Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

John Marsden

door Wilma van der Pennen

John Marsden is op 27 september 1950 in Melbourne (Australië) geboren. Na de middelbare school ging hij naar de kunstacademie en studeerde rechten aan de Universiteit van New England. Hij maakte deze studie niet af, had verschillende baantjes, onder meer als pizzaverkoper en lijkschouwer in het mortuarium van een ziekenhuis en belandde uiteindelijk in het onderwijs. Van 1982 tot 1990 was hij leraar Engels aan een middelbare school in Victoria en in New South Wales. Daarna werd hij fulltime schrijver.

Marsden debuteerde in 1987 met So Much to Tell You... (Ik heb je zoveel te vertellen...). Het manuscript, dat oorspronkelijk geschreven was als scenario voor een film, werd eerst door verschillende uitgevers geweigerd, voordat het uitkwam bij Walter McVitty Books. Het had meteen succes. In 1988 kreeg Marsden een aantal belangrijke onderscheidingen voor zijn debuut, dat uitgeroepen werd tot Children's Book of the Year (Australië). Bovendien ontving de auteur in datzelfde jaar de Young Adult Book Award (yabba). In 1989 volgden nog de Christopher Medal en de koala (Kids Own Australian Literature Award). Voor Letters from the Inside (1991) (Lieve Tracey... Lieve Mandy...) kreeg Marsden in 1995 een Vlag en Wimpel. Eerder was het in Australië al genomineerd voor de Children's Book of the Year Award. Marsden kreeg in 1995 opnieuw de yabba, nu voor Tomorrow, when the War began (1994) (Morgen toen de oorlog begon). In datzelfde jaar ontving hij voor dit boek de 3M Talking Book Award, de

[pagina 2]

prijs voor het beste gesproken boek; een jaar later kreeg hij dezelfde prijs voor The Dead of the Night (1994).

Marsden publiceerde in 1993 Everything I know about Writing, waarin hij een synthese geeft van zijn eigen ervaringen als auteur en adviezen formuleert voor aankomende schrijvers.

Werk

John Marsden laat zich in de keuze van zijn onderwerpen sterk leiden door zijn omgang met leerlingen, en door zijn eigen schoolervaringen. De school vormt dan ook in veel van zijn boeken de plaats van handeling of het decor. Hij is geïnteresseerd in de subcultuur van jongvolwassenen, hun normen en waarden, gedrag, houding en taal. Ik heb je zoveel te vertellen... speelt op een privé kostschool voor meisjes. Marsden gaf ooit les op zo'n school en baseerde zijn verhaal op een ware gebeurtenis over een meisje dat niet langer wilde praten. Staying Alive in Year 5 (1989) is een fantasieverhaal, gelokaliseerd op school; The Great Gatenby (1989) speelt opnieuw op een kostschool. De klas, leraren, leerlingen, schoolervaringen en -vriendschappen zijn belangrijke ingrediënten in veel van zijn boeken.

Marsdens werk is overwegend realistisch, met soms een uitstapje naar de fantasie. In het niet in het Nederlands vertaalde Staying Alive in Year 5 komt een leraar voor die Mr. Merlin heet en beschikt over krachten die zijn naamgenoot Merlijn ooit beroemd maakten. Morgen toen de oorlog begon speelt in de toekomst. Een groepje middelbare scholieren komt na een verblijf van een paar dagen in de bergen terug in de stad. Ze ontdekken dat er een invasie van een onbekende vijand heeft plaatsgevonden. Niet alleen de feitelijke, maar vooral de emotionele chaos die dit veroorzaakt is onderwerp van het verhaal. In Australië verscheen in hetzelfde jaar een vervolg: The Dead of the Night.

Centraal in het werk van John Marsden staan het proces van volwassenwording; een terugkerend motief vormen de dagboeken, brieven en andere schriftelijke uitingsvormen van zijn hoofdpersonen. De karakters uit zijn verhalen komen in het reine met hun ouders, klasgenoten en met zichzelf door hun gevoelens toe te vertrouwen aan het papier. Lieve Tracey... Lieve Mandy... bijvoorbeeld is een roman in briefvorm. Van de gebeurtenissen in Morgen toen de oorlog begon wordt verslag gedaan door een van de scholieren. In Ik heb je zoveel te vertellen... schrijft de veertienjarige Marina, daartoe aangespoord door een leraar, in haar dagboek wat er allemaal mis ging in het verleden. Na een psychiatrische behandeling wordt Marina naar een speciale school gestuurd. Daar volhardt ze in haar zwijgen, maar leert, door het schrijven in haar dagboek, inzien wat haar emotioneel beweegt. Zo krijgt ze

[pagina 3]

greep op de ambivalente gevoelens ten opzichte van haar vader. In Australië verscheen in 1992 Take My Word for It. Daarin wordt dezelfde periode beschreven als in Ik heb je zoveel te vertellen..., nu door Lisa, de leidster van de slaapzaal van Marina.

Marsden heeft met zijn verhalen altijd een diepere bedoeling. Hij wil de lezers aan het denken zetten en inzicht geven in hun eigen handelen. Het meest expliciet is dit in het onvertaalde The Journey (1988), een verhaal met allegorische inslag (geïnspireerd op Siddhartha van Hermann Hesse) waarin Marsden zich uitspreekt over hoe het leven geleefd zou moeten worden. Ook in zijn andere werk komt deze ‘les’ tot uitdrukking. Marsden houdt de lezer een spiegel voor en wil overbrengen dat, hoe moeilijk het leven soms ook is, je altijd zelf in alles je eigen verantwoordelijkheid moet nemen. Hij stimuleert de lezer na te denken over zichzelf en de wezenlijke dingen van het leven. Toch zijn niet al zijn boeken daarom loodzwaar. Hij schrijft vanuit een optimistische levensvisie en toont met veel humor te kunnen schrijven.

Lieve Tracey... Lieve Mandy...

Tracey en Mandy, beiden ongeveer zestien jaar, hebben elkaar via een advertentie leren kennen en zijn sindsdien penvriendinnen. In hun briefwisseling blijft aanvankelijk vaag wat precies de levensomstandigheden van de meisjes zijn. Ze praten over




school, vrienden en vriendinnen, kleding, hobby's en meer van dat soort meidenpraat. Maar de brieven laten steeds duidelijker zien dat er iets aan de hand is. Onder de oppervlakte is de spanning voelbaar: Mandy blijkt zich bedreigd te voelen door haar broer. Tracey heeft moeite met deze onthullingen. Zij geeft aan dat zij er niet nog meer problemen bij kan hebben, zeker niet die van een ander. Ze breekt de correspondentie zelfs af, waardoor Mandy zich bedrogen voelt, omdat zij aan Tracey dingen heeft verteld waarover ze met niemand kan spreken. Op de aanhoudende stroom van brieven die

[pagina 4]

Mandy stuurt, krijgt ze uiteindelijk een kort briefje terug, waarin Tracey onthult dat ze in de gevangenis zit en verder contact afwijst. Toch weet Mandy haar weer zo ver te krijgen dat ze de briefwisseling voortzet. Nu onduidelijkheden zijn opgehelderd wordt hun contact zelfs beter en hun brieven krijgen meer inhoud. Totdat Mandy opeens niet meer antwoordt. Tracey stelt alles in het werk om uit te vinden wat er mis is, maar ze krijgt al haar brieven ongeopend terug.

Waardering

John Marsden wordt beschouwd als een van meest vooraanstaande hedendaagse jeugdboekenauteurs van Australië. Hij wordt vooral geprezen vanwege zijn sterke hoofdpersonen en de manier waarop hij hun innerlijke ontwikkeling in zijn verhalen verwerkt. Zijn werk wordt geroemd omdat het veel stof tot nadenken geeft en bovendien goed geschreven is. Joke Linders in het Algemeen Dagblad: ‘Knap is dat Marsden zulke wezenlijke vraagstukken zonder moraliteiten aan de orde weet te stellen. Dat is alleen maar mogelijk bij ware bevlogenheid en schrijftalent’. Lieve Tracey... Lieve Mandy... wordt een levensecht, ontroerend verhaal genoemd, dat de lezer aan het denken zet. Peter van den Hoven in Vernieuwing: ‘De briefwisseling eindigt enigszins abrupt zonder duidelijk einde of oplossing, waardoor de lezer met vragen blijft zitten die hem op zichzelf terugwerpen. Marsden, die op een ogenschijnlijk heel simpele manier de ingewikkeldste dingen weet aan te roeren, verhoogt bovendien de betrokkenheid bij dit soms onthutsende verhaal door een knap suggestief taalgebruik.’

Op Morgen toen de oorlog begon is verdeeld gereageerd. De reacties lopen uiteen van zeer negatief (Muriël Boll in De Stem: ‘een zwetsverhaal’) tot lovend. Jant van der Weg in het Friesch Dagblad: ‘Een bijzonder boeiend boek, dat aan het slot niet met goedkope oplossingen komt, maar voor de lezer veel stof tot nadenken overlaat’.

Bibliografie

Keuze uit de niet in het Nederlands vertaalde boeken

The Journey (1988), The Great Gatenby (1989), Staying Alive in Year 5 (1989), Out of Time 1990), Take My Word for It (1992), Everything I know about Writing (1993), Looking for Trouble (1993), The Dead of Night (1994).

In het Nederlands vertaalde boeken

So Much to Tell You... (1987): Ik heb je zoveel te vertellen... [Vertaald door Hilde Vandeweghe]. Hasselt, Clavis, 1990.

Letters from the Inside (1991): Lieve Tracey... Lieve Mandy.... Vertaald door Tineke Funhoff. Amsterdam, Uitgeverij Jenny de Jonge, 1994.

Tomorrow, when the War began (1994): Morgen toen de oorlog begon. Vertaald door Molly van Gelder. Amsterdam, Uitgeverij Jenny de Jonge, 1995.

Over John Marsden

John Marsden. In: Something About The Author;

[pagina 5]

facts and pictures about contemporary authors and illustrators of books for young people. Detroit, Michigan, Volume 66, blz. 161-162.

John Marsden. In: Children's Literature Review; excerpts from reviews, criticism and commentary on books for children and young people. Detroit, Michigan, Volume 34, blz. 140-151.

Irene Verhiel, Een echte gevangene als penvriendin. In: De Limburger, 28-3-1994.

Lieke van Duin, Braafste padvindster in pokkezooi. In: Trouw, 20-4-1994.

Cornald Maas, Je zit aan me vast, of je dat nou leuk vindt of niet. In: de Volkskrant, 4-6-1994.

Muriël Boll, Brieven en geheimen. In: De Stem, 10-6-1994.

John Gough, Author spotlight: John Marsden. In: Bookbird, jaargang 33 (1995), nr. 3, blz. 52-54.

Jan Smeekens, Tracey en Mandy leven op papier. In: Provinciale Zeeuwse Courant, 2-6-1995

Joke Linders, Morgen, toen de oorlog begon. In: Algemeen Dagblad, 27-10-1995.

Jant van der Weg, Veel stof tot nadenken. In: Friesch Dagblad, 5-4-1996.

Muriël Boll, De sterksten van de school. In: De Stem, 12-10-1996.

45 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1997