Historien van Troyen

¶ Dit is dat vierde boec hoe dat die stat van troeyen weder ghetimmert ende ghemaect wert Ende die bescreynghe des meesters der verderffenissen der goeder stat van troeyen

ALs die goede stat van troeyen te gronde was verdoruen Ende laumedon haer coninc iammerliken was geslaghen ende doot gebleuen mit also ontallike veel groter vorsten ridderen ende knechten ende ander veel groter heren doot gheslaghen Ende also veel vrouwen ioncfrouwen ende maechden gescict ende geset sijn totten dwanghe des dienst Ende die edel ioncvrou exionas gheset ende ghedwongen tot hoerdom ende tot groter scanden ende confusen onder coninc thelamons bewaringhe want die vroede ende wise mannen die souden ymmer billix mercken ende sien van hoe groten node dattet den mensche is ende seer nutte dicke ende menichwerf die wrake achter te laten van enen clenen onrecht. want in eenre ghelikenissen des viers datmen seit dat wel comet van een cleyn voncke enen groten brant. Also coemt oec mede van een cleyn wrake somtijts grote onuerwinlike scade Ende al hier aen sullen leren ende merken alle princen. heren. ende grote vorsten. ende alle andere menschen mede Den vreemden menschen niet hindelicken noch scadeliken te wesen die doer haren landen varen ende verkeren ende comen. want cortelijc ouer te seggen so wert die goede edel bequame stat van troyen

[fol. 21v]

al hier om verderft ende te nyete gemaect. Ende laumedon die coninc van troyen die dede sijn eynde seer ontfarmeliken ende deerliken met veel groter heren ende vorsten Ende ghelikerwijs alsmen noch wel horen sal Inden geesten alhier nae bescreuen

¶ Hoe dat priamus coninc laumedons soon na sijns vaders doot dat conincrijck besat. ende vanden namen ende dat ghetal sijnre kinderen

LAumedon coninc. vander stat van troeyen die hadde enen sone die genoemt was priamus gewonnen bi sinen geechten wittachtigen wiue. welcke priamus was seer strenge ende naerstich vroom subtijl ende wijs van rade Dese voernoemde priamus die en was binnen der stat van troeyen niet. doe coninc laumedon sijn vader vanden griecken wert verslagen want hi in langen tiden aldaer te voren met enen groten here gereyst ende getogen was in enen stride tegens sijns vaders vianden Ende op die tijt als die grieken die stat van troeyen wonnen Doe hadde priamus sijn soon belegen een casteel dat sinen vader onghehoersamich was gheworden voer welcken casteel dat priamus lach met wijf ende met kinder. want hi dat wel hopede te winnen ende alhier to so dede hi grote naersticheit Ende dese priamus die hadde een seer edel wijf genomen die geheten was hetuba van welken wiue dat hi hadde vijf sonen ende drie dochteren vanden welken die outste soen was genoemt hector van troeyen ende die was van groter strenheit. ende hy was seer nut ende bequaem totten stride. van welken hector datmen wel veel af soude moghen seggen Die ander sone die was genoemt parijs. den welken dat meester alexander noemt die alre scoenste der iongelingen. ende hem was seer abeliken ende consteliken geleert te scieten metten boge Die derde was geheten dyephebus welke dyephebus was seer vroom ende wijs van rade Die vierde was genoemt helenus. welke helenus seer abel ende wijs was ende oec wael geleert ende gefundeert inden vij. vrien consten Ende die vijfste soen die was gehieten troylus. ende die was seer crachtich vroom ende koen inden strijde ghelikerwijse alsmen noch wel alhier na verclaren sal Ende die outste dochter die was ghenoemt crensa. ende alsmen seit ende scriuet. so was dat eneas wijf Die ander dochter die was geheten cassandra. welke seer suptijl ende wael gheleert vvas inden seuen vrien consten Ende si plach ouermits die clercgye ende conste te seggen toecomende dingen Die derde was genoemt polexina welke bouen maten seer scoon vvas Ende dese selue priamus die had een

[fol. 22r]

ende dertich bastaerden Ende die kinder die hadde hi ghewonnen bi menigerhande wiuen. welke bastaerden alle gader vroem starc ende seer coen waren inden stride

¶ Hoe dat die stat van troyen weder ghetimmert ende ghemaect wort in meerre begripe ende schoenheyt dan si te voren was ghemaect

ALs priamus mit sijn wijf ende mit allen sinen kinderen belegen hadde dat voerscreuen casteel ende dat slot. so is aldaer tot hem ghecomen dat grote veruaerlike gherufte ende die quade fame. als dat coninc laumedon van troeyen sijn vader van den gryecken was seer iammerliken doot geslagen. Ende dat die van gryeken die stat van troyen ghewonnen ende becrachticht hadden. ende dat si die scone stat te gronde verderft hadden ende gedestrueert ende datter ontallike veel heren ende vorsten ridderen ende knechten ende veel ander goeder mannen mit sinen heer vader doot gheslaghen waren Ende dat exionas sijn lieue suster ontuoert was. ende tot dienst ende oneren ghedwongen Ende doe hi dese boetscappe ende mare vernam. doe wort hi bouen allen maten seer bedruct ende bedroeft ende hi wert bitterlijck seer screyende ende wenende ende van groten ongheuoeghe. ende van groter onghenuechten onmachtich Ende hi liet seer haesteliken dat casteel staen dat hi beleghen hadde ende hi reysede mit groter haesticheyt ende naerticheyt te troyen waert an. welcke scone stat van troeyen als hi sach dat si also te gronde verderft was ende doe hi sach die grote ombegripelicke scade ende verderfnisse. doe screide hi ende weende seer droefliken ende bitterliken ende seer ontfermelicken iij dagen lanc. mer te laetsten doen settede hi hem seluen te vreden ende hi heeft vele raets mitten sinen ghehadt. als om die stat van troyen weder te timmeren welcke stat die hi dochte te maken also starc ende vast ende also groet dattet gheen vianden en souden moghen winnen ende oec mede om dat hi sine vianden also soude moghen crencken ende verderuen ende hinderen Ende al hier om sijnre gesocht in verren vreemden landen grote constige meesters die seer abel sijn van hout ende van steen ende oec mede die maken conden wtghehouwen ende ghemaelde beelden ende hi dede die stat van troyen weder op maken in meere scoenheit groetheyt ende starcheit danse ye te voren was Inden name van eenre godinne die ghenoemt was neptinis welke neptinis die heyden seiden dat si is een god des waters Ende hi liet die stat noch weder troeyen noemen also alst te voren ghenoemt was Ende als die grote stat van troyen weder op getimmert was ende gemaect soe wasse drie dachuaerden lanc. ende drie dachuaerden breet Ende men leest

[fol. 22v]

datter nye also sconen groten stede en is geuonden in al aertrijcken voer of na als dese selue stede van troeyen was doe si weder van nyewes op getimmert was Ende si was bouen maten diep inder aerden gefundeert Ende daer werden weder omme gemaect grote sware dicke starcke muyren welke muyren hooch waren cc. cubitus Ende si waren oec seer costeliken ghechiert met wtgehouwen marmersteen. alsoe dat si seer genuechliken waren an te sien Ende al omtrent die mueren niet verre van malcander stonden seer scone hoge toernen Ende dese stat die hadde ses wonderlike scone poerten. van welken poerten die een was genomet dardamdes. die ander tyberea. die derde helyos. die vierde ceras die vijfte troeyana Ende die seste anthonanades Ende een yegelic toern ende poert die waren seer bequameliken ende consteliken gemaect om daer af te vechten ende die stat also te bescermen Ende si waren al omme verchiert met wtgehouwen marmoren beelden. also dat si den vrienden souden genuechlijck wesen Ende den vianden lasteliken ende verdrietelijcken Ende binnen inder stat van troeyen. soe werden gemaect seer veel scoenre plaetsen ende huysinghen die seer costelijcken waren van getymmert Ende die straten die waren seer effen ende scoon ende breet. Ende men wil oec seggen inder waerheit datter gheen ghetymmert noch husinghe en was binnen der seluer stat van troeyen ten was lx cubitus hooch ende si waren alle gader costeliken ende seer lusteliken verchiert met wtgehouwen beelden die ghehouwen waren na menschen ende na menigherhande wonderlijcke beesten Cortelijken daer was te male een soene bequame lucht Ende op beyden siden vanden straten soe waren geset marmoren pilaernen of colummen bedect met stenen bogen also dat die wint ende den regen nyement en mochte scaden noch deren die inder stat van troyen doe gingen of wanderden

MEt corten woerden die hystorie die bescriuet ons voert hoe dat alle die ambachten diemen versieren of dencken mochte die waren doe binnen der stat van troeyen Ende een ygelijc ambacht die was in een sonderlinge straet op hem seluen. want in die een strate daer woonden tymmerluyden In die ander soe woenden metselaers In die derde woonden smede In die iiij. woenden weuers Ende also vast voert Ende midden doer die stat so liep een wenselike ryuier seer claer ende ghenuechliken geheten xantis Ende die riuier die deelde effen die stat in tween gheliken deelen euen groot Ende de-

[fol. 23r]

se ryuier die was die van troeyen seer oerbaerliken ende profitelijcken want daer in so stonden veel water molens die coern maelden Ende dese ryuier die was seer heymeliken mit groten kunsten gheleydet onder die aerde. alsoe dat si die stat stadeliken reynichde Ende na deser ghelikenisse soe ordineerde ende visierde eneas van troeyen binnen der stat van romen een ryuiere ende een lopende water ende is oec genoemt den tyber of tybris Ende inder stat van troeyen so vergaderde coninc priamus alle dat volck dat hi mochte. van heren. van groten vorsten. van ridderen ende knechten. also dat die alle te samen enen groten ontalliken hoop volcs makeden. ende die grote stat was al vol volcs ende wonderlike schoen verchiert mit edelen mannen heren ridderen ende sciltknechten. waer om datmen aldaer daghelics doe plach te hanthieren ende oefenen alle die spele van genuechten diemen dencken ende visieren mocht. want sommighe luden die willen segghen dat aldaer alre eerst gheuonden ende versiert wort dat scaeck spel ende dat werptafel spel ende alle die spele diemen mit taerningen speelt. mer nochtan segghen sommighe luden datse eerst worden gheuonden ende ghemaect in cecilia

¶ Van conincs priamus pallais.

COninc priamus vander stat van troeyen die dede timmeren ende maken een seer groet schoen costelijc pallaes in dat hoechste ende in dat scoenste bequaemste ende ghenoechlijcste van al der ganser stat van troeyen Ende dat pallaes dat was ghehieten Ilion ende het was van bouen tot beneden toe altemalen ront welke pallaes dat doe hoech was vijftich screden behaluen alle die hoecheden der toernen die niet verre van malcander versceyden en waren welke hoechheit dat reykede ende streckede tot in die wolcken toe also datmense seer verre sien mochte om haer hoecheyt. ende groetheit willen Ende dat butenste van desen pallaes ende casteel. dat was witter ende blenckender dan melc of die snee Ende het was seer costeliken verciert ende ghemaect mit menigerhande marmor stenen van menigerhande verwen ende seer costeliken al omme buten ende binnen. ghehouwen mit veel beelden van menschen ende van beesten ende van anderen wilden vreemden dieren. welc bouen maten seer genuechliken was aen te sien Ende al die veinsteren die waren gheordineert ende ghemaect ende ghewrocht van finen blickende cristalle ende des ghelijck so waren oec mede alle die pilaernen ende die capitelen Item midden in desen pallase was een seer alte costeliken sale. die seer hoech was ende seer

[fol. 23v]

breet. welke sale die van buten was gecleet met tafelen van witten marmorstenen seer costeliken Ende van cedrinen ende van libanen houte was dat decsel der salen. vanden welken oec mede dat paueysel was verciert met menigerhanden verwen Ende in dat ouerste der salen soe was gheset priamus coninclike stoel Ende oec mede des conincs tafel die seer costeliken scoon breet ende lanck was ende si was gewracht ende gemaect van alte seer costeliken houte dat genomet was eboris ende ebanus ende was meesterliken ende seer subtijlliken te samen gevoecht ende gemaect Ende aen beyden siden van deser tafelen so waren geordineert seer bequame scone steden voer den genen die aldaer an der tafelen saten ende aten Ende in dat ander eynde van deser sale so was gemaect ende gewracht van seer costeliken houte ende gesteenten die sere costeliken waren een outaer inden name ende inder eren haers ouersten godes die genoemt was iupiter Tot welken iupiter datmen climmen moeste met twintich trappen ende die waren seer subtijlliken ghemaect Item bouen dat outaer daer stont een scoon costelijck beelt ghemaect van finen luyteren goude inder eren iupiters haers afgodes Ende dit voerscreuen beelt was vijftien cubitus lanck Ende het was seer costelijcken verciert met duerbaren preciosen sconen ghesteenten Ende op dat selue beelt hadde coninc priamus seer groot ende goet betruwen dat ouermits der hulpen des beelts dat conincrijc van troeyen ewelijck in sijnre macht ende mogentheyt soude mogen duren ende bliuen