Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Martin Waddell

door Deborah van der Vliet

Martin Waddell is op 10 april 1941 geboren in Belfast, Noord-Ierland. Op zijn vijftiende ging hij van school. Hij werkte een tijdje voor een krant en was korte tijd beroepsvoetballer. Omdat hij graag iets wilde doen waar hij goed in was en veel van verhalen hield, begon hij in 1966 te schrijven. Zijn eerste kinderboek, In a Blue Velvet Dress, schreef hij in 1969, het jaar waarin hij trouwde. Voor zijn eigen gevoel was het meer geslaagd dan de novellen en thrillers voor volwassenen die hij tot dan toe had geschreven.

In 1972 raakte Waddell zwaar gewond bij een bomaanslag van de ira, wat een ‘writers block’ veroorzaakte dat pas in 1978 voorbij was.

Waddell schrijft onder twee namen: Martin Waddell en Catherine Sefton. Onder zijn eigen naam schrijft hij voornamelijk prentenboeken, de enige boeken die in het Nederlands zijn vertaald. De boeken van Catherine Sefton, waaronder een groot aantal spookverhalen, zijn voor oudere kinderen. Zo schreef ‘zij’ voor jongeren ook een trilogie over de politiek van Noord-Ierland.

Voor zijn omvangrijke oeuvre ontving Waddell een groot aantal literaire prijzen. In 1982 was hij ‘runner up’ (nummer twee) voor de Federation of Children's Book Club Award met The Ghost and Bertie Boggin. In 1984 kreeg hij een Carnegie Award nomination voor Island and the Strangers. Starry Night was runner up voor de Guardian Award 1984 en ontving de Other Award 1984. Meest gewaardeerd werd Can't You Sleep, Little Bear? (Welterusten... Kleine Beer) waarvoor hij de Smarties Grand Prize 1988 kreeg, Le Prix des Critiques de

[pagina 2]

Livres pour Enfants (België) en een Vlag en Wimpel. Voor de illustraties ontving Barbara Firth de Kate Greenaway Medal 1988. The Park in the Dark is bekroond met de Kurt Maschler/Emil Award 1989, Rosies Babies met de Best Book for Babies Award 1990, en Let's Go Home, Little Bear (Ga je mee Kleine Beer?) met een Vlag en Wimpel 1992.

Werk

Het leven en de gebeurtenissen in Noord-Ierland hebben een duidelijke invloed gehad op Waddell en zijn manier van schrijven. Verhalen moeten een ‘happy end’ hebben vindt hij, omdat kinderen in het dagelijks leven al te vaak in aanraking komen met dingen die niet goed aflopen. Het vermaken van kinderen is het belangrijkste, meent Waddell, al stopt hij ook wel eens een boodschap in zijn boeken. In de loop van zijn carrière voerde hij zelfs ernstige thema's aan als de kringloop van het leven. In de meeste van zijn verhalen gaat het echter om herkenbare problemen en angsten van peuters en kleuters, zoals de angst voor het donker, jaloezie vanwege het nieuwe broertje of zusje, angst om door de moeder alleen gelaten te worden, en alles ‘zelf willen doen’.

Teksten voor prentenboeken ziet Waddell als een script voor degene die het boek voor gaat lezen. Hij levert het basismateriaal, en de lezer heeft daarin zijn eigen inbreng door de manier waarop hij het boek voor of met het kind leest.

Waddell is actief in de Ulster Arts Council's Young Arts Scheme, een organisatie die het lezen van boeken onder schoolkinderen wil promoten. Zelf gaat hij drie weken per jaar naar scholen om zijn ‘build a story-sessions’ te houden en met klassen verhalen te schrijven. Zo probeert hij kinderen liefde voor het schrijven en lezen van verhalen bij te brengen. Ook komt het regelmatig voor dat hij door het werken met kinderen nieuwe ideeën krijgt voor zijn eigen schrijfwerk.

Welterusten... Kleine Beer

Het meest bekroonde boek Welterusten... Kleine Beer is een typisch Waddell-prentenboek. Aan bod komen de angst voor het donker en de geruststellende aanwezigheid van een volwassene. Een kleine beer moet gaan slapen maar is bang in het donker. De grote beer brengt steeds een grotere lantaarn, maar het blijft te donker. Ten slotte neemt hij kleine beer mee naar buiten om hem de grootste lantaarn te laten zien die er is: de maan. Kleine beer valt in slaap in de armen van grote beer.

Het is een eenvoudig verhaal dat kleine en grote mensen zeer aanspreekt vanwege de intimiteit die het uitstraalt en de geborgenheid. De herhaling - op bijna elke bladzijde wordt hetzelfde gezegd, met een klei-

[pagina 3]

ne variatie - is een opvallend en veel voorkomend aspect in de boeken van Waddell. Natuurlijk dragen ook de tekeningen van Barbara Firth bij aan het succes van dit boek. Met name de tekeningen van de beren en hun grot ademen een warme veilige sfeer.

Er zijn meer Kleine Beer-boeken: Ga je mee, Kleine Beer? en Jij en ik, Kleine Beer. Hoewel Ga je mee, Kleine Beer? ook een Vlag en Wimpel ontving, is het enthousiasme na de verrassing van Welterusten... Kleine Beer iets getemperd.

Poppen Huis

In Poppen Huis, een prentenboek met illustraties van Angela Barrett, stelt Waddell de vergankelijkheid van het leven aan de orde. Dat thema wordt verzacht door het feit dat er steeds opnieuw leven is.

In een huis woont een oude man, die drie poppen maakt die hem gezelschap moeten houden. Hij zet ze voor het raam zodat ze naar buiten kunnen kijken. Als de man op een dag verdwenen is verstomt het huis. Tot er na lange tijd weer mensen komen, een jong gezin, dat het huis helemaal opknapt. Het meisje uit het gezin ziet de verwaarloosde poppen en maakt ze weer mooi. Dan worden ze opnieuw voor het raam gezet, om alles te kunnen zien.

Waardering

De prentenboeken van Waddell worden goed verkocht en ook door de critici alom gewaardeerd vanwege de eenvoud van het verhaal, de goede structuur en de vaak excellente illustraties. ‘Kwaaak! heeft alles wat je van een prentenboek mag verwachten. Schitterende prenten die in hun eenvoud en kleurstelling uitdrukken wat er gebeurt, en een zeer bevredigend verhaal’ (Joke Linders). ‘Het repeteerelement in het verhaal is nadrukkelijk aanwezig. Jonge kinderen zijn hier vaak nogal van gecharmeerd en kunnen hele stukken van het boek tijdens het voorlezen aanvullen’ (Els de Jong-van Gurp over Tobbe Tedje.)

Het boek dat de meeste waardering oogstte is Welterusten... Kleine Beer. Waddell schiep er zulke hoge verwachtingen mee dat elk boek daarna - hoe goed ook - een beetje tegenviel: ‘Aardig en lief is Sam Struinmuis zeker, maar het mist de intimiteit die Kleine Beer zo succesvol

[pagina 4]

maakt’ (Selma Niewold). ‘Een verhaal met een voor peuters en kleuters uitgewogen plot en spanningsboog [-]. Maar het lijkt allemaal zo op elkaar’ (Lieke van Duin over Plons!).

Bibliografie

Keuze uit de niet vertaalde boeken

Ernie's Flying Trousers (1978), The Day it Rained Elephants (1986), Great Gran Gorilla and the Robbers (1988), Judy the Bad Fairy (1989), Grandma's Bill (1990), Little Obie and the Flood (1992), The Big, Big Sea (1994).

Prentenboeken

The Great Green Mouse Disaster (1981): De grote groene muizenramp. Met illustraties van Philippe Dupasquier. Nieuwkoop, Heuff, 1981.

The Tough Princess (1986): De pinnige prinses. Met illustraties van Patrick Benson. Vertaald door Ineke Ris. Antwerpen, Amsterdam, De Vries-Brouwers, 1986.

Can't You Sleep, Little Bear? (1988): Welterusten... Kleine Beer. Met illustraties van Barbara Firth. Vertaald door L.M. Niskos. Rotterdam, Lemniscaat, 1988.

Once There Were Giants (1989): Reuzen. Met illustraties van Penny Dale. Vertaald door Ine Orbons. Hasselt, Clavis, 1989.

The Park in the Dark (1989): Zo laat nog op straat. Met illustraties van Barbara Firth. Vertaald door L.M. Niskos. Rotterdam, Lemniscaat, 1989.

The Hidden House (1990): Poppen Huis. Met illustraties van Angela Barrett. Vertaald door Carolien Metaal. Amsterdam, Zirkoon, 1990.

Rosie's Babies (1990): Rosies baby's. Met illustraties van Penny Dale. Vertaald door Ine Orbons. Hasselt, Clavis, 1990.

Farmer Duck (1991): Kwaaak! Met illustraties van Helen Oxenbury. Vertaald door Ernst van Altena. Haarlem, Gottmer, 1991.

The Happy Hedgehog Band (1991): Het vrolijke egelorkest. Met illustraties van Jill Barton. Vertaald door Jan Riem. Baarn, Bekadidact, 1991.

Let's Go Home, Little Bear (1991): Ga je mee Kleine Beer? Met illustraties van Barbara Firth. Vertaald door L.M. Niskos. Rotterdam, Lemniscaat, 1991.

Squeak-a-lot (1991): Pieper-de-piep. Met illustraties van Virginia Miller. Vertaald door Mia Sorella. Amsterdam, Zirkoon, 1992.

Owl Babies (1992): Uilskuikentjes. Met illustraties van Patrick Benson. Vertaald door Bartho Kriek. Haarlem, Gottmer, 1993.

The Pig in the Pond (1992): Plons! Met illustraties van Jill Barton. Vertaald door L.M. Niskos. Rotterdam, Lemniscaat, 1992.

Sailor Bear (1992): Tobbe Tedje. Met illustraties van Virginia Miller. Vertaald en bewerkt door Mia Sorella. Amsterdam, Zirkoon, 199?.

Sam Vole and His Brothers (1992): Sam Struinmuis. Met illustraties van Barbara Firth. Vertaald door L.M. Niskos. Rotterdam, Lemniscaat, 1992.

Little Mo (1993): Kleine Mo. Met illustraties van Jill Barton. Vertaald door L.M. Niskos. Rotterdam, Lemniscaat, 1993.

When the Teddy Bears Came (1994): Beren voor een baby. Met illustraties van Penny Dale. Vertaald door Myriam Kunnen. Hasselt, Clavis, 1994.

The Great Green Mouse Disaster (herdruk 1995): Hotel op stelten. Met illustraties van Philippe Dupasquier. Tielt, Lannoo, 1996.

John Joe and the Big Hen (1995): Jaapje en de grote kip. Met illustraties van Paul Howard. Vertaald door Ineke Ris. Antwerpen, Rotterdam, De Vries-Brouwers, 1995.

Small Bear Lost (1996): Beertje wil naar huis. Met illustraties van Virginia Austin. Hasselt, Clavis, 1996.

You and Me, Little Bear (1996): Jij en ik, Kleine Beer. Met illustraties van Barbara Firth. Vertaald door L.M. Niskos. Rotterdam, Lemniscaat, 1996.

[pagina 5]

Video

Tetkees zoekt een baby en zes andere prentenboekverfilmingen. Burny Bos, Martin Waddell, Ulco Laponder, Koen Fossey. Naarden, Timboektoe, 1995.

Over Martin Waddell/Catherine Sefton

Documentatie auteurs en illustratoren van jeugdboeken, jaargang 16 (1992), nr. 20. Den Haag, nblc, 1992.

Something about the Author. Detroit, Gale Research Inc., 1995. Vol. 81, blz. 204-210.

Children's Literature Review. Detroit, Gale Research Inc., 1994. Vol. 31, blz. 171-203.

Anne Taylor, Catherine Sefton/Martin Waddell. Swindon, School Library Association, 1993.

Lieke van Duin, Het kwaakt en zwiept en piept en plonst maar raak! In: Trouw, 8-7-1992.

Selma Niewold, Vriendelijke wezentjes met ronde snuitjes. In: de Volkskrant, 19-9-1992.

44 Lexicon jeugdliteratuur
juni 1997