De zeven rozen

[p. 5]

Voorwoord

Een Noorsch sprookje, ‘De vrouw die geen schaduw had’, vertelt van een jonge dominee's-vrouw, die eenigen tijd na haar huwelijk naar een heks gaat, om geen kinderen te krijgen.

De heks laat haar drie steenen in een bron gooien, waarna de drie kinderen, waarvan zij anders moeder geworden zou zijn, niet geboren zullen worden. De vrouw verliest daarna haar schaduw, wat haar bij haar man verraadt. Door dezen verstooten wordt zij vóór haar dood in de verzoening met haar ongeboren kinderen gered.

De sprookjesdichter Hans Christiaan Andersen vermeldt in zijn reisboek ‘Uit Zweden’ in een voetnoot hetzelfde sprookje, waarvan overigens eenige versies bestaan, ook die, waaraan het motief is toegevoegd van het wonderteeken der uit steen opbloeiende rozen, waarmee Gods genade het menschelijke oordeel beschaamt. Andersen heeft dat sprookje nooit bewerkt, ofschoon hij voor zijn kunstsprookjes graag volkssprookjes gebruikte; men denke aan De Tondeldoos, De Wilde Zwanen, Groote Klaas en Kleine Klaas, De Reiskameraad, en vele andere. Zelf heb ik de beide motieven gebruikt voor het sprookje ‘De zeven rozen’ in mijn bundel ‘Sprookjes uit alle landen’.

In dit spel ‘De zeven rozen’ heb ik gevolg gegeven aan een geliefkoosd denkbeeld, deze gegevens te dramatiseeren. Daarbij heb ik gestreefd naar een lichten toon, dien het verhaalde sprookje vanzelf heeft, omdat het niet analyseert en nauwelijks dialoog kent. Het schuldbesef is er in het vertelde

[p. 6]

sprookje zeker: de vrouw verliest haar schaduw als straf, die haar tot inkeer brengt. Dit motief van het verliezen der schaduw is in het tooneelspel niet te gebruiken, maar het liet zich gemakkelijk vervangen door het veel dramatischer zich ontwikkelende motief van bruidssluier en bruidskroon. Overigens is het grondmotief niet anders dan letterlijk bedoeld: de tooverkunst van de heks, die in alle sprookjes de doodsvijandin is van het kind. Het spel heeft zeer zeker niet de geheele lichtheid van het vertelde sprookje. Kent dit laatste niet of nauwelijks dialoog, het spel leeft juist op den dialoog, het analyseert wèl, het verzwaart ongetwijfeld het accent in het hanteeren juist van de motieven van schuld, schuldbesef en loutering en genade, en met dit laatste hierin ook, dat er ‘van God inkomt’, zooals de Verteller in den aanvang zegt met een aanhaling van woorden van den dichter Rilke uit diens Geschichten vom lieben Gott. Maar voor en na wordt toch laat ik zeggen de dramatische spanning in de verscheurdheden van de vrouwelijke hoofdfiguur in dien lichten toon opgevangen, die zeker niet de geringste bekoring is van het sprookje en ook reeds nauwe verwantschap heeft met het begrip ‘spel’. Hiermee moge ik den spelleider een wenk geven: hij ontveinze zich Ingebjorg's verscheurdheden niet, noch den ernst harer beproevingen, maar zijn maatgevoel zal het zuiverst zijn, als hij de sfeer van het sprookje, van het ‘spel’, de klaarheid en doorzichtigheid er om heen niet vergeet en in den lichten toon van begin en einde zoo harmonisch mogelijk opvangt.

De décoraanduiding in den tekst wil niet meer dan een aanduiding zijn. Zetstukken, zooals in de tweede acte voorgesteld, zijn bij een opvoering in de openlucht allerminst de ideale oplossing. Het kan ook, met een ad libitum voor de fantasie van den décorontwerper, één tooneelbouw worden voor alle drie bedrijven, zooals in de opgenomen schets van een décorontwerp, dat in de praktijk uitstekend voldeed.

A.C.

[p. *1]

Ontwerp decór voor de drie bedrijven van ‘De Zeven Rozen’
Michael van Helvert

[p. *3]

‘De Zeven Rozen’ in de opvoering van ‘De Kersouwe’ te Heesweyk, Noord-Brabant
Regie: Jo van Erp
Het bruiloftsfeest in de eerste acte

[p. *4-*5]

‘De Zeven Rozen’ in de opvoering van ‘De Kersouwe’ te Heesweyk, Noord-Brabant
Tweede acte. Ingebjorg bij de dominee der Gerechtigheid

[p. *6]

‘De Zeven Rozen’ in de opvoering van ‘De Kersouwe’ te Heesweyk, Noord-Brabant
Tweede acte: Ingebjorg bij de dominee van de Barmhartigheid