Lexicon van de jeugdliteratuur

S. Rombouts

door Marry Remery

Sigebertus (Godefridus Franciscus) Rombouts werd op 15 januari 1883 in Bergeyk geboren. In 1900 trad hij in bij de fraters van Tilburg. Bij het afleggen van zijn geloften kreeg hij de kloosternaam Sigebertus.

De eerste jaren als kloosterling was Rombouts onderwijzer. Hij behaalde de lagere akten Engels, Frans en Duits en vanaf 1908 was hij leraar aan de kweekschool in Tilburg (later in Goirle). Hij is dit bijna zijn hele leven gebleven.

Vanaf 1917 was Rombouts redactiesecretaris van Ons Eigen Blad, het ‘Tijdschrift voor onderwijzende kloosterlingen’. In 1921 begon hij met de Opvoedkundige Brochurenreeks, waarvan nu nog jaarlijks zes afleveringen bij uitgeverij Zwijsen verschijnen. Door zijn vele publikaties was hij in de eerste helft van deze eeuw in katholieke kringen een dominerende figuur op het gebied van pedagogiek en didactiek.

Hij overleed op 10 december 1962 en werd begraven bij het moederhuis van de fraters van Tilburg.

Werk

Rombouts is vooral bekend geworden als leidinggevend katholiek pedagoog en als een van de voormannen van de ‘actie voor roomse jeugdlectuur’. Daarnaast heeft hij echter ook kinderverhalen en schoolleesboekjes geschreven.

Hij debuteerde in 1905 in De Engelbewaarder, een tijdschrift voor de katholieke jeugd. Tot 1912 leverde hij 24 meestal korte bijdragen, waaronder gedichten, en een vervolgverhaal ‘De Hunnenburcht’, dat in 1912 in boekvorm verscheen.

Voor de serie Klasbibliotheek, die bij het R.K. Jongensweeshuis in Tilburg werd uitgegeven, schreef hij zes lees-

boekjes in het genre van de verhalende informatieve lectuur. In zijn aantekenboekjes, die in het archief van het fraterhuis bewaard zijn gebleven, staan de schetsen van deze verhalen. Daaruit blijkt onder meer dat Jonker Lente, een geromantiseerd vogelleven, gebaseerd is op eigen nauwkeurige waarnemingen in het veld.

In de leesmethode Omhoog, die tussen 1907 en 1910 verscheen onder redactie van J.M. Reynders, publiceerde Rombouts een groot aantal gedichtjes en korte humoristische lesjes. In 1915 maakte hij met enkele andere fraters een letterkundig leerboek voor de middelbare school, Keurlessen, waarvoor hij Engelse en Duitse verhalen vertaalde. De keuze van de fragmenten wijst erop dat Rombouts zeer belezen was.

In de Tweede Wereldoorlog werkte hij aan de samenstelling van De meiboom, een serie leesboekjes voor de lagere school.

De verhaaltjes en versjes van Rombouts zijn vrij eenvoudig en hebben altijd een pedagogisch, ‘belerend’ tintje. Hij publiceerde ze niet alleen onder zijn eigen naam, maar gebruikte ook een aantal pseudoniemen: Godfried, Frits Esser, Bernard van het Loo, Fried van den Berkt en Govert Grazer.

In Ons Eigen Blad verschenen vanaf 1911 ieder jaar opnieuw vele bijdragen van Rombouts over godsdienstige, psychologische, pedagogische en vakdidactische onderwerpen. De bibliografie in het Huldeblijk bij zijn 50-jarig kloosterjubileum omvat 771 boeken, brochures en artikelen van zijn hand.

Door zijn publikaties bereikte hij talrijke onderwijzers, die hij inspireerde om zijn ideeën nader vorm te geven in de katholieke scholen. Hij schreef ook leerboeken voor de kweekschool, zoals Elementaire zielkunde en Leerboek der historische pedagogiek, en een wetenschappelijk handboek op het gebied van de historische pedagogiek (vier delen, 1927-1928).

Opvattingen over jeugdliteratuur

In 1914 publiceerde Rombouts in Ons Eigen Blad een artikel over ‘Het schoolleesboek in dienst der estetiese vorming’. Daarin levert hij onder meer kritiek op het werk van J.W. Gerhard en D. Wouters, die - respectievelijk in 1911 en 1913 - over illustraties in het schoolleesboek geschreven hadden. Zij vertegenwoordigden beiden de uitsproken esthetische richting.

Rombouts schrijft onder meer: ‘Beide schrijvers werpen zich op als bevoegden. Wat nu is het merkwaardige? J.W. Gerhard geeft hoog op van de duitse illustratie-kunst en drukt enige plaatjes af uit de duitse “Fibel”, die hij hogelik prijst en als modellen wenst beschouwd te zien voor hollandse verluchting. D. Wouters laat presies dezelfde plaatjes reproduseren om nederlandse illustrators te tonen

hoe ze 't toch vooral niet moeten doen.’ (Als voorstander van spellingshervorming gebruikte Rombouts de zogenaamde ‘lik-spelling’.)

Besteedt hij in dit artikel veel aandacht aan de esthetische ontwikkeling bij kinderen door spontane vreugde over iets moois, in zijn latere publikaties legt Rombouts de nadruk op andere zaken. In 1924 nam hij het initiatief voor de oprichting van een Keurraad van Roomse Jeugdlectuur. In zijn brochure Wat laat ik m'n kinderen lezen? (1925) formuleert hij onder meer de volgende eisen:

‘1. Het godsdienstig-zedelike is bij een jeugdboek steeds het voornaamste; pas op de tweede plaats komt het esteties of kunstgehalte.

2. Te veroordelen is ieder boek met heidense, anti- of onroomse sfeer. Dus ook het neutrale, al is de strekking overigens goed.’

Net als de meeste niet-katholieke pedagogen wijst hij bovendien kinderboeken af ‘als een of andere hartstocht, b.v. haat, afgunst, gierigheid, eerzucht enz., er sterk in spreekt en later niet door goede leiding of flinkheid van eigen karakter wordt overwonnen’; of ‘als ze verruwend werken door het milieu, door platte of onbehoorlike woorden of uitdrukkingen’.

De boeken die aan deze eisen voldeden, werden voorzien van een stempeltje van de Keurraad. Tot in de jaren zestig mochten in katholieke scholen en internaten alleen boeken gelezen worden die zo'n stempel hadden. Wel werden de eisen geleidelijk aan verzacht.

Regelmatig werd een gids uitgegeven van goedgekeurde kinderboeken, de Rafaëlcatalogus, die voor het eerst in 1925 verscheen; de volgende afleveringen hadden de ondertitel ‘Boeken veroveren de jeugd’. Vanaf 1960 werd de Rafaëlcatalogus niet meer door de Keurraad samengesteld, maar - in opdracht van het Katholiek Lectuurcentrum - door de Stichting Informatiedienst Inzake Lectuur (Idil). In totaal is deze catalogus 18 maal verschenen, voor het laatst in 1969.

Rombouts beperkte zich in zijn activiteiten niet tot het beoordelen van boeken, maar riep de broeders en zusters van andere congregaties ook op tot het schrijven van katholieke leesboeken. In het archief van uitgeverij Zwijsen en het fraterhuis in Tilburg zijn de resultaten hiervan nog te vinden. Boekhandelaren wist hij te bewegen tot inrichting van een hoekje met roomse kinderboeken. Ook stelde hij een reizende tentoonstelling van goede kinderboeken samen.

Het werk van frater Sigebertus Rombouts heeft gedurende 50 jaar grote invloed gehad op het katholieke onderwijs in Nederland. Mede door zijn toedoen is de lees- en leefwereld van de katholieke kinderen lange tijd zeer gesloten en bekrompen gebleven. Met name bij de parochiale jeugdbibliotheken en in de schoolleesboekjes was dit merkbaar.

Uit al zijn publikaties blijkt overigens dat Rombouts in zijn stille kloosterkamer de ontwikkelingen in zijn tijd goed bijhield. Met zijn vlotte, krachtige pen wist hij vele katholieken van zijn idealen te overtuigen. Een pionier van het rijke roomse leven, een afgesloten tijdperk.

Bibliografie

4 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1984