|
| |
| |
| |
Hans Petermeijer
door Karen Ghonem-Woets
Hans Petermeijer is geboren op 10 september 1954 in Tilburg. Daar doorliep hij ook de hbs en de Pedagogische Academie. Van 1975 tot 1988 was hij leerkracht in het basisonderwijs. In 1986 behaalde hij een eerstegraads bevoegdheid in geschiedenis en maatschappijleer. Vanaf 1988 doceerde hij die vakken op een Hilversumse middelbare school. Tussen 1991 en 1993 was hij redacteur zaakvakken bij Uitgeverij Zwijsen. Daarnaast gaf hij cursussen Fondsredactie Uitgeverij aan de Hogeschool Gelderland.
In 1992 debuteerde Petermeijer met De vlucht van de valk als auteur van kinderboeken. Hij schreef ook artikelen over de geschiedenis van de jeugdliteratuur en was co-auteur van onder meer de aardrijkskundemethode Land in zicht (1997) en de methode voor natuuronderwijs en techniek Leefwereld (1999).
| |
Werk
Hans Petermeijer schrijft hoofdzakelijk voor kinderen in de basisschoolleeftijd. In zijn verhalen beleven de hoofdpersonages een avontuur of raken betrokken bij een spannende gebeurtenis. Dat geldt zowel voor de historische verhalen als voor de verhalen die in het heden zijn gesitueerd. Het accent in het oeuvre van Petermeijer ligt op historische verhalen. De meeste spelen in de Middeleeuwen. In De vlucht van de valk (1992) gaan twee broers op zoek naar een valk die verdwenen is tijdens een valkenjacht. Bij toeval komen ze erachter dat hun kasteel doelwit wordt van een vijandelijke aanval. Ook in de detectiveachtige verhalen De bende van de Draak (1997) en De Zwarte Ridder (1998) vormt een kasteel het decor. Het eerste verhaal gaat over een groep schurken die
| |
| |
hun slag willen slaan tijdens de viering van het feest van Sint Joris. Dankzij de jonge, oplettende knecht Cederic wordt de bende ontmaskerd. In het andere verhaal wint de Zwarte Ridder bij een toernooi de gouden beker van het Heilige Land. Na afloop blijkt dat hij gewonnen heeft door zijn tegenstander te vergiftigen. Het koksmaatje Halewijn was daar getuige van. In Complot in de kathedraal (2003) raken de broers Pier en Mart verzeild in een conflict tussen twee elkaar beconcurrerende bouwmeesters. Petermeijer laat door de ogen van de jongens zien hoe er in die tijd gegeten, gehandeld, gebouwd en recht gesproken werd. In Raven in de lucht (2004) maakt de lezer van dichtbij de Guldensporenslag mee door zich te verplaatsen in Mat, een jongen die zich na allerlei omzwervingen aansluit bij het Vlaamse leger, dat op 11 juli 1302 de Fransen verslaat.
In het tijdperk van de ontdekkingsreizen - midden vijftiende tot einde zeventiende eeuw - spelen verhalen als Gestrand op de goudkust (1999) en Storm op de IJszee (2002). Het eerste verhaal gaat over de slavenhandel. Joost en Willem raken bevriend met een jonge slaaf, die zij helpen ontsnappen. Daarmee gaan ze in tegen de opvattingen van die tijd, volgens welke ‘zwarten’ eigenlijk geen mensen waren, en zeker geen wezens met wie je bevriend kon raken. Tijddan wel cultuur- of religiegebonden opvattingen spelen ook een rol in De dansende beer (1994), dat gesitueerd is in het zestiende-eeuwse Turkije. Rond een spannend verhaal over de verdwijning van een van de huwelijksgeschenken van de Turkse sultan Soliman stelt Petermeijer kwesties als slavernij en de relatie islam-christendom aan de orde.
In Sporen in de sneeuw (2000), Big vermist (2003) en Vleugels boven de Regte Hei (2005) vormt de Tweede Wereldoorlog de achtergrond voor spannende verhalen. Big vermist heeft ook een psychologische dimensie. Leentje kan niet goed wennen aan het leven op de boerderij van haar oom en tante, waar ze met haar ouders verblijft nadat hun dorp is geëvacueerd door de Duitsers. Ze krijgt afleiding als oom haar vraagt om voor een zeug en haar biggetjes te zorgen, die hij heeft verstopt in het bos. Er zijn meer geheimen. Leentje ontdekt dat een ‘nichtje’ dat komt logeren een joods meisje is dat heeft moeten onderduiken.
Historisch-informatief van aard zijn twee boeken voor de serie ‘Weetjes voor beginnende lezers’. In Hoe deden ze dat toen? (1996) belicht Petermeijer in kort bestek acht perioden uit de geschiedenis. Zoethout voor een cent (1997) behandelt het dagelijks leven omstreeks 1900. In het verlengde van zijn interesse voor geschiedenis bewerkte Petermeijer ook volksverhalen en andere vertellingen uit de orale cultuur. Voorbeelden
| |
| |
Illustratie van Hanneke Kools uit Als de vos de passie preekt
hiervan zijn Verhalen uit duizend-en-één-nacht (2000), Tijl Uilenspiegel (2001) en een hervertelling van het beroemde verhaal over Reinaart de vos in Als de vos de passie preekt (2002).
De eigentijdse verhalen van Petermeijer sluiten door de herkenbare setting van school of thuis en het gebruik van motieven als vriendschap en verliefdheid aan bij de leefomgeving en eigen ervaringen van kinderen. Gestrand op Riemersplaat (2001) is een hedendaagse robinsonade. Vier tieners maken met hun eigenhandig opgeknapte zeilboot een tocht op de Waddenzee. Tijdens een zware storm breekt de mast af en de kinderen spoelen aan op een klein eiland. Dankzij hun kennis en doorzettingsvermogen slagen zij er in te overleven. Achter in het boek zijn ruim vijfentwintig pagina's gewijd aan informatie over hoe je je moet redden op een onbewoond eiland.
In een aantal eigentijdse verhalen speelt soms de historie of het volksverhaal een bijrol. In Potvis op het strand! (2002) bijvoorbeeld horen Kristien en Kim tijdens een vakantie op Ameland een verhaal over de heks van Oerd en haar zoon Sjoerd Rixt. Toevallig zijn de meisjes op de boot een jongen tegengekomen die Sjoerd Rixt heet en op het eiland woont. Het mysterie wordt nog groter als ze ontdekken dat er een potvis is aangespoeld en dat Sjoerd en zijn vriend iets te maken hebben met de ontvreemding van de kaak van het beest.
| |
Gestrand op de goudkust
Joost en Willem bevinden zich aan boord van een schip dat een Nederlands fort in Afrika gaat bevoorraden. Daar komen ze erachter dat het ruim op de terugweg gevuld zal zijn met slaven. Eén van die slaven valt hen in het bij- | |
| |
zonder op, een jongen van hun eigen leeftijd. Als het schip kort na vertrek terechtkomt in een zware storm, vergaat het. De jongens spoelen aan op de kust waar ook de jonge slaaf is terechtgekomen. Hij helpt hen te overleven en de weg naar het fort te vinden. Omdat het de jongens tegen de borst stuit dat hun vriend een tweede keer zal worden ingeladen en een toekomst in gevangenschap ver weg van zijn geboortegrond tegemoet moet zien, besluiten ze hem te helpen ontsnappen.
| |
Waardering
Over het algemeen prijst men de eenvoudige wijze waarop Petermeijer een spannend verhaal weet te vertellen. Volgens Herman Kakebeeke bewijst hij met Potvis op het strand! dat je ‘ook zonder opgefokte helden en uitzonderlijke situaties’ een verhaal kunt schrijven ‘met spanning, een vleugje romantiek en eilandgevoel’ (Leesidee jeugdliteratuur). Machteld Verhelst vindt de gewone setting in Gestrand op Riemersplaat origineel: ‘Geen exotisch eiland met wilde dieren, maar gewoon een plek dicht bij huis’. En hoewel het verhaal geen thriller is en een voorspelbare goede afloop heeft, vindt Verhelst het een ‘goed geschreven, boeiend boek’ (Leesidee jeugdliteratuur).
Ook het informatieve, educatieve aspect van de verhalen van Petermeijer wordt gewaardeerd. Anita Wuestenberg typeert Big vermist als ‘een knap geschreven verhaal waarin op een eenvoudige, maar correcte wijze informatie verwerkt wordt over de jodenvervolging en over het onderduiken’ (Leesidee jeugdliteratuur). Als de vos de passie preekt is volgens Herman De Graef ook goed in de klas bruikbaar ‘omdat het middeleeuwse dierenverhaal hier toegankelijk gemaakt wordt voor wie niet wijs raakt uit de taal, de spelling en de verzen van die tijd’. De tegemoetkoming aan de hedendaagse lezer betekent overigens niet dat Petermeijer Reinaart heeft neergezet als de ‘sympathieke deugniet’ die hij vaak wordt in bewerkingen voor de jeugd: ‘In zijn “hervertelling” roept Hans Petermeijer getrouw het imago op dat de vos in de Middeleeuwen bezat: een verderfelijk dier dat onvoorstelbaar gemeen en bedrieglijk is, een symbool van de duivel en van het kwaad’ (Leesidee jeugdliteratuur).
| |
Bibliografie
Jeugdboeken
|
| De vlucht van de valk. Met illustraties van Erik Bosch. Tilburg, Zwijsen, 1992. (Eiland) |
| Het geheim van de piramide. Met illustraties van Gerard Vroon. Tilburg, Zwijsen, 1993. (Zoeklicht) |
| De dansende beer. Met illustraties van Jan de Backer. Tilburg, Zwijsen, 1994. (Zoeklicht) |
| Dreiging in het moeras. Met illustraties van Julian Webber. Tilburg, Zwijsen, 1995. (Zoeklicht) |
| |
| |
| De jacht op de eenhoorn. Met illustraties van Ann de Bode. Utrecht, Bekadidact / Lier, Van In, 1995. (Leestoneel) |
| Verliefd, wat een gedoe! Met illustraties van André Soillie. Tilburg, Zwijsen, 1996. (Zoeklicht) |
| Hoe deden ze dat toen? Met illustraties van Camila Fialkowski. Tilburg, Zwijsen, 1996. (Weetjes voor beginnende lezers) |
| Ziek zijn. Met illustraties van Klaas Verplancke. Tilburg, Zwijsen, 1996. (Kijk nou) |
| Wie krijgt de hoofdrol? Met illustraties van Helen van Vliet. Tilburg, Zwijsen, 1997. (Zoeklicht) |
| Zoethout voor een cent. Met illustraties van René Pullens. Tilburg, Zwijsen, 1997. (Weetjes voor beginnende lezers) |
| De bende van de Draak. Met illustraties van Frank ter Horst. Tilburg, Zwijsen, 1997. (Bolleboos) |
| Klaar voor de start. Met illustraties van Helen van Vliet. Tilburg, Zwijsen, 1998. (Zoeklicht) |
| De Zwarte Ridder. Met illustraties van Frank ter Horst. Tilburg, Zwijsen, 1998. (Bolleboos Plus) |
| Gestrand op de goudkust. Met illustraties van Gerard Vroon. Tilburg, Zwijsen, 1999. (Zoeklicht) |
| Koning Arthur en de ridders van de Ronde Tafel. Tilburg, Zwijsen, 1999. (Wachtwoord) |
| De nacht dat het water kwam. Met illustraties van Juliette de Wit. Tilburg, Zwijsen, 1999. (Leesleeuw) |
| Het verloren zwaard. Met illustraties van Mark Janssen. Tilburg, Zwijsen, 2000. (Zoeklicht) |
| Verhalen uit Duizend-en-één-nacht. Tilburg, Zwijsen, 2000. (Wachtwoord) |
| Komt dat zien!! Met illustraties van Juliette de Wit. Tilburg, Zwijsen, 2000. (Leesleeuw) |
| Sporen in de sneeuw. Met illustraties van Juliette de Wit. Tilburg, Zwijsen, 2000. (Leesleeuw) |
| Draken op internet. Tilburg, Zwijsen, 2001. (Zoeklicht) |
| Tijl Uilenspiegel. Tilburg, Zwijsen, 2001. (Wachtwoord) |
| Gestrand op Riemersplaat. Overleven op een onbewoond eiland. Tilburg, Zwijsen, 2001. (Ontdek) |
| Hanneke Zwartegat. Volksverhalen over heksen en heksenmeesters. Rijswijk, Elmar, 2002. (Vertelsels van de Lage Landen) |
| Als de vos de passie preekt. De avonturen van Reinaard de vos. Een hervertelling. Met illustraties van Hanneke Kools. Rijswijk, Elmar, 2002. |
| Storm op de IJszee. Tilburg, Zwijsen, 2002. (Zoeklicht) |
| Potvis op het strand! Met illustraties van Mark Janssen. Tilburg, Zwijsen, 2002. (Zoeklicht) |
| Dansen op een koord. Met illustraties van Juliette de Wit. Tilburg, Zwijsen, 2002. (Leesleeuw) |
| Big vermist. Met illustraties van Mark Janssen. Tilburg, Zwijsen, 2003. (Zoeklicht) |
| Complot in de kathedraal. Met illustraties van Mark Janssen. Tilburg, Zwijsen, 2004. (Toen... in de tijd van) |
| Raven in de lucht. Met illustraties van René Pullens. Tilburg, Zwijsen, 2004. (Zoeklicht) |
| De zoon van grote Mark. Met illustraties van Juliette de Wit. Tilburg, Zwijsen, 2004. (Leesleeuw) |
| Ruzie in het zwembad. Met illustraties van Helen van Vliet. Tilburg, Zwijsen, 2005. (Bikkels) |
| Vleugels boven de Regte Hei. Met illustraties van Joyce van Oorschot. Tilburg, Zwijsen, 2005. (Wachtwoord) |
Over Hans Petermeijer
|
| Anita Wuestenberg, [over Draken op internet]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 6 (2001), nr. 8, blz. 368. |
| Macheld Verhelst, [over Gestrand op Riemersplaat]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 7 (2002), nr. 3, blz. 108. |
| Herman Kakebeeke, [over Potvis op het strand!]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 7 (2002), nr. 6, blz. 253. |
| Herman De Graef, [over Als de vos de passie preekt]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 7 (2002), nr. 8, blz. 334. |
| |
| |
| Anita Wuestenberg, [over Big vermist]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 8 (2003), nr. 8, blz. 355. jaargang 7 (2002), nr. 8, blz. 334. |
| Shirley Haasnoot, De historische kinderboeken van 2002/2003. In: Historisch Nieuwsblad, 2003, nr. 7. |
Website
|
| www.schrijversvanderondetafel.nl |
71 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2006
|
|
Auteursrechtelijk beschermd