|
| |
| |
| |
De nieuwe Niobe.
- Verhael. -
Wat onder Godes hant niet buygen wil, dat breekt.
J. Cats.
Over eenige jaren, en wel in het midden van 1832, leefde te Antwerpen eene ryke weduwe met name Clotilde van Valburg. Daer zy uitnemend schoon van aengezigt en leden was, en niet beroofd van dien spelenden geest die de Franschen esprit noemen, had zy zich, volgens eene uitheemsche denkwyze, aenzien als uitsluitend geroepen zynde tot het genieten van allerlei vermaek en wereldsche vreugde. Even gelyk alle vrouwen van dien aerd, vreesde zy de ernstige gedachten, de edelmoedige ontroeringen als de vyanden van een zoel en droomig leven: ook was zy ongevoelig geworden voor alles wat
| |
| |
niet regtstreeks tot hare wulpschheid behoorde. Een ongelukkige was voor haer een voorwerp van onverschilligheid, zoo niet van afkeer; hare kinderen zelfs, alhoewel schoon als engelen, aenzag zy niet met dit moederlyk gevoel, dat wel het allerlaetste uit den boezem eener vrouw vervliegt.... Maer een kleed dat niet naer haren zin gemaekt was, het breken eener nietsweerdige Sinezery, het zien van een juweel op den hals eener andere dame, en zulke kinderachtigheden meer, konden haer dermate ontroeren, dat zy somwylen er om te werk ging alsof de grootste rampspoed haer overkomen ware.
Deze vrouw bevond zich op zekeren dag in eene kleine zael harer prachtige wooning. Zy lag half uitgestrekt op een rustbed van rood damast, en hield de oogen weifelend gevestigd op de bladen van een boek, dat met den naem van Georges Sand, niet veel goede zedelessen bevatte. Las zy in hetzelve? - Misschien wel; doch wie haer zag en haer niet geleek, zou gezegd hebben dat de luiheid haer belette de oogen gansch te openen. - Alles in die plaets gaf bewys van den rykdom en van den beuzelachtigen smaek der meesteresse: de schouwplaet en de venstertafelen waren overladen met die brooze voorwerpen, welker gebruik voor eigenaers en aenschouwers een raedsel is, en die van de kinderspeeltuigen veeltyds alleen in prys verschillen. Het licht, dat met moeite van buiten in dit verblyf der weelde drong, was niet klaer en levendig als het licht der zon; maer het werd hier, by middel der venstergordynen, gedwongen
| |
| |
zich in eene flauwe roosachtige tint te hervormen, en aen alles eene onkuische en verleidende verw te geven.
Deze zael nochtans was opgeluisterd door de tegenwoordigheid van zes allerschoonste kinderen, die heel zachtjes en zonder het minste gerucht te durven maken, op het grondtapyt bezig waren met in een groot boek beeldekens te zoeken. Zy durfden niet spreken, en drukten elkander hunne blydschap of verwondering met teekens en gebaerden uit; want zy wisten dat by de geringste stoornis, hunne moeder hen oogenblikkelyk naer een ander vertrek zou verbannen hebben. Het oudste dier lieve kinderen kon twaelf jaer oud zyn, terwyl het jongste slechts zyn derde jaer bereikte. Zy waren dry broederkens en dry zusterkens, en schenen elkander hevig te beminnen; want een zoete en lieftallige lach zweefde op hunne aenzigten en hunne handekens ontmoetten elkander zeer dikwyls.... Ik heb menigmael zulke tafereelen geschilderd gezien, waerop een zestal engelen zinnebeeldiger wyze een zuiver en nog onnoozel vermaek voorstellen.... Ja, het was wel zoo: - die fyne kinderwezens, dit helder gelaet, door achterdocht nog niet gerimpeld - die blonde haren, door ouderdom nog niet verzwart, door het vuer nog niet gezengd - die poezelige armkens en losse leden, door arbeid of overdaed nog niet verstramd.... De menschelyke natuer in al hare frischheid, zoo groen en zoo lief als de eerste kruiden, de eerste bloemen der Lente!
En gelooft gy, dat de moeder dezer engelenbeelden haer oog met meer vermaek op hen sloeg dan op het
| |
| |
boek eener verdorvene vrouw, - van den zoogezegden Georges Sand? Neen, zy bezag hen niet. En toch was haer hart niet gansch ledig van moederliefde; maer het was vervuld met liefde tot de wereld.
Nadat zy aldus ruim een uer lang op het rustbed was blyven liggen, zonder zich verroerd te hebben, werd er zachtjes aen de deur der zael geklopt, en een knecht trad, na gegeven oorlof, binnen. Hy boog zich en sprak:
‘Madame! eene vrouw heeft zich gedurende dezen morgen reeds viermael aengediend, om in uwe tegenwoordigheid toegelaten te worden. Ik heb ze altyd afgewezen; - zy schynt eene gemeene burgerin.’
‘Gy hebt wel gedaen, Pieter. Men late my met vrede: ik ben onzigtbaer voor zulke lieden. Maer indien Eugène De Valenge komt, laet hem binnen, en getuig hem veel eerbied. Gy weet wel, de jonge Franschman, die my gisteren van het concert naer huis verzelde?’
De knecht deed een bevestigend teeken met het hoofd, en hernam:
‘Ik vergat u te zeggen, Madame, dat de vrouw van wie ik u zoo even sprak, in de voorkamer uw antwoord wacht. Zy weent dat het een hart breken zou, en schynt van uwe goedheid iets te willen afsmeeken.’
Mevrouw van Valburg stond op van haer rustbed en trapte twee of drymael met ongeduld op het tapyt. Dan riep zy:
‘Wel, wel! Nooit rust! Nu, zeg op: wat is het voor eene vrouw? Hoe is haer naem?’
| |
| |
‘Madame, zy is slecht gekleed, en deed zich aenmelden onder den naem van Carolina Soeteveld, zeggende dat zy uwe schoonzuster is.’
Dit laetste woord was des knechts lippen niet zoohaest ontvallen, of eene roode kleur, waerby ook wel iets purpers was, beklom het aengezigt van Mevrouw van Valburg. Zy bragt haren wysvinger vooruit en antwoordde met gramschap:
‘Pieter, ik verbied u deze vrouw te laten binnen komen; zeg haer dat ik niet te huis ben. Ga!’
Maer nauwelyks was de knecht sedert eenige oogenblikken vertrokken, of men hoorde in de voorkamer eenige klagende gillen - een gerucht als van eene worsteling. De deur der zael vloog open. - Eene nog jonge vrouw sprong er binnen, en viel op hare kniën voor de voeten van Mevrouw van Valburg. Deze was rood van toorn of van schaemte; misschien van beide die gevoelens te gelyk. Zy hief het hoofd met trotschheid op, en zag verachtend neder op de ongelukkige, die de handen smeekend tot haer uitstak.
Mevrouw van Valburg wees hare kinderen de zael uit, en sprak, zich tot de geknielde keerende:
‘Wel nu, wat beteekent dit? Waertoe deze komedie? Zeg op, wat wilt gy?’
De jonge vrouw stuerde eenen blik als een gebed in de oogen van Mevrouw van Valburg, en zuchtte weenend:
‘ô, Mevrouw, spreek toch zoo niet tot my! Ik ben ongelukkig en tot der dood toe bedroefd. Ontferm
| |
| |
u over eene rampzalige, die uwe hulp op hare kniën afbidt....’
De ongevoelige Dame liet de geknielde zitten, en ging eenige treden van haer weg; dan het boek weder in de hand genomen hebbende, antwoordde zy met eene gemaekte koelheid:
‘Ik heb geenen tyd om op al dit gekerm acht te geven. Verlangt gy iets van my, zoo is deze tooneelmatige wyze de regte niet om tot uw doel te komen; en mits ik wel zie dat ik het verhael uwer geschiedenis niet zal ontsnappen, begin dan en maek het zoo kort mogelyk.’
Het was gedurende die bitsige woorden zigtbaer op het gelaet der jonge vrouw, dat zy zich diep door dezelve gehoond vond; doch eene geheime oorzaek dwong haer ongetwyfeld tot het verdragen derzelve, want zy bewoog hare armen met pynelyk ongeduld en hare gebaerden schenen te zeggen: ô God! ô God! ik moet, ik moet het verkroppen! Zy stond op en antwoordde, niet zonder eene zekere fierheid:
‘Mevrouw, er moest eene onweêrstaenbare reden zyn om my tot dit bezoek te brengen; want ik weet dat de banden des bloeds, die ons vereenigen, in u veeleer eene oorzaek van haet dan van liefde zyn. Maer heb nu toch eens medelyden met ons - ô red ons van schande en armoede! Laet myn gebed niet nutteloos zyn.... en ik zal uwen naem zegenen als dien van eenen Engel!’
Voor alle antwoord vatte de Mevrouw eene zilveren bel van de tafel en deed dezelve twee of drymael klinken.
| |
| |
‘Pieter’ sprak zy tot den knecht die haer bevel kwam ontvangen ‘men spanne myn rytuig in. Spoedig!’ En zich tot de weenende vrouw wendende:
‘Gy ziet wel, dat indien gy zoo voortgaet, ik den tyd niet hebben zal om u te hooren. Dus nog eens, maek het kort!’
Eene ligte gramschap glom op het gelaet der ongelukkige, doch zy weêrhield zich, en sprak met haestige woorden:
‘Mevrouw en zuster, gy weet het: wy hebben, alhoewel in den nood, nimmer uwe hulp gevraegd; myn man is arbeidzaem, en wy allen met weinig te vrede; doch de hand Gods heeft ons bezocht. Myn echtgenoot is zyne bediening reeds sedert twee jaren kwyt geraekt, en wy hebben, sinds dit rampspoedig tydstip, op belofte en hoop geleefd. Over zes maenden hebben wy eenigen handel willen dryven, en daertoe eene goede somme gelds ontleend, maer een ontrouw mensch heeft ons bedrogen, en wy hebben alles verloren. Myn man zit in de gevangenis om den vervallen wissel, een myner twee kinderen ligt in het Gasthuis, myn huisraed wordt vrydag door de Wet verkocht, overmorgen word ik uit myne wooning verjaegd; - ik heb geld noch spyze en lyde voor allen te samen: voor mynen man wiens eer gevaer loopt; voor myn kind dat in het Gasthuis gaet sterven; voor myn ander kind dat zyne moeder te vergeefs om eten vraegt, en met my, binnen twee dagen, de straet voor wooning en voor bedstede hebben zal. ô Mevrouw! zult
| |
| |
gy in deze omstandigheid vergeten, dat uwe kinderen en myne kinderen niet van een geheel verschillend bloed zyn? Zult gy eene vrouw, die moeder en ongelukkig is, van eene andere moeder ongetroost laten weggaen?’
Mevrouw van Valburg hoorde met tegenzin dat de smeekende haer van het tusschen haer beiden bestaende maegschap durfde spreken; zy voelde zich gehoond en was boos.
‘En wat kan ik daer aen doen?’ antwoordde zy met barschheid.
‘Mevrouw’ hernam de klagende moeder ‘zie hier myne bede: heb de goedheid ons eene som van dry duizend franken te leenen. Met dit geld verlos ik mynen man uit de gevangenis; ik neem myn arm kind uit het gasthuis, en betael de huer myner wooning..... Denk, wat zegeningen wy over u roepen zullen, daer gy ons uit zulken diepen kolk van ellende en schaemte zult hebben gered.’
Zy wachtte eenige oogenblikken met angst op hetgeen Mevrouw van Valburg haer zeggen zou, en kreeg eindelyk ten antwoord:
‘Ik ben niet gewoon geld te leenen om ondankbaren te maken. Had uw man zoo lang niet ledig geloopen, zoo zoudt gy niet in dezen toestand zyn. Hoop dus niet dat ik myn geld besteden zal om de luijaerdy aen te moedigen. Gy kunt vertrekken; zie dat gy u zelve uit de ellende redt in welke gy u zelve gestort hebt. Indien gy denkt
| |
| |
dat ik u zal onderhouden, zoo bedriegt gy u niet weinig. Hebt gy niet gehoord dat ik u sprak van vertrekken? Daer is de deur!’
De arme vrouw begon by deze schendende woorden eenen vloed van tranen te storten. Het scheen dat zy door het boezemwee dat haer verkropte ging verstikken; doch op eens brak zy in woede los, en zich voor Mevrouw van Valburg plaetsende, sprak zy met opgeheven hoofde:
‘Ha, Mevrouw, het was u niet genoeg eene arme moeder door uwe dienstknechten te doen mishandelen: gy moest zelfs door uwen mond den laster op haer ongeluk werpen, en ze ter deure doen uitjagen als een hond! Hebt gy uwe eigene geschiedenis dan vergeten? Weet gy niet meer dat uw man myn broeder was, en dat de helft van den rykdom dien gy gebruikt my onregtveerdig is ontnomen? Weet gy ook wel, hooveerdige vrouw, dat gy op de wereld niets bezit, en dat gy slechts de inkomsten geniet van eene fortuin, waer toe ik meer regt heb dan gy, aengezien gy ze nooit erven kunt, maer ik wel?’
Mevrouw van Valburg, die van razerny op haer rustbed was neêrgevallen, regtte zich haestig op, en riep met eene bevende stem:
‘Onbeschaemde! Wat leugentael durft gy spreken?’
‘Leugentael!’ hernam de andere ‘leugentael! Stelde het testament van mynen oom my en mynen broeder niet tot zyne erfgenamen in? - en hebt gy, door uwen valschen raed, mynen broeder niet genoopt om my myn erfdeel te ontrooven? Ja, ja; want gedurende de laetste
| |
| |
dagen vóór de dood myns ooms, hebt gy en myn broeder zyne wooning in bezit genomen. Gy durfdet my zeggen dat hy my niet zien wilde, en hy is gestorven, my roepende als zyn dierbaerst kind! Wat kwaed, wat laster hebt gy niet over mynen naem uitgebraekt, edele Dame, om mynen goeden oom een tweede testament te ontrukken, en my van alles, wat zyne liefde my bestemde, te berooven! Ik weet het, want ik heb mynen broeder op zyn sterfbed vergiffenis en verzoening geschonken. Hy was niet pligtig, maer zwak.... Gy alleen, Mevrouw, gy zyt het die my verraderlyk hebt bestolen, en dit laet zich genoeg merken aen uwen bitteren haet tegen ons....’
Nu klom de woede van Mevrouw van Valburg ten top: het bloed vertoonde zich gloeijend onder hare wangen en zy borst los in de volgende bedreiging:
‘Wat! gestolen? - Ik gestolen? Gy onbeschofte! Maek u uit myn huis, dolle schreeuwster, of ik doe u waerachtig als een hond op de straet werpen. Gy zult hier zonder schaemte myne wooning door uwe lasterlyke beschuldigingen komen onteeren! Gaet gy?.... of deze bel zal u welhaest, met of tegen dank, doen verhuizen.’
‘Laet af!’ riep de jonge vrouw met eene fiere kalmte ‘voeg by den hoon, dien gy my reeds hebt aengedaen, die schandelyke gewelddaed niet. En denkt niet dat ik, door myne verwytingen, poog te verkrygen hetgeen gy aen myne ootmoedige bede hebt geweigerd; neen, gy moogt vry het goud by hoopen voor my uitstorten, ik zou myne hand niet willen besmeuren door het aen te raken.
| |
| |
Behoud uw geld en uwe ondeugden! Ik zal lyden; maer in myne pynen heb ik toch dit genoegen, dat ik my zelve grooter en beter acht dan eene onedele dame, die het zich geen misdaed gerekend heeft een gansch huisgezin door laeg bedrog, in ellende te dompelen.....’
Mevrouw van Valburg was niet meer in staet om op de verwytingen harer beschuldigster te antwoorden; alleen de strakke uitdrukking harer oogen gaf hare beklemde razerny te kennen. Zy dorst echter de bel niet klinken, uit vrees van grooter schande, en luisterde op hetgeen de jonge vrouw nog zegde:
‘Vergeet niet wat het testament myns ooms daerstelt: alle zyne erfgoederen, die nu op de hoofden uwer kinderen staen, zullen op my en myne kinderen vervallen, indien de uwe eerder deze wereld verlaten dan de myne. Ik kan dus, indien het den Heere zoo beliefde, uwen rykdom ook nog gedurende uw leven bezitten.’
Deze woorden verwekten in Mevrouw van Valburg eenen spottenden lach, en schenen haer hart van eenen zwaren steen te ontlasten. Zy sprak met klaerdere stem:
‘Vrouw, gy zyt van uwe zinnen! Het feilt u waerlyk in de herssens; - en nu ik dit merk, vergeef ik u geerne uwe gekke reden. Hoopt gy dan, in uwe dwaesheid, dat uwe twee magere zonen langer zullen leven dan myne zes schoone en gezonde kinderen? Gy zyt niet by uw verstand......’
‘Mevrouw’ antwoordde de andere ‘Hy die onze
| |
| |
harten doorgrondt, kent myne wenschen, en Hy weet dat ik het eene onvergeeflyke zonde achten zou, de dood van een uwer lieve en onnoozele kinderen te verlangen. ô Neen! de Hemel beware u een talryk kroost! - Maer gy, Mevrouw, waerom denkt gy dat het Gode onmogelyk zyn zou zyne hand over ryke menschen uit te strekken? Bezoekt Hy dan alleen de noodlydenden? Gy vreest niets voor uwe kinderen..... Bemint gy ze dan niet? - Ik, arme moeder, ik heb nu reeds zoo dikwyls met tranend oog op myne twee kranke wichtjes gestaerd, want ik vrees den geesel des Hemels, de plaeg die zich als een onmeetbare lykdoek over de aerde spreidt.’
Meer kalmte was in Mevrouw van Valburg gekomen, sedert de jonge vrouw ook hare beschuldigingen had gestaekt; zy antwoordde schertsend:
‘Wat ligt gylieden altyd van God te praten? Misschien is dit voor u een gemakkelyke troost; doch dit doet hier niets ter zake. Myne kinderen zyn niet gereed om te sterven, geloof het vry.’
‘Mevrouw! Mevrouw!’ riep de andere, en zich hervattende: ‘zuster! zuster! laster God niet. Over weinige maenden leefden er nog talryke huisgezinnen, waervan de namen zelve door de plaeg zyn uitgewischt!’
De profetische toon dezer woorden maekte een diepen indruk op Mevrouw van Valburg; zy verbleekte en vroeg met ontsteldtenis:
‘Welke plaeg? Welke plaeg?’
‘ô, Mevrouw’ was het antwoord ‘uwe kinderen
| |
| |
hebben geen groot deel in uwe liefde, want anders zoudt ge ze reeds meer dan eens in uwe armen gesloten hebben, om ze, indien het mogelyk ware, van den schrikkelyken Cholera Morbus te bevryden....’
Eene schielyke beving rees over het lichaem van mevrouw van Valburg, en zy gaf zigtbare teekenen van vrees; doch een oogenblik daerna, zich als beschaemd gevoelende over eene aendoening welke hare tegenstreefster voor zwakheid kon aenzien, herstelde zy zich. Dan naer de deur wyzende en de bel klinkende, sprak zy:
‘Ik vraeg of gy nu myne wooning wilt verlaten of niet? Ik ben deze lamentatiën moede, en verzoek u spoedig te vertrekken, indien gy geen geweld wilt aengedaen worden. En kom niet meer om my te spreken, want de deur blyft voor u gesloten.’
‘Ik ga.’ antwoordde de jonge vrouw, zich tot de deur keerende. ‘Vaerwel!’
Mevrouw van Valburg, zich alleen bevindende, kon, wat moeite zy ook daertoe deed, het lastig aendenken van den cholera niet uit haren geest bannen: de woorden der jonge vrouw klonken, een voor een, terug in hare ooren, en dwongen haer ditmael, met geweld, tot eene ernstige overweging. Zy belde eene tweede mael, want de knecht die zy geroepen had verscheen niet. Eindelyk vertoonde hy zich by den ingang der zael; maer zyne houding was zoo vreemd, zyn gelaet zoo bleek, en zyne bewegingen zoo vol achterdocht, dat mevrouw van Valburg hem beziende, een schreeuw liet, en riep:
| |
| |
‘Och Pieter, wat is er? Waerom zyt gy zoo bleek?’
‘Mevrouw’ antwoordde Pieter heel treurig ‘ik durf u niet zeggen wat ongeluk ons nadert.’
‘Spreek, spreek Pieter, ik beveel het u!’ viel mevrouw van Valburg in.
‘Wel, mevrouw, de cholera morbus is hier naest, by mynheer Tesseniers: zyn zoon Victor is reeds dood - en dezen morgen zegde hy my nog goeden dag!’
Dit schrikkelyk nieuws joeg de liefde der wereld uit het hart van mevrouw van Valburg om het gansch met de ontwaekte moederliefde te vervullen; zy sloeg hare beide handen aen het hoofd, en riep:
‘ô God, myne kinderen! Pieter, gauw, breng myne kinderen by my! Doe de meid en de kamerdienares hier komen!’
‘Mevrouw’ antwoordde de knecht nog meer met treurigheid ‘uwe kinderen zyn in den hof en schynen gezond: - ik zal ze gaen halen. Maer wat uwe dienstboden betreft, moet ik u zeggen dat de keukenmeid hen door haer gekerm zoo verschrikt heeft, dat het onnoodig zyn zou er eenen te zoeken: zy hebben allen uw huis verlaten en zyn gevlugt.’
Het is ligt te begrypen wat droefheid en wat spyt het gemoed van mevrouw van Valburg beving, daer zy zich nu van alle vrouwelyke hulp ontbloot zag; nochtans ondersteunde haer de hoop dat hare kinderen niet door de plaeg zouden geraekt worden, en zy putte uit dezelve nog eenigen moed.
| |
| |
De kinderen kwamen huppelend in de zael, en, blyde zynde dat zy door hunne moeder geroepen waren, dreven zy welhaest door hunne liefkozingen de droefheid van haer gelaet. Zy had eventwel bemerkt dat haer oudste zoon de laetste tot haer gekomen was, en zich niet zoo vlug als naer gewoonte getoond had. Hare zes kinderen dan, met eene nog voor haer onbekende liefde, in hare armen gesloten hebbende, bezag zy nauwer haer oudste zoontje, en bevond dat eene schielyke bleekheid over zyn gelaet rees. Een angstig voorgevoel deed haer beven.
‘Zyt gy ziek, myn lief kind?’ vroeg zy.
‘Neen moeder’ was het antwoord ‘maer myne ooren tuiten. Ik zie altemael lichten voor myne oogen..... Ay my! nu kryg ik pyn in myn lyf.’
Mevrouw van Valburg sprong op als uitzinnig, en riep uit al hare kracht op den knecht, die ook schielyk kwam toegeloopen.
‘ô Pieter’ huilde zy ‘Eugène heeft den cholera. Gauw, loop om doctors en heelmeesters: de eerste de beste. Zend ze altemael die gy vindt; en vergeet mynheer Schippers niet. Zoek my ook eene vrouw. Och Pieter, ik smeek u, loop u buiten adem, - ik zal uwe moeite niet onbeloond laten!’
De knecht verdwenen zynde, keerde mevrouw van Valburg zich om naer hare kinderen.... Maer hoe pynelyk was niet de gil, die als eene doodsklagt uit hare borst oprees! - Daer lag haer zoon op den rug uitgestrekt, zich rekkende alsof hy zyne ledematen breken wilde: de
| |
| |
teenen zyner voetjes wrongen zich krakend: zyne oogappelen zaten diep in zyn hoofd, en gaven hem het voorkomen van een levend lyk.
Ho! - hy die gezien had hoe deze moeder zich, zoo lang zy was, by haer kind nederwierp en zyn mismaekt wezen met tranen besproeide, - hoe zy haren mond op zyne blauwe lipjes plaetste en geweld deed om een deel harer ziel in zyn lydend lichaem over te zenden; hy die gezien had hoe razend van wanhoop zy opstond en met het kranke kind de zael rondliep, alsof zy de dood die haer vervolgde wilde ontvlugten: - En had hy daerby gehoord hoe zy het vertrek met een wild en akelig gehuil vervulde.... ô, hy zou gewis de helft van zyn leven opgeofferd hebben om die vrouw uit eene zoo zieldoodende smart te redden. Maer de liefde eener moeder is geen onfeilbaer schild tegen den dood. - Het kind werd koud op de borst dergene, die bevend hare handen over zyne kromgespannen leden dreef; zyne wangen vielen in, alsof het vleesch onder de huid versmolten ware; zyne vingerkens berimpelden zich, alsof zy in warm water waren geweekt geweest, en, helaes! het vlies zyner oogen verdroogde en werd dor! - Nochtans het kind was niet van gevoel en verstand beroofd, want tusschen alle zyne pynen had het de liefde zyner moeder nog door eene streeling betaeld, en nu riep het met eene stem, die klonk als bevend glas:
‘Drinken, drinken! ik heb dorst!’
De verdwaelde moeder liep met haer kind naer de
| |
| |
keuken, en laefde het met het eerste vocht dat onder hare hand zich aenbood; dan keerde zy met een altyd groeijend verdriet in de zael terug.
In hare geestverwardheid had zy het gekerm harer schreijende kinderen niet gehoord; zy had ze zelfs van haer weggestooten, wanneer zy haer nageloopen en zich aen hare kleederen vastgehecht hadden. Het scheen haer dat een spook haer vervolgde en haren zoon grypen wilde; de aenrakingen harer kinderen hadden haer iedermael eene yzing van schrik over het lichaem gejaegd. Vermoeid viel zy eindelyk met haer kind tegen den grond en beide bleven niet verstandeloos, maer roerloos, liggen. Terwyl naderde een harer kleine dochtertjes by haer hoofd en sprak knielend:
‘Och moeder, myne ooren tuiten ook.... ik heb ook pyn.’
Mevrouw van Valburg bezag het meisje met eenen pynelyken blik, sloeg den arm om haer middel, trok het met geweld aen hare zyde, en bleef bitterlyk weenend tusschen de twee kranke wichtjes liggen. Hare andere kinderen zaten in de nabyheid hunner moeder, en schreiden met hartverscheurende snikken.
Op dit oogenblik vertoonde zich aen de deur der zael een persoon wiens kleeding geheel van zwart laken was; zyne verschyning op dit tooneel geleek sterk aen de komst van den bode des doods; - doch hy, die akelige vertooning ziende, boog het hoofd, en wischte twee blinkende tranen uit zyne oogen.
| |
| |
‘Rampzaligen!’ zuchtte hy.
Op den klank dezer stem ontwaekte Mevrouw van Valburg: zy vloog op van den grond, en tot den geneesheer loopende, viel zy voor hem op de knien, hief de handen tot hem, en riep tusschen eenen vloed van tranen:
‘ô, Heer Schippers, heb medelyden met my! Red myne kinderen.... om Gods wil, red ze van de dood! Zie, ik kruip voor u, - ik kus het stof uwer voeten als eene slavin! zult gy myne kinderen redden?’
De geneesheer hief haer haestig van den grond op, en, in zyne ontroering, bragt hy zynen arm om haren hals, alsof hy haer een teeken van liefde wilde geven; maer hy zelf was door hevig medelyden buiten zichzelven: hy bleef een oogenblik stilzwygend in hare oogen staren; doch herriep weldra zynen moed, en tot de lydende kinderen gaende, sprak hy:
‘Ongelukkige moeder! Gy brengt tranen in myne oogen, terwyl ik hier al myne kalmte noodig heb. Wees bedaerd, het kwaed is misschien niet zoo erg als gy het u inbeeldt. Gevaerlyk is deze ziekte, maer niet altyd doodelyk; en hoe zeer de staet uwer beide kinderen ook schrikkelyk zy, blyft my niettemin nog eenige hoop over.’
De knecht kwam op dit oogenblik met nog eenen geneesheer in de zael. De heer Schippers hernam:
‘Pieter, leid uwe meesteresse met hare vier gezonde kinderen in een vertrek, dat aen den anderen kant des huizes gelegen zy. Mevrouw, die maetregel is noodig. Ga,
| |
| |
en geef u niet te veel aen uwe droefheid over: zy kon eenen schadelyken invloed op uwe kinderen hebben.’
Zoo als de knecht het bevel van den geneesheer wilde uitvoeren, en aen zyne meesteresse zegde dat hy bereid was om haer te vergezellen, liep zy nog eens naer hare kranke kinderen, kuste ze nog eens huilend, en riep met verpletterend wee:
‘Eugène! Virginia! Vaerwel, vaerwel voor eeuwig.... ô God! ik zal u nooit meer zien....’
Zy waggelde op hare voeten en ging ten gronde storten; maer de knecht ontving haer in zyne armen, en bragt ze met hare vier kinderen in eene afgelegene kamer. Hier viel zy als zonder gevoel in eenen leunstoel, liet het hoofd slap op de borst hangen, en verroerde zich niet meer dan om van tyd tot tyd met de handen eens te tasten of hare kinderen nog omtrent haer waren.
De knecht had haer verlaten om de geneesheeren te gaen helpen; doch na eenige oogenblikken werd hy door hen terug gezonden naer de kamer waer Mevrouw van Valburg zich bevond: hy kwam dan zachtjes omtrent zyne meesteresee en nam het oudste meisje, dat reeds teekens van ziekte gegeven had, van haer weg. Hy ging op de punten zyner voeten als een dief, en deed alle moeite om niet door de moeder gemerkt te worden; - maer dit was te vergeefs. Zy opende de oogen met eenen grievende schreeuw, wierp zich vooruit naer den knecht, en rukte hem het kind uit de armen.
‘Clotilde!’ riep zy, op haer kind met dwaesheid
| |
| |
blikkende ‘myne Clotilde, gy myn allerliefste telg, - gy die den naem uwer moeder draegt...... gy zoudt sterven! Ik zou u overleveren in de handen des doods?’
Maer zy voelde tegen hare borst de krampachtige trekkingen der leden van het kind, en zag hoe diep zyne oogen reeds in den schedel gezonken waren,
‘Clotilde!’ zuchtte zy in de uiterste moedeloosheid ‘bezie uwe moeder nog eens, myn arm kind - gy ook verlaet my, gy myn evenbeeld? Het zy dan zoo! Daer, Pieter, daer is myn kostelykste schat...... Vaerwel, vaerwel!’
En zy liep naer den stoel in welken zy zich als een steen en deerlyk huilend vallen liet. - Na eenigen tyd met starende oogen, misschien in zwym, daer gelegen te hebben, kwam er meer leven in haer, en het was merkbaer dat schokkende gedachten beurtelings in haren geest opkwamen. Eensklaps stond zy op en wierp zich op de kniën met de handen tot God. Het brandend gebed dat zy den Hemel toezond was onvatbaer; de woorden vergiffenis, genade, hooveerdigheid, zonde, lieten alleen met eenige klem zich tusschen hare verzuchtingen hooren. Zy geleek in dien stond der boetende Maria Magdalena, en stortte bloedtranen over haren ganschen levensloop. Dit gebed, die biecht tot God duerde lang; dan, eindelyk stond zy op met niet min hartpyn, doch met een weinig meer kalmte, en riep met luider stemme den knecht, die onmiddelyk verscheen.
‘Pieter’ vroeg zy ‘hoe gaet het met Eugène, met
| |
| |
Virginia, met Clotilde? Ho! spreek, myn vriend, verberg my de waerheid niet......’
De knecht borst in tranen los; doch antwoordde niet op hare vraeg.
‘Genoeg! genoeg!’ hernam zy met holle stem ‘ik versta uwe smart. God wil het! Ik heb sedert weinig tyds geleerd my aen zynen almagtigen wil te onderwerpen. Kon ik door deze onderwerping zyne genade, zyne bermhartigheid winnen! Maer, eilaes, ik voel het wel, de beproeving is nog niet gedaen. - Pieter, myn vriend, ik verzoek u dat gy u spoedig naer mynen zaekwaernemer begeve: zeg hem dat hy heden nog den wissel betale van mynheer Soeteveld, die gevangen zit. Neem ook deze beurs; zy bevat eenige goudstukken. Draeg ze tot de vrouw Soeteveld, myne schoonzuster, dezelfde die hier dezen morgen was; en bid haer dat zy onmiddelyk gelieve by my te komen. Verhael haer myn ongeluk en myn lyden; zy zal niet weigeren. Nu ken ik ze!’
De knecht nam de beurs en verliet haer. Zy, door het gebed merkelyk verligt, ging tot hare dry overblyvende kinderen, en bezag ze beurteling met gespannen aendacht. Geene verandering in hun gelaet bemerkende, begon zy hen te zoenen en te streelen, met eene uitdrukking die nog genoeg verdwaeldheid verraedde; want men zou gezegd hebben dat eene dwaze vreugde op eenmael de droefheid in haer hart vervangen had. - Maer die blydschap moest van korten duer zyn. Terwyl zy in den leunstoel neêrgezeten, met moederlyke wellust
| |
| |
op hare overblyvende kinderen staerde, was de nydige Cholera reeds bezig met zynen gloed in hunne lichamen te ontsteken. Plotselings viel de jonge Frederik als een looden beeld achterover op den grond, en spartelde met ysselyke grimmingen en met eene ratelende ademing: zyne voetjes sloegen als hamers op den vloer, en al zyne leden kromden onder de trekkingen der akeligste krampen.
U zeggen hoe het hart der moeder zich scheurde by dit gezigt, ware onmogelyk; zelfs ware het niet te begrypen hoe eene vrouw, zonder sterven, die onophoudende zielsfolteringen kon doorstaen, indien men niet wist dat kort opeenvolgende schokken de veerkracht van het zenuwstel verminderen. Dan, mevrouw van Valburg zag gedurende eenige stonden haer kind voor haer op den grond zich rollen en met de nagelen het vleesch zyner handen scheuren; zy blikte als in een steen veranderd op dit afschuwelyk tooneel, tot dat zy eindelyk opsprong, en; het kind vattende, er mede naer de zael liep waerin de geneesheeren zich bevonden.
Hier ontvloog haer eerst een gil.... en zy stortte magteloos met haer kind op het tapyt. - Arme woeder! Zy had met eenen vlugtigen blik haren Eugène en hare Virginia gelykt zien liggen!
Wanneer zy langen tyd daerna ontwaekte, bevond zy zich in de zael en in den stoel die zy verlaten had. Eene jonge vrouw hield eene harer handen en was met teedere zorg bezig haer tot het leven terug te roepen.
| |
| |
Mevrouw van Valburg zond hare oogen dwalend rond het vertrek, en scheen hare herinneringen byeen te rapen; hare twee kinderen by haer ziende, sprak zy tot de jonge vrouw met eene altyd groeijende kracht:
‘Carolina, ik was pligtig aen wreedheid en onregtveerdigheid jegens u. Uwe woorden zyn als eene voorzegging geweest, - gy ziet het, ik ben rampzalig en verlaten. De Heer heeft my bezocht en geslagen in alles wat my dierbaer is. Ik hoop nochtans dat hy my niet alleen op de wereld zal laten: misschien zal hy, in zyne goedheid, my het leven van een myner kinderen schenken; maer daertoe heb ik uwe vergiffenis noodig. ô Zuster, de blinddoek is my ontvallen! Zeg my, vergeeft gy my myne misdaden?’
De jonge vrouw smolt in medelydende tranen, en zuchtte:
‘ô, Mevrouw, ik heb God voor u gebeden! Myne vergiffenis is u lang vergund. Ik versta uwe smart en uw lyden; want ik ben ook moeder, en ik bemin de kinderen myns broeders als myn eigen kroost. Ho, ik wil u niet verlaten voor dat wy eenige uwer kinderen gered hebben; wy zullen te samen ween en en bidden, en misschien zal de Almogende zyne bermhartigheid over ons laten dalen. Ja, ik voel het, gy zult nog moeder zyn, en u verblyden in den lach dergenen voor wier leven gy vreest.’
‘ô, Carolina, zegdet gy eene tweede mael de waerheid! Ziet gy niet hoe bleek myne Regina reeds is? Maer, luister op myne woorden en onderbreek my niet; - Ik heb niet
| |
| |
eerlyk met u gehandeld, Carolina. Het is waer, ik heb u de erfenis van uwen oom ontroofd: het is waer, ik was eene wulpsche, hooveerdige en wreede vrouw...... de opgeblazenheid had my blind gemaekt; maer het ongeluk scheurt den sluijer met onweêrstaenbare kracht: ik ben niet meer die ik geweest ben, en heden zou het my eene blydschap zyn dat gy my den naem van zuster gulhartig wildet schenken. Ik versta nu ook de magt van God en den troost van het gebed; maer dit alles is niet voldoende tot myne verzoening met Hem die my straft. Hoor, ik kan u het ontroofde goed niet teruggeven, mits het op de hoofden myner kinderen staet; maer ik zal ze opvoeden in de kennis van het onregtveerdig bezit en hun de wedergaef er van als een punt van hunnen Godsdienst doen betrachten. Wat my aengaet, ik zeg u dat van heden af, de helft myner inkomsten u behoort....’
‘ô Ik wil niet!’ riep de jonge vrouw.
‘Ik zweer voor God’ hernam Mevrouw van Valburg ‘dat ik het deel, dat ik my onregtveerdig heb toegeeigend, niet meer aenraken zal! En ik bid u, Carolina, zuster, weiger het niet. Zult gy myne smart door uwe verwerping verbitteren? Ho, indien ik niet op myne kniën uwe toestemming afsmeek, is het omdat ik zwak en tot lamheid toe afgemat ben. Zeg ja, Carolina, ô, zeg het! Gy antwoordt niet? - Het kost te veel aen uw edelmoedig hart dit te aenveerden: wel nu, ik vraeg u geen woord, - slechts eenen kus van verzoening en vergiffenis - en dat de Heer ons zie!’
| |
| |
De twee vrouwen strengelden hare armen om elkanders hoofden en bleven lang in dien kus versmolten.... Iets verhevens, iets hemelsch was er in die verzoening!
..........................................................................................................................................
Eenige dagen daerna gingen er zeer langzaem twee vrouwen over de Schoenmarkt; eene derzelve was uitermate bleek en in den rouw gekleed; de andere scheen jonger en min droef. Een klein jongsken stapte tusschen beiden en hield van elk eene hand. De Hoofdkerk ingegaen zynde, drongen zy door, tot achter den hoogen autaer, in de kapel van het heilig Kruis. Hier deed de bleeke jufvrouw het kind op de voetbank voor het kruisbeeld knielen, vouwde zyne handjes te samen, en sprak weemoedig:
‘Bid God, Gustafken...... voor de zieltjes van uwe broederkens en zusterkens, en dank Hem dat Hy u by uwe lieve moeder gelaten heeft.’
Het kind gehoorzaemde plegtiglyk, boog zyn hoofd in eene godsdienstige houding, en zuchtte met eene fyne, doch roerende stem:
‘Onze Vader, die in de hemelen zyt, geheiligd zy uw naem!!’
|
|
Auteursrechtvrij