Lexicon van de jeugdliteratuur

Ruud Bruijn

door Herman Tromp

Ruud Bruijn is op 4 december 1957 in Wormerveer geboren. Hij volgde de havo-top aan de Pedagogische Academie in Alkmaar, maar onderwijzer worden wilde hij niet. Zijn enthousiasme voor de boeken van onder anderen Fabricius en Kieviet, zijn waardering voor een tekenaar als Arthur Rackham en zijn belangstelling voor het illustratieve werk van The Tjong Khing en Jan Wesseling in het jeugdblad Pep stuurden hem in eerste instantie in de richting van de lerarenopleiding, waar hij de vakken Nederlands en tekenen wilde gaan volgen. Het werd uiteindelijk de Rietveld Academie; na de algemene opleiding volgde hij de driejarige vakopleiding aan de toenmalige, zelfstandige werkgroep Illustratie. Hij kreeg daar les van Piet Klaasse en Carl Hollander, later ook van The Tjong Khing, Waldemar Post en Lydia Postma. Met name Hollander en The hebben een duidelijke invloed op zijn werk uitgeoefend. Jaargenoten van hem waren onder anderen Fred de Heij, Gitte Spee en Annemarie van Haeringen.

In 1984 illustreerde hij in opdracht van de cpnb samen met Fred de Heij het door Paul Biegel en Willem Wilmink geschreven kinderboekenweekgeschenk Een tijdje later.

Bekroningen voor zijn werk heeft hij nog niet gekregen, al werden wel de door hem geïllustreerde boeken Tommie en Lotje lopen weg van Jacques Vriens en De tasjesdief van Mieke van Hooft door de kinderjury respectievelijk in 1988 en 1990 met een eerste prijs bedeeld. Op zoek naar Vincent dat hij samen met Thea Dubelaar maakte, is onder meer in het Duits, Zweeds en Deens vertaald.

Ruud Bruijn woont en werkt in Krommenie.

Werk

Naar aanleiding van de eindexamententoonstelling van de Rietveld Academie vroeg uitgever Henny Bodenkamp van Holkema en Warendorf aan Ruud Bruijn het kinderboek De zesde tegen het soepie (herdrukt als Het achtste groepie tegen het soepie) van Jacques Vriens te illustreren. Dit vormde het begin van een nu al omvangrijk oeuvre.

Bruijn heeft zich van het begin af aan niet uitsluitend toegelegd op het illustreren van kinderboeken. Zo maakte hij ook illustraties bij artikelen in Ouders van Nu en ontwierp hij winterse beren- en paashazenstickers voor Margriet. In de kiosken werden deze aan het blad geniete stickervelletjes massaal gepikt. Ook verzorgt hij regelmatig de illustraties bij de tekstverhalen in Donald Duck en op de kinderpagina van Margriet, maakt hij omslagen voor Bobo en Taptoe en werkt hij mee aan de winterboeken van deze bladen.

Daarnaast werkt hij veel voor educatieve uitgaven. Hij voorzag bijvoorbeeld negen van de in totaal achttien delen van de Leeslijn-serie van uitgeverij Meulenhoff van tekeningen. Ook voor Taaltoren van dezelfde uitgeverij, een leesmethode voor de bovenbouw van het basisonderwijs, illustreerde hij vier delen. Voor uitgeverij De Ruiter verzorgde hij de tekeningen bij Lezen in balans. Hetzelfde deed hij voor Pluspunt, een rekenmethode voor aanschouwelijk rekenonderwijs van uitgeverij Malmberg. Tevens werkt hij, naast veel andere illustratoren, mee aan een nieuwe geschiedenismethode van uitgeverij Zwijsen. Regelmatig illustreert hij in diverse series van Zwijsen.

De auteur met wie Ruud Bruijn het meest heeft samengewerkt, is Jacques Vriens. Hij is hem voor de vierdelige serie over Tommie en Lotje zelfs gevolgd naar een andere uitgever. In de Tommie en Lotjeboeken, die bedoeld zijn voor een veel jonger publiek dan de eerder genoemde boeken van Vriens, is duidelijk de ontwikkeling in het werk van Bruijn te herkennen in de richting van een meer persoonlijke stijl.

Voor uitgeverij Ploegsma in Amsterdam heeft hij de meeste boeken geïllustreerd. In alle gevallen gaat het om tijdloze, nooit tendentieuze illustraties, waaraan ook nu een ontwikkeling valt op te merken. De tekeningen krijgen meer met elkaar te maken. In De olifantsberg van André Snellen koopt de hoofdpersoon op de markt een extravagante hoed. In vrijwel elke illustratie laat Bruijn deze hoed terugkomen.

Het belangrijkste werk van Ruud Bruijn is het samen met Thea Dubelaar gemaakte Op zoek naar Vincent dat verschenen is in het Van Gogh-jaar 1990. De kleurenillustraties volgen het verhaal en zijn qua kleur afgestemd op de reprodukties van schil-

Grappig en met oog voor opvallende details in het leven van kleuters, zijn de illustraties in de drie delen die Mieke van Hooft voor driejarigen schreef: Dag baby, Allemaal naar de speelzaal en Koekjes in de kerstboom.

Techniek

Als Ruud Bruijn opdracht krijgt een kinderboek te illustreren, neemt hij eerst nauwgezet de tekst door. Met een viltstift markeert hij al die passages waar visuele kenmerken worden genoemd. Dat kunnen zinnen zijn als ‘hij trok zijn jas aan’ en ‘hij droeg hoge gympen’, maar ook beschrijvingen van het uiterlijk van de verhaalfiguren. Door deze werkwijze sluiten de illustraties altijd vlekkeloos aan bij de tekst. Het nadeel is dat de tekeningen slechts de tekst verbeelden en weinig nieuws aan de totale beleving toevoegen.

Een enkele maal levert deze werkwijze hem problemen op. Zo merkte hij dat de rijdieren in De versteende droom van Pam Conrad over maar één bult beschikten en dus wel dromedarissen moesten zijn. Toen hij zijn illustraties op die constatering afstemde en een illustratie met een

dromedaris inleverde, bleek dat niet te kloppen met de inmiddels al gezette tekst van het verhaal. Op grond van een al te letterlijke vertaling van het Engelse ‘camels’ was daarin het woord kamelen gebruikt.

Zodra hij na lezing van de tekst een goede indruk van het verhaal heeft gekregen, probeert hij de sfeer van het boek te vangen in een uitnodigende omslagtekening. Daarvoor maakt hij altijd eerst een potloodschets, die hij daarna inkleurt met aquarelverf en verder opvult met attributen tot een volledig beeld ontstaat. Zijn eerste omslagen maakten soms een statische indruk met wat houterige figuren, en hij maakte daarbij veel gebruik van pasteltinten met een voorliefde voor schakeringen in blauw. Aan de vaagheid van de omtrekken valt op te maken dat Bruijn het aquarelleren van Piet Klaasse heeft geleerd. Later ontwikkelt hij meer zijn eigen stijl. Zijn kleuren worden feller en er komt meer beweging in de afbeelding. De opvallendste contouren gaat hij ondersteunen door potlood- of inktlijnen.

Na de omslagtekening gaat hij verder met de illustraties in het verhaal. Hij kiest meestal voor passages met veel activiteit, die hij in een verstild beeld probeert te vangen. Een enkele keer, zoals in Op zoek naar Vincent gaat het om kleurenillustraties en die aquarelleert hij. Meestal komen in een verhaal alleen zwart-wit tekeningen voor. Hij schetst dan de gekozen situatie eerst met potlood. Later tekent hij de schets na op ander papier, terwijl hij tegelijkertijd de afbeeldingen corrigeert en de scène verder aanvult.

Aanvankelijk werkte hij veel met arceringen die de tekeningen een naïef karakter verleenden, alsof ze, om de dynamiek van het afgebeelde te versterken, in snelle bewegingen geschetst waren. De illustraties kregen door deze werkwijze het voorkomen van een stilgezette film. In deze tekeningen is onmiskenbaar de invloed van The Tjong Khing merkbaar.

Op den duur is hij meer aandacht gaan besteden aan wat statischer taferelen. Zijn techniek heeft hij daaraan aangepast. Die scènes geeft hij weer in gedetailleerd uitgewerkte tekeningen. De contouren zijn helemaal geïnkt en de vlakken zijn soms ingewassen met zwarte aquarelverf. De illustraties, bijvoorbeeld die in de bundel Astrid Lindgren vertelt, zijn bijzonder sfeervol.

Waardering

In de recensies van de boeken die door Ruud Bruijn geïllustreerd zijn, wordt nauwelijks aandacht besteed aan de illustraties. Rindert Kromhout neemt bij de bespreking van De vader-en-moeder-wedstrijd van Jacques Vriens de tekeningen van Ruud Bruijn even mee en becommentarieert ze als een zwakke afspiegeling van het werk van The Tjong Khing.

Het boek dat de meeste aandacht kreeg is Op zoek naar Vincent. Dat komt niet alleen doordat de naam van Ruud Bruijn groot op de omslag staat, maar ook omdat de illustraties een wezenlijk deel van het boek uitmaken. De meeste kritieken prezen de goede afstemming van de kleuren van de illustraties op die van de ernaast opgenomen reprodukties van het werk van Van Gogh. Bovendien werd het boek algemeen als ‘goed verzorgd’ en ‘afwisselend’ ervaren. Sommige recensies zagen het boek echter als een geforceerde manier om kinderen, juist in het Van Gogh-jaar iets over deze schilder te vertellen.

Opvallend is wel dat Op zoek naar Vincent in de regionale pers overwegend positieve kritieken kreeg en in de landelijke kranten verdeelde. In Duitsland was dat andersom.

Bibliografie

37 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1995