Lexicon van de jeugdliteratuur

Annie Moerkercken van der Meulen

door Nel Teeuwen-Opheij

Annie Moerkercken van der Meulen werd geboren op 15 januari 1913 te Zoetermeer. Na de hbs en haar opleiding als bibliotheekassistente werd ze in 1936 aangesteld als assistente in de Nutskinderleeszaal te Amsterdam bij Louise Boerlage. Na een paar maanden kreeg ze haar ontslag bij gebrek aan geld. Ze vertrok voor een paar maanden naar Engeland, waar ze Londense jeugdbibliotheken bezocht. Na terugkomst in Nederland kreeg ze een baan bij de Openbare Bibliotheek in Enschede als assistente in algemene dienst. Hier kreeg ze haar eerste contacten met scholen en maakte ze een voorzichtige start met het geven van voorlichting over jeugdboeken.

Op uitnodiging van Annie Gebhard, directrice van de Openbare Leeszaal en Bibliotheek van Amsterdam, ging ze terug naar Amsterdam. Ze zou daar gedurende negen jaar blijven werken in verschillende functies op filialen en op de Centrale Bibliotheek. Ten slotte werd ze hoofd van een nieuw filiaal in de Surinamestraat. Ze zette hier haar contacten met de scholen voort.

In 1947 werd ze directrice van de Openbare Bibliotheek van Djakarta. Het rayon Djakarta strekte zich tweehonderd kilometer oost- en zuidwaarts uit. De boeken werden voor de hele archipel centraal in Nederland besteld door de Centrale Boekerij Indonesië.

In 1951 keerde ze terug naar Nederland, waar ze op verzoek ging werken bij de Openbare Bibliotheek in Den Haag. Ze hield zich daar vooral bezig met de wisselbibliotheken. Haar deelname aan het Congres Boek en Jeugd (1951) mondde uit in een leidinggevende functie bij Bureau Boek en Jeugd. Ze heeft van deze dienst de leiding gehad tot haar pensioen in 1978.

Werk

Moerkercken van der Meulen is van grote betekenis geweest voor de opbouw van het jeugdbibliotheekwerk en voor de promotie van het goede jeugdboek. Zo heeft zij als eerste de Dienst Boek en Jeugd, toen nog Bureau Boek en Jeugd geheten, gestalte gegeven. Het Bureau Boek en Jeugd was een zelfstandig bureau, maar werd bij de oprichting in 1952 ondergebracht bij de Centrale Vereniging voor Openbare Bibliotheken. Annie Moerkercken van der Meulen kreeg de leiding van dit Bu-

reau. Het idee voor een dergelijk Bureau was ontstaan op het Congres Boek en Jeugd (2 en 3 november 1951) binnen het Centrum voor Jeugd en Lectuur, waarin verschillende organisaties participeerden, zoals de Onderwijsverenigingen, de jeugdbeweging, de Centrale Vereniging voor Openbare Bibliotheken, maar ook enkele jeugdbibliothecarissen en de pnb, de voorloper van de cpnb.

In 1972 werd Bureau Boek en Jeugd ondergebracht bij het nblc, dat de taak van de Centrale Vereniging overneemt, maar het behield zijn zelfstandigheid. In 1976 werd de verzorging van catalogusmateriaal en aanschafinformaties overgedragen aan een andere nblc-dienst, waardoor de Dienst Boek en Jeugd zich meer kon toeleggen op haar documentatie- en informatietaak. Per 1 oktober 1993 is de structuur van het nblc weer drastisch veranderd. De Dienst is verdeeld in een stichting en een vereniging. Binnen de stichting vallen zaken als: boekinformatie, leesbevordering en projecten. De bibliotheek is een onderdeel van de vereniging. De afdeling Boek en Jeugd valt hieronder met als onderverdeling: 1. Documentatie en bibliotheek; 2. vakbibliotheek (over bibliotheekwerk).

Een van de eerste taken die Annie Moerkercken als directrice van Bureau Boek en Jeugd op zich nam, was het mede organiseren van een nieuwe opleiding tot jeugdbibliothecaris. Vakken als kinderpsychologie en pedagogie namen naast boekenkennis en boekbeoordelen een belangrijke plaats in. Dit stuitte op nogal wat problemen bij de Centrale Vereniging vanwege de verschillende levensbeschouwingen. Annie Moerkercken heeft zich daarin strijdbaar opgesteld en kwalitatief goede docenten aangetrokken. Zelf zegt ze over de opleiding: ‘Met de opleiding heb ik zowel Bureau Boek en Jeugd als het jeugdbibliotheekwerk kunnen laten groeien. Als ik zag dat er in de bibliotheken bepaalde facetten ontbraken, probeerde ik hiervoor belangstelling te kweken in de opleiding om dit zodoende uit te dragen naar de praktijk.’ (Pioniers van het jeugdbibliotheekwerk, blz. 65)

Ze richtte negen boekbesprekingskernen op in het land, waarin jeugdbibliothecarissen eenmaal per maand bij elkaar kwamen om boeken, maar ook hun werkproblemen, te bespreken. De verslagen van die bijeenkomsten resulteerden in de oprichting van een recensiedienst, eerst in stencilvorm, later op kaarten.

Ze was verder de initiatiefneemster en mede-oprichtster van de Children's section van de International Federation of Library Association en mede-oprichtster van de National Section of the International Board on Books for Young People. Door samenwerking met instituten voor Studie en Onderzoek Jeugdliteratuur in Stockholm, Washington, Mün-

chen, Berlijn en Parijs werd de rol van Nederland internationaal bevorderd.

Ze heeft enorm veel publikaties in diverse tijdschriften en studieboeken binnen en buiten de bibliotheekwereld, nationaal en internationaal, op haar naam staan. Uit deze publikaties blijkt haar grote betrokkenheid en drang om de jeugdliteratuur tot bloei te brengen en bekendheid te geven. Haar opvattingen over jeugdliteratuur zijn vooral gestoeld op kinderpsychologische en pedagogische maatstaven. In haar methode ‘Bespreken van verhalende lectuur’ (De wereld van het kinderboek, 1982) gaat ze uit van de methode van Louise Boerlage, die naast bibliothecaresse ook psychologe was. De essentie van deze methode is dat de beoordeler een overzicht krijgt van alle elementen van het boek die de lezer kunnen aanspreken, zoals emoties en kennisoverdracht - onafhankelijk van maatschappijopvattingen, godsdienst, politiek of traditie.

Naast het redactionele werk voor tijdschriften en studieboeken heeft ze ook meegewerkt aan het samenstellen van twee bundels verhalen en versjes voor kinderen: Duveltjes uit een doosje (1973) en Het verhalenfeest (1975).

In januari 1978 nam Annie Moerkercken van der Meulen vanwege haar pensionering afscheid van de Dienst Bureau Boek en Jeugd. Ze heeft daar ruim vijfentwintig jaar de leiding gevoerd.

Bibliografie

35 Lexicon jeugdliteratuur
juni 1994