Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Jannie Daane

door Hilly Appel

Jannie Daane werd geboren in Egmond aan Zee op 21 december 1909. Het gezin Daane verhuisde naar Rotterdam, waar Jannie na de hbs een opleiding tot bibliothecaresse volgde in het Rotterdams Leescabinet. Zij ging werken in Dordrecht, haalde in 1930 haar assistentsdiploma en in 1933 haar directeursdiploma. Daarna werkte ze vier jaar als directrice van een leeszaal in Vlissingen.

In januari 1939 werd Jannie Daane aangesteld als ‘assistente op de uitleen’ bij de Openbare Leeszaal en Bibliotheek te Amsterdam. Ze doorliep hier alle stadia en was later hoofd van (achtereenvolgens) verschillende filialen.

In 1949 werd de Stichting Openbare Jeugdleeszalen en Bibliotheken in leven geroepen, waarvoor Jannie Daane ging werken als hoofdassistente en later als afdelingsbibliothecaresse. Ze volgde een cursus jeugdbibliothecaresse en hield zich vanaf dat moment intensief bezig met het jeugdwerk.

Zij kreeg de leiding over de nieuwe jeugdleeszalen, die met grote regelmaat en snelheid ontstonden, en begon in 1951 ‘echt jeugdwerk’ te doen, waarbij ze de kinderen uit de buurt in het bibliotheekgebeuren betrok.

Zowel in 1953/1954 als in 1961/1962 maakte Jannie Daane een studiereis door de vs. Terug van haar tweede verblijf in Amerika, richtte ze haar aandacht vooral op het werken via de scholen. Enige jaren later werd ze Nederlands eerste stafdocente jeugdliteratuur aan de eerste Nederlandse bibliotheekschool, de Frederik Muller Academie.

Naast haar loopbaan in het bibliotheekwezen had Jannie Daane de leiding over een inlichtingenbureau voor volwassenen over jeugdliteratuur, ze zat (rond 1960) in de adviescommissie voor de serie Kernpockets van uitgeverij Ten Brink en was (vanaf 1963) redactrice en vertaalster voor de serie Blokboekjes van uitgeverij Ploegsma.

Op 15 mei 1984 stierf Jannie Daane te Amsterdam.

Werk

Jannie Daane neemt in de jeugdboekenwereld een bijzondere plaats in, een plaats die door Kees Fens bij haar dood aldus werd beschreven: ‘De grote aandacht voor het kinderboek, de Kinderboekenweek, de jeugdbibliotheek met zijn vele activiteiten (...) Waar is het allemaal mee begonnen? Met het open-

[pagina 2]

maken van de jeugdbibliotheek, en Jannie Daane was een der eersten die aan de deur ging staan.’ (De Volkskrant)

Het jeugdwerk is niet van jongsaf haar ideaal geweest. Als hoofd van een bibliotheekfiliaal in een Amsterdamse wijk trof het haar hoe onwennig volwassenen hun weg zochten in bibliotheek en catalogus. ‘Eigenlijk zijn de meesten al te oud om dat nog te leren,’ dacht ze. ‘Je zou kinderen van jongsaf de vertrouwdheid met boeken bij moeten brengen.’ Die kans kreeg ze in haar werk bij de Stichting Openbare Jeugdleeszalen en Bibliotheken.

Het werken met kinderen was voor Jannie Daane zeer inspirerend. Ze bleef daarbij niet binnen de muren van de bibliotheek, maar trok de scholen in want, zei ze: ‘De totaliteit van de kinderen vinden we in de scholen, daar moeten we ze met het boek opzoeken.’ Ze wist de kinderen enthousiast te maken, daarvan getuigen zowel haar eigen publikaties als de artikelen die over haar zijn verschenen. ‘Ze had een natuurtalent om met kinderen om te gaan,’ schreef Kees Fens. ‘Jarenlang heb ik haar naar haar scholen zien gaan: aan elke arm een tas vol boeken (...) Als grote toverdozen moet ze die tassen voor de klas hebben uitgepakt. Aan het werk, zij en de kinderen: die werden op allerlei manieren ingeschakeld want lezen of luisteren als een passieve bezigheid verfoeide zij.’ (De Volkskrant)

Jannie Daane schreef over haar ervaringen veel artikelen in allerlei tijdschriften en gaf lezingen en gastlessen. Ze werd een bekende gast op congressen over het kinderboek. Een serie artikelen van haar in Taal en teken werd gebundeld tot het boekje Avonturen met kinderen en boeken.

Avonturen met kinderen en boeken is een uitgebreid verslag van de manier waarop Jannie Daane met kinderen werkte. In vijftien hoofdstukken (artikelen) maakt steeds een klas kinderen kennis met een of meer boeken of ver halen en gaat er vervolgens mee aan de slag. Tussen de praktijkbeschrij-

[pagina 3]

vingen door geeft de auteur blijk van haar belezenheid in zowel de kinderboeken zelf als in achtergrondliteratuur. Ze wijst lezers de weg in de jeugdboekenwereld, geeft literatuursuggesties en benadrukt de stelling dat ‘we niet vroeg genoeg kunnen proberen kinderen met het beste wat de literatuur heeft te bieden, te omringen’. Een zeer belangrijk hulpmiddel hierbij is de ‘vrije expressie’.

Door de kinderen met wie Jannie Daane werkt wordt naar aanleiding van boeken geassocieerd, beschreven, geschilderd, gecomponeerd en gemusiceerd en worden er gedichten gemaakt. Zowel uit de verslagen als het (als illustratie toegevoegde) kinderwerk, spreekt het plezier waarmee gewerkt is.

Redactie- en vertaalwerk

Toen Jannie Daane in 1954 terugkwam van een studiejaar in Amerika, had ze daar zoveel prachtige kinderboeken gezien, dat ze bij uitgeverij Ploegsma een pleidooi hield voor een Nederlandstalige uitgave van haar lievelingsboek Millions of cats van Wanda Gag. Ze kreeg zelf de vertaalopdracht en er volgden meer vertalingen van haar hand.

Aldus in de uitgeverswereld bekend geraakt, werd haar gevraagd te helpen bij de opzet van de reeks Kernpockets. Samen met Joke Schoonebeek en Els Bonse las Jannie Daane talloze kinderboeken in Duits, Frans en Engels en na lange discussies werd maandelijks een selectie gemaakt van wat vertaald uitgegeven zou worden. Toen er begin jaren zestig meer pocketreeksen voor de jeugd kwamen, stopte uitgeverij Ten Brink met de Kernpockets.

Na een tweede verblijf in Amerika kwam Jannie Daane terug met de zogenaamde I can read-boekjes, waarvoor ze uitgeverij Ploegsma enthousiast wist te krijgen. Met Andries Oldersma en Heleen Kernkamp-Biegel vormde ze de redactie van de Blokboekjes, een succesvolle reeks voor beginnende lezers, waarvan Jannie Daane ook heel wat vertalingen voor haar rekening nam. Het selectie- en vertaalwerk was haar niet genoeg. Ook op dit gebied wilde ze haar werk uitdragen: ‘Via de bibliotheek, en lezingen overal in Nederland en op de scholen hebben we de Blokboekjes “gepushed”.’ Onder deze redactie werden 27 deeltjes uitgebracht.

Bibliografie

Artikelen van Jannie Daane

Vertellen en voorlezen; betekenis in het kinderleven. In: Vernieuwing van opvoeding en onderwijs; themanummer samengesteld door het studiecentrum voor Jeugdbibliotheken, jaargang 13 (1955), nr. 123, blz. 188-194.

The chance to hear; Eileen Colwell. In: De Openbare Bibliotheek, jaargang 1 (1958), nr. 3, blz. 158-160.

[pagina 4]

Ontmoetingen met An Rutgers van der Loeff-Basenau. In: De Openbare Bibliotheek, jaargang 4 (1961), nr. 5, blz. 182-186.

Eileen Colwell: A storyteller's choice (1963). In: De Openbare Bibliotheek, jaargang 7 (1964), nr. 6, blz. 198-200.

Samenspel van school en jeugdbibliotheek. In: De druiven zijn zoet. Groningen, Wolters, 1967, blz. 78-93.

Lezen voor het leven; boekpromotie op school. In: De Openbare Bibliotheek, jaargang 12 (1969), nr. 4, blz. 137-146.

De kleuter - zijn boek - zijn bibliotheek; lezing gehouden op een studiedag voor kleuterleidsters (19 dec. 1969). In: W.M. Nijkamp en J. Daane, De kleuter: zijn taal, zijn boeken. Groningen, Wolters-Noordhoff, 1970, blz. 33-57.

Boekpromotie, in het bijzonder van kinderliteratuur. In: F. Daalder en I. Daalder-Schripsema, Van Wormcruyt met suycker tot jeugdliteratuur. Purmerend, Muusses, 1971, blz. 105-123.

Avonturen met kinderen en boeken. Bussum, De Toneelcentrale, 1977. (Bundeling van artikelen uit Taal en Teken.)

A. Geradts (red.) Nieuwe vakliteratuur over jeugdliteratuur, jeugdbibliotheken en schoolbibliotheken. Met medewerking van J. Daane, F. Holsteijn en G. van der Molen ter Heegde. Den Haag, NBLC, 1978.

Over Jannie Daane

Gertie Evenhuis, Zonder titel, artikel over Jannie Daane. In: Nieuwe Rotterdamse Courant, 5-3-1956.

Joke Fehmers, Zonder titel, artikel over Jannie Daane. In: Algemeen Handelsblad, 22-8-1961.

Clare Lennart, Vrouw vecht voor jeugdboek. In: Nieuw Utrechts Dagblad, 9-12-1965. (Interview)

G.A. van Riemsdijk et al. Do not lose the nightingale! Bundel opstellen aangeboden aan de jeugdbibliothecaresse Jannie Daane. Amsterdam, Frederik Muller Akademie, 1974. (Dertien bijdragen uit binnen- en buitenland over persoon en werk van Jannie Daane.)

P.H. Berkelaar, Afscheid van ‘Ridder’ Jannie Daane; verslag van de feestelijke bijeenkomst t.g.v. haar pensionering. In: Bibliotheek en Samenleving, jaargang 3 (1975), nr. 3, blz. 109.

Truusje Vrooland-Löb, Jannie vertelde... verslag van een kinderboekenfeest in Amsterdam. In: En nu over jeugdliteratuur, jaargang 5 (1978), nr. 5, blz. 31-32.

Annemie Vercruysse, [‘Ieder kind is creatief’]; verslag van een pedagogische dag voor normaalschoolstudenten. In: Infodok Tijdschrift, jan. 1983.

Truusje Vrooland-Löb, We hebben gelezen als postpaarden. In: En nu over jeugdliteratuur, jaargang 10 (1983), nr. 2, blz. 44-47.

Kees Fens, Twee tassen met boeken. In: De Volkskrant, 18-5-1984.

30 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1992