Lexicon van de jeugdliteratuur

Phyllis Reynolds Naylor

door Jet Marchau

Phyllis Reynolds Naylor is op 4 januari 1933 geboren in Anderson, Indiana (Verenigde Staten). Haar vader was handelsreiziger en het gezin verhuisde vaak. Echt thuis voelde ze zich bij haar grootouders in Iowa en Maryland, waar ze vele vakanties doorbracht. Hoewel het gezin het niet makkelijk had, waren de kinderen ook in volle crisistijd met boeken omringd. Hun ouders lazen voor uit de Bijbel, de sprookjes van Grimm, Alice in Wonderland en de boeken van Mark Twain. Phyllis' favoriete boek was Huckleberry Finn.

Toen ze zestien was, verscheen haar eerste verhaal in een kerkblad. Door te schrijven kon ze haar studie klinische psychologie bekostigen en voorzien in de medische zorgen van haar echtgenoot, die na vijf jaar huwelijk tekenen van schizofrenie begon te vertonen. Na het behalen van haar kandidaatsdiploma koos ze definitief voor een schrijversloopbaan. Ze scheidde van haar eerste man en trouwde in 1960 met Rex Naylor, met wie ze twee zonen heeft. Ze werkte als medisch secretaresse, leraar, uitgever en klinisch psychologe.

In 1965 verscheen haar eerste boek, The Galloping Goat and Other Stories. Sindsdien schreef ze op z'n minst 125 boeken - realistische romans maar ook heksenverhalen, sciencefiction, fantasy, non-fictie, prentenboeken en zo'n tweeduizend artikelen en verhalen voor kinderen en volwassenen. Ze publiceerde ook onder de namen P.R. Tedesco, Dean Reynolds en Deanne Reynolds. Talrijke bekroningen en eervolle vermeldingen vielen haar ten deel, waaronder in 1992 de Newberry Award voor Shiloh (Een hond voor jezelf).

Werk

In haar kinderboeken huldigt Phyllis Reynolds Naylor de waarden die ze van haar diep gelovige ouders meekreeg: eerlijkheid en vriendelijkheid. Dankzij een scherp observatievermogen kan ze zich intens in het gedrag van jongeren inleven. Daardoor zijn haar personages realistisch en geloofwaardig. Emoties en gevoelens put ze uit eigen ervaringen, want die veranderen volgens haar niet fundamenteel wanneer iemand ouder wordt. Voor kinderen schreef ze populaire series over de rivaliteit tussen de Hartfordjongens en de Malloymeisjes en over Alice en haar vrienden die opgroeien van kind tot puber. In haar romans voor jongeren staat de mentale strijd in het groeiproces voorop.

De Shilohtrilogie, waarvan de eerste twee delen zijn verfilmd, is gebouwd rond Marty en zijn hond Shiloh, vernoemd naar Marty's woonplaats in West-Virginia. In Een hond voor jezelf redt Marty de hond uit de handen van zijn gemene baas Judd Travers. In Vogelvrij keert het dorp zich volledig tegen Judd wanneer die in een dronken bui een ongeval krijgt. Maar Marty's ouders willen hun buurman een tweede kans geven. Dat wordt duidelijk in Gered!, waarin ze de valse beschuldigingen van de dorpsbewoners ontzenuwen. Marty probeert te leven volgens de waarden van zijn ouders, maar in de relatie met zijn vaak onmogelijke zusje Dara Lynn merkt hij hoe moeilijk dit is.

In de psychologische thriller Hoogtevrees leidt de harde confrontatie tussen twee broers tot de geestelijke groei van beiden. De twaalfjarige Rik moet proberen zijn persoonlijke angsten en zijn woede tegenover zijn broer onder controle te krijgen. Hij komt tot het inzicht dat hij zelf, en niet zijn broer of vader, de oorzaak van zijn woede en angsten is.

Ook in IJs speelt een puber met emotionele problemen de hoofdrol. Na het plotse vertrek van haar vader hult de dertienjarige Chris zich in een ijzig stilzwijgen. Dit verziekt de relatie met haar moeder, die haar ten

einde raad voor een jaar naar oma op het platteland stuurt. In Chris' hoofd woedt een turbulente strijd. Korte berichtjes aan haar moeder strijden er met flarden herinnering aan haar vader. De vriendschap met de jongen Thad, door wie ze voor het eerst een echte familie leert kennen, en haar liefde voor de kleuter Julie slaan barsten in haar ijscocon. De fictieve berichtjes aan haar moeder worden korte briefjes in een rijpere toon en de kinderlijke schuldgevoelens maken plaats voor zelfvertrouwen. Zoals Rik in Hoogtevrees toont Chris dat ze lef heeft en dat ze haar vader waard is. Een bijkomend detective-element - oma wordt misleid door een valse evangelist - zorgt voor een extra spanningsboog en voor een nieuwe fase in Chris' groeiproces.

In Weg uit Canara is de populaire en sportieve adolescent Josh na de dood van zijn moeder op weg van Boston naar zijn tante in Dallas, Texas. Hij strandt in een afgelegen bergdorpje in de Appalachen waar de Melungeons wonen. Wat kleding en cultuur betreft lijken zij nog in de zestiende eeuw te leven. Josh sluit vriendschap met het meisje Mavis en gaat de confrontatie aan met de ouderen van de gemeenschap, de jonge leider Padro en de jongen Kasper. Josh, die letterlijk en figuurlijk de weg kwijt was, wordt in Canara, dat midden in de natuur ligt, gedwongen terug te gaan in de tijd en naar de essentie van zijn bestaan. Pas dan kan hij ontsnappen uit het dorp en uit zijn egoïstische ik.

Voor Phyllis Reynolds Naylor is schrijven een levensdrang. Ze wordt, zegt ze, zo met ideeën en personages overstelpt dat ze met verschillende romans tegelijkertijd bezig moet zijn. Met haar boeken wil ze lezers tot grotere verdraagzaamheid aanzetten.

Hoogtevrees

Rik en zijn broer Jeroen, respectievelijk 12 en 13 jaar oud, kamperen met hun ouders, twee onderzoekers, in de Rocky Mountains. De jongens willen enkele vaardigheidsinsignes halen om hun scoutsopleiding te voltooien. De stoere, zelfverzekerde Jeroen oefent zich in de bergen in oriëntatielopen. Rik observeert liever fluithazen, eekhoorns en marters. In de stille uren denkt Rik na over de moeilijke relatie met zijn broer. Hij toetst zijn emoties aan die van zijn moeder. De moeilijke verhouding die zij had met haar broer leidde uiteindelijk tot een breuk.

De hatelijkheden tussen Rik en Jeroen escaleren wanneer de broers enkele dagen met z'n tweeën achterblijven in het kamp. Jeroen trekt de bergen in. Dezelfde dag verschijnt een poema rond het kamp. Riks woede maakt plaats voor angst - voor de poema, voor zijn ouders die wegblijven, voor Jeroen die niet terugkomt én voor de Angstplek, een smalle richel boven het ravijn waar hij telkens weer in paniek raakt. Rik weet dat hij

over die richel heen moet om zijn broer te zoeken. Uiteindelijk slaagt hij er in zijn stuurloze angsten stuk voor stuk te ontleden en te controleren. Dat brengt hem tot meer inzicht in zichzelf en in zijn relatie met Jeroen.

Waardering

In de Verenigde Staten is Phyllis Reynolds Naylor populair bij de jeugd vanwege haar grote inlevingsvermogen. De Carol Hurst's Children's Literature Site stipt op haar website de gevarieerde thema's aan. Rebelse pubers leren het verschil tussen goed en kwaad uit de confrontatie met scheiding, dood, angst en de fouten van volwassenen. Expliciete zedenlessen laat Reynolds Naylor achterwege. Zowel in de lichtvoetige en grappige Alice-verhalen als in de ernstiger psychologische adolescentenromans evolueren de karakters op overtuigende wijze. Luc Lannoy prijst de empathie in Een hond voor jezelf, maar vraagt zich af of Vlaamse kinderen zich kunnen inleven in de godvrezende opvoeding van Marty. Van de vertaalde adolescentenromans scoren Hoogtevrees en IJs het best volgens Leesidee Jeugdliteratuur. Het zijn gelaagde, goed gestructureerde en raak verwoorde verhalen met een rijke thematiek. In Weg uit Canara is de omkadering van Josh' innerlijke zoektocht wat vergezocht. Zijn inzicht dat de geschiedenis van het dorp en zijn eigen, persoonlijke geschiedenis elkaar weerspiegelen, vindt Ed Franck te haastig uitgewerkt (Standaard der Letteren). Toch laat hij zich bekoren door de vaardig opgebouwde geheimzinnigheid en de stevige plot.

Bibliografie

73 Lexicon jeugdliteratuur
februari 2007