Historien van Troyen

¶ Dit is dat twee ende twintichste boec ende vanden tienden stride In in welcken dat die gryeken versloeghen den coninc van parsen

ENde wanneer als dat bestant vanden tween maenden was ouer geleden so begeerde coninc priamus seer te wreken den doot sijnre kinder mit wreden fellen

[fol. 87v]

slagen des swaerdes. waer bij dat hij doe ordineerde selue die scaren met haren leitsman Ende hij woude selue rijden inden strijde met twintich dusent vromer ridderen Ende also als meester dares heuet bescereuen. soe reden opten seluen dach te strijde vter stat van troeyen anderhalf hondert dusent vromer ridderen Ende metten eersten soe reet wt ten strijde dyephebus Ende troylus daer nae Ende paris daer nae Ende daer nae coninc priamus Daer nae eneas Daer nae coninc menon Ende daer na coninc polidamas Ende si reden seer haestelijcken totten bolwercken ende totten tenten der grieken met groter felheid ende naernsticheit Ende coninc palamides die hadde sine scaren te voren gheordineert ende die griecken die quamen den troyanen te ghemoete. ende aldaer wert doe een groot swair strijt. Ende daer wertter doe veel verslagen aen beiden sijden Ende coninc priamus die bestreet coninc palamydes. ende hi werp hem van sinen paerde met groten ghewelde Den welcken dat hi doe begaf. ende hij bestreet al omme die griecken seer wredelijcken. ende die somighe die slooch hi doot. ende somige die waren totter doot gewont Op dien seluen dach. so volbracht coninc priamus met sijns selfs hant. also grote dinghen. dattet ongheloueliken was te geschien van alsulcken ouden man Doe quam diephebus sijn soon te strijde. ende hi verdruckede sere wredelijcken ende iammerlijken die grieken Ende coninc serpedon die bestreet den machtighen coninc van griecken. die ghenoet was neptholonius Mer coninc neptolonius die reet weder met sijnre glauien op coninc serpedon also vromelijcken dat hi hem werp van sinen paerde Ende wanneer als coninc serpedon was gheuallen opter aerden. soe stont hi haestelijcken weder op. ende hij bestreet te voete also manlijcken den coninc neptolonius met sinen swaerde. dat hi hem sloech onder sine borsten een dootlike wonde Doe quam daer die coninc van persen te strijde ende hij dede coninc serpedon weder op sijn paert sitten met hulpe vanden anderen troeyanen Welcke coninc van persen die hartoghen van athenen. ende coninc menelaus te samen al omme bereden. ende bestreden met groten ghewelde ende met veel ridderen. ende si sloegen hem doot. ende veel troyanen met hem waer bi dat die troyanen doe moesten wijken Mer coninc serpedon. die wracht op dien dach grote wonderlijcke dinghen inder bescuttinghe ende bescerminghe der troeyanen Ende coninc priamus die quam half ra-

[fol. 88r]

sende mit sinen bastaert sonen die hem altoes volgheden Ende nyemant van alden gryecken noch vanden troyanen en waren alsoe machtich of moghende noch also vroom op die tijt als coninc priamus selue was. want sinen groten toern ende wreetheyt die hi in sijnre herten hadde. die gauen hem op die tijd grote crachte ende machte mer die gryecken die namen te samen enen scarpen raet. ende si besetteden den wech ouer welcken die troeyanen souden weder rijden in haerre stat van troyen met groter menichuoudichheyt van volcke Ende wanneer als die troeyanen waenden weder te rijden inder stat van troeyen soe vonden si haren wech al vaste beset. waer bi dat doe daer viel een groot swaer strijt Ende en hadde coninck priamus niet aldaer also vromelijcken ghestreden ende gheuochten hi soude doe aldaer veel personen van sinen luyden verloren hebben Doe quam paris sijn soen mit veel mannen mit boghen. ende mit scutten vander siden an. midden onder die gryecken ende hi sloecher veel doot ende daer werter oec vele totter doot ghewont Ende daer werter ooc vele vertreden vanden paerden. die onder die voeten laghen. alsoe dat die gryecken doe weder moesten wijcken ende vlyen tot haren tenten ende bolwercken Ende wanneer als die troyanen saghen ende vernamen dat die gryecken vluchtich werden. soe en wouden sise niet meer iaghen mer si reden met enen goeden sachten draf binnen der stat van troeyen Ende aldus soe is die strijt ten eynde ghecomen Ende coninck priamus die wert bouen hem allen ghepresen ende ghndancket. in dien seluen tiden

¶ Dits van hectors iaer ghetide. Ende hoe dat achilles vryede pollexina hectors suster van troeyen

DEs anderen daghes alset licht was soe senden die troyanen boden totten gryecken. om vrede ende bestant te maken welke dat die gryeken consenteerden met groter vasticheyt. Ende binnen desen bestande. soe eyscheden ende begheerden die troianen dat dode lichaem des conincs van persen. die welcke dat ghebrocht wert inder stat van troeyen mit groten drucke ende rouwe. want onder den burgheren van troeyen quam doe enen groten swaren druc ende rouwe ende bedroeffenisse van des conincs doot van parsen Ende paris die was sonderlinghe seer droeuich. want hi die coninc seer lief hadde. ende minnede mit groter vuyerigher begheerten sijns herten. waer om dat paris doe ordineerde datmen

[fol. 88v]

des conincs dode lichaem ouer lant soude voeren in sijn eyghen conincrijcke van parsen. op dat hi aldaer mochte werden begrauen met groter eeren van sinen tween kinderen die h iachter ghelaten hadde Ende binnen desen seluen bestande ende vrede. so quam oec die tijt datmen soude doen des doden hectors iaer ghetide. ende waer bi datter doe vanden troeyanen wert gheordineert. datmen vijfthien daghe lanc soude seer hoochlijcken screyen ende wenen. ende alsoe begaen ende bestaen hectors doot. ghelikerwijse alsmen op die tijt ghewoonlijcken was te doen ouer die dode edelingen Ende binnen desen bestande. soe plaghen die griecken sonder enige vrese te comen ende te reysen inder stat van troeyen Ende die troeyanen die plaghen dier geliken weder te reysen ende te comen inden tenten der griecken Ende doe wert achilles oec begrepen met sotten minnen ende begeerten dat hi woude gaen inder stat van troeyen. om dat hi inder stat besien woude die iaer ghetijde doen van hector van troeyen Ende achilles die reysede ongewapent binnen der stat van troeyen ende hi ghinc inden tempel van appollo In welcken tempel dat gheleyt was hectors dode lichaem. bij den welcken dat vergadert waren vele vromer mannen ende vrouwen. om hectors doet iammerlijcken te bewenen ende te bescreyen. Ende hectors tabernakel dat was van allen siden open. also datmen van allen siden mochte besien. die coninginne hettuba ende pollexina haer scone dochter. want die lagen in groter bedroeffenissen. met iammerlijcken droeuighen ghelate. met veel ander edelen vrouwen voer desen seluen tabernakel. die welcke alle te samen met grote diepe versuchtinge haers herten haer hare toghen wt haren houede. ende si scoorden hare cleder van haren liue. ende dat vel van haren aensichte Ende cortelijcken met corten sinnen Wanneer als achilles dat versach inden seluen tempel. dat die schone suuerlijke pollexina met haren suuerlijcken handen die witter waren dan die snee haer hare wt haren hoofde tooch dat alsoe schoon was als goutdraet Doe wert achilles gheuangen met haere lieften ende minnen. want hij merckede twee sonderlinghe punten an die selue pollexina Als haer edele grote gheboorte Ende haer ouerdragende schoonheit. waer bi dat hi sijn minlijcke gesicht vestichde. op dese selue pollexina met groter begheerlicheyt. ende hij hadde hem seluen alte seer heerlijcken in sijnen ghelate op dat hi haer

[fol. 89r]

also soude behaghen gheliker wijs als die vryers ghewoenlijcken sijn ende van groter begheerlicheyt. so verwandelde hem alle sine verwe die hi in sinen aensichte hadde. ende doe achilles aldus was gheuangen mitter minnen van pollexina. soe en wist hi anders niet wat doen dan hi mit alre naersticheyt stadeliken haer aensach Ende van welken gesichte dat hi in sijnre herten noch swaerlijcker wert ghewont Ende wanneer als die dach totten auont quam. ende die vrouwen haren rouwe lieten ende ghingen thuuswaert vten tempel. soe volghede achilles pollexina mit enen soeten ghesichte. also langhe als hi mochte Ende wanneer als achilles aldus was gebonden mitter lieften ende minnen van polexina soe verwonderde hi hem alte seer van haere groter ouerdraghender schoenheyt. ende hi ghinc weder omme in sijnre tenten ende hi viel mit groter versuchtinge ende bedroeffenisse al sieck. seer ghewont mitter minnen ende lieften van pollexina op sijn bedde wel beuoelende in hem seluen dat die minne van pollexina was een beghin van sijnre siecten. ende met groten heymelijcken claghelijcken woerden sprack achilles in hem seluen aldus Wee mi. want die ghene die nyemant en mach verwinnen noch oec hector die die starcste was bouen allen mannen. dat ic aldus verwonnen ben. ende aldus swaerlijcken ghewont vanden ghesichte van eenre maget Ende want si is een sake van mijnre siecten. soe en mach ic niet ghesont ghemaect werden van eniger medicinen of raet van enighen wijsen meesters. want die ghene die mi alleen mach ghenesen. die en mach tot mijnre minnen niet beweghen wesen noch werden. noch mit suchten noch mit screyen noch mit rijcdom. noch mit mijnre gheboortigher edelheyt Och mit wat raserien mach ic aldus swaerlijken wesen begrepen dat ic die ghene in aldus groter minnen ende lieften hebbe vercoren. daer ic nemmermeer genuechte of vrientscap aen en mach verweruen Ende die welcke dat mi hatet inden gronde haers herten. ende si is mijn dootlicke viant ouermits dat ic ghecomen ben in haren conincrijcke. om te verslaen haren vader. ende haer broeders. Ende sonderlinghe want ic verslaghen hadde den edelen vromen hector haren lieuen seer gheminden broeder Och met wat manieren als die vryers ghewoenlijcken sijn soude icse moghen brenghen tot minen wille ende tot mijnre vrientscappe. sonder twiuel. aldaer toe sijn mi alle weghen voer ghesloten

[fol. 89v]

want ic wel weet dat si mi verre te bouen gaet Inder edelheit In scoonheden. ende in ouervloedigher rijcdommen Och och aen mi seluen en is genen troost. anders dan die bitter doot Ende met desen woerden. so keerde hem achilles totter weech waert. ende hij began al heimeliken ende seer bitterlijcken te suchten ende te screyen Ende hi lach een langhe stont. want hi woude dattet niemanten wiste Ende wanneer als hi oec ouerdacht hadde menigerhande wegen ende listen. hoe dat hi sine begeerten soude moghen volbringen. doe stont hi weder op van sinen bedde. ende hi eyschede water ende hi wiesch doe sijn aensicht. om dattet niement mercken en soude dat hi tranen gescreyt had

¶ Hoe dat achilles ondersochte om te verweruen ende te vercrigen pollexina coninc priamus dochter tot enen gheechten wiue

WAnneer als die dach quam totten auont. ende dat bestant ende vrede noch duyerde. ende achilles die was te bedde gegaen. so bracht hij dien nacht ouer sonder slapen ende sonder enige ruste Ende hi dachte in hem seluen. hoe dat hij heymeliken soude moghen seynden enen goeden warachtighen ghetruwen bode tot hettuba der coninginnen. of si hem woude gheuen pollexina hare dochter tot enen gheechten wiue. hij soude ordineren ende scicken dat alle dat heer van grieken soude van daen varen. ende si en souden die stat van troyen niet meer belegghen. mer si souden weder reisen ende varen inden lande van grieken. sonder enighen last ende scade den troeyanen meer te doen Ende oec mede sonder enighe ander voerwaerden aldaer af te maken Ende wanneer alset des morgens dach gheworden was. soe riep achilles tot hem enen van sinen knechten die welcke dat hem seere ghetruwe was. ende hij openbaerde hem die verburghenheyt sijns herten in heimeliker truwen. ende hi geboot hem dat hi soude reysen al heymelijken tot hettuba der coninginnen van troeyen Ende hi onderwijsede ende onderseide hem. hoe dat hi die bootscappe aen haer doen soude Ende die bode die reysede seer haestelijcken binnen troeyen. ende hi ghinc al heymeliken tot hettuba der coninginnen ende hi verslooch ende vertelde haer seer truweliken van woerde te woerde die bootscappe ende die begeerten van achilles sinen here Die coninginne hettuba Welke dat seer wijs was ende vroet Wanneer als si wel met goeden eerbaren ghelate hadde

[fol. 90r]

verhoert ende verstaen des boden woerden. al was dat sake dat si in haer seluen seer bitterlijcken suchteden. nuchtan so antwoerde si den bode aldus Vrient ghanc weder omme haesteliken tot dinen here ende segghe hem sekerlijcken ende gheloue hem van mijnre weghen. dat ic bereet ben mit blider herten sine begeerten te volbrenghen mer eer ic dat volbrenghe. so isset wel redeliken ende mogheliken dat ic verwerue consente ende goetduncken van coninc priamus minen man ende oec mede van minen sone paris. ende van minen anderen kinderen. van welcken als ic hebbe een antwoerde ontfangen so sulste alhier weder comen opten derden dach alhier na om dan van mi een goede antwoerde te ontfanghen Als die bode hettuba der conincinne woerden hadde ghehoert ende wel verstaen so reysede hi weder haesteliken tot achilles sijn heerscap ende hi brachte hem een antwoerde welcke antwoerde als achilles die verhoerde so wert hi seer verblijt. ende hi settede hem seluen in goeden hopen. ende te vreden Ende wanneer als hettuba die conincinne allene was bi coninc priamus ende bi paris haren soen. soe vertelde si hem beyden achilles woerden die hi haer ontboden hadde bi sinen bode welke woerden als coninck priamus verhoerde. soe sloech hi sijn hoeft neder sonder antwoerde haer te geuen. denckende in hem seluen menigherhande gedachten een grote wijle lanck. ende te laetsten soe rechtede die coninck op sijn hooft. ende hi antwoerde hettuba der conincinnen aldus Och hoe hert ende hoe verdrietelijcken soude hi mi wesen tot enen vrient te ontfanghen. die welcke dat mi alsoe fellen nydighen viant heeft gheweest. ende die mi benomen ende verslaghen heeft dat licht mijnre oghen Ende die mi benomen heuet die ghenuechte mijns leuens minen lieuen soon hector. Ende ouermits welckes doot. die griecken nv wanen ende vermoeden mi ende mijn volck te verslaen. ende mine stat van troeyen te gronde te verderuen ende destrueeren. mer om te scuwen noch swaerre last ende verdriet. die ons al hier naemaels mochten gheschien Ende oec mede om dat ic mijn ander kinder in ghesonden liue mach houden ende ic in minen ouden dagen. sonder meer strijts in vreden mach bliuen onghemoeyt so gheue ic consent tot sijnre begeerten. behoudelijcken dat hi eerst volbrenghen sal dat ghene dat hi ons gheloeft heuet op dat wi met gheenre list noch subtijlheyt en werden bedroghen Ende paris gaf oec lichtelijcken consent In deser manieren

[fol. 90v]

als dat hij eweliken soude behouden helena sijn wijf Ende des derden dages. so seynde achilles weder totter coninginnen hettuba sinen bode om een antwoerde. die welcke wanneer als hi quam al heymeliken bij hettuba. so seide hettuba tot hem. dat si hadde consent van coninc priamus ende van paris haren soon verworuen op dat hi eerst volbrachte dat ghene dat hi haer gelooft hadde. ende waer dat in sijnre machte ende mogentheit dat hi dat cortelijken met abelheit ende suptijlheit soude volbringen Ende met desen woerden nam die bode oerlof aen hettuba der conincinnen. ende hi quam weder tot achilles sinen meester. ende hi bracht hem die antwoerde die hem vander coninginnen hettuba was ghegheuen

¶ Hoe achilles om die liefte ende minne van pollexina riet den griecken dat si weder thuus reysen souden Ende hoe dat coninc agamenon daer tegen was. ende hoe dat die griecken weder omme seynden om hare vitalie

Achilles die aldus swaerlijcken was ghebonden metten bande der lieften ende der minnen van pollexina. wanneer als hij verhoerde. dat hi eerst moeste volbrenghen sine geloftenisse. eer dat hi sine wille ende begheerte mochte vercrigen soe wert hi in hem seluen bedruct met menigherhande sorghe. want hi ouerdachte dat ghene dat hi gelooft ende gheseit hadde. ende dat hi niet en mochte volbrengen. want dat in sijnre machten niet en was want het is der vryeren ghewoonte. wanneer als si bederuen metten brande der minnen. dat si dan om hare begheerten te volbrenghen louen grote ende onmoghelike dinghen Ende achilles die hopede nochtan in hem seluen. want hi vander griecken weghen alsoe seer groote ende vroeme dinghen hadde ghedaen. waer dat sake dat hij den grieken niet meer helpen en woude. dat si dan bij sinen rade ende wille weder omme reysen souden in haeren lande van griecken. waer om dat doe achilles te samen riep om raet ende morgen sprake te hebben. die coninghen ende die princen. ende die ouerste vanden lande van griecken Ende oec mede palamydes Ende wanneer als si alle te samen vergadert waren. soe sprack achilles dese woerde onder hem allen O ghi lieue vryenden alle te samen Coninghen hartoghen. grauen princen. ende grote vorsten. die aldaer eendrachteliken met my draghet den laste ende dat verdriet des strijdes My verwondert. wat dwase stouticheyt sonder enich beraet. ons

[fol. 91r]

alhier toe heuet ghebracht. dat wi alle te samen om eens conincs wijf helena menelaus vrouwe onse rijcken ende landen onse wiue ende onse kinderen achter ghelaten hebben. ende wi sijn alhier ghecomen in desen vreemden lande Ende om welcke vercrighinghe wi ghedaen hebben seer groten ende oueruloedigen coste. ende meninghen swaren arbeyt. ende wi hebben oec veel van onsen edelen luyden inden strijde verloren Nv mercket ende ouerdencket. hoe ontallijcke veel van onsen edelinghen. princen. coninghen. hertoghen grauen. ende grote vorsten. van onsen starcsten ende vroemsten die alhier den bitteren doot gesmaect hebben Ende hoe dat ic oec mede in desen stride mijn bloet seer oueruloedelijcken wt ghestort hebbe. ende noch binnen corten tiden om hectors doot ontfanghen hebbe een alsulcken wonde. dat ic oec anders niet en wiste dan dat ic soude hebben ghestoruen Nv moghen wi mercken ende sien. of dit wijsheyt is dat wi aldus alle te samen om eens wijfs willen tot desen groten verdriete ghecomen sijn. sonder twiuel inden conincrijcken die alhier omme gheleghen sijn. daer sijn noch schoenre edelre vrouwen ghenoech. vanden welcken coninc menelaus wel vercrighen sal. een schoen wijf of twee Ende alle die goede mannen van gryecken om eens wijfs willen aldus te moeyen. want sonder twiuel wi en moghen noch niet lichtelijcken die troyanen verwinnen. want si hebben een starcke grote vaste stat. al vol vromer wel stridender mannen Ende want wi nv verslagen hebben die alre starcste hector. ende vele ander coninghen. princen. grauen. ende grote vorsten van haerren volcke. daer om soe isset nv ghenoech. ende wi moghen wel mit allen loue. ende eeren weder omme reysen tot onsen landen Ende al en moghen wi helena niet weder verweruen. wat leyt ons daer aen. want wi hebben weder bi ons vanden troeyanen exionas coninck priamus suster. die welcke dat alsoe edel ende alsoe machtich is van gheboorten. als helena ende mit desen woerden soe sweech achilles mer coninc thoas. ende die hertoghe van athenen. ende dat meeste deel vanden gryexschen heren die lakeden ende versmaden achilles raet ende si verspraken hem mit seer harde woerden. waer om dat achilles seer toernich ende verwoet wert in hem seluen. ende hi gheboet sinen volcke die daer ghenoemt waren mirmigdones datter nyemant van hem allen also koen en soude wesen dat si den

[fol. 91v]

griecken te hulpe quamen. of dat si stock of swaert teghen den troeyanen namen in haren handen of oprechteden. om teghen hem daer mede te vechten Ende binnen deser tijt soe en hadden die griecken ghene vytalie. waer bi dat doe onder hem allen was groten hongher. waer om die coninc palamydes raet hielt metten anderen coninghen princen ende metten ouersten vanden grieken. ende si werden te samen eens dat si coninc agamenon seynden souden met scepinghen inden conincrijcke van messana om vitalie aldaer te verweruen Ende coninc agamenon die was der heren ghebot onderdanich. ende hi reysede inden lande van messana met veel scepinghen Inden welcken thelaphus coninc ghewerden was. ghelikerwijs als hier voerscreuen is Welcke coninc thelaphus. coninc agamenon ontfinc met groter blijscappen Ende te laetsten doe die scepen met alrehande vitalie wel gheladen waren. soe reysede coninc agamenon weder in dat griexsche heer. daer hi met groter blijscappen wert ontfanghen Ende palamides die welcke dat met goeder sorchuoudicheit voerde sijn regiment. die geboot datmen alle die griexsche scepinghen weder maken souden. om dat si te bet dan souden moghen bruycken ende besighen tot haren oerbaer. wanneer als hem dat van node waer