Lexicon van de jeugdliteratuur

Gouden en Zilveren Zoen

door Anne de Vries

De Gouden en Zilveren Zoen zijn in 1997 ingesteld door de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (cpnb) ter bekroning van boeken voor lezers van 12 t/m 15 jaar. De prijs is een afsplitsing van de → Gouden en Zilveren Griffel. Jaarlijks kan één Gouden Zoen worden toegekend voor oorspronkelijk Nederlandstalig werk. Daarnaast kunnen twee Zilveren Zoenen en twee eervolle vermeldingen worden toegekend, waarvoor ook vertalingen in aanmerking komen.

De instelling van de prijs kan in verband worden gebracht met de opkomst van literatuur voor deze leeftijdsgroep. In de jaren zeventig betrof dat vaak boeken met een overmaat aan problemen, soms ironisch aangeduid als ‘kommer en kwel’. Na 1980 werd het genre gevarieerder; sindsdien is ook de literaire waardering gegroeid.

De belangrijkste overweging bij de instelling van deze prijs is echter de emancipatie van deze leeftijdsgroep, die door de cpnb apart benaderd wordt, niet meer bij de ‘kinderen’. Sinds 1996 worden de boeken voor kinderen van 12 jaar en ouder niet meer opgenomen in De Kinderboekenmolen, maar hebben ze een eigen gids, s.y.p.r.a.b. (Shock your parents, read a book). En met ingang van het seizoen 1997-1998 is de → Nederlandse Kinderjury voor deze leeftijd vervangen door de → Jonge Jury.

In het eerste juryrapport wordt zelfs de vraag gesteld of er wel aparte boeken moeten zijn voor de leeftijdsgroep ‘te klein voor tafellaken en te groot voor servet’, ‘er net tussen in’. Zijn ze niet toe aan een kennismaking met de grote literatuur? Daar is volgens de jury geen algemeen geldig antwoord op te geven, omdat dé twaalfjarige net zo min bestaat als hét kind: ‘Natuurlijk zijn er jeugdige lezers die daar aan toe zijn, maar (misschien wel) het merendeel leest liever literatuur die speciaal voor hen geschreven is’.

En misschien is er ook niet zoveel verschil tussen jeugdliteratuur en grote literatuur. De jury is zeer lovend over de literaire kwaliteit van de boeken die in aanmerking komen voor deze prijs; zelfs zó dat ze opmerkt dat sommige boeken die geschikt zijn voor leerlingen in de basisvorming, ‘op een literatuurlijst voor het eindexamen niet zouden misstaan’.

Lijst van bekroonde boeken

80 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2009