Drie kinderen ontfermen zich over drie baby-kauwen, als vader en moeder kauw door een paar jongens met een buks zijn doodgeschoten. De titel is hierdoor meerduidig: kauwen zijn zwarte vogels en ze zijn in dit geval in de rouw.
De kinderen die zorg dragen voor die ouderloze vogels is het eerste thema. Ze trotseren allerlei moeilijkheden en krijgen hulp van de oudere buurvrouw Basje. Het tweede thema, door Meeuwissen belangrijk genoemd, is de levenslust van kinderen, die niet onderdrukt mag worden. In Vogels in het zwart gebeurt dat wel, vooral door de nogal boosaardige opa van de drie kinderen. Na de dood van hun vader zijn ze met moeder bij hun opa en oma gaan wonen. Oma is erg lief, maar opa is een echte patriarch. Hij is streng en meedogenloos. Meeuwissen heeft hem zo geschilderd, omdat hij vond dat volwassenen te veel hun wil aan kinderen opleggen.
De stad Alkmaar, waar Meeuwissen werkte, is op diverse plaatsen in het boek goed herkenbaar.
De uitgeverij vermeldde in de flaptekst dat ‘fietsendiefstal’ het onderwerp was van Het eerste meisje. In werkelijkheid gaat het in deze jeugdroman over liefde en dood. De verhouding tussen de zestienjarige Eva en een tien jaar oudere student, en die van fietsendief Harry met een veel oudere buurvrouw, zijn het belangrijkst. Liefde en dood keren steeds terug. Liefde op afstand van fietsendief Harry voor de onbereikbare Eva, de louter lichamelijke liefde van de oudere student Erik ook voor Eva, de op seks gerichte verhouding tussen Harry en zijn buurvrouw, en de prille liefde tussen fietsenmaker Jan en Eva. Met de laatste verhouding heeft ook de titel te maken: Eva is voor Jan het eerste meisje.
De dood speelt een rol als Harry en de buurvrouw door haar man betrapt worden. Buurman slaat Harry in elkaar. Zijn longen lopen vol bloed en hij overlijdt.
In de vorm van een gedicht verhaalt de epiloog vervolgens hoe de geest van Harry afscheid neemt van de wereld. Uit alle hoofdstukken van het boek komen in deze epiloog één of meer zinnen terug.
Opvallend in Het eerste meisje is het slechte weer. Het regent vrijwel onophoudelijk. In de epiloog wordt beschreven hoe de geest van Harry één wordt met de regen.
Auteursrechtelijk beschermd
