Volledige werken 22. De loteling. Bavo en Lieveken

[p. 5]

Trien, zult gij mij niet vergeten? (bladz. 30).

[p. 7]

De schrijver aan zijne vrienden

Antwerpen, 15 November 1849.

Achtbare lezers en lezeressen,

Gij, mijne goede vrienden, die den verteller toch getrouw gebleven zijt, hoe erbarmelijk zijn naam ook door aangehitste driften over en weder werd gesleurd, - ik breng u heden eene goede tijding.

Ik ben ziek geweest.

Mijn geest was vermoeid, mijne ziel onttooverd, mijn lichaam krank. Ik, door God ten minste met sterkmoedigheid en met een omvattend liefdegevoel begaafd, ik zonk neer in den kolk der bitterste moedeloosheid, en ik voelde met afschrik een doodend vergif - misschien den haat tot het menschdom - in mijnen verengden boezem zinken.

Heb ik niet, voor de eerste maal mijns levens, in deze onbegrijpelijke tijden alle baatzuchtige driften in werking gezien? Naakt, schaamteloos? Het grootste kwaad, den laster, gewettigd door de worsteling,

[p. 8]

gelijk de moord gewettigd wordt door den oorlog? En dan, de heiligste zaak, de zaak van Vlaanderens verheffing? De zucht mijner jeugd, de arbeid mijner mannelijke jaren?..... Maar zwijgen wij daarover! Ik heb eene wonde in het hart; zij mocht weder aan het bloeden gaan. - Spreken wij liever van zoete herinneringen.

Drie maanden bracht ik door op de heide: - gij weet, dit schoone oord, waar de ziel in zich zelve terugkeert en rust geniet; waar alles zingt van vrede en stilte; waar de geest, in tegenwoordigheid van Gods oorspronkelijke schepping, den looden sluier der overeenkomst wegwerpt, de maatschappij vergeet en met vernieuwde jeugd opstaat uit zijne banden; waar elke gedachte den vorm van het gebed aanneemt; waar alles, wat niet met de frissche, ongedwongene natuur overeenstemt, uit het harte valt?

O, dáár, dáár is vrede voor het afgemat gemoed, dáár is nog jonge kracht voor den afgesloofden mensch!

En zoo zijn de dagen mijner ziekte verloopen, - dagen van onzeglijk genot voor mijne ziele: de zonne tegenlachen, wanneer zij in volle majesteit hare eerste stralen over de kimme schiet; de natuur afspieden, wanneer zij ontwaakt en de eerste tonen van den grooten lofzang ten hemel zendt; heiden en bosschen doorwandelen; mijne eigene ziel ondervragen - en denken; - het leven van kruiden en dieren door-

[p. 9]

gronden en bewonderen, de zuivere lucht met volle longen ademen, blijven staan en voortgaan, en terugkeeren, en luidop spreken in de woestenij; en droomen van onbegrijpelijk schoone dingen: van God, van toekomst, van Vlaanderen, van vrede en van liefde!

En des avonds! - In de oude afspanning onder den breeden schouwmantel gezeten zijn; met de voeten in de assche, met het oog naar de star gericht, die daarboven, door het gat van den schoorsteen, mij tegenglinstert, als riepe zij iets tot mij; - of wel, in eene onbestemde overweging in het vuur blikken en afzien, hoe de vlammen ontstaan, omhoog willen, zwoegen, kraken, blazen, en elkander als met nijd verdringen, om met hunne vurige tongen den koeketel te kunnen lekken, - en denken, dit is het menschelijk leven: geboren worden, arbeiden, beminnen, haten, groot worden en vergaan..... Daarboven vliegt de rook ten schoorsteen uit; niets anders van al dit kraken en zwoegen!.....

En dan weder uit dien droom oprijzen, om af te luisteren, wat de dorpelingen elkander zeggen. Eene kleine, enge wereld rondom zich zien bewegen, met hare onverborgene zwakheden en driften; in het hart des menschen lezen en er de blootliggende drijfveeren in hunne werking volgen; - en zich verlustigen in dit eenvoudig landleven, door de onverdorvene natuur in zulke frissche tonen gekleurd.

[p. 10]

Onderwijl in het geheugen aanteekenen, wat elk weet te vertellen; en voorraad opdoen om mijnen vrienden bij mijnen terugkeer eenige geschenken uit het Kempenland te kunnen aanbieden.....

Hier ben ik nu met mijne geschenken: nederige kranskens, die ik, al droomende, uit heidekruid en korenbloemen u gevlochten heb!

Sommigen onder u, geachte lezers, zullen deze stille, vreedzame verhalen niet bevallen. Eenvoudig als de grond, waarop zij groeiden, loopen zij rechtstreeks tegen de heerschende mode in: zij zijn geen mengsel van bloed, van dieventaal, van oneer, van overspel, van naakte ontucht, van spottend ongeloof, van vernielzuchtige moedeloosheid; zij doen bij den lezer het haar niet te berge rijzen uit schrik voor zijne eigene deugd en voor de toekomst van het menschdom. Neen, neen, het is de duivel der vertwijfeling en des haats niet, die ze insprak. De natuur in hare onbesmette frischheid heeft ze te zamen geweven uit eene nederige stof, waarin slechts hier en daar eene zuivere parel der menschelijke ziele glinstert. Om ze te genieten, mag men niet gansch onttooverd zijn; zij treffen slechts de allerfijnste snaren des harten: die broze vezels van levenslust, van liefde tot God en tot den evenmensch, welke het eerst door de wrijving van baatzuchtig zwoegen verrotten en breken.

Aldus, lezers en lezeressen, indien ik hier de belofte doe, u de geschiedenissen te vertellen, welke

[p. 11]

ik bij den haard der oude afspanning heb afgeluisterd of op de heide zelve heb gezameld, verwacht u slechts op de getrouwe afspiegeling van de stille zeden der heidebewoners - en zijt toegevend voor mij, die tot uw vermaak uit zulke geringe stoffe een gansch boek wil pogen te schrijven.

U, Vlaamsche vrienden, wordt in dit verhaal van de loteling de eerste bloem uit het kransken aangeboden. Moge uw goedjonstig onthaal mijne belooning worden en mij aanmoedigen, om mettertijd mijne belofte gansch te vervullen!