Van des menschen natuerlijcke vleesch wondersproock
(1631)–D.V. Coornhert– Auteursrechtvrij
Dat 7. Capittel.
| |
[Folio 141v]
| |
van de Menschelijcke nature, die doorgaens door zotte Begheerten in meest elck gekrenckt wert ende bedorven, soo men opentlijck ziet in den Dronckaerts, leckere Gulsighen, heete onkuysschen ende anderen meer. Die Genegentheden sijn stadigh: maer wat vindtmen doch onstadigher dan die onwijse begheerten? Die jaghen huyden na dit ende morghen na datte, immers oock dickmael na 't gene zy voormaels angstelijck vreesden ende voor vloden. Waen komt ditte? Door veranderinghe van kennisse, die huyden voor goedt oordeelt datmen ghister quaedt te wesen waende. Mach sulcke veranderinghe oock door onse opinie komen inde natuerlijcke Gheneghentheden? Blijft die Hongher niet altijt tot versadinghe, ende die dorst tot lesschinghe gheneghen? So is dan die Geneghentheyt onverdrijflijck, maer die Begeerte is soo verdrijflijck dat d'een d'ander gantsch uytrodet ende vernielt. Wat Coopman vindtmen, die nu des ghewins soetheydt eens ghesmaeckt heeft, begeeren soude moghen in plaetse van gelt te winnen, metten kinderen te gaen kooten, tollen, hoepen, ende andere dierghelijcke beuselinghen hanteren die hy in sijn jeught boven alle dingen begheerde? Drijft hier d'eene Begeerte d'ander niet uyte? So gaet het niet metter Geneghentheydt: want die blijft, soo lang de Mensche blijft, ende mach niet inden Mensche ontworden, ten zy dan dat des Menschen Natuere selfs ontworde. Ten is oock gheen cleyn onderscheydt in dese twee, dat alle Gheneghentheydt, maer gheen Begheerte, is inden Mensche sonder voorgaende verbeeldinghe, kennisse, beraedt, oordeel ende verkiesen. By alle begheerte is hope ende vreese: maer alle Ghenegheydt is sonder hope ende vreese. Ghemerckt dese is sonder waeromme, maer die begheerten hebben waerom. Want dese komen voort wt Opinie of Luste, maer die Gheneghentheydt comt voort uyter Natuyren ende behoefte. Hier wt komet oock dat alle redelijcke vernoeginghe der Gheneghentheden ruste, maer meest alle verwervinghe der Begheerten onruste heeft tot een Staert-joffer. Immers berou is meest het eynde van de Begheerte: maer nimmermeer volghter rouwe na noodruftighe boet der Gheneghentheyden. Boven alle dat soo is noch wel een merckelijck onderscheydt in desen, dat die begheerte by wijlen wel strijdet teghens die Gheneghentheydt. Ghemerckt elck licht mach verstaen dat die van Haerlem ende Leyden wel begheert souden hebben in haeren grooten honghers noodt, dat henluyden niet ghehonghert en hadde, ende dat haer maghen niet gheneghen en waren gheweest na spijse. Nu en mach't immers niet een selve dingh sijn dat teghen malcanderen strijdet. Soo groot is dan d'onderscheydt tusschen die Gheneghentheyden ende Begheerten. Die hier dit mijn seggen soude willen verachten om die ongheachtheyt mijns ongheleerden persoons, die lese Meester Iohan Calvijn hier af segghende alsoo: Is dat nu yemandt ongheschickt Ga naar margenoot+ dunckt te sijn datmen also int alghemeen de Begheerlijckheden quaedt oordeelt, die den Mensche natuerlijck aenhanghen, gemerckt die van Gode den Schepper ghestelt sijn inde Nature: soo antwoorden wt, dat wy gheensins quaedt oordeelen de appetyten die Godt selve vande eerste Scheppinghe af, des Menschen aert sulcx heeft inne ghegraven, dat zy daer niet wtgheroeyt moghen worden, sonder de Menschelyckheydt wt te royen, maer alleenlijck die moetwillighe ende onbetemde bewegingen die daer stryden teghen de schickinghe Gods. Siet Leser, daer mercktmen wel dat hy eenighe goede beweginghen stelt van Gode sulckx inde Menschelijcke nature gheplant, datse sonder die nature des menschen niet en moghen wt gheroeyt worden. Wat sijn dat doch anders dan 't gunt ick hier voor Gheneghentheyden (als natuerlijck ghelijck loot of steen, etc. neerwaerts neyghende) ghenoemt hebbe, dit natuerlijck sijn den nature aengebooren, ende van de nature (sonder bederf der naturen) niet ghescheyden moghen werden? Die sijn dan oock niet quaedt, maer goedt, daer teghen stelt hy oock andere beweghinghen die hy quaedt seydt te sijn. Wilmen dit een, gheen Genegentheyden noemen die natuerlijck aenghebooren sijn, ende 't ander Begheerlijckheyden heeten, die door ons selfs dan in ons werden: 't sal my al ghelijck sijn, alsmen maer merckt datter onderscheydt tusschen dese is, ende d'een onder d'ander niet so blindelijck en verwerret tot ons verderven, so ghehoort is. |
|