Avondstonden

Verhalen, zedeschetsen en zinnebeelden

[p. 301]

De grootmoeder.
Twee vertelsels voor kinderen.

Op Zurenburg, by Antwerpen, staet eene kleine pachthoeve. Ieder is er vlytig bezig aen den winterarbeid: de moeder en de dienstmeiden verzorgen het vee; in de schuer galmt het blyde gekletter der dorschvlegels; - daer slaet de pachter met zyne knechten het graen uit de ryke koornaren.

Binnen in de keukenkamer der hoeve bevindt zich eene stokoude vrouw, wier rug gebogen, wier gelaet diepberimpeld is: de goedheid straelt uit hare oogen. Over en weder gaende, om wat klein werk te verrigten grimlacht zy met eenen diepen vrede des gemoeds. By poozen spreekt zy eenige woorden, die genoegzaem doen merken dat zy iemand verwacht.

[p. 302]

Inderdaed haer aengezigt verraedt een zoet verlangen en de vreugde der verwachting.

Zie, zy zet een potteken met water in de heete assche.

‘Arme schaepkens’ zucht zy ‘het is zoo koud; de vingerkens zullen weêr zoo tintelen!’

Nu haelt zy het zware roggebrood uit de kast en snydt met bevende handen vier boterhammen: zy zegt met stille stemme by elke snede brood:

‘Eenen dikken voor Janneken, eenen voor Betteken, eenen voor Susken en eenen dunnen voor Trientje. Waer blyven toch myne vier schaepkens? De school moet al lang uit zyn! Borgerhout! het is toch te ver!’

Waerom gaet zy nu zoo geheimzinnig aen de deur luisteren? Is zy bang dat haer iemand betrappe? Ha, zy strykt veel boter op het brood: moeder zou kyven indien zy het zage; maer Meken bemint hare vier schaepkens toch zoo zeer en zy weet wel wat zy geern eten.

Hoort, daer verre in het veld galmen klagende kinderstemmen. Daer zyn ze! Meken neemt spoedig de kom met lauw water uit de assche en zal ze op de tafel zetten; maer eer zy zoo verre kan geraken klinken by het huis de verwarde klagten:

‘Ay my! Och God! Och Heer, myn' vingeren! myn' vingeren!’

De deur bruischt open en veertig bevende kindervingeren storten te gelyk in de komme water, dat Mekens voorschoot er gansch mede beklast wordt. Het is een geschrei en een leven van droefheid, dat men hoort noch

[p. 303]

ziet. Naermate het lauwe water de koude uit de handen der kinderen wegneemt en de tinteling doet ophouden vergaen ook de klagten.

Nu grypt ieder naer zynen boterham, doet hem eens open, lacht dankbaer tegen grootmoeder en begint gretig te eten.

Weinig tyds daerna zitten de vier kinderen by het krakend vuer, dat grootmoeder niet ophoudt overvloedig met klein rys te voeden.

Aller aengezigt is nu beglanst met vreugde, behalven dat van Janneken: hy zit in den hoek van den haerd met het hoofd zoo zeer gebogen dat zyne lange hairen over zyn voorhoofd nedervallen: - dat zal een struische pachter worden; kracht en moed verraedt zyn sterk lyf.

Daer zit Betteken met hare pop op den schoot; zy trekt haer een nieuw kleed aen en kastydt ze met harde woorden, omdat zy de armen niet gewillig in de mouwen steekt. Betteken is een lief kind, met blonde haren en roode kaekjes, dat wordt zeker eene schoone vrouw, als 't God belieft.

Daer nevens zit Susken, met zyn krollebolleken. Hy maekt een peerd op zyne schalie, en toont zyn werk aen Trientje, die het uitvaegt.

‘Janneken’ zegt de grootmoeder ‘wat hebt gy jongen? Gy zit daer zoo droef en zoo stil?’

Langzaem heft Janneken het hoofd op; zyne oogen glinsteren met tranen. Hy antwoordt met ongeduld.

‘Waerom gaet de zon nu alle dagen zoo vroeg slapen,

[p. 304]

dat wy nooit meer spelen kunnen? Hier altyd aen dat vuer te zitten, met die poppen! Wanneer komt de zomer nu?’

‘Janneken, Janneken’ zegt de grootmoeder ‘gy doet niet wel, als gy niet te vrede zyt met hetgeen God u overzendt. Ge moogt hem wel alle avonden, eer ge slapen gaet, bedanken dat gy een goed vuerken hebt om by te zitten en een warm beddeken om in te slapen. Daer zyn, och arme, zoo vele kleine kinderen, die nu bevriezen van koude en vergaen van honger; - die nog geen droog brood hebben, en op strooi slapen zonder deksel, dat hun' tanden den geheelen nacht klapperen, en dat ze blauw en grauw opstaen eer het nog licht wordt. En die danken ons Heer nog wel voor de bussel strooi daer ze mogen op slapen. Janneken, Janneken, ge doet kwaed, kind. Kom aen, ik zal u eens een vertelsel vertellen van twee arme kinderen van Zoersel - en dan zult gy niet meer klagen.’

Janneken steunt zyne ellebogen op de kniën en legt zyn hoofd in de handen, terwyl hy nieuwsgieriglyk naer de grootmoeder ziet: de pop valt van Bettekens schoot; krollebol Susken veegt zyn peerd uit en legt de schalie op den grond; Trientje buigt het hoofd op Suskens schouder, en zoo rigten zy allen te samen hunne blikken op de grootmoeder, die nog wat hout op het vuer werpt en dus begint:

[p. 305]

Vertelsel van Janneken en Mieken.

By het dorp Zoersel, waer ik geboren ben, ligt een groot bosch, daer toen dikwyls wolven en andere wilde beesten in zaten. Aen dat bosch stond een klein huisken van leem en ryshout gemaekt, en in dit huisken woonde eene arme vrouw met twee kinderen, een Janneken en een Mieken. De vrouw hiet Lena, en ging des zomers in huer werken by de pachters, om het kwaed kruid uit het vlas of uit de tarwe te weeden of om te helpen oogsten, gelyk de vreemde vrouwen die somtyds by ons werken. De arme kindekens hadden geenen vader meer, want die lag al lang op het kerkhof; - ons Heer mag zyne ziel hebben!

Zoo lang de zomer duerde was alles wel; dan hadden de kindekens geenen honger en ze konden zich warmen by Godszon. Maer als de winter kwam dan hadden ze zoo veel ellende en ongeluk dat het niet te zeggen is.

Zoo was het eens een harde en lange winter: het vroos zoo sterk, dat de kraeijen dood vielen van de

[p. 306]

boomen, en voor de arme Lena was er geene hand werk te vinden. En ze was ook zoo ziek van de koorts dat ze byna op hare beenen niet staen kon. Het leste roggebrood was al half opgesneden en het vuer was al uitgegaen omdat er geen hout meer in huis was. Bibberend van de koû moesten Janneken en Mieken in eenen hoop hooi gaen liggen; ze zegden een gebêken, kropen digt by een, kusten malkander nog eens, en vielen dan in slaep.

Maer in den nacht begon het zoo schrikkelyk te waeijen en te stormen, dat er een heel stuk uit den leemen muer vloog. Janneken en Mieken kropen nog digter by een en trokken het hooi over hun lyf; maer de wind, die in het huis sloeg, was zoo koud en zoo scherp dat de twee onnoozele schaepkens al gaeuw versteven waren van de koude. Als het licht geworden was kwamen ze al bevend uit het hooi gekropen en ze vonden hunne arme moeder by de schouw, met de koorts op het lyf, zitten weenen, dat de tranen van haer aengezigt rolden. Janneken en Mieken sprongen hunne moeder om den hals en begonnen ook zoo droef te schreijen dat een steenen hart er van zou gebroken zyn; maer dat hielp er, eilaes, toch niet aen.

Als ze daer dan zoo lang hadden zitten zuchten, dat hunne oogen uitgedroogd waren, zegde de moeder:

‘Wel, myne arme kinderen, wat gaen wy nu toch doen? Daer ligt het leste brood; dezen nacht zullen we zeker alle dry bevriezen. Och God, voor my is het niets,

[p. 307]

maer gy, arme schaepkens lief! Myn hart scheurt van pyn als ik u daer zoo bibberend zien zitten met uwe blaeuwe lippekens. Ik kan byna niet regt staen; maer ik zal, in Gods naem, toch eens zien of ik niet tot in het bosch kan geraken om wat hout te rapen tegen dezen avond. Blyft dan hier en wacht stillekens zonder weenen tot dat ik terugkome.’

De vrouw stond op met moeite, nam de zigchel en wilde de deur uitgaen; maer eer ze zoo ver gekomen was viel ze, och arme, ineen van slappigheid. Janneken en Mieken holpen hunne moeder opstaen en schreiden bitter over hun ongelukkig lot.

Eensklaps hield Janneken op van weenen; hy kwam by zyne moeder en zegde met besluit:

‘Moeder lief, geef my eenen kus. Ik ga naer het bosch.’

‘Wel kind!’ antwoordde de moeder als verschrikt ‘gy naer het bosch! Door zoo een leelyk weder! Och, myn goed schaepken, het is niet mogelyk?’

‘Niet mogelyk?’ zegde Janneken ‘ben ik niet sterk genoeg? Hier! Geef my de zigchel - en gy zult dezen avond geene koude meer hebben, moeder lief, en gy ook niet Mieke-zuster.’

‘Ik ga mede!’ riep Mieken ‘want als gy boven op den boom zyt, om de doode takken af te breken, moet ik er immers onder staen om ze samen te rapen.’

In den eerste wilde de zieke moeder de kinderen niet laten vertrekken; maer Janneken wilde en zou in het

[p. 308]

bosch gaen, want hy zag zyn moeder heel geern en het deed hem pyn dat zy zoo veel koude moest uitstaen.

Lena gaf hare twee kinderen ieder eene dikke snede van het roggebrood, kuste ze meer dan eens en zegde:

‘Gaet dan in Gods naem, kinderen; maer komt toch vroeg terug, want gy weet het, in het bosch is het gauw donker.’

Janneken en Mieken kwamen dan aen het bosch en gingen er heel diep in, want aen de kanten was alle het dood hout al weggehaeld van andere arme menschen. Als ze dan wyd in het bosch waren klom Janneken op de Masteboomen en brak met zyne zigchel de verdroogde takken er af. Mieken raepte ze te samen en zoo kregen ze in den namiddag twee mutsaerden byeen, zoo veel als ze dragen konden. Met loopen en werken hadden ze zich verwarmd en nu meenden ze naer huis te gaen om hunne zieke moeder blyde te maken.

Janneken en Mieken namen ieder hunnen mutsaerd op het hoofd en stapten zingend voort.

Maer, och God, daer kwamen groote zwarte wolken in de lucht en het begon te waeijen en te sneeuwen, dat de arme kinderen geene twee voetstappen wyd konden zien. De wegen en paden waren zoodanig met sneeuw bedekt dat Janneken en Mieken niet meer wisten langs waer ze moesten gaen.

Eventwel ze gingen en ze bleven gaen en geraekten toch niet uit het bosch. Dan bleven ze met benauwdheid staen en Janneken zag dat ze op den regten weg niet

[p. 309]

meer waren; hy klom dan op eenen boom om te weten waer hy was, doch hy kon door den sneeuw niet zien. Om zyn zusterken niet te verschrikken deed hy alsof hy den weg gevonden had; zy namen dan weder hunnen mutsaerd op het hoofd en gingen altyd, altyd verder; maer hoe meer ze gingen hoe dieper ze in het bosch verdoolden.

Als Janneken zag dat het ging donker worden kon hy zich niet langer meer inhouden en begon bitter te schreijen. Hy kuste zyn zusterken met de tranen in de oogen en zegde:

‘Och God, Mieken, wy zyn verloren geloopen. Het wordt al donker. Wat gaen wy nu doen? Nu zal moeder dezen nacht weêr geen hout hebben en dan bevriest ze zeker van koude.’

Mieken antwoordde niet en ging wanhopig en huilend op haren mutsaerd zitten. De scherpe wind floot vervaerlyk door de spelden der masteboomen. De arme schaepkens begonnen te verstyven van koude. Janneken voelde het wel. Hy deed zyn zusterken opstaen en zy gingen al weder verder en verder, zonder uit het bosch te kunnen geraken, tot dat het pikdonker was. Dan wisten de ongelukkige kinderen niet meer wat doen en ze gingen onder eenen grooten Mastenboom weenend op hunne mutsaerden zitten. Janneken was digt by zyn zusterken gekropen en sloeg de sneeuw gedurig van haer aengezigt en handen, want Mieken verroerde zich niet meer en was met haer hoofd op Jannekens schoot in slaep gevallen.

[p. 310]

Janneken had ook al lang tegen den vaek gevochten en stil gezeten; maer hy hoorde plotseling het gehuil van wilde beesten in het bosch en sprong met benauwdheid op. Dan hoorde hy niets meer; hy legde zyne handen op het voorhoofd van Mieken en voelde dat het yskoud en als bevrozen was. Vol droefheid en schreijend trok hy zynen kiel uit en legde hem op Miekens hoofd om het te verwarmen; hy blaesde in hare handen en rukte haer eindelyk over en weder; maer zy werd toch niet wakker.

Janneken ging dan weder op zynen mutsaerd zitten, trok zyn zusterken op zynen schoot nam hare handen in de zynen en boog zyne borst over haer lichaem om het te verwarmen.

De sneeuw vloog in nog dikkere vlokken door de duisternis van den nacht; de wind floot nog vervaerlyker en de wilde beesten huilden nog schrikkelyker, - en vermits Janneken ten langenlaetste in slaep viel, waren de twee onnoozele schaepkens welhaest onder gesneeuwd.......

De arme Lena zag hare kinderen niet meer wederkeeren en stierf dien nacht byna van droefheid en van koude. Des anderendaegs ging de veldwachter op verzoek der moeder naer Janneken en Mieken zoeken. In den eersten kon hy ze niet vinden; maer hy zag ten langenlaetste twee schoone ysvogeltjes op eenen hoop sneeuw zitten en vond Janneken en Mieken er onder liggen. Janneken had zyne armen nog om den hals van zyn zusterken geslagen en lag met zynen mond op haer voorhoofd.

[p. 311]

Maer, och arme, de arme schaepkens waren dood en bevrozen!

Janneken en Mieken werden op het kerkhof begraven, en de koster van Zoersel zag dien nacht, door zyn venster, twee Engelen uit de lucht komen op het graf van Janneken en Mieken, en hy zag ze met de twee zieltjes naer den hemel vliegen.

En daer kwam een varken met eenen langen snuit, - en het vertelsel is uit.

Alhoewel het vertelsel geëindigd is, blyven de vier kinderen zitten zonder zich te verroeren; zy volgen met styve blikken alle de bewegingen van Grootmoeder en zien haer met styve oogen de woorden uit den mond; - maer zy spreekt niet meer. Welhaest hoort men uit de benepen borsten der kinderen een zware zucht opgaen, en stille stemmen zeggen:

‘Och arme! Och arme! Dat ongelukkig Janneken! dat arm Mieken!’

‘Wel, Janneken’ zegt de grootmoeder ‘zyt gy nu niet blyde, dat gy een goed vuerken hebt om by te zitten en een warm beddeken om in te slapen. Dankt gy God nu niet, dat hy u eenen vader en eene moeder gegeven heeft, die voor u werken en zorgen? Zult gy nu nog klagen en morren, kind?’

Janneken vaegt eene traen uit zyn oog en zegt:

[p. 312]

‘Ik zal het zeker niet meer doen, Meken lief!’

Een grimlach ryst over de roode wangen van Betteken; zy zegt:

‘Janneken en Mieken zyn toch in den hemel, niet waer, Meken?’

De grootmoeder antwoordt:

‘Ja, zeker zyn ze in den hemel, en ze verdienden het och arme wel, de goede bloeikens. Nu hebben ze geene koude noch honger meer; nu zingen ze den heelen dag met de engeltjes, en ze zyn voor altyd by Deezeken.¹ Als gy wys zyt en ge blyft uwen vader en uwe moeder geern zien, zult gy altemael naer den Hemel gaen, kinderen.’

Janneken roept:

‘Och, Meken lief, nog een vertelseltje, eh? een kleintje maer, toe?

Grootmoeder gaet weder zitten en zegt:

‘Ik zal u eens vertellen van Knagelyntje. Het is lang geleden; - van in den tyd als de beesten spraken. Luistert:

1 Jesus, Jesusken, in de tael der kinderen.

[p. 313]

Vertelsel van Knagelyntje.

In den tyd als de beesten spraken woonde er op den Dreugel, by Zoersel, eene Rattin en die had een klein ratteken en dat heette Knagelyntje, - en het wilde altyd uitloopen en op de heide spelen, of er gevaer was of te niet. Zyne moeder had al wel te zeggen, het luisterde er toch niet naer.

Op eenen zekeren keer, dat het schoone zonneschyn was, zou het weder geerne uit zyn hol geloopen hebben; de moeder had het al drymael in zyne ooren gebeten om het te kastyden, maer het koppig en dartel Knagelyntje zag altyd naer buiten en zocht weg te springen om op de heide te geraken. Dan zegde de moeder met droefheid:

‘Knagelyntje, myn kind, dat gy naer uwe moeder niet luisteren wilt, zal u ook wel slecht bekomen! Uw broederken is ook verongelukt door zyne ongehoorzaemheid. - En ik heb Nagelheer, de Kater, daer straks tusschen de heide zien sluipen. Blyf liever by uwe moeder. Daer is eene malsche raep: knabbelt uw

[p. 314]

buiksken vol - gy hebt immers al wat uw hartje lust?’

Knagelyntje zag dat zyne moeder zich omkeerde om de raep te nemen, en, wip! Knagelyntje sprong het hol uit en liep de heide op.

Maer het was nog geen half uer weg geweest of het het kwam schreeuwend in het hol gevlugt en het viel overdood voor de voeten zyner moeder. Het had eene wonde aen den hals en het bloedde dat het deerlyk om zien was. De moeder lekte en wreef het zoo lang tot dat het weder bekwam en dan zegde ze:

‘Wel, myn arm Knagelyntje, ziet gy nu wel dat men zyne ouders moet gehoorzaem zyn? Ik ken immers de wereld beter dan gy, myn kind? Nu, 't is goed dat gy nog niet dood zyt: de les is de krab wel weerd.’

‘Ja’ riep Knagelyntje ‘ik zag van verre Nagelheer, de Kater, op zynen rug dood liggen; en ik moest toch van digt by de nagelen eens zien daer gy my altyd zoo bang voor maekt - maer de leelyke beest was niet dood en zy gaf my eenen krauw in den hals. Ay my! ay my! wat doet het zeer!’

‘Wel nu’ zegde de moeder ‘zyt gy nu geleerd? Zult gy nu nog in den dag uitloopen?’

‘Neen, ik zal te huis blyven’ riep Knagelyntje spytig, en het sloeg zyne twee pootjes voor zyne oogen en het begon bitter te schreijen van verdriet.

Knagelyntje kon het te huis blyven niet gewoon worden, en toch durfde het niet meer uitgaen, zoodanig beefde

[p. 315]

het voor de klauwen van den Kater. Het viel dan ziek en kreeg de tering: op den tyd van dry weken was het zoo mager als een graetje. De moeder deed ook niet dan tranen storten omdat zy haer arm Knagelyntje zag vergaen gelyk de sneeuw. Somwylen bragt zy het voorzigtiglyk uit het hol en onder de zon; maer dat hielp er niet aen. Knagelyntje deed niet als roepen:

‘Och God, wat is het ongelukkig Rat geboren te zyn! Alle de beesten en de kruiden leven vrolyk onder de zon - en wy moeten den ganschen dag onder den grond blyven, of daer staen Katers, Klampers of Havikken met hunne klauwen gereed om ons te verscheuren. Och, moeder, ik wenschte dat ik een Heidebloemeken¹ was! Dan zou de wind ook, van 's morgens tot 's avonds, met my spelen en myne bellekens doen waggelen; ik zou de blauwe lucht altyd zien en de lieve biekens zouden my ook komen kussen en streelen!’

‘Foei, kind!’ zegde de moeder ‘gy moet te vrede zyn met uw lot. Wees verzekerd dat het Heibloemken zoo gelukkig niet is als gy: ieder heeft op de wereld zyn geluk en zyn ongeluk. Kom, ik zie den Kater niet: wy zullen loopen tot by gindsche Heidebloemen en vraegt eens of zy haer gelukkig achten.’

Zy liepen dan tot by eenen schoonen heidestruik en Knagelyntje zegde:

‘Heibloemeken lief, wat zyt gy toch gelukkig! Gy

1 Erica.

[p. 316]

bloost van blydschap, gy wordt den heelen dag gestreeld van biekens en vlinders en gy kunt u altyd verheugen onder de warme zonne!’

‘Och!’ zuchtte het Heibloemeken ‘ieder moet te vrede zyn met zyn lot, dat is waer; maer ik wenschte wel dat ik Rat geboren ware.’

Knagelyntje sloeg van verwondering zyne pootjes boven zyne ooren en riep:

‘Rat geboren? Wel gy zyt van uw verstand, zot kruid!’

‘Neen’ antwoordde de Heibloem ‘ik beklaeg my met reden. Wat geeft het my, fraei gekleed en liefelyk van aengezigt te zyn? Ik sta hier te midden in de woestyn - en op een heel jaer is er geen enkel oog dat my bewondert of geen mond die my pryst. In den zomer brandt de zon my bruin, in den winter moet ik maenden lang slapen en bevriezen. En als ik al veel moeite gedaen heb om myne jonge scheuten tot zekeren ouderdom op te voeden, dan komt de landman, die ons alle te gelyk afmaeit en ons onder de koei of in het vuer smyt.’

‘'t Is waer’ zegde Knagelyntje ‘gy zyt ook ongelukkig, arm bloemeken. - Ah, daer loopt eene Krekel! Zie hoe vlug, hoe snel! Dat moet een vermakelyk leven zyn.’

Maer daer schoot een vogel uit de lucht, die het vlugge Krekeltje in zynen bek nam en er mede de lucht in vloog.

[p. 317]

Knagelyntje vaegde twee tranen uit zyne oogskens. Het trok zyne moeder by haren steert om naer huis te gaen, doch sprak geen woord.

De Rattin dacht in haerzelve dat haer kind nog niet genoeg geleerd was, en ze leidde het met voordacht langs eene beek. Daer stond tusschen het gras een schoon Madeliefken, met zyn gezigtje naer de zon gekeerd en het blonk van verre gelyk een sterken aen den hemel.

‘Madeliefken zyt gy niet gelukkig?’ vroeg Knagelyntje.

Het Madeliefken hief zyne koppekens op, om te zien wie er gesproken had, en dan antwoordde het heel droef:

‘Gelukkig? Alle dagen byten de koeijen of de schapen myne bloemkens af, of ze trappen my te pletteren, dat ik in geene dry maenden op myn zelven kom. - Gy kunt nog loopen om het gevaer te ontvlugten; gy hebt tanden om u te verdedigen - gy kunt wandelen; maer ik ben een ongelukkig schepsel op de aerde. Zie ginder komt de schaepherder weêr met zyne gulzige beesten: ik beef al van angst en schrik.’

‘Och arme’ zuchtte Knagelyntje ‘gy zyt ook niet gelukkig!’

Zy gingen dan aen de beek om te drinken. Knagelyntje zag daer eenen Vorsch in het water over en weder springen en spelen, en dartelen, en kwaken, dat het een vermaek was om te zien.

‘Ik wenschte dat ik een Vorsch ware!’ zegde Knagelyntje; maer de woorden waren nog niet uit zynen

[p. 318]

mond of daer kwam eensklaps een groote Snoek toegeschoten, die het arm kwakerken dood beet en opslokte.

‘Och arme’ zuchtte Knagelyntje ‘gy zyt ook van de gelukkigsten niet. - En het trok weêr aen den steert zyner moeder om naer huis te keeren.

Onderwege gingen ze voorby eene Koei. Knagelyntje bezag de beest van onder tot boven en zegde dan:

‘Zie, zoo groot zou ik willen zyn! Met zulke hoornen heeft men niets te vreezen, en dan kan men zonder schrik den ganschen dag onder de zonne dartelen, spelen en eten. Ik wenschte dat ik eene Koei ware!’

‘Nu, nu’ zegde de Rattin ‘vraeg haer maer eens of zy gelukkig is.’

Knagelyntje groette de Koei heel ootmoedig en vroeg dan:

‘Mevrouw van Boterlaer, vergeef ons onze nieuwsgierigheid: wy zouden geerne weten of gy gelukkig zyt.’

‘Gelukkig?’ riep de Koei met verwondering. ‘Vraegt gy dat aen my? Ik ben de ongelukkigste beest van de wereld.’

‘Gy loopt toch vry in de vette weide’ bemerkte Knagelyntje ‘en gy geniet al wat uw harte lust.’

‘Wel, wel’ riep de koei ‘het is goed te zien dat gy onder den grond geleefd hebt. Gy kent ons schrikkelyk lot niet. Ik eet hier zelf voor myn eigen welzyn niet: te huis wacht my de dienstmaegd om my in eens, met de melk, het voedsel af te tappen dat ik

[p. 319]

hier genoten heb; wy komen op de wereld om onder het mes van den beul te sterven: van honderd koeijen van myn maegschap, zyn er negen-en-negentig den hals afgesneden en een is er geborsten: alle myne kinderen worden beurtelings vermoord, en men wacht maer tot dat ik wat ouder ben om my ook den kop in te slaen. Vindt gy dat lot benydelyk?’

‘Och arme!’ zuchtte Knagelyntje ‘gy zyt nog de ongelukkigste van allen.’ - En Knagelyntje trok weder aen den steert zyner moeder om naer huis te keeren.

Onderwege zagen ze van verre eenen Mensch, die bezig was op een veld te werken. Dan zegde Knagelyntje:

‘Moeder, de Mensch is toch meester over alles. Hy is sterk en vreest geen dier ter wereld; hy alleen is gelukkig. Ik wenschte dat ik een Mensch ware.’

‘Ja, kind’ antwoordde de moeder ‘dat wil al iets zeggen; maer dat de Menschen altemael gelukkig zyn geloof ik ook niet.’

Terwyl de moeder sprak kwamen ze omtrent den Man en ze verborgen zich onder braembosschen om hem te bezien. Hy zweette dat de druppelen van zyn voorhoofd rolden en hy kuchte pynelyk onder den zwaren arbeid. Als hy eenigen tyd gewerkt had hield hy op om zyn voorhoofd af te vagen, en dan hoorde Knagelyntje dat hy zegde:

‘Wel, wat ongelukkig lot is het myne! Van kindsbeen af tot by het graf, altyd werken van 's avonds tot 's morgens! Zweeten en krom worden, zwart brood eten,

[p. 320]

van koude verstyven of van hitte vergaen. Altyd, altyd werken voor anderen. En als men dan al iets heeft vergaêrd, dan komt de oorlog: de soldaten ontrooven hetgeen wy hebben, mishandelen ons en steken onze wooning in den brand! Wee ons, arme lieden, wy slaven onophoudend voor een stuksken roggebrood, terwyl de ryke menschen van het leven niets kennen dan het geluk!’

‘Och arme’ zuchtte Knagelyntje ‘gy zyt ook te beklagen!’ - En Knagelyntje trok weder aen den steert zyner moeder om naer huis te keeren. Maer onderwege zegde het:

‘Moeder tot nu toe hebben wy altemael ongelukkigen gezien. En ik beken dat het beter is Rat te zyn. Maer de man, die daer op het veld werkte, heeft gezegd dat de ryke menschen van het leven niets anders kennen dan het geluk. Och, waren wy ook ryke menschen!’

‘Ja’ zegde de moeder ‘het is daerom niet zeker dat die meer redenen hebben om te vrede te zyn dan wy. Het wordt nu toch donker: wy kunnen ginder in het kasteel gaen vernemen of de ryke menschen gelukkiger zyn dan anderen. Kom aen, volg my, ik weet den weg.’

Zy gingen dan over de brug, en kropen door een mozegat tot in eene groote zael. Daer zagen ze den Heer van het kasteel by eene tafel zitten, met zyne beenen uitgestrekt op twee stoelen. Op de tafel stonden alle soorten van lekker eten en altemael flesschen wyn van alle kleuren. In plaets van te eten en te drinken stak de heer

[p. 321]

zyne armen boven zyn hoofd en geeuwde byna zyn kakebeen uiteen, zoo lui en zoo slaepachtig was hy. Dan hoorde Knagelyntje dat hy zegde:

‘Wel, wel, wat ongelukkig lot is het myne! Daer staet het lekkerste eten - en het walgt my; daer is de beste wyn - en ik heb er geene goesting toe! Omdat ik alle myne lusten kan voldoen heb ik geene lusten meer. ô, Wat benyde ik myne knechts en boeren; die smullen aen een stuk spek en aen eene schotel pap, dat ze blinken; die lachen en zingen na den arbeid, die gevoelen kracht en moed. Ik ben lui en van alles afkeerig. Waertoe dient het my, ryk te zyn? Ik lig hier uitgestrekt op twee stoelen en heb den moed niet meer om op te staen en eenig verzet te zoeken. Beter ware het arm te zyn, dan zou de nood my tot werken dwingen en ik zou ook zingen en blymoedig zyn na den arbeid. En dan, dat schrikkelyk Flerecyn zal weder gaen komen. ô, Wat ben ik toch ongelukkig!’

Dan trok Knagelyntje weder aen den steert zyner moeder om naer huis te gaen. - Als ze nu in het hol teruggekeerd waren vroeg de Rattin aen haer kind:

‘Wel, Knagelyntje, zult gy nu nog morren en ontevrede zyn over uw lot?’

‘Och neen, moeder’ antwoordde Knagelyntje ‘ik zie wel dat gy de waerheid hebt gezegd: ieder heeft op de wereld zyn geluk en zyn ongeluk, en het is misschien nog beter Rat geboren te zyn dan iets anders. Ik zal nooit meer klagen, moeder.’

[p. 322]

Knagelyntje was te vrede en het werd zoo vet en zoo dik als een Dasken.

En daer kwam een varken met eenen langen snuit, - en het vertelsel is uit.

En nu, kinderen, kom nu gaen wy naer boven ons avondgebedeken zeggen, en slapen. Dankt ons Heer voor het goed dat Hy u geschonken heeft, en benydt nooit een andermans geluk. - Morgen, als gy wys zyt, zal ik u vertellen van Ritsel-Fritsel en van Kluppeltje uit den zak. Kom aen!’

EINDE.