Van den boom des levens (1630)

Van den boom des levens

(1630)–D.V. Coornhert– rechtenstatus

Auteursrechtvrij

Vorige Volgende



[Folio 403r]
Serpent, Eva. Eva werdt met listigheydt, van't schalcke serpent verleyt. Serpent. Vallet niet spijtigh te sien met droeven ooghenGa naar margenoot+ Dees Aertsche mensch in mijn hooghe staet verhoghen? Ick sal haer lief, alst mijn, in leedt veranderen Daer sie ick dit jonge wijf leechlijck wanderen Sonder man, sonder vooght, sonder bestier leerlijck Volghende curieus haer lusten begeerlijck Rechts als d'onstadighe, en snelle gedachten Swerven, sonder 'tverstandts bestier te verwachten Sy genaeckt, en mach nu heur man geen raets vraghen Dus wil ick haer met lustighe list belagen En dees Boom, daer 'tooch op is, soo schoon verkloecken Dat zy met my, eer 'tquaedt, dan 'tgoedt sal versoecken. Die soech is sekerst, en die strijdt duert onlanckste Daer men't Scherpste verlaet en bevecht het kranckste. Dit valt hier, de man is stercker dan't Wijf van macht. Recht als 'tverstandt boven die begheerlijcke cracht. Oock weet het Wijf wt des mans mondt van dit verbodt Maer de man weet dat sonder middel self van God Dus sal mijn waerschijnlijck, maer dootlijck liegen Eer 't swacke wijf dan den stercken man bedrieghen De man werdt dan oock voorts lichtelijck bedroghen Van zijn lief wijf, want wijfs meer dan ick vermoghen Om d'onwijsen te trecken van Gode. Waer ick self niet mach comen sende ick mijn bode. Maer waer met wil ick haer voort eerste becoren? Met weetgierigheydt, want haer is aenghebooren Gheneghentheydt tot heyl, die natuerlijck op stijght Tot God, elckx heyl, diemen niet dan door kennis krijght. God heeft haer nu al kennis ghenoegh gheghevenGa naar margenootb Om daer deur (volght zy die) te komen int leven Dat zalich is, goetlijck en oock onsterffelijck. Bruyckt zy die te recht sy wert dat verweffelijck Want dan sal sy eeten vanden boom des Levens En gheveylight zijn voor desen Boom vol snevens Ghemerckt Godt haer in sijn ghebodt heeft doen weten Dat sy van al 'tgheboomt des Lust-hofs sal Eten Midts in welck Raet die Boom van't levens verblijden Eedt sy daer eens af sy sal dees eeuwigh mijden. Daerom is voor my nu die alderbeste raedt,Ga naar margenootc En voor dit swervende wijf 'talder-archste quaedt, dat ick haer met onnodigh weten verbeelde Eer sy doet, het weten, dat haer God met deelde Soo sal ick haer door een onse ere kennis Vande sekere brenghen tot seker schennis En soo vermetelijck doort onwijs verkiesen 'tGoet weten dat sy wis heeft, wis doen verliesen. Hola, sy ghenaeckt alleen, vrymoedigh en vroom Seght vrou, wat bedunckt u van dees vruchten en Boom, Sijn sy niet behaeghlijck, schoon, lustigh en lieflijck? Eva. Voorwaer ja sy, dat treckt mijn gangh hier oock DieflijckGa naar margenootd Sonder myn mans weten, doen sy my hier doolen. Serpent. Waerom (antwoordt my doch) heeft Godt u bevolen Dat ghy niet van alle Boomen en sout smaecken Die hy lustigh in dees lusthof heeft gaen maken? Eva. Wy eeten lustigh die smakelijcke vruchten, Vande Boomen des Paradijs sonder duchten Dan vande vrucht des Booms midts int Hof van lusten Beval ons God niet te eten, maer te rusten Int smaken van dien, op dat wy niet en sterven. Serpent. Neen, geensins suldy den doot daer door verwerven. Want Godt weet, op wat dach u tonghe daer af smaeckt Dat u ooghen sullen op gaen en ghy volmaeckt Sult zijn als Goden, wetende 'tgoet en 'tquade. Eva. Ick kan Gods Wet niet laten om uwen rade, Hoe wel die goedt schijnt door't beloven van Godtheyt. Serpent. Sydy gheen redelijck mensch? Eva. Ja. Serpent. 'tWaer dan zotheytGa naar margenoot+ Dat ghy u blindelijck sout laten verleden Door een Wet, teghen u Godlijcke reden, Die ghy self, noch oock haer oorsaeck oock niet en verstaet Eva. Wat sou dat? Serpent. Hoort maer. Eva. Spreeckt ghy? my lust naer u praet Dat maeckt mijn begheert jeghen den Wet al strijdigh.
[Folio 403v]
Serp. Gont God u 'tgoet niet, hy is niet goedt, maer nijdigh Dan waerdt u oock niet goet, om teghen 'tbetamen Een quade God tot schaed te gehoorsamen Maer is hy dan, so ghy't acht, lieflijck ende goet Soo gont hy u 'tgoet met hert sin en ghemoedt Eva. Nochtans verbiedt hy't. Serpent. Merckt ghy noch Gods mening niet? Hy weet dat ghy gaerne doet 'tgunt men u verbiedt Dus dient dit verbodt u daer toe te noden. Eva. 'tGunt wy liefft doen, werdt ons strenghste verboden God verbiet ons by't weten van 'tquaedt oock 'tgoede. Serpent. Nu spreeckt ghy recht wijslijck, want ick bevroede Dat God u die kennisse van beyden wel gont. Want het u ney goedt is, soo ghy wel dencken kont, Is God niet goedt, die dees Boom oock heeft gheschapen? De Boom is dan goedt, machmer qua vruchten af rapen? Hoe mach een goede Boom quade vruchten draghen? Is weten quaedt? Eva. Neen, 'tquaedt weten baert mishagen. Dit verbiedt God opten doot onghenadelijck. Serpent. 'tQuaedt weten is niet quaedt, maer 'tquaedt doen dadelijck: Om dit te sien, laet my u antwoort gherijven. Ist niet goedt dat den goeden lang goedt doet blijven? Eva. Dats goedt. Serpent. Machmen goedt blijven sonder voort quaedt te hoeden? Eva. Geensins. Serpent. Machmen 'tquaet mijden uyt waens vermoeden Sonder versocht weten van quaedts dootlijck schennen? Eva. Neen. Serpent. Salmen 't quaedt dan mijden men moet het kennen, 'tQuaedt te kennen door ondervintlijcke vroetheydt Doet den goeden volherdigh blijven in goedtheydt. Dit volherdigh goedt blijven maeckt u Gottelijck Soo ghy van dees vrucht eet, al dochts u spottelijck Want sonder 'tquaedt te weten, moet ghy vervallen Doot onverstant int quade. Eva. Seker u kallen Dunckt my te bestaen op reden ontwijelijck. Serpent. Hoort noch meer, en aenkleeft mijn reden stijfelijck Hy is gheen God, noch salich die 'tquaedt niet en heeft, Maer die 'tgoede heeft ende weeldigh daer inne leeft. Ghy zijt wel goedt, maer God houdt u alleen voort zijn Ghy hebt u self niet, waer toe mooghdy segghen dats mijn? Hoe mooghdy u self dan doch saligh vermoeden Als ghy besidt, niet eyghen maer vreemde goeden? Als ghy self u reden, verstant, wil en crachten U selfs niet zijt, maer Gods, hem dient en moet wachten? Wat baet u dees lustighe vruchten t'aenschouwen Eva. U reden schijnen waerachtigh vol claerheydt. Serpent. Sy schijnen niet, maer zijn waerachtige waerheydt. Wert het Lijf oock door 'tghesicht van spijsen ghevoedt? Eva. Neen, maer ghegheten, wort die spijs Vleesch ende bloedt Die gegeten spijse sterckt en voet den Eeter. Serpent. So salight oock het geweten goedt den weten Wat helpt doch den mensch al die Godtlijcke Als hy die niet eyghent, en buyten zijn moedt leyde? Maer wildy recht goet zijn, saligh, ja selve God Seght dat is mijn goedt, neemt van u eyghen 'tghenot Eygent u die goe vrucht van dees Boom gherievelyck. Soet van smaeck, oock van aensien schoon en lievelijck. Ghelooft mijn woorden niet, maer dit schoon aenschouwen, Tast aen, eet, eygent, wort God, 'tmach niet berouwen Want goetheyts krijghen maeckt goedt, saligh en rustigh. Eva. Ist ghevoel mijn begheerten verhit so lustigh Door't schoon aenschou van die begheerlijcke vruchten, Oock door u cloecke reen dat ick sonder duchten Dese lieve vrucht afbreeck en op wil eten Om Godt te worden door goedt en quaedt te weten, Soo mach ick door het ondervinden seker zijn, Of die smaeck ghelijck is, 'tschoon aenschou inden schijn. Lang 134. Regulen.

[Folio 404r]
Nadencken. a DIe quaet barende ledigheydt heeft curieusheyt tot een gesellinne en brengt int verderven somen hier aen Evam ende na aen de man mach sien. b God geeft elcken ponts genoeg, om so hy 't selve trouwelijc gebruyckt door syn hulpe tot meerder te komen. Dit trouwelyck ghebruycken is het quade datmen nu al verstaet quaet te syn, dadelyck te leeren laten, ende 'tgoede datmen nu weet goedt te syn dadelyck te hanteren, eer datmen na nieuwe kennisse speurt. c Curieuse weetgierigheyt, speurende begeerlyck na kennisse van hoghe saken, doet sottelyck versuymen het navolgen ende doen vande geweten A. B. C. sonder welcke te connen onmoghelyck is tot die middelbare, veele min tot hoge kennisse te geraken, soo leertmen altydt ende comet nemmermeer tot kennisse der waerheyt. d Sonder gedachten wert gheen begeerte, sonder begeerte gheen wil, ende sonder wil gheen deughde noch zonde inden menschen geboren. Dus syn die gedachten de Spieghel van deughden ende zonden, leven ende doot, ende mitsdien boven allen dingen sorgvuldelyck waer te nemen so ons de H. Schrifture derhalven boven allen dingen ernstlijck beveelt, Prov. 5. 1. 4. 23. e Daer men seecker is dat God ons wat beveelt, staet ons toe dat gehoorsamelijck te volgen ende niet vermetelyc te vragen na een waerom, die God selve ons heeft willen verbergen, Godt seyt ja, ' tSerpent seyt neen, Eva twyfelt. Het is een sorghlijcke stoutigheyt voor kinderen, vrouwen ende onverstandighe menschen in afwesen van henluyder Ouderen, man of Leeraren met onbekenden sprake te houden, want veele daer door in valle ende verleydinghe komen. f Gods woordt moet ons redene verlichten, maer ons redene moet van Godes woort niet oordeelen, waer 'smenschen vernuft de Goddelijcke Schrift bestaet te meesteren daer wijckt het gelove een verleydende opinie. g God gunt ons 't goet alleen sonder 'tquade, dit gont hy ons niet, want ons alle wetenschap schadelijck valt die met quaedt weten verselt is, als in desen Boom, daermen uyt versoeckinge des dootlijcken quaedts het quade in, ende 'rgoede buyten ons leert weten, met ontberinge vant goede, gelijc die crancke doort hebben ende weten van zijn quade siecte, eerst recht leert weten wat goeder saecke die onbekende rijckdom van gesontheyt is. h Het weten van goedt ende quaedt is in sich self goet ende voornemlijck in Gode, die niet quaets door zijn eygen doen, dat al goet is, mach weten, maer 'ten is niet goedt inden mensche die 'tquade sonder zijn quaedt doen of onghehoorsaemheyt niet en mocht weten. Het scheppen deses booms schijnt by Gode te zijn geweest het scheppen van des menschen vryen wille, macht hebbende so wel om 'tquade als om 'tgoede te aencleven, 'twelck van Gode al eeuwelijck voorsien sijnde te sullen geschieden, ooc al tegenwoordelijc als nu al gheschiet, geweten, was so wel wie goet als quaedt doen soude. Dit weten Godes is heylig ende goet, maer niet en ist goet dat de mensch door overtredinghe dit quaedt in sich selve weet. i De mensch hadde macht om door dit quaet van Gode gedreyght te geloven, sulck quaetworden te mijden, ende dat nemmermeer te weten, sulcx dat het geloove vande trouwe waerschouwinge Godes ghenoeghsaem is tot voorhoedinge van't quade, sonder dat te weten, ende is beter vrede te houden dat te maken, die sieckte uyt te sluyten dan uyt te jagen. k d'Onnosele mensche hadde al groote goeden van Gode ontfanghen, ende was Goddelijck, doch niet met eygenschap in sich selve, maer vry in Gode. Doe hy nu de logen gelovende dat hy't niet en was maer worden soude, doe ontworde hy sulx, ende willende 'tgemeen goet eygenen, ende dief achtigh die Goddelijcke goetheyt sich self toe schrijven, om dat als 'tzijn te besitten. Doe verloor hy ende ontworde dat goet dat hy met ja in Gode vrij gemeen hadde, rechts of yemant willende den glantse der zonnen door zijn veijnster
[Folio 404v]
schijnende, in zijn Camer sluyten om vande zonne dat licht af te scheyden ende tot een eygendomme op sich self alleen te hebben: terstont met sulck toesluyten des veynsters dat licht ende die glantse verliest ende hem self afsnijdende berooft overmidts het licht ende die glantse metter sonnen een zijnde daer af geenisns en moghen ghescheyden worden. l Dat is des menschen wijsheydt dat hy weet wiens de gaven zijn, te weten Godes, van wien alle goede gaven comen, ende dat is zijn ongerechtigheyt dat hy Giode niet ghevende dat Gode toecomt sich selfs toe eygent den Godlijcken gaven van rijckdom, schoonheyt, verstandigheyt ende anders. m Door drie saken krijght die zonde sijn volcomenheydt, te weten door't curieus sprake houden metten quaden ghedachten of inbeeldinghen, door't aentreckelijck verlustighen met het boeleeren der zoete becooringhen, ende door't onberaden toestemmen tot het goetschijnende quade.	margenoot+ Ledigheyt a Curieusheyt. margenootb Getrouheyt over 'tcleyn pondeken margenootc Onseker voort seker volgen. margenootd Swervende gedachte. margenoot+ Vernuft moet voor Gods woort wycken f.

Vorige Volgende