Schole der deughden
(1630)–D.V. Coornhert–
AuteursrechtvrijA.Verclaert doch hoe de mensch veroorsaeckt wert tot dit openen des ooghs, ende opmercken met onder-scheydt van Godes ende des menschen werck in desen. | |
B.Gaerne, Godes ghenadigh werck tot voorderinge van 'smenschen heyl, heeft den mensch soodanighen natuyre ghegheven dat de redelijcke ziele soo weynigh sonder Gode (het salighe leven der zielen) als het lichaem sonder ziele, levendigh mach blijven in rusten. Want de mensche en leeft niet alleen by den brode, maer by alle woorde comende uyten monde Godes, dit Woordt is Christus de Waerheyt ende wegh ten leven, ja het leven selve. Ga naar voetnoot+ Daer by heeft Godt ghenadelijck alle onweghen van dit salighe leven afleydende, sulcx met doornen beheynt ende den sonde so haer eygen boete gemaect, dat de mensche sich van Gode af-keerende ende sonder Gode wesende geen rust en mach hebben, maer niet dan gequel, smert, pijne emde onghenoeghen, boven dien is noch in des menschen natuyre een onvermijdelijcke geneghenheyt tot afwijckinge van alle 'tgunt hy hem alder quetstelijcxt ende tot aenclevinghe van al 'tgunt hy hem alder voorderlijcxt tot rust ende genoeghte waent oft weet te wesen. Dit alles is Godes werck buyten alle toe-doen of bewillighen des menschen ghenadelijck in den mensche van Gode ghewrocht. Hoort nu wat hier uyt mach ja moet worden, als de mensche 'tpondeken zijns redelijckheyts ghebruyckende uyt twee bekende waerheyden eenen derden onbekenden waerheydt woeckert vint ende wint. Wt het voorseyde volght nootlijck de menschen bevindent al t'samen, ende de H. Schrift ghetuyget dat de mensche in't duyster comt soo haest als hy van Gode sijn leven afwijckt, ende inden onghenoeghlijcken pijnlijcken straffe, soo haest als hy vande gherechtigheydt afvalt. Dese ellende soude de natuyre gaern ontwijcken maer en vermachs niet sonder af te | |
[Folio 481r]
| |
wijcken van desselvens oorsake. Die nasporende verstaet hy te wesen sijn zonde, gheleghen in't moetwilligh sluyten zijnder ooghen, die Godt hem om in't licht met te zien gegeven ende hem sulcks oock geboden hadde. Want het onrecht is dat het schepsel des Scheppers beveelen niet ghehoorsaem zy. Laet ons ne neemen dat dese Mensche alsoo met beslooten ooghen schermende ende sich langher zoo meerder vermoeyende ende quetsende, begint te dencken alsoo. Dat mijn zoone teghen mijn wille ghedaen hadde ende hem sulcx soo leedt ware dat hy my ootmoedelijck bade om verghevinghe, ick zoudet hem vergheven, dits een waerheydt hem bekent. Dat nu de Schepper Godt beter is dan zijn schepsel de mensche, ende derhalven meer dan de Mensche gheneghen is tot barmhertigh vergheven, weet hy mede waerachtelijc uyt cracht des redelijckeyts voortcomende uyt de kennisse van den A. B. C. voorsz. Dit zijn twee waerheyden, hier uyt mach hy dan ooc ontwyfelijck sluyten de derde (hem te voren onbekende) waerheydt te weten dese. Gae ick met waerachtigh leedtwesen den goeden ende bermhertighen Schepper bidden om verghevinghe: Hy salt my ontwijffelijck vergheven. Als hier toe dan aenporret den onvermydelijcken noodt vande Hongherighe Ziele, met de gheneghentheydt om den smertigen doot te ontgaen ende weder in't vrolijcke leven te komen: Wat mach hier anders uyt gheboren werden dan des verlooren zoons opset? Ick wil opstaen ende gaen tot mynen vader bidden dat hy my met synen klachten (zoo ick des zoons naeme nu onwaerdich ben) Broot gheve dat daer overvloedich is, maer hier lyde ick ghebreck, ziet soo keert sich de mensche in't landt zijnder ghevanghenissen ofte dienstbaerheyt der zonden wesende, als hy sulcx gheware werdt tot zijn herte: ende leert dan kennen ende weten den onderscheyt tusschen desen tyrannischen vreemden Heere ende Godt zijn vader. Diens goedtheyt hem dan Godt of zijn vader voor een Godt ende eenighe hulper doet kennen ende ghelooven. Dese kenners geeft Godt dan oock (zoo de Propheet zeyt) een herte dat zy verstaen ende ooren dat zy hooren mogen, Baruch 2. Fol. 30. Laet hem nu dencken dit toehouden der ooghen bederft my, ick wilse openen ende gaen tot het licht om daer in wandelende my niet te stooten, sal hy niet moeten den oogen openen? Siet so werckt Godt als eerste oorsaecke door zynen milde gaven der natueren ende de mensche als twede metwerckende oorsake doort gebruycken deser gaven, tot dit openen der oogen. Maer noch en vermach hy niet te zien, al opende hy oock duysentmael den oogen, soo hem het licht der genaden niet en verschijnt, want met het opdoen zynder ooghen mach hy't licht niet doen opgaen, maer ghelijck de Vader den comenden verlooren zoon te ghemoete ghingh, alsoo voor comt Godt met zijn zonne der ghenaden (die nimmermeer ondergaet) allen boetvaerdighen zondaren in sulcker wysen, dat het henluyden onmoghelijck is den ooghen te openen sonder terstont ghewaer te werden het licht der ghenaden, al en waert maer noch als een Propheetsch woordt van verde uyt eenen duysteren hoecke, genoechsaem zijnde omme hem volcht by desen leydt-sterre der genaden, of desen vreemdelingh ende onbekenden Jonas, (Matth. 12. 41.) te comen totten Zonne der gherechtigheydt Jesum Christum het Licht des Werelts zelve. Ziet soo loopen hier noch al mede te samen Godes ende des menschen werckinge, sulcx dat gelijck de mensch niet en mach sien sonder Godes Lichten, Godt den Mensche niet en verlicht, noch leydet sonder des menschen oogh-openen, zien ende opmercken: Dese Menschelijcke wercken geschieden vrywillich sonder alle gewelt of dwang ende blyckt daerom alhier mede dat Godt den Mensche niet en trecke tot Christum, sonder des Menschen vrye wille-keure, toestemmen ende medewercken geleghen zijnde in dit onderwysen Godes ende leeren des Menschen: Dat doch elck des Menschen ende gheensins Godes werck moet segghen te wesen, die niet segghen wil dat Godt selve noch mach leeren of onderwesen werden, 'twelck vanden alwetenden Wijsheyt Godes oock te dencken alleenlijck een lasterende zonde zijn, of souder wel yemandt Gode, die d'alderhoochsten oordeelt, kennisse leeren? Ga naar voetnoot+ A. Neen dat luydt niet. Het is een menschelijck werck van yemanden te leeren ende dat soot blijct, soo vrywilligh als het ontfangen van den gaven, immers des te meer, want het leeren niet sonder vlytich opmercken, naerstigheyt, herdencken ende oeffenen en mach toegaen: 'twelck alles willigh, ja begheerlijck moet gheschieden salder wat uyt worden. |