Punt- en kleine mengeldichten

XXI.
Den Abt en den Keizer.

Het hoogduitsch van Burger vry na-gevolgd.

Klaer en bondig is een punt

Daer ik stadig op wil doelen;

[p. 176]

 

Ieder moet zyn kragten voelen:

 

Zoo gy 't niet bereiken kunt,

 

('t Lukt er weinig;) leg uw véder

 

Liever wel beraden néder.

 

La Fontaine schier alleen,

 

Kon zyn dartele verhalen

 

(Vrees my niet, ik heb er geen)

 

Tooyen met bevallighée'n,

 

Waer geen ander by mag halen.

 

't Klein verhael dat gy hier ziet,

 

Ryk van stof, zal ik u géven,

 

Slegts zoo 't my is vóor-geschréven;

 

Opschik toch behoeft het niet.

 

Een roomsch keizer fyn en aerdig,

 

Spraekzaem, niet in 't minst hoovaerdig,

 

En een vriend van boertery,

 

Vond zich by eene oude abdy.

 

In het lommer van die dréven

 

Had zich wandelend begéven

 

Gansch alleen, Mynheer Prelaet

 

Frisch en bloozend van gelaet,

 

Met een buik die een paer mannen

 

Nauwlyks konden overspannen:

 

Maer den schaper van de abdy

 

Had véel meer verstand als hy,

 

Zoo u dit verhael zal leeren.

 

Als den keizer met zyn heeren,

 

Hy die zorgde nagt en dag

[p. 177]

 

Om zyn ryk wel te régéren,

 

En niet vet was, hem dus zag,

 

Liet hy zich half lagchend hooren:

 

‘Wèerdig Abt, 't is me een pleizier

 

‘Dat ik u ontmoete hier.

 

‘Meer als eens kwam my ter ooren

 

‘Faem van uw spitsvindighée'n:

 

‘'k Heb, vry langen tyd gelée'n,

 

‘U eens meinen vóor te stellen

 

‘Dry problemen die my kwellen,

 

‘En my spélen in den kop;

 

‘'k Twyfel niet, gy zult daerop

 

‘My een passend antwoord géven:

 

‘Maer zoo gy op ieder punt

 

‘Geen solutie géven kunt,

 

‘Wordt gy van uw stoel gedréven;

 

‘Kruis en myter, ring en staf

 

‘'k Néem, léef God! u alles af.

 

‘Doch ik géef u zes paer wéken

 

‘Om de zaek te peinzen naer,

 

‘En daerover met elkaer

 

‘Te beramen en te spréken;

 

‘Luister wel nu: de eerste vraeg,

 

‘Die ik van uw wysheid graeg

 

‘Juist en sliptelyk mogt wéten,

 

‘Is, wanneer ik op myn troon,

 

‘Met myn schepter en myn kroon,

 

‘Ben, in volle pragt, gezéten >

[p. 178]

 

‘Hoe véel is dan myn waerdy?

 

‘Vóor het tweede, zult ge my

 

‘Net berékenen en zeggen

 

‘Op wat tyd ik rondom de aerd

 

‘Zoo ge my hier ziet, te paerd,

 

‘Eene spéelreis af kan leggen?

 

‘Die twee zwaerhée'n zyn niet groot,

 

‘Gy zult ligt er deur geraken;

 

‘Maer daer is een derde nóot,

 

‘Die wat harder is om kraken:

 

‘Zoo gy daeraen niet voldoet,

 

‘Is 't gedaen, op staenden voet

 

‘Kont gy uw pakket gaen maken,

 

‘En ik zet u exprelaet,

 

‘Als een bédelaer, op straet;

 

‘Daeraen kont gy u verwagten.

 

‘Hoor nu dan ook wat het is:

 

‘Gy moet de geheimenis

 

‘Van myne innigste gedagten

 

‘My vertellen op een haer,

 

‘En gansch duidelyk en klaer

 

‘Zonder dubben, my ontvouwen;

 

‘Dit alleen kan u behoue'n!

 

‘Zie, dat is het al: vaer wel!

 

Hier mé' is den Keizer snel

 

Galoppérend weg-geréden,

 

Lagchend met die snakery.

 

Den Prelaet, geloof me vry,

[p. 179]

 

Bleek en bevend, had geen réden

 

Om te lagchen: hy ging héen

 

Vol gepeins, met lange schrée'n.

 

By zyn moniken gekomen,

 

Stelt hy hun de cassen vóor;

 

Doch geen een zag licht er dóor.

 

Dies héeft men besluit genomen,

 

Van te zenden wyd alom

 

Naer véel universiteiten,

 

En geleerde faculteiten:

 

Te vergéefs; bedwelmd en stom

 

Bléven alle professoren,

 

Bachelieren en doctoren;

 

De abt is geld en moeite kwyt.

 

Ondertusschen ging den tyd,

 

Gingen de uren en de dagen,

 

En de wéken snel vóorby.

 

My ellendigen! riep hy,

 

O vermaledyde vragen!

 

Hy verging van angst en spyt;

 

Hy verlóor den appetyt:

 

't Beste wild, de fynste wynen

 

Hebben smaek vóor hem noch geur,

 

En men ziet allengs verdwynen

 

Zyne wangen, buik en kleur;

 

Gansche nagten brengt hy deur

 

Zonder een minuet te slapen.

 

Eens vond hy in 't veld alleen

[p. 180]

 

Gaende, vol droefzinnighée'n,

 

Bendix met zyn hond en schapen

 

Op een groenbewassen boord.

 

Bendix groet hem zoo 't behoort.

 

Lang had hy gewenscht te vragen

 

De oorzaek van zyn leed en pyn,

 

Maer hy dorst het nimmer wagen;

 

Nu, dagt hy, nu moet het zyn,

 

Want ik zie hem alle dagen

 

Zich vertéren meer en meer.

 

Hy zei dan: ‘Hoogwèerdig heer,

 

‘Zult gy 't van uw knegt gedoogen

 

‘Dat hy u hier eens bevraegt?

 

‘'k Speur aen uw gezigt en oogen

 

‘Dat u iets inwendig knaegt.

 

‘Wilt ge my de réden zeggen,

 

‘Of ik soms u helpen kan?

 

- Ach! zei de Abt, goedhertig man,

 

‘Ik zal u dat uit gaen leggen;

 

‘'t Is den Keizer (met een wóord),

 

‘Die met dry verwenschte vragen

 

‘Ongenadig my kwam plagen,

 

‘En die dus myn ziel dóorbóort.

 

‘Eerst vóoral dan wilt hy wéten,

 

‘Als hy, op zyn hoogen troon,

 

‘Met den schepter en de kroon,

 

‘Is in volle pragt gezéten.

 

‘Op een duit na, zyn waerdy:

[p. 181]

 

‘En ten tweeden wilt hy my

 

‘Juist doen rék'nen en bewyzen,

 

‘Op hoe véel minuten hy

 

‘De aerd te pèerd wel om kan reizen.

 

‘Tertio, het slimst van al,

 

‘Wilt hy dat ik zyn gepeizen

 

‘Duidelyk ontvouwen zal.

 

‘Daertoe gaf hy my twaelf wéken;

 

‘Die zyn nu byna verstréken,

 

‘En zoo ik het niet kan rae'n

 

‘('k Heb nog effen zéven wéken),

 

‘Ach! dan is 't met my gedaen;

 

‘Uit de abdy zal hy my jagen,

 

‘Als een bédelaer, met schand,

 

‘En my bannen uit het land.

 

Bendix laet zich hierop hooren

 

Met een lach: ‘is 't anders niet?

 

‘Hoe! is dat al uw verdriet!

 

‘Géeft gy dus den moed verloren?

 

‘Dat zyn immers kleinighée'n,

 

‘Bagatellen, vodderyen;

 

‘Goeden Heer, laet my betyen;

 

‘Ik, Hans Bendix, ik alleen

 

‘Zal die groote moeilykhée'n

 

‘Vóor den Keizer zelf ontléden;

 

‘Zyt gerust; gy blyft prelaet:

 

‘Met uw kruis daer en gewaed,

 

En uw kap zal ik my kleeden,

[p. 182]

 

‘En aldus, met uw verlof,

 

‘My begéven regt naer 't hof.

 

Dit zoo tusschen hun bedongen,

 

De abt schier buiten zich van vreugd,

 

Zoo hy kon, had op-gesprongen:

 

‘Ha! indien gy dat vermeugt,

 

‘Hoe zal ik het u vergelden!

 

Toen den laetsten dag verschéen,

 

Liet men het ten hove melden,

 

En Hans Bendix ging er héen

 

Met 's prelaten kruis en kleeren;

 

En een zwarte lang kappus

 

Hing hem over 't aenzigt: dus

 

Kent hem niemand van die heeren.

 

‘De Abt van Sinte Blasius,

 

‘Zei den Keizer, hoog verhéven

 

Op zyn vorstelyken troon

 

Met den schepter en de kroon,

 

‘Komt ons nu zyn antwóord géven

 

Op myn vragen, zoo hy kan.

 

Nu, welaen, geleerden man,

 

Hoe véel schat gy thans myn waerde?’

 

Hans, den nieuwbakken prelaet,

 

Bukt eerbiedig zich naer de aerde:

 

‘Sire, zoo 't geschréven staet

 

‘En gy zéker hebt gelézen,

 

‘Dertig penningen, niet meer,

 

‘Zilver munt, gelyk vóordézen

[p. 183]

 

‘Gangbaer was, héeft men ons Heer

 

‘Zien verkoopen; ik waerdéer

 

‘U op twintig en nog négen,

 

‘Dat is maer een min als Hy;

 

‘Sire, hebt gy daer iets tégen?

 

- Hom! dat is een klein waerdy?

 

‘Doch het ga! op hoevéel uren,

 

‘Zeg my nu, kan ik om de aerd

 

‘Ryden met myn beste paerd?

 

- O! die reis zal niet lang duren,

 

‘Eenen dag maer en een nagt,

 

Maer gy moet, géef hierop agt,

 

's Morgens vroeg uw pèerd doen za'len

 

En dus kan het nimmer falen;

 

Als gy met de zon staeg rydt,

 

Zult gy 't af-doen op dien tyd.’

 

- Wel, Abbé, dat laet zich hooren,

 

Sprak den Keizer met een lach,

 

Ver van zich daerom te stooren,

 

't Géen hy juist niet dikwils plag.

 

‘Doch waerom moet ge altoos spréken

 

‘Met een als of met een maer?

 

‘Dus geloof ik, en 't is waer,

 

‘Zult gy nimmer blyven stéken.

 

‘Zeg my nu dan rond en klaer

 

‘Het geheim van myn gedagten.

 

Bendix, zonder lang te wagten,

 

Antwóordt hem: Uw Majesteit

[p. 184]

 

‘Denkt niet volle zékerheid

 

Hier te hebben vóor zyn oogen

 

Een prelaet; gy zyt bedrogen;

 

't Is een schaper dien gy ziet:

 

't Is (nu toont hy hem zyn wézen)

 

Bendix, die zyn hulde u biedt.’

 

- Hoe! wat hoor ik? zyt gy niet

 

‘De abt dien ik zoo heb geprézen!

 

Riep den keizer, op-gerézen

 

Van zyn troon, gy zult het zyn!

 

‘(Wie kon zoo véel geest vermoeden

 

Onder zulk een armen schyn?)

 

By myn kroon! gy zult het zyn!

 

De ander móog de schapen hoeden

 

Met zyn buik gelyk een zwyn.’

 

- Sire, ik bid u, laet my blyven

 

‘Die ik was; gy zyt te goed.

 

“'t Kan niet helpen wat ge ook doet,

 

Wyl ik lézen kan noch schryven.”

 

- Ba! dat is een spel vóor u.’

 

- Neen, vóorwaer, het is te spade;

 

‘Hans kan niets meer leeren nu.

 

“Om eene enkele genade,

 

Roep ik uwe goedheid aen.”

 

- Spréek, het is u toe-gestaen.’

 

- Wil dan mynen heer vergéven;

 

‘Hy was al te lang in smert.’

 

- 't Zy? hy mag als abt nog léven:

[p. 185]

 

‘Gy hebt óordeel, en zyt éven,

 

‘Zoo ik zie nu, goed van hert:

 

‘Maer ik zal vóor u ook zorgen;

 

‘Koude en hitte, van den morgen

 

‘Tot den avond, bloot-gesteld:

 

‘Ik zal héden u doen géven

 

‘Kost en wooning in de abdy

 

‘Met een kleinen hof daerby,

 

‘Waer gy naer uw zin kont léven,

 

‘En God dienen, vroom en stil

 

‘Buiten zorg: zulk is myn wil.