Lexicon van de jeugdliteratuur

Boekpromotie
1. Boekpromotie in de jeugdbibliotheek

door Annerieke Freeman-Smulders

Boekpromotie is een verzamelnaam voor alle activiteiten die erop gericht zijn belangstelling te wekken voor het lezen in het algemeen of voor bepaalde boeken in het bijzonder. In de vakliteratuur vindt men hiervoor ook wel omschrijvingen als ‘tot lezen stimuleren’ of ‘de leesmotivatie bevorderen’.

Boekpromotie en jeugdbibliotheekwerk zijn van oudsher onverbrekelijk met elkaar verbonden. Zelfs in de tijd dat het jeugdbibliotheekwerk nog in opbouw was en slechts enkele plaatsen in Nederland over een dergelijke voorziening konden beschikken, hoorde boekpromotie tot het takenpakket. In de jaren twintig bijvoorbeeld werden in kinderleeszalen al leesclubs voor jongeren georganiseerd; in Amsterdam en Rotterdam kende men 's zomers ‘parkbibliotheken’, waar ieder kind dat komen wilde op het gras of onder de bomen kon gaan zitten lezen.

De behoefte boekpromotie als vakdiscipline een betere basis te geven, was een van de redenen voor de oprichting van het Bureau Boek en Jeugd (1952, sinds 1972 de Dienst Boek en Jeugd van het NBLC). Een nieuw elan en nieuwe methodieken werden geïntroduceerd door de jeugdbibliothecaresse Jannie Daane. Haar ervaringen, opgedaan tijdens verschillende reizen in de Verenigde Staten, bracht zij vanaf 1951 in praktijk vanuit het Amsterdamse OB-filiaal De Wijde Steeg. Zij was ook degene die boekpromotie introduceerde op de scholen, toen dit begrip daar nog nauwelijks bekend was. In Rotterdam begon de jeugdbibliothecaresse Christien van Reenen in 1955 met een kinderjury, een vorm van boekpromotie die sindsdien veel opgang heeft gemaakt.

In de jeugdbibliotheek worden zowel boekpromotie-activiteiten georganiseerd voor de eigen lezers als voor bezoekers van buiten (schoolklassen). Daarnaast vinden activiteiten plaats in club- of buurthuizen en op scholen. De laatste worden meestal verzorgd door de Schoolbibliotheekdienst.

In de kinderboekenweek treft men in een jeugdbibliotheek allerlei activiteiten aan om de (bekroonde) boeken onder de aandacht van de bezoekers te brengen. Door het jaar heen zijn de prettige sfeer, het deskundig inlichtingenwerk en een duidelijke presentatie van de materialen de meest vruchtbare vormen van boekpromotie.

Aan de doelstelling en de vormgeving van boekpromotie-activiteiten

wordt door de sectie jeugdbibliotheekwerk van het nblc veel aandacht gegeven. In 1984 formuleerde zij een drieledige doelstelling: het opwekken van interesse voor het lezen door het aanbrengen van algemene kennis omtrent kinderboeken, aansluitend bij de reeds bestaande leeservaring van de jeugdige lezer; het onder de aandacht brengen van boeken waar kinderen uit zichzelf niet zo gemakkelijk naar grijpen; via een gericht aanbod en begeleiding kinderen tot meer waardering en een beter begrip van een tekst te laten komen.

Verschillende activiteiten die plaatsvinden om deze doelstelling te bereiken zijn ondermeer:

a Praatje tussen de kasten. De meest voorkomende vorm van boekpromotie vindt plaats in gesprekken die de jeugdbibliothecaris voert met kinderen die boeken komen ruilen en daarbij vaak geen keus kunnen maken. De jeugdbibliothecaris dient daarbij de bedoeling achter de soms onduidelijk geformuleerde vraag te onderkennen en inzicht te verwerven in leesniveau en leeservaring van het kind.

b Vertellen en voorlezen. Van oudsher wordt in de jeugdbibliotheek wekelijks een verteluurtje georganiseerd. Wat voorgelezen wordt en hoe de verwerking plaatsvindt, kan van bibliotheek tot bibliotheek verschillen, evenals de creatieve werkvormen die men pleegt te hanteren. Voorlezen kan ook gebruikt worden om kinderen een beter inzicht te geven in genres en verhaalstructuren.

c Leesprogramma. Gedurende enkele maanden staat in de jeugdbibliotheek een collectie boeken met een bepaald thema bijeen. Kinderen worden uitgenodigd drie of vier van die boeken te lezen op creatieve wijze of anderszins iets met het gelezene te doen. Aan het einde van dit project wordt - al of niet vergezeld van feestelijkheden - het ‘leesdiploma’ uitgereikt.

Men kan wat keuze van thema, boeken en activiteiten betreft, aansluiten bij het programma dat de Dienst Boek en Jeugd van het NBLC hiertoe jaarlijks aanbiedt, of zelf naar eigen idee deze activiteit organiseren.

d Leesclub/leeskring. Op vaste tijden komt een groepje kinderen bijeen om boeken te bespreken. Voor iedere bijeenkomst verzorgen een of meerdere personen (het kan ook de jeugdbibliothecaris zijn) een presentatie van een boek. In een onderlinge discussie worden de leeservaringen uitgewisseld. Verschillende werkvormen, elders in deze programma's genoemd, kunnen daarbij toegepast worden.

e Klassebezoek. Dit is een veel gebruikte vorm van boekpromotie. Aan een bezoek van 20 tot 30 kinderen in een jeugdbibliotheek gaan afspraken vooraf over het gewenste programma. Men kan tijdens het bezoek (de bezoeken) interesse voor kinderboeken wekken door verschillende genres te presenteren en te laten herkennen. Men kan daarbij laten ervaren welke informatie aan de kaft van een boek ontleend kan worden. Men kan ook be-

langstelling voor boeken oproepen door eenvoudige opdrachten rond de inhoud van daartoe uitgezochte verhalen te geven of door een programma rond thema of auteur op te stellen.

Een klassebezoek heeft meer effect als het enkele malen herhaald wordt en meer informatie gegeven kan worden over de ‘zoekweg’ in een jeugdbibliotheek (de zogenaamde bibliotheekpromotie).

f. Tentoonstellingen. Een tentoonstelling kan samengesteld worden over een auteur, een genre of rond een thema. De Dienst Boek en Jeugd verzorgt achtergrondpanelen (die te huur zijn) en keuzelijsten, waardoor een levendige presentatie mogelijk is.

Ook kan de Stichting Schrijvers School Samenleving bemiddelen, opdat een auteur over zijn werk kan vertellen.

g Kinderjury. De jeugdbibliothecaris selecteert voor de doelgroep die zij in gedachte heeft zes tot acht boeken en schaft die in 10- à 12-voud aan. Via vrije werving in de jeugdbibliotheek of via de scholen worden voldoende kinderen uitgenodigd om deel te nemen aan een kinderjury. In een aantal parallelle groepen lezen en bespreken de kinderen de boeken aan de hand van een daartoe opgesteld schema. Nadat dit programma afgewerkt is, kiezen zij ‘het beste boek’.

Op deze organisatieformule zijn in de praktijk veel variaties ontstaan, onder andere in samenwerking met scholen, waarvan hele klassen aan de kinderjury deelnemen.

h Audio-visuele media. Tijdens het voorleesuurtje of in een ander bibliotheek- of leesprogramma kan men gebruik maken van diaseries van prentenboeken. Daarnaast bestaan er geluidsbanden met ingesproken introductie als hulp voor kinderen met leesmoeilijkheden, of om bepaalde boeken onder de aandacht van bibliotheekgebruikers te brengen. Deze banden zijn commercieel verkrijgbaar of zelf te vervaardigen.

Bibliografie

9 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1985