Ghesprake in Voor-redens plaetse, tusschen Coornhert ende syne Conscientie.
Conscientie. Wildy eerst een Prologe maken? Coornhert. Neen, die Capittelkens hebben haer inhouden, daer men licht mach sien wat ick handele. Conscientie. Wildy dit schrift niemandt toeschrijven? Coornh. Ick wil. Consc. Wien? Coornh. Dien't meest sal voeghen, ende die't hem minste sal belghen. Want het valt hatelijck yemanden Onwetenheyt toe te schrijven. Consc. Ick weet den man eyghentlijck. Coornh. Wie ist? Consc. Ghy self. Coornh. Hoe datte? Consc. Kent ghy oock yemandt anders meer dan u self? Neen. Consc. Weet ghy alle dinghen? Coornh. Neen, dats God alleen. Consc. Weet ghy niet niet allen? Coornh. Dat seg ick niet. Consc. Dat seyde Socrates van hem self. Coornh. Neen, hy seyde, dat hy dat alleen wiste, dat hy niet altoos en wiste: hy wist dan zijn Onwetenheyt, dat is wijsheydt. Doch acht ick dat hy zijn Wetenheyt niet altoos heeft gheacht, overmits hy die hielt teghen die alwetende Wijsheydt Godes. Soo schijnt een Fackel oock duyster, als men die houdt inde klare Sonneschijn, daer die in een duystere keldere seer klaer lichtet. Consc. Ghy waent dan dat ghy wat weet? Coornh. Neen. Ic weet dat, ende weet daer by oock wat het zy, ende door wiens gaven ick dat wete. Consc. Ghy weet dan oock dat ghy eenighe dinghen niet en weet? Coornh. Vryelijck wel, oock welcke die dinghen meest zijn. Consc. Sijn die dinghen die ghy niet en weet weynigh? Coornh. Ontallijcke veel. Con. Ghy en belghet u dan niet dat ick u dese Onwetenheyt toe schrijve. Coornh. Gheensins, want het is waerheyt: seker zijn die dinghen overtallijck veel, die ick niet en weet, als sy oock zijn: So versta ick ooc wel dat die dinghen die ick wete, weynigh moeten zijn. Consc. Isser niet anders dan weten of niet weten? Coornh. Neen, alsmen eyghentlijck wil antwoorden. Consc. Waer blijft dan die Wane? Dat is immers oock eenighe kennisse ofte weten. Coornh. By het weten versta ick ontwijfelijcke kennisse, maer die Waen is een twijfelijck vermoeden. Dus en mach Waen gheen Weten zijn, maer Onwetenheyt. Consc. Mach Waen niet soo wel op Waerheyt als op loghen sien? Coornh. Ia wel. Consc. Als sy dan op Waerheydt siet, soo ist immers een seker Weten. Coornh. Neen, 'tis een seeckere Waen, hoe wel noch niet in den waner. Want so lange die noch waent en weet hy niet. Consc. Waent, of weet ghy dese dinghen, die ghy vande Onwetenheydt hebt gheschreven? Koornh. Dat weet ghy soo wel als ick. Wat noodt ist den Menschen te segghen? Consc. Waerom niet. Koornh. Prijs of laster en voeght niemandts eyghen mondt: laet den Leeser oordeelen. Consc. Wat porde u vande Onwetenheyt te schrijven? Koornh. De noodt mijns Naestens. Consc. Waer inne is die geleghen? Koornh. In Waen-wijsheydt. Meest elck waent te weten, sonder te weten soo men weten soude. Wat is doch verderflijcker voor den Mensche, dan 'tghene hem in Onwetenheydt doet verouden? Kinderen maeckt van hondert Iaren? Die ware Wijsheydt Godes stadelijck doet ontbeeren? Dit alles doet die Waen-wijsheydt, den Menschen vroet makende dat sy sien, dewijle sy noch stekeblint zijn, daer door die blintheydt niet oock die zonde blijft. Consc. Tot wat eynde streckt dit u schrijven? Wildy elck twijfelijck maecken? Koornh. Neen, maer elckx valsche sekerheydt (daer ickx vermagh) helpen minderen. Wie inder Waerheydt yet weet, die en mach door niemants schrijven daer inne twijfelijck worden: maer wel die daer wanen te weten, 'tgene sy noch niet en weten. Konsc. Wat sal die vruchte zijn, die ghy hier door verhoopt? Koornhert. Wisselinghe van sorghlijcke ende bedrieghlijcke Waen, voor een veyligh ende ghetrou Weten. Konsc. Ghy arbeyt om die Waners te brenghen tot het niet weten: magh dit veyligh of seker maecken? Koornh. Niet het niet weten, maer het Weten datmen niet en weet veylight, Konscientie. Hoe datte? Koornhert. Neemt dat twee Luyden in een Apoteecke komen die kranck zijn. D'een waent dathy kent, d'ander weet dat hy niet en kent, die natuyre van zijn sieckte, den raedt daer teghen, oock die Kruyden daer in d'Apoteke zijnde met hare krachten, van de welcke eenighe doodtlijck venijn, eenighe van gheneselijcker aert zijn: wie van beyden sal hier die veylighste wesen? die Waner, of die Weter van zijn niet weten. Want dese en sal niet aen tasten om in te nemen, daer die Waner meynende Medecijn in te nemen, lichtelijck doodtlijck venijn sal inne swelghen. Dat en luyt niet qualijck. Maer hier schijndt wat vreemts in mijnen ooghen. Koornh. Wat? Konsc. Ghy wilt nu u schrift van Onwetenheydt in Druck gheven. Koornh. Alsoo. Konsc. Weet ghy niet datter veele gheleerde Mannen zijn, die't beter souden konnen dan ghy? Koornh. Neen ick, maer waen wel datter veel zijn. Konsc. Waerom schrijft ghy dan hier van? Coornh. Om dat ick niet en sie dat syluyden daer van schrijven. Nu weet ick wel datter Menschen zijn die dit minder weten dan ick: henluyden dencke ick nut te zijn, ende niet mijn Wijstre. Dit en mach door dit mijn schrijven niet verarght werden, noch d'andere oock niet, mar wel verbetert. Immers hier mede gheef ick den Wijsen oorsake omme den onwijsen, oock my selve daer onder, niet beter dan dit mijn schrijven, te onderrichten, ende gheve den onwijsen hier met oorsaecke om hare Onwijsheyt te leeren verstaen. Daer toe ghebomen zijnde moghen sy met Godes hulpe ende vlijtigh opmercken sich wachten toe te stemmen dinghen, die syluyden weten dat hun noch onbekent zijn. So syluyden dit doen, ende haren onsekeren Waen, als een bedrieghstere soo mistrouwen, dat sy haer in gheenen saken en volghen, waer inne sullen syluyden meer moghen doolen? Want het ghene dat sy weten, en moghen sy niet inne doolen, oock mede niet in 'tghene sy niet en weten ende in
Auteursrechtvrij