogen kwetst uw zuivere ge wisse,
En als een dwaallicht leid in dikke duisternisse.
Wel aan, laat ons, dewyl 't moet weezen, haar ontvliên.
Vaar wel, Paulina, gy zult my haast weder zien.
| |
Tweede tooneel.
Polieukte, Nearkus, Paulina, Stratonice.
Wat heeft zo schielyk u tot dit vertrek gedreeven?
Hoe! geld het eer of staat? of kost het lyf en leeven?
Wat is 't, dat u dan vluchten doet?
Ik kan bezwaarlyk u verlaaten; maar ik moet.
Gy mint my noch, naar 't schynt?
Zoude ik u niet beminnen!
Dat tuig de hemel, die ons hart kent, ziel en zinnen.
Maar gy blyft gansch onbewogen voor myn smart,
En wilt my niet de grond ontdekken van uw hart.
Een schoone proef van min! onaangezien myn schreijen,
Wilt gy my de oorzaak niet vertrouwen van uw scheijen.
Een droom maakt u bezwaart.
't Is vaak een valsche schyn,
Maar 'k min u; en datdoet my 't meest bekommert zyn.
| |
| |
Vrees niet, gy zult my hier weêr binnen 't nur aanschouweu.
Vaar wel, ik kan my niet van traanen meêr onthouwen.
'k Voel heim'lyk, dat het hart myn opzet wederstreeft.
Nearkus, gaan wy, eer 't zich aan haar overgeeft.
| |
Derde toonel.
Paulina, Stratonice.
Ga dan, Ondankbre, en stop voor myn gebeên uwe ooren.
Ontmoet de dood, die u is van de Goôn beschooren,
Volg blindelings het lot, dat, tot uw eigen val,
U in de handen van uw moorders lev'ren zal.
Myn Stratonice, was hy wel in 't minst bewogen?
Nu ziet gy, wat we op 't hart eens Bedgenoots vermogen,
En wat ons ovrig blyft van al de heerschappy;
Die groote eerbiedigheid, dat diep ontzag, dat zy
Ons schynen voor den band des huwlyks op te draagen.
Zo lang zy minnaars zyn, en voor ons zuchten, klaagen,
Ontzien en eerenze ons, gelyk een Koningin:
Maar naauwlyks zien ze, door de trouw gekroont, hun min,
Of zy zyn Koningen, en wy hunne onderdaanen.
Mevrouw, dat Polieukte, onaangezien uw traanen,
De reên van zyn vertrek voor u verborgen houd,
Is juist geen teken, dat zyn tedre min verkoud:
Dat zwygen zal uit een rechtvaardige oorzaak spruiten.
Zoude ons een Bedgenoot altyd zyn opzet uiten,
En al zyn hartsgeheim verklaaren aan een vrouw,
My dunkt, dat zulks wat naar verslaaftheid rieken zou.
't Is waar, uw harten zyn vereenigt met hen beiden,
Maar hun beweegingen zyn echter onderscheiden.
Gy weet wel, dat de trouw hem niet verbonden heeft,
Dat hy ook blindelings zal beeven, als gy beeft,
Wanneer een ydle droom ontroeren komt uw zinne.
| |
| |
Hy is een Armenier, gy zyt een Romeininne:
Zyn Landaart houd daar van de uitlegging voor verdicht,
En trekt geen vrees, noch hoop, uit spook, of nachtgezigt:
Daar tegen houd men die verschyningen, in 't droomen,
Voor tekens van geluk, of ongeluk, te Romen.
Zo u de afgryslykheid myns drooms bekent was 'k meen,
Gy zoudt niet zeggen, dat ik schreide buiten reên.
't Verhaal van uwe smart zal 't hart verlichting geeven.
Het is geen schande, dat gehuwde vrouwen beeven,
Schoon die beweeging al de reên te boven gaat.
't Hart is verdacht, dat nooit de liefde stryden laat.
Wyl gy myn zwakheid kent, die ik eerst had te Romen,
Hoe daar myn hart met een Romein was ingenomen.
Het was Severus,... Ach! het noemen van dien Held
Parst my, myns ondanks, noch die zucht af, met geweld.
Is 't die, die 't Roomsche Ryk, ten kosten van zyn leeven,
Behoed heeft, en den Pers deed sidderen en beeven?
Die dappre Veldheer, die men vaak, met wond, op wond,
Al stervende, onder het getal der dooden vond?
Waar voor Vorst Decius alreeds een grafsteê bouwde?
ô ja, dat is hy zelf: het magtig Rome aanschouwde
Nooit edelmoediger, noch deugdelyker held;
Maar wat baat deugd, als zich 't geluk daar tegen stelt?
Een Minnaar, die tot ampt, noch staaten is gereezen,
Zal steeds in de oogen van een Vader haatlyk weezen,
Denk, hoe myn hart toen moest gestelt zyn, in 't begin:
Ik moest, in wederwil van zulk een tedre min,
Een andren Bruigom van myns Vaders hand verwachten.
Ontzag en kinderpligt weêrhielden myne klagten:
Maar als Severus weêr verscheen voor myn gezicht,
| |
| |
Zo zegepraalde altyd de liefde van myn plicht,
En dwong myn droevig hart tot klaagen en tot schreijen.
Wy wierden eindelyk genoodzaakt, om te scheijen;
Dewyl myn Vader my uit Romen met zich nam.
De wanhoop dreef dien Held in 't heetst der Oorlogsvlam,
Om daar zyn lyden te volenden met zyn leeven.
'k Heb u van 't overig geen kennis meêr te geeven:
Hoe Polieukte, van 't eerste oogenblik, dat hy
Me in Melytenezag, getroffen wierd van my,
Wat vreugd men daar door in myn Vader konde aanschouwen:
Dewyl hy wierd voor 't Hoofd des Adeldoms gehouwen.
Dit weet gy: en dat ook myn keur, die in 't begin
Uit plicht sproot, kort daar na verkeerde in keur van min.
My is bewust, al 't geen u toen is wedervaaren;
Maar zeg my eens, wat droom u 't hart dus kan bezwaaren.
Ik zag Severus, die, vervoerd van minnenyd,
Met de oogen brandende van dolle wraak en spyt,
My toeriep, met een stem, die schrikk'lyk klonk in de ooren:
Ga, ga, Ondankbere, het uur is haast gebooren,
Dat gy uw Bedgenoot beschreijen zult; wylgy
Aan hem uw hart opdroegt, dat gy eerst gaaft aan my.
Hier op komt fluks een troep van Krist'nen aangevlogen,
Die Polieukte, streng geboeijent, voor myne oogen
Heen sleepen, om hem, zo onmenschlyk, als verwoed,
Op te off'ren aan de wraak van zyn gehoond gemoed.
Myn Vader, dien ik riep tot bystand van zyn leeven,
Kwam aanstonds op 't gekerm; maar met de hand geheven,
Om zelf hem met een pook te stooten door het hart.
Hier wierd dat denkbeeld voort bedwelmt, door al die smart:
Zo dat ik niet recht weet, hoe hy is omgekomen.
Dit is 't begin en 't end van myn angstvallig droomen.
'k Wil niet ontkennen, dat die droom verschrikk'lyk is;
| |
| |
Maar zy geeft u geen reên tot die onsteltenis
Uw Vader, die tot zulk een eerampt is gestegen,
Is uwen Bedgenoot op 't allerhoogst genegen.
Gy weet, dat hy, om zyn gezag in dit gewest
Meer kracht te geven, heeft dit huwelyk aangeprest.
Hy heeft ook geen geloof aan mynen droom geslaagen;
Maar 'k vrees voor 't Kristendom. Wie weet, of 't zich door laagen,
Op Polieukte niet zal wreek en in het kort,
Van 't bloed, dat Vader van dien aanhang heeft gestort.
Gy kent dien aanhang niet: het Volk van die gezindheid
Valt godloos, yvrig en hartnekkig in zyn blindheid;
Maar al het kwaad, dat door hun razerny geschied,
Is tegen 't Godendom, maar tegen 't menschdom niet.
De Krist'nen zyn in de aard afkeerig van het moorden:
Hoe streng men hen vervolgt, met vuur, en zwaard, en koorden,
Gy zult hen nimmermeêr zien dingen na de wraak:
Zy lyden met geduld, en sterven met vermaak.
Zwyg, Stratonice, ik zie myn Vader herwaards komen.
| |
Vierde tooneel.
Feliks, Albinus, Paulina, Stratonice.
Myn Dochter, 'k vind myn hart bezwaard door uwe droomen;
Dewyl 't gevolg daar van ons reeds te nadren schynt.
Ach! Vader, zeg my toch, wat uw gemoed dus pynt.
Wat schaad u toch zyn Ieven?
| |
| |
Hy's van den Vorst tot zulk een hoog gezag verheven!
Na hy den Keizer zelf gered had, in den slag,
Was 't hem geooreloft te staan na meêr gezag.
't Lot, dat ons tegenstreeft, word op het onvoorzienste
Wel overtuigt, door deugd en edele verdienste.
Hy zal hier aanstonds zyn.
Zo strak ontmoet, met een gevolg van Edelliên.
Men kan aan de eerfleep die hy met zich heeft genomen,
Klaar zien, tot welk een trap van staat hy is gekomen.
Verhaal ons eens, Albien, al 't geen gy hebt verstaan.
Na keizer Decius, reeds van den Persiaan
Gevangen, door zyn hand gered wierd, onder 't vechten,
Moest hy voor 't groot getal van 's vyauds Oorlogsknechten
Zelf na lang tegenweer bezwyken; ieder weet,
Wat lykdienst, tot de rust is van zyn schim besteed;
Dewyl zyn lichaam by de doôn niet wierd gevonden.
De vyand had hem zelf, vol doodelyke wonden,
In 's Konings Legertent gedraagen, na den stryd;
Daar hy van elk zo wel beklaagt wierd, als benyd;
Dewyl men dagt, dat hy reeds had den geest gegeeven.
Men speurde in 't ende in hem weêr tekenen van leeven.
Die edelmoedige en doorluchte Vorst vergat
Zyn nederlaag, die hy door hem bekomen had,
En heeft hem aan de zorg zyns Wondarts opgedraagen,
Die hem, door zyn beleid, genas in weinig dagen.
De Perstaan, om hem te trekken op zyn zy,
Bood hem veel schatten aan, en groot gezag daar by;
Maar hy 's onwankelbaar in zyne trouw gebleven.
| |
| |
Noch naauwelyks had hy aan Decius geschreven,
Om zyn verlossing, of die heeft des Konings Zoon,
Met hondert Hopliên, voor zyn vryheid, aangeboôn.
Dus is dien Held weêr in ons leger aangekomen:
Daar hy zo 't hart had van den Krygsknecht ingenomen,
Dat zy hem juichende toeriepen te gelyk:
Zyt welkom Redder van den Vorst, en Zuil van 't Ryk.
Hier op word weêr ons Heir verrast en overvallen.
Die Held, zich kwytende het moedigste van allen,
Voegt, door dit ongeval, meer glans aan al zyne eer;
Hy slaat den Pers, met zyn herstelde bende, weêr,
Ontziet zich niet, daar mede in 't hart zyns Ryks te rukken;
Tot hy zich Cynsbaar moet voor Rome nederbukken.
Wat hoor ik! Hemel hoe 's myn lot daar door verkeert!
De Keizer, daar hy van geacht word en geëert,
Zend hem zelf herwaards aan met last, om de Armenieren
Te doen het zegefeest, met plechtigheden, vieren.
Voor zeker komt hy, om met u in de Echt te treên;
De last van 't zegefeest dryft hem niet herwaards heen:
't Zal een bewimpeling van zyne liefde weezen.
Hy heeft my teêr bemindt; ik zou zulks mede vreezen.
Waar zal de spyt hem toe vervoeren! wat vermag
Die Medeminnaar niet, gestyft door zyn gezag!
Hy zal gewisselyk onze ondergang betrachten.
Vlei u vry met die gedachten:
Gy troost daar vruchtloos een rampzaal'gen Vader mee.
'k Zeg andermaal, 'k voorzie ons wis bederf alreê.
Ach! ik heb op de deugd te luttel acht geslaagen.
| |
| |
Gy hebt my al te veel gehoorzaamheid gedraagen,
Myn Dochter; had my toch uw liefde wederstaan:
Gy zyt, helaas! gy zyt door uwe plicht verraân.
Hoe heilzaam had voor my geweest uw tegenstreeven!
Zo my nu hoop, of troost noch ov'rig is gebleeven,
'k Stel ze in de magt, die gy eerst had op zyn gemoed.
Myn Dochter, toon u koel, maar niet afkeerig: doet
Hem zelfs bedektelyk op uwe liefde hoopen.
Hier door ontworst'len wy 't gevaar, dat we anders loopen.
Zou'k dien Verwinnaar zien, dien Held die zulk een groot
Gezag heeft op myn hart? en stellen my weer bloot
Aan dat gevaarlyk oog, dat my eerst heeft verwonnen?
Hoe zou myn zwakheid toch dat byzyn doorstaan konnen?
'k Weet, dat hy myn gemoed, 't welk reeds helt op zyn zy,
Onaangezien myn plicht, in wederwil van my,
Tot uwe en myneschand, tot zuchten zou beweegen.
O neen! 'k zal hem niet zien.
'k Bid, wapen u daar tegen.
Hy is beminnelyk; en ik, ik ben een Vrouw;
Wie weet hoe verr'hy niet dit hart weêr brengen zou.
'k Zou van myn plicht u geen verzekring kunnen geeven.
Myn Dochter, gy moet my hier in niet tegenstreeven:
Dewyl uws vaders val hier aanhangt, als gy ziet.
Ik ben verplicht te doen 't geen Vader my gebied;
Maar denk eens, wat gevaar my daar uit staat te schroomen.
Die zal het wel te boven komen:
| |
| |
Aan de overwinninge kan ik geen twyffel slaan;
Maar 'k vrees dien bitt'ren stryd, die 'k door zal moeten staan.
'k Voel, dat zich 't morrend hart daar van poogt te bevryden.
Doch wyl 'k een vyand, dien ik min, moet gaan bestryden,
Zo duld toch, dat ik my mag wapenen met myn plicht,
Eer ik verschyn voor dat gevaarelyk gezicht.
'k Zal midd'lerwyl hem aan de hofpoort op gaan wachten.
Myn Dochter, wederroep uw voor'ge deugd en krachten.
Erinner u, in dien gevaarelyken stand,
Dat gy het lot hebt van uw Vader in uw hand.
Wel aan ik ga op nieuw myn neiging wederstreeven;
My te eenemaal aan uw geboden overgeeven.
Einde van het eerste Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij