Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Jean Craighead George

door Jacques Vos

Jean Craighead is op 2 juli 1919 in Washington D.C. geboren. In 1944 trouwde zij met John L. George (van wie zij in 1963 scheidde). Zij groeide op in een gezin van biologen, haar vader was entomoloog, terwijl twee van haar broers ecologie hebben gestudeerd. Ook haar ex-echtgenoot beoefent deze wetenschap.

Een aantal jaren was zij journalist bij onder meer de Washington Post, vanaf 1974 werkt zij mee aan Reader's Digest. Zij heeft ook teken- en schilderlessen gevolgd: zij heeft bijvoorbeeld een groot aantal van haar boeken zelf geïllustreerd.

Voor haar boeken heeft zij een aantal prijzen gekregen, onder andere de Newbery Medal voor Julie of the Wolves in 1973. De Nederlandse vertaling van dit boek Miyax, de wolven en de jager kreeg in 1975 een Zilveren Griffel.

Werk

Aanvankelijk schreef Jean Craighead George samen met haar man (waarbij zij ook het tekenwerk voor haar rekening nam) verhalen over dieren, waarin, net als in haar latere werk dat zij alleen schreef, ecologische aspecten een belangrijke rol spelen. Een voorbeeld van dit vroege werk is Vulpes the Red Fox uit 1948.

In de meeste van haar boeken staat één dier centraal, in Dipper of Copper Creek de waterspreeuw; in Hook a Fish, Catch a Mountain de roodkeelforel; in Going to the Sun de berggeit en in The Cry of the Crow de kraai. Naast deze dieren voert zij ook mensen in, enerzijds mensen die de natuur ‘vervuilen’, aantasten en anderzijds mensen die zich tot de natuur (en de bescherming ervan) aangetrokken voelen. Veel aandacht besteedt zij aan het fenomeen jagen op dieren, bijvoorbeeld in Julie of the Wolves (op de wolf wordt vanuit een vliegtuig geschoten), Going to the Sun (waarin het probleem van de selectieve jacht) en The Cry of the Crow (het jagen om vermeende schadelijkheid van kraaien). Dit wil niet zeggen dat zij van mening is dat de mens dieren niet zou mogen gebruiken om zich te voeden. In de moderne Robinsonade My Side of the Mountain bijvoorbeeld moet de hoofdpersoon jagen - met behulp van een slechtvalk - om in leven te blijven. In Going to the Sun en The Cry of the Crow komen de hoofdpersonen in conflict met hun omgeving omdat zij tegen het jagen zijn.

Jean Craighead George ‘propageert’ nergens in haar werk een sentimentele omgang met de natuur. De personen in haar boeken moeten meestal een bepaald probleem oplossen (Hoe blijf je in leven? Waardoor sterven de roodkeelforellen uit? Wat

[pagina 2]

eten de berggeiten?). Dit vergt van hen een rationele houding: zij moeten feiten verzamelen en er conclusies uit trekken. Zo moet Miyax heel nauwkeurig het wolvengedrag bestuderen om zich als wolf te kunnen gedragen, zodat ze van hen te eten krijgt. Dit verzamelen van feiten, het onderzoek, zorgt in haar boeken voor de nodige spanning.

Miyax, de wolven en de jager

Miyax, een eskimomeisje in Alaska, is uitgehuwelijkt aan Daniel, een debiele jongen. Zij heeft geen leven bij hem, zodat ze besluit weg te lopen, terug naar haar vader, de jager. De structuur van het boek wordt bepaald door deze tocht over de toendra. Via flashbacks raakt de lezer geïnformeerd over de voorgeschiedenis.

Om in leven te blijven moet Miyax het vertrouwen winnen van een groep wolven. Dit kan door zelf een soort wolf te worden. Zij moet hiertoe heel nauwkeurig het gedrag van de wolven bestuderen. Het lukt haar door Amaroq, de aanvoerder van de troep, geaccepteerd te worden: ‘Amaroq's oren vielen terug en hij begon vriendelijk te kwispelen. [...] Er kwam een milde uitdrukking in zijn ogen en een klier bij zijn staart begon een zoete geur af te geven, zodat ook Miyax een lichte wolvengeur kreeg. Miyax was geaccepteerd, vanaf dit ogenblik hoorde zij bij hen.’

Wanneer Miyax tenslotte vlak bij Kangik, haar woonplaats is, wordt Amaroq vanuit een vliegtuig dood geschoten. Zij doet later de ontdekking dat haar vader de jager in dit vliegtuig was. Het boek eindigt met een zang van Miyax voor haar dode vriend Amaroq. Deze zang geeft het thema van het boek aan: ‘Dat het uur van de wolven en de Eskimo's voorbij is./Voorgoed voorbij is. Voorgoed voorbij is.’

In de rede die Jean Craighead

[pagina 3]

George heeft uitgesproken bij de ontvangst van de Newbery Medal in 1975 heeft zij over de ontstaansgeschiedenis van dit boek verteld. Samen met haar zoon heeft ze maanden het gedrag van wolven bestudeerd, waarbij zij vooral veel aandacht hadden voor hun ‘taal’. In Alaska heeft ze ook gemerkt dat de Amerikaanse beschaving het totale ecologische systeem heeft verbroken in dat land: ‘Er zijn haast geen zeehonden meer, en de walvissen zijn ook bijna uitgestorven.’

Waardering

In de boeken van Jean Craighead George komt veel informatie voor over planten en dieren. Deze informatie is echter nergens opdringerig aanwezig, zij heeft zeker geen verkapte biologieboeken geschreven. De feiten die zij geeft, worden altijd gerelateerd aan het probleem van het boek. Daarnaast zijn de personen in haar boeken niet alleen maar ‘voor de sier’, ondergeschikt aan het ecologische probleem. De ecologische lijn en de verhaallijn worden in haar werk uitstekend geïntegreerd.

Bibliografie

Een keuze uit haar niet in het Nederlands vertaalde werk

Samen met John George: Vulpes the Red Fox (1948), Meph, The Pet Skunk (1952) en Bubo the Great Horned Owl (1954).

Snow Tracks (1958), Red Robin Fly Up! (1963), Gull Number 737 (1964), Who Really Killed Cock Robin? An Ecological Mystery (1971), Going to the Sun (1976), The Cry of the Crow (1980).

In het Nederlands vertaald

My side of the mountain (1959): Geef mij maar een boom in de wildernis. Vertaald door W. Dorsman-Vos. Met illustraties van Ad Cameron. Amsterdam, Kosmos, 1975.

Julie of the wolves (1972): Miyax, de wolven en de jager. Vertaald door Josephine Vonk. Met illustraties van John Schoenherr. Amsterdam, Kosmos, 1974.

Hook a Fish, catch a Mountain (1975): Het raadsel van forel 762-AO. Vertaald door Joost de Klerk. Amsterdam, Kosmos, 1977.

Over Jean Craighead George

Muriel Fuller, Jean Craighead George. In: More junior authors, 1963.

Helen Melvin, Jean Craighead George. In: The Hornbook Magazine, jaargang 49 (1973), nr. 1, blz. 348-351.

Jacques Vos, Ecologie in de leesles. In: Leestekens, jaargang 2 (1981-1982), nr. 1, blz. 14-19.

1 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1983