Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Yvonne Brill

door Kitty Nooy

Yvonne Brill is op 19 juni 1942 in Amsterdam geboren. Na de meisjes-hbs haalde ze het vakdiploma reclametekenen. Vervolgens werkte ze als secretaresse bij een groot platenconcern en later bij een uitgeverij. Ze debuteerde in 1978 met Clowntje Anders, het eerste deel in een reeks van negen boekjes over een circusclown. Brill werkte ook als portretschilderes en illustreerde vanaf 1990 haar eigen boeken, die voornamelijk in series verschijnen. De series Twee jongens en Peter schreef ze samen met haar man onder het pseudoniem Jaap Helder, naar eigen zeggen omdat jongensboeken niet verkopen wanneer de naam van een vrouwelijke auteur op het omslag staat.

Yvonne Brill woonde met haar gezin tien jaar op Mallorca. In haar verhalen staan humor en spanning voorop: ‘Ik schrijf niet al te zwaarwichtig, via het televisiejournaal worden de kinderen met genoeg problemen geconfronteerd.’

Werk

Yvonne Brill schreef verschillende series over tweelingen of andere hoofdpersonen met allitererende namen: Mieke en Meta, de ‘twee jongens’ Martien en Martijn en de vriendinnen Pien en Paula. Wanneer de hoofdfiguren zich in de leeftijdsgroep van zeven tot tien jaar bevinden, beleven ze veelal spannende avonturen. Jongere hoofdfiguren maken aan hun leeftijd aangepaste belevenissen mee: ze gaan uit logeren, maken nieuwe vrienden of vieren hun verjaardag. Naarmate de personages ouder zijn, worden hun belevenissen onwerkelijker. Annette Leonie, die als Clowntje Anders optreedt in het circus, heeft veel succes en komt op televisie. De muzikale tweeling Mieke en Meta wint de eerste prijs bij een musicalwedstrijd. Jessica en haar computerbende houden zich bezig met het grote werk. Achter de rug om van Jessica's vader, een politieagent, lossen ze de meest spectaculaire zaken op: de verdwijning van een Van Gogh of van een kostbaar gouden ei uit de collectie van een museum. Zonder de hulp van volwassenen rekent de computerbende zelfs af met een vuurwapengevaarlijke dief.

In bijna iedere serie is aandacht voor de minderbedeelde medemens. De kinderen zamelen geld in voor een goed doel, gaan kamperen met gehandicapte vriendjes of spelen met kinderen uit een tehuis. In Brills boeken klinkt ook veel zorg door voor de natuur en voor dieren. Met name paar-

[pagina 2]

den krijgen een vooraanstaande plaats.

Brills verhaalfiguren zijn geen van allen studiehoofden, wel doorzetters. Hun schoolwerk lijdt onder de bezigheden van hun club. In de doorlopende series verwijst ieder begin naar een vorig boek. Gedurende het avontuur worden mogelijkheden voor een nieuw verhaal gecreëerd. De series volgen altijd hetzelfde stramien waarin de actie voorop staat en alles om de plot draait.

De wensvervullende verhalen komen tegemoet aan het verlangen van de beoogde leeftijdsgroep naar aanzien en heldendaden. De beschreven avonturen zijn vaak zo onrealistisch dat de auteur regelmatig corrigerende noten moet inlassen: ‘In werkelijkheid kan een tiener natuurlijk geen ervaren jockey vervangen.’ Ook de hoofdpersonen verzuchten menigmaal dat het net een droom lijkt of een sprookje: ‘Dit gebeurt alleen in boeken.’

De karaktertekening is zwart-wit; de slechteriken zijn te herkennen aan hun lelijke of arrogante uiterlijk. Ook in de langlopende reeksen is weinig ontwikkeling in de karakters. Pia uit de serie Bianca is een onverzadigbare snoepster. Op iedere pagina staat wel een grap over haar eetgedrag en mollige figuur. Als ze hard moet werken in een bistro, valt ze wel wat af, maar Pia blijft Pia en verstuurt via de post slagroomtaarten aan haar vriendinnen.

Het wereldbeeld in Brills boeken is traditioneel. De moeders staan 's ochtends




om vier uur op om man en kinderen eten mee te geven voor onderweg. In deze wereld leven geen allochtonen en de meisjes zijn nooit ongesteld. Mannen huilen niet en ook de vrouwelijke hoofdrolspelers verbijten hun tranen. Als de verhaalfiguren iets ouder zijn, worden ze soms verliefd, maar verder dan een kus komt het niet. Wanneer de jongens te bezitterig doen, kiezen de meiden snel weer voor hun grootste liefde: de paarden.

Twee losstaande boeken die in andere tijden spelen, steken wat betreft spanning, opbouw en stijl boven dit niveau uit. Beide zijn geschreven voor volwassenen, maar worden in de bibliotheek meestal op de jeugdafdeling geplaatst. In Als de regengod roept (1993) ontsnappen enkele Maya-vrouwen aan de offerdood voor een regengod. Het tempelmeisje uit Dromen zijn toch bedrog (1991) wordt aan haar lot overgelaten

[pagina 3]

als ze mee het graf in moet wanneer farao Toet-Ank-Amon op achttienjarige leeftijd sterft.

Paardenboeken

De paardenboeken van Yvonne Brill genieten de meeste bekendheid. Het zijn eenvoudig uitgevoerde pockets voor meisjes van een jaar of dertien. De hoofdrol is meestal weggelegd voor een tienermeisje dat aanvoerster is van een hechte vriendenclub. Of ze nu Bianca, Brenda of Jossie heten, de hoofdfiguren hebben een slank figuurtje en sluik haar, zijn vastberaden, vrolijk, hulpvaardig en ondernemend. Ze zien nergens tegenop, zijn altijd in voor een grap of een avontuur en weten voor alles een oplossing. De andere personages volgen ademloos de verrichtingen van de hoofdpersoon, die vooral bewonderd wordt vanwege haar paardenkennis. De meest onhandelbare dieren maakt ze tam. In ieder boek bedwingt ze wel een wilde hengst. Vaak is er aan het eind een ervaren persoon die zijn meerdere moet erkennen in de jonge ruiter. Ze maakt nooit gebruik van de zweep, van een harde hand of een streng dieet, maar weet de weg te vinden naar het hart van de meest dwarse paarden. Ze praat tegen haar dieren alsof het mensen zijn en ze is ervan overtuigd dat ze precies begrijpen wat ze bedoelt.

Toch is het leven op de manege of stoeterij sappelen: vroeg opstaan en nooit een dagje vrij, want de paarden gaan voor, altijd moet er wel een stal worden gemest. Aan de andere kant maken de meisjes door hun liefhebberij veel vrienden in binnen- en buitenland. Op de rug van een paard voelen ze zich pas echt gelukkig en vergeten ze alle problemen.

Waardering

De boeken van Yvonne Brill zijn bij het lezerspubliek enorm populair. Niet alleen werden van haar meer dan honderd titels tezamen bijna een miljoen exemplaren verkocht, ook in de bibliotheken vindt haar werk gretig aftrek. In 1988 stond ze nummer zes op de top honderd van meest uitgeleende auteurs. Voor Fietsclub ‘Krap bij kas’ (1982) ontving ze van een kinderjury uit IJmuiden de Gouden Harington.

Volwassen critici oordelen minder gunstig over haar werk. De kranten in het noorden van het land, waar ze woont, besteden soms aandacht aan het succes en de verkoopcijfers van deze veelschrijfster, maar er zijn weinig critici die een recensie wijden aan haar werk. Daarvoor is het te triviaal. Uit een aantal signalementen in Jeugdboekengids valt op te maken waarom: ‘Taal en inhoud van deze stereotiepe meisjes- en paardenboeken zijn simpel en volkomen voorspelbaar. De verhalen getuigen van een oubollig-romantische levensopvatting en steunen volledig op clichésituaties en -karakters’, vindt Lut Geypens. ‘Zoet. Wensvervullend. Vlak. [-] Ieder avontuur wordt vlug afgehandeld. Geen opbouw, geen spanning. En natuurlijk een happy

[pagina 4]

end’, oordeelt Griet Vandewalle. Ook de boeken die niet over paarden gaan komen er bekaaid vanaf. Men vindt de stijl slecht, de woordkeus beperkt, de verteltrant opgelegd vrolijk en de humor zouteloos.

Bibliografie

Serie Clowntje Anders

Clowntje Anders (1978), Clowntje Anders zoekt het hogerop (1979), Clowntje Anders op de bok (1980), Het circus van Clowntje Anders (1980), Clowntje Anders maakt iedereen blij (1980), Applaus voor Clowntje Anders (1981), Clowntje Anders naar Parijs (1981), Clowntje Anders heeft een plan (1982), Clowntje Anders zorgt voor een verrassing (1982). Met illustraties van Will Berg. Alkmaar/Heerhugowaard, Kluitman, 1978-1982.

Serie Mieke en Meta

Mieke en Meta maken muziek (1978, met illustraties van Marijke Behrens), Mieke en Meta in de musical (1980), Mieke en Meta op de camping (1980), Mieke en Meta spelen het klaar (1980), Mieke en Meta treden op (1981). Met illustraties van Will Berg. Assen, Van Gorcum, 1978-1981.

Serie Bianca

Bianca in galop (1978, met illustraties van Marijke Behrens), Daar komt Bianca te paard (1980), Bianca wint een paard (1980, Bianca op concours (1981), Bianca naar de manege (1981), Bianca rijdt voorop (1982), Bianca neemt een hindernis (1982), Bianca naar manege Het Zilveren Paard (1983), Bianca in de arrenslee (1983), Bianca en het paardrijkamp (1984), Bianca op de stoeterij (1984), Bianca naar de Duinruiters (1985), Bianca rijdt dressuur (1985), Bianca in volle draf (1986), Bianca op huifkartocht (1986), Bianca in de hoofdrol (1989). Met illustraties van Herry Behrens. Alkmaar/Heerhugowaard, Kluitman, 1978-1989.

Bianca redt een merrie (1990), Bianca maakt een piaffe (1990), Binaca rijdt military (1991), Bianca in de Wildwestshow (1991), Bianca op de sulky (1991), Bianca en de mysterieuze hengst (1992), Bianca en het Gouden Godenpaard (1992), Bianca op de Olympische Spelen (1992), Bianca naar Manege Rampenfonds (1993), Bianca en de steppepaarden (1994), Bianca in de Camargue (1994), Bianca op ruiterkamp (1994), Bianca op trektocht (1994), Wedrennen met Bianca (1995), Bianca en haar kampioen (1995), Bianca op de hoogvlakte (1995), Bianca en de Shetlanders (1995), Bianca en haar vrienden (1995), Bianca en de Koningshoeve (1996), Bianca gaat naar Deurne (1996), Bianca loopt stage (1996), Bianca naar manege De Drie Hoofden (1996), Bianca en de Gouden Zweep (1997), Bianca en de Berenboschstoeterij (1997), Bianca's Hongaarse avontuur (1998), Bianca als cowgirl (1998), Bianca en de zieke hengst (1998), Bianca op de fokkerij (1999), Bianca redt Wildfire (1999), Bianca en manege Paardenvreugde (1999), Bianca en de Freiberger paarden (1999), Bianca koopt een Fries (2000), Bianca in Andalusië (2000), Bianca op de huifkar (2000), Bianca op mencursus (2000), Bianca's kasteelrit (2001), Bianca en Firebird (2001), Bianca en haar veulens (2002), Bianca traint voor jockey (2002), Bianca op toernooi (2004), Bianca en manege De Vriendschap (2004). Met illustraties van Yvonne Brill. Baarn, De Fontein, 1990-2002.

Serie Akkerlanden

Paardrijden op de Akkerlanden (1981), Lente op de Akkerlanden (1982), Als het herfst wordt op de Akkerlanden (1982), Feest op de Akkerlanden (1983), Hindernissen op de Akkerlanden (1986). Met illustraties van Herry Behrens. Heerhugowaard, Kluitman, 1981-1986.

Serie Pien en Paula

Pien en Paula (1981), Pien en Paula gaan logeren (1982), Pien en Paula naar de Windhoek (1983), Pien en Paula doen wat leuks (1984). Met illustraties van Herry Behrens. Heerhugowaard, Kluitman, 1981-1984.

Serie Fietsclub ‘Krap bij kas’

Fietsclub ‘Krap bij kas’ (1982), Fietsclub ‘Krap bij kas’ maakt het helemaal (1983), Fietsclub ‘Krap bij kas’ op de moderne toer (1984), Fietsclub ‘Krap bij kas’ gaat over de grens (1985). Met illustraties van Herry Behrens. Heerhugowaard, Kluitman, 1982-1985.

Serie Brenda

Brenda op de renbaan (1983), Brenda wint de race (1984), Brenda steelt de show (1984), Brenda en de

[pagina 5]

wilde hengst (1985), Brenda trekt door stad en land (1985). Met illustraties van Herry Behrens. Heerhugowaard, Kluitman, 1983-1985.

Brenda en het Zilveren Paard. Met illustraties van Yvonne Brill. Baarn, De Fontein, 1997.

Serie Jella, het veulen

Jella het veulen. Met illustraties van Herry Behrens. Heerhugowaard, Kluitman, 1983.

Jella als draver (1990), Jella's grote kans (1993), Jella op de Franse toer (1994), Jella gaat in training (1997), Jella's come-back (1998). Met illustraties van Yvonne Brill. Baarn, De Fontein, 1990-1998.

Serie Vijf meisjes

Vijf meisjes op trektocht (1984), Vijf meisjes naar het wad (1985), Vijf meisjes gaan skiën (1986), Kanoclub De Woelwaters (1985). Met illustraties van Charlotte Leene. Heerhugowaard, Kluitman, 1984-1985.

Serie Jossie

Jossie van de Paardenhoeve. Met illustraties van Herry Bherens. Heerhugowaard, Kluitman, 1986.

Jossies paardenavontuur. Met illustraties van Yvonne Brill. Baarn, De Fontein, 1995.

Serie Rancho Romantica

Rancho Romantica. Met illustraties van Herry Bherens. Heerhugowaard, Kluitman, 1987.

Rancho Romantica op Mallorca. Met illustraties van Yvonne Brill. Baarn, De Fontein, 1990.

Olé voor Rancho Romantica. Met illustraties van Yvonne Brill. Baarn, De Fontein, 1992.

Serie Jessica

Jessica en haar computerbende, Jessica en het geheime computerspel, Jessica en het verdwenen gouden ei. Met illustraties van Yvonne Brill. Baarn, De Fontein, 1993.

Onder het pseudoniem Jaap Helder

Twee jongens naar het strand. Met illustraties van Will Berg. Heerhugowaard, Kluitman, 1982.

Twee jongens naar een eiland. Met illustraties van Will Berg. Heerhugowaard, Kluitman, 1982.

Twee jongens gaan varen. Met illustraties van Will Berg. Heerhugowaard, Kluitman, 1983.

Peter krijgt een pony. Heerhugowaard, Kluitman, 1984.

Peter naar het ponykamp. Heerhugowaard, Kluitman, 1985.

Losse boeken

Dromen zijn toch bedrog. Met illustraties van Yvonne Brill. Baarn, De Fontein, 1991.

Als de regengod roept. Met illustraties van Yvonne Brill. Baarn, De Fontein, 1993.

Over Yvonne Brill

Peter Homan, Kinderjury prijst werk schrijfster Yvonne Brill: Dit zegt mij meer dan een gouden griffel. In: Nieuwsblad van het Noorden, 20-9-1983.

Jan Schepers, Oud-inwoonster Assen op zesde plaats van meest uitgeleende auteurs: Kinderboekenschrijfster Yvonne Brill stijgt met stip. In: Drentse en Asser Courant, 10-4-1989.

Lut Geypens, Yvonne Brill. In: Jeugdboekengids, jaargang 33 (1991), nr. 5, blz. 16.

Griet Vandewalle, Yvonne Brill. In: Jeugdboekengids, jaargang 35 (1993), nr. 10, blz. 327-328.

Jan Anninga, Schrijfster Yvonne Brill blijft populair bij de jeugd. In: Nieuwsblad van het Noorden, 14-8-1997. (interview)

65 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2004