Vierschare

[fol. 420v]

Vierschare.

Personen.
Rechters,	alle onpartydighe verstanden.
Klager,	Lieven goede hoop.
Verweerder,	Yver, stout oordeel, Meynaertsz.
Tuyghen	{ Oudt Testament.
	{ Nieu Testament.
Secretaris,	Trouwaert gedenck-vast.
Tael-Luyden	{ Ernst Woordt-houder.
	{ Coenraedt Schrift-gloser.

Ernst woort-houder.

Myne Heeren. Ick zie hier vergadert te sijn alle die hier behooren te wesen, namelijck veele van die Rechters, Klagher, Verweerder, ende Getuyghen: welcke Vierscharen maecken een volle ende Wettighe Vierschaer, om Dingtalen te hooren, ende als’t gheschils recht ghevonden is, te Vonnissen, als na rechte. Daeromme nu tijt sal sijn inde sake te treden, na dat eerst het Compromis of d’onderlinghe beloften der partyen by den Secretarium int Hooft van desen Processe sal aenghetekent wesen. Daer toe ick ‘tselve, met sijnen oorsaecken, inde penne sal spreken: Ten aenhooren van partye. Die sal (so ick erghens inne doole) daer inne spreecken: ‘tgheen van der saken is, ende heeft sich also.

2.

Het menighvuldigh ende streng veroordelen van Yver stout oordeel Meynaerts zoon, mishaeghde grootelijck (als wesende onrecht ende argherlijck) mijnen Meester Lieven goede hope: Die derhalven Yver voornoemt self aensprack, ende vrundtlijck tot af-staen van sulcks vermaende. Yver seyde, dat sulck sijn veroordeelen recht ware. Daer wt is tusschen hen beyden twist gheresen. Om ‘twelck te eynden metter minne, mijn Meester Lieven voorsloegh, dat hy de saecke te vreden was te blijven aen de wtsprake van goede Mannen, of aen Godt-gheleerden. Maer want zy eyndtlijck niet en konden vereenigen inde benaminge van goede mannen ofte Rechts-gheleerden: so daer qualijck yemandt ghevonden mach worden, so onpartijdigh, dat zy die aen wedersijden het oordeel van dese saecke betrouwen moghten, soo hebben zy beyde bewillight int oordeel van u myne Heeren, als heure ghekozen Rechters aen wederzijden. Met sulcken Voorwaerden nochtans, dat dese onse Dingtalen wel van woorde te woordt by den Secretaris geschreven, maer noch niet tot een oordeel, om van yederman geachtervolght te sijn, wtgesproken sal worden. Derhalven men den wtsprake van dien niet doen, ter tijdt toe dat mijn Heeren stercker in ghetale sullen wesen van meer andere onpartijdighe verstanden: De welcke, so’t hun believet, elck het vonnisse van mijn Heeren oock sullen ondertekenen: Omme dan by ghemeene stemmen te worden wtghesproken in volle vergaderinghe. Wel verstaende mede, dat aen sulck mijnder Heeren oordeel niemant anders, dien’t moghte mishaghen, selve verbonden sal wesen, ja oock mede mijn Heeren selve niet. Maer sullen met alder vryheydt ‘tselve haer eyghen oordeel noch moghen verlaten, wanneer zy dat door veranderinghe heurs verstands sullen weten, jae oock maer waenen onrecht te wesen. Ende sal dan noch in allen ghevalle dese handel gheen verlooren, maer nutte moeyte wesen: ‘twelck voor een beter ende ghezonder oordeel by ons bewillight is te moeten wijcken. Want het maer dienende is tot verbeteringhe van verstandigher, oock tot afstandt van Yvers veroordeelen, of van partyen beclagen, indien d’een of d’ander hier door moghte komen te verstaen zijn doen onrecht te wesen. Ende is bewillight by partyen, gheen andere ghetuyghen te ghebruycken dan dese twee hiet tegenwoordigh sijnde. Want hen beyden over beyden syden volcomen gheloove sal ghegheven worden. Seght Confrater, is dit niet alle sulckx tusschen onser beyder Maesteren besproken ende bewillight?

Coenraet Schrift-gloser.

Ja Confratere, ghy hebbet recht verhaelt, ende ‘t is (soo’t wt u mondt nu is beschreven) aen wedersijden aenghegaen ende ghecompromitteert

[fol. 421r]

Ernst w.h. 4

Wel aen, ‘tsal dan onser beyder Meesteren betamen eerst, ende voort mijnen Eersamen Heeren oock gelieven te ondertekenen dit Compromis, om dan aen de sake selve te comen.

Coenraet S. 5

Het ondertekenen van so veele persoonen, zie ick wel, neemt al tijt. Dat werck is ghedaen. Wy moghen nu ons beyder werck bestaen.

Begint dan, ghy sijt Clagher Confrere.

Ernst w.h. 6

Mijn Heeren, ick als ghemachtight ende wt den namevan mijnen Meester Lieven goede hope, hier teghenwoordigh, beklaghe Yverigh Meynaertszoon stout oordeel, als Hooft ende eenighe oorsake van sijne drye verscheydene Gemeenten nu meest vermaerdt sijnde (behalven van menighvuldighe andere byloopende Secten) van sijn ende der zijnen vermetel verdoemen van allen anderen, die henluyden ghevoelen onghelijck sijn, in saecken die inder H. Schrifturen niet verdoemelijck en worden geoordeelt. Door welck henluyder veroordelen de minnelijcke Liefde verjaeght, de moghende Eendracht ghescheurt, ende de hatelijcke twistigheden vermeert worden: Alles tot verstooringhe vande ghemeene Lands Vrede, tot vernielinghe van Have ende Goedt, vergietinghe van Menschen bloedt, verderf van der onwijse zielen, ende tot afschrickinghe vande salighe Leere des Evangeliums, op’t alderverdste verscheyden wesende van sodanighe schadelijcke saken. Ende aenghemercke de voornoemde beklaeghde voor hemselven noch voor den sijnen sulck henluyder veroordelen niet en ontkent, maer zeyt dat zylieden aen sulck veroordeelen recht doen, als ghegrondt sijnde opten Woorde Godes: So besluyte ick wt den name mijns meesters, dat hy sulck sijn segghen met de twee ghetuyghen, die te dien eynde hier mede verdaghvaert sijn, gehouden wert waerachtich te doen blijcken: Of, by ghebreke van dien, sijn misdaet voor Gode ende de Werelt opentlijck te bekennen, Gode om verghevinghe te bidden van sulck sijn ende der sijnen onschriftelijck ende schadelijck veroordeelen voortaen gantschelijck op te houden.

Coenraet S. 7

Mijn Heeren, ick heb d’aenklaghte op mijn Meester daer ghedaen, wel verstaen. Het feyt en ontkennen wy niet, soo mijn Confrere seydt. Oock en willen wy niet heel ontkennen, datter, na de Werelt te spreken, eenighe schaden wt worden veroorsaeckt. Dan wy ontkennen sulcx onse, ende segghen ‘tselve des arghen Wereldts schuldt te wesen, die mach nu so weynigh als voormaels, de waerheydts Leere verdraghen. Want weldaedt maeckt vrundtschap. So bracht de waerheyt selve ‘t Swaerdt ende ‘t Vyer inde Werelt. Is Christus daerom te beschuldigen? Wie derf dat segghen? So, ende niet anders, en is oock mijn Meester metten sijnen niet te beschuldighen, om dat zy de waerheydt hanteren, int veroordeelen der gheenre, die na Godes Woordt veroordeelt behooren te wesen. De ghetuyghen mogen hier af verhalen, dat waerheydt is.

N. Testament.

En meynt niet dat ick ben gekomen om vrede opter Aerden te zenden. ⁺ Ick en ben niet gecomen om vrede te zenden, maer ‘tswaerdt.

Ick ben ghecomen om ‘tvyer op d’Aaerde te brenghen: En wat wil ick anders dan dat het brande? ⁺

+ Mat. 10. 34.

+ Luc. 12. 49

Coenraet S. 9

Daer hebdy mijn Heeren mijn Heeren mijn segghen ghehoort waerachtigh te sijn, door ontwijselijck bewijs. Seght nu Confrere: wat ghebreeckt u daer aen?

Ernst w.h. 10

Veele. U staet toe wat anders te bewijsen, dan dat waerheyt by de arghe Werelt vyandtschap baert. Want dat gheloove ick seer wel, maer gheensins dat sulck veroordeelen uwer Meesteren behoorlijck gheschiedt. Dit most ghy bewijsen, maer dat niet.

Coenraet S. 13

Mach u dat bewijs niet voldoen, wat bewijs sal u dan vernoeghen?

Ernst w. 14

Dat ghenoeghsaem is, om te doen blijcken dat sulck uwer Meesteren bekende doen recht is. Sat suldy doen, so ghy condt, dese drie stucken bewijsen, te weten, dat ghyluyden niemant en veroordeelt, dan nae wtdruckelijcken bevele Godes betuyght inde H. Schrift: Dat sulck oordeel u luyden is bevolen: Of (ick gheve u meer toe dan recht) dat sulck u luyder veroordeelen niemandt schadelijck en is.

Coenraet S. 15

Dat de arghernissen niemandt schadelijck sijn, is onwaerheyt, dus en machmen dat niet doen blijcken. Maer om niet verlooren moeyten te doen, soo verclaert ons in wat saken, nopende het veroordeelen, ghy ons eyghentlijcken beschuldight.

Ernst w. 16

Niet in quade zeden of openbaere zonden, maer in doolinghe of misverstandt. Daerom suldy teffens u Meesteren van sulck heur veroordeelen ontschuldight, ende mijn Meester te vollen vernoeght hebben: als ghy maer sult hebben betoont dat alle dolingen verdoemelijck sijn: dat de ghene die ghyluyden veroordeelt erghens inne Dolen: Ende daer by, dat u luyden het veroordeelen vanden Heere is bevolen.

Seght dan voor’t eerste, sijn alle dolinghen verdoemelijck?

Coenraet S. 17

Twijfelt ghy daer aen? ⁺

Christus is de Wegh die tot Godewaerts leydet. Wie doolt het zy luttel of veel, die is van de wegh: Die vande wegh is, wandelt niet op de wegh: Die niet op de wegh en wandelt, komt tot Gode niet, noch en wordt niet saligh. Want Godt alleen is de saligheyt. Die dan doolt, en wordt niet saligh. Die niet saligh en wordt, is verdoemt. So sijnse dan al verdoemt die doolen. Wat dunckt u nu Confrere, sijn alle doolingen nu niet verdoemelijck?

+ Of alle dolinghen verdoemelyck sijn.

Ernst w. 18

Confrater Coenraet, ghy spreeckt daer meer koenlijck dan omsichtelijck. Want ghy daer niet dan graften graeft om self in te vallen.

Coenraet. S. 19

Dat sijn woorden Ernst, die ick u met ernst meyn te wesen. Mijn Segghen is waerheydt, ende gheen graft voor my, maer een staelen muyr tegen u. Seght Nieu Testament watter van mijn segghen is.

[fol. 421v]

N. Test. 21

Christus seyt: Ick ben de wegh. ⁺

Godt is mijn licht ende mijn saligheydt. ⁺

+ Joh. 14, 16

+ Psal. 26, 1

Coenraet S. 21

Daer is mijn seggen bewesen.

Ernst w. 22

Met sodanigen onbescheyt, dat ghy oock allen den uwen, jae allen Kinderen Godes van Gode afscheyt, ende u self daer door sluyt buyten de saligheyt.

Coenraet S. 23

Dat en vermooghdy niet waerschijnlijck te maken.

Ernst w. 24

Ick mach’t waerachtigh te sijn bewijsen.Petrus nu al een Kindt Gods, ende metten Heyligen Geest begaeft wesende, doolde noch in de meyninge: Dat a God een uytnemer was der persoonen, oock mede in sijn b veynsinghe. Laet hooren Nieu Testament, de Schrift selve.

N. Test. 25

Staet op Peter, slaet doot ende eet. Maer Petrus sprack: ⁺ Dat zy verde, Heere, want ick noyt yet ghemeyns of onreyns en hebbe gegeeten. Ende de stemme seyde anderwerven tot hem: Alle wat God ghereynight heeft en suldy niet onreyn seggen te wesen.

Maer als Cephas (of Petrus) quam tot Antiochien, so wederstont ick hem int aengesichte.⁺ Want hy was berispelijck.

Maer ick sagh (seyde Paulus) dat zy niet recht en wandelden (te weten Petrus ende Jacobus) ⁺ na de waerheydt des Evangeliums, soo seyde ick tot Cephas (of Petro) in teghenwoordigheyt van hen allen, etc.

+ Act. 10, 13, 14

+ Gal. 2. 11

+ Gal. 2, 14

Ernst w. 26

Daer blijct nu onlochbaerlijck, dat de voornaemste der Apostelen, na’t ontfanghen des H. Geests, noch gedoolt heeft: Ende oock dat hy (mitsgaders d’Apostel JAcobus) niet recht en heeft gewandelt. Mooghdy ontkennen, dat hy daer inne vande wegh was.

Coenraet S. 27

Neen. Dat waren beyde dolinghen.

Ernst w. 28

So nu u seggen waerheyt is, so was Pettrus om de minste van die twee dolingen verdoemelijck, als (so ghy’t duydet) van Christo ende van Gode verscheyden wesende. Ende so behoorde d’Apostel Paulus, dien de laetst verhaelde dolinge Petri kondt was, hem vervloeckt te hebben: By aldien dese uwe meyninghe ende u luyder veroordeelen recht is. Dit heeft d’Apostel Paulus niet ghedaen. Paulus heeft daer inne (sou waen waerheyt waer) oock dan gedoolt. So sijn dan, volghens het voorsz. Uwe segghen van dat alle dolingen verdoemelijck sijn, oock mede verdoemelijck de drie Apostelen, te weten Petrus ende Jacobus, om dat zy doolden, ende niet recht en wandelden ende Paulus selve, om dat hy die heure dolinghe sagh, ende self mede daer inne doolde dat hy dese twee Apostelen daeromme niet en verdoolde ende bande. Segt nu Confrater, of dit mijn seggen niet noodtsakelijck uyt dat u seggen en moet volghen, ende og ghy dit noodtlijck ghevolgh uwer voorsproken woorden oock wel soudet derven staende houden.

Coenraet S. 29

Maer wat wilt ghy wt sulcx besluyten?

Ernst w. 30

Dat nadien Petrus d’Apostel onlochbaer blijckt ghedoolt te hebben, na dat hy al den H. Geest hadde ontfanghen: Dat ghy sult moeten segghen dat uwe Meesteren alt’samen heyliger sijn, ende meerder kennisse der waerheydt hebben dan d’Apostel Petrus was ende hadde: Of ghy sult moeten bekennen dat uwe Meesters alt’samen, so wel in eenigh misverstant doolen als d’Apostel Petrus dede, die den H. Gheest hadde, ‘twelck noch van uwe Meesteren niet en blijckt.

Coenraet S. 31

Sulcken hooghen roem en schrijven gheen van alle mijne Meesteren sich selve toe.

Ernst w. 32

So ghelooven zy dan d’Apostel Sanct Jacobs woorden, nopende het doolen, waerachtig te wesen? Nieu Testament, segt welcke.

N. Test. 33

In veelen saken dolen wy altsamen. ⁺

+ Iac.3, 2

Coenraet S. 34

Ja wy trouwen. Dat gheloven wy alle.

Ernst w. 35

U meesters alt’samen doolen elck dan oock ergens inne.

Coenraet S. 36

Dat moeten wy belijden, of de H. Schrifture lochenen.

Ernst w. 37

So moet ghy nu oock belijden, Confrater, dat ghy nu inde gracht, die ghy voor my haddet ghegraven, selve legt ghevallen, so ick u hier voor vermaent hebbe, als ick seyde, dat ghy meer koenlijck dan omsichtelijck spraeckt. Want nu en mooghdy niet ontkennen, sonder opentlijck het ghene dat ghy bekent hebt, weder te ontkennen: Dat alle uwe Meesteren, als self alt’samen in eenighe dolinghe of misverstandt stekende, van den wegh, te weten van Christo sijn afghescheyden, niet op die wegh tot Godewaert wandelen, niet saligh en worden, maer verdoemt sijn. Ende staet u te bedencken, of Godt den ghenen die selve verdoemt sijn: Oock tot Rechters over sijne Ghemeente stelt, om over andere dolende te oordeelen, ende dat alsoo d’eene verde, ende op d’ander, ja oock op den heylighen, d’eerste steen der verdoemenisse werpen, ende de verdoemden de verdoemelijcken, ja Heylighen, verdoemen soude. Want dit soude moeten wesen, so u Meesteren sulck heurluyder veroordeelen over anderen die erghens inne dolen, vanden Heere in der H. Schriftueren waer bevolen. So dit oock niet en is, te weten, so dit werck van veroordeelen uwen Meesteren van Gode niet bevolen en is, soo moet ghy belijden dat zy in sulck heur veroordeelen van allen anderen (al waren die oock te recht verdoemelijck) niet te verontschuldighen en sijn. Want dan en sijn zy van Gode tot gheen Rechters ghestelt, maer dringhen haer van self ongheroepen inden Vierschare ende oordeelen Gods. ‘t Welc gheen cleyne vermetelheyt, ende wel een groote ongherechtigheydt is.

Coenraet S. 38

Ick en versta my uwes segghens niet Confrere. Soudy dan willen segghen, dat gheene doolinghen of misverstant verdoemelijck sijn?

[fol. 422r]

Ernst w.h. 39

Dat segghe ick niet. Maer soudy wel dorven segghen datter gheen dolinghe en is, of zy en is verdoemelijck.

Coenraet S. 40

Neen ick.

Ernst w. 41

Dat most ghy segghen ende bewijsen, dan most ghy bewijsen dat d’anderen doolen, ende dan most ghy noch bewijsen, dat ghyluyden macht ende bevel hebt van Gode om andere Gemeenten te veroordeelen.

Coenraet S. 42

Ghy bekent dat eenighe doolinghen verdoemelijck sijn. Of wildy dat bewesen hebben?

Ernst w. 43

Neen. Ick gheloof ende bekenne dat.

Coenraet S. 44

So moghen de doolinghen, daer over d’onse d’anderen veroordeelen, wel verdoemelijck wesen.

Ernst w. 45

Dat mach sijn. Bewijst dat oock, dat u meesters veroordeelens macht hebben.

Coenraet S. 46

Dat wil ick doen. Maer dan most ick weten wat de doolinghen sijn, daer in ghy d’onse beschuldight van d’anderen t’onrecht in te veroordeelen. So sullen wy moghen verstaen, of die doolinghen verdoemelijck sijn dan niet daer om d’onse andere veroordeelen.

Ernst w. 47

Dats recht gheseyt Confrere, daer zydy op den rechten voet. Ick hebbe alle uwe drye Gemeenten te beschuldighen, elck in meer dan een stuck desen aengaende. Maer sal my vernoegen met elck maer van een stuck of twee aen te claghen. Want soo zy elck daer inne schuldigh worden bevonden, sal mijn’s Meesters klaghte waerheyt blijcken, niet min dan of zy in veelen stucken deshalven schuldigh bevonden waeren.

Secretarius. 48

Daer slaet de klocke elf, mijn Heeren. Men soude een nieuwe handelinghe beginnen, die mach desen voornoen niet geeyndight worden. Oock sal d’onderteeckeninghe van dese noch al wat tijts nemen. Ghelievet mijn Heeren daer by nu te laten, om namiddagh weder te beginnen.

Rechters. 49

‘t Is wel gheseyt. Wy latens daer nu by, ten twee uyren mogen partyen weder comen. Laet ons nu ‘tghedaen werck ondertekenen.