Woelige weken: november-december 1813

[p. 126]

Aantekeningen

nb: De lezer zal in het eerste gedeelte van het Nawoord, namelijk in ‘Wat vooraf ging’, verscheidene namen vinden die ook in het dagboek over de maanden november-december 1813 voorkomen.

Blz. 7 Rule en Ruhle worden door elkaar gebruikt.

Blz. 8 7000 aam - Eén aam olie = 145,52 liter; gewoonlijk in vaten.

Blz. 9 Lemierre, A.M. (1723-1793) - Frans tragediedichter.

Hypermnestra - Een van de vijftig dochters (de Danaïden) van Danaus, de enige die tegen het bevel van haar vader haar echtgenoot Lynceus niet vermoordde. De negenenveertig andere dochters moesten voor straf in de onderwereld het bodemloze vat vullen.

Danaus - Koning van Argo, vermoord door Lynceus.

Horatius - Romeins lier- en satirendichter, gestorven 8 v. Chr.

Wieland, C.M. (1733-1813) - Duits schrijver, hoogleraar filosofie.

Blz. 11 Hertog van Bassano, H.B. Maret - onderscheidde zich door zijn grote toewijding aan Napoleon i.

Prins van Eckmühl - De Franse maarschalk Davout.

Blz. 12 Lauriston - Frans generaal.

Blz. 14 Agathon - Hoofdfiguur van de gelijknamige roman van Wieland.

Dionysius de Jongere - Tiran van Syracuse vanaf 368 v. Chr., verjaagd in 356. Na tien jaar teruggekeerd, maar in 344 opnieuw verbannen.

Dio - Griek, leerling en vriend van Plato; trachtte tevergeefs zijn politieke theorieën te verwezenlijken.

Plato (429-347 v. Chr.) - Grieks wijsgeer.

[p. 127]

Aristippus - van Cyrene, Noord-Afrika; leerling van Socrates.

Blz. 17 Dylius, Daniel - Geneesheer te Amsterdam.

Blz. 19 Holtrop - Commissaire de police van het 10e arrondissement. Hij maakte zich door zijn vriendelijk en toegeeflijk gedrag zeer populair.

Blz. 20 Talleyrand (1754-1838) - Belangrijk Frans staatsman tijdens alle regimes.

Blücher, G.L. von - Pruisisch generaal, speelde een beslissende rol in de slag bij Waterloo (1815).

Blz. 21 Nog een anekdote... - Wellicht wordt gedoeld op de obligaties, waarvan de koersen stegen naarmate de Fransen zich terugtrokken.

Blz. 22 Florian (1755-1794) - Frans schrijver van fabels.

Blz. 24 ‘Integer vitae scelerisque purus’ - Onkreukbaar in zijn levenswandel en vrij van vreemde smetten (Horatius).

De la Motte, A. Houdar (1672-1731) - Frans dichter.

Blz. 25 Isée - Grieks redenaar, 4e eeuw v. Chr.

Semelé - Vrouwelijke mythologische figuur.

Pindarus (521-441 v. Chr.) - Prins der Griekse lyrische dichters.

Harpe, J.F. de la (1739-1803) - Frans criticus en dichter, hoogleraar.

anacreontisch - In de trant van Anacreon, wijn en liefde bezingend.

Blz. 26 Madame Dacier - le Fèvre, Anne (1651-1720) - Française, vertaalde onder andere Anacreon, de Ilias en de Odyssee.

Haller, A. von (1708-1777) - Zwitsers anatoom en dichter, publiceerde in de Duitse taal.

Blz. 28 Buitenkant - Thans Prins Hendrikkade.

Blz. 29 Rauwenhoff - Waarschijnlijk was dit Nicolaas Wilhelmus, arts te Amsterdam.

Blz. 31 attroupement - Samenscholing.

percepteurs - Belastinggaarders.

[p. 128]

al deze heren - Alleen Van Hall weigerde, uit vrees voor repercussies voor zijn zoon Floris Adriaan, die als Garde d'Honneur in het leger zat.

Blz. 34 Driehonderd Roe - De Amsterdamsche roe was 3,6807 meter. Wellicht wordt een herberg bedoeld die 300 roe buiten de Haarlemmerpoort lag.

Blz. 37 Pontecorvo - J.B.J. Bernadotte, Frans generaal, zwager van Joseph Bonaparte; verried de zaak van Napoleon en werd in 1818 koning van Zweden als Karel xiv.

Bülow, F.W. von - Pruisisch generaal, droeg veel bij tot de overwinning bij Waterloo.

Van Limburg Stirum - Vormde samen met Van Hogendorp en Van der Duyn van Maasdam het driemanschap dat de omwenteling leidde.

Blz. 38 Place Napoléon - Zo heette de Dam tijdens de Franse overheersing.

Blz. 43 ontwerp - Bedoeld wordt het plan om de politieke organisatie in het land terug te draaien tot de regentenoligarchie van vóór 1795, hetgeen het volk niet geaccepteerd zou hebben.

Blz. 44 A. Andriessen - Rijtuig- en landschapschilder.

Blz. 46 Feith, Rhijnvis (1753-1824) - Dichter.

Blz. 49 Voltaire (1694-1778) - Frans schrijver, dichter en vrijdenker.

Hume, David (1711-1776) - Engels wijsgeer.

Locke, John (1632-1704) - Engels wijsgeer.

Clarke, Samuel (1675-1729) - Engels wijsgeer en theoloog.

Blz. 50 zijn geslaakt - Hebben de dienst mogen verlaten.

Blz. 51 Malherbe, F. de (1555-1628) - Frans lyrisch dichter.

Blz. 56 ‘Dulce et decorum est pro patria mori’ - Het is zoet en eervol voor het vaderland te sterven.

‘Tempora mutantur, et nos mutamur in illis’ - De tijden veranderen en wij met hen. (Juister is: ‘[...] nos et [...]’.)

Muciussen - Mucius Scaevola, Romeinse held (Livius 2:12);

[p. 129]

liet bij verhoor zijn rechterhand verbranden om te tonen dat hij dood noch pijn vreesde. Scaevola = die de linker in plaats van de rechter hand gebruikt.

de Rycke's - Michiel Rijcke, geboren te Stralsund. In 1570 door Watergeuzen geprest om voor hen te varen. Door Spanjaarden in 1571 in Amsterdam terechtgesteld.

Blz. 57 ‘Festina lente’ - Haast u langzaam.

Blz. 58 een particulier, die [...] zijn verstand verloren heeft - De Clercq is onjuist geïnformeerd. Dit was mr. J.C. Bousquet, secretaris van Van Limburg Stirum, in wiens opdracht hij naar Amsterdam reisde, ten einde het stadsbestuur ‘om’ te krijgen. Hij werd door Van Brienen de Graeff en Van der Hoop teruggezonden.

Blz. 60 Helmers, J.F. (1767-1813) - Dichter-epicus.

Blz. 61 omwenteling der zestiende eeuw - Het rooms-katholieke stadsbestuur verklaarde zich pas in 1578 voor prins Willem i.

vierendertig laatste jaren - In 1780 verklaarde Engeland de Republiek de oorlog, de voor ons land zeer ongelukkig verlopen Vierde Engelse Oorlog.

Blz. 65 Barak St. Charles - Later genoemd: Oranje Nassaukazerne, bij de Muiderpoort.

Capellen, R. baron van - Werd met enkele Utrechtse gijzelaars naar Parijs gevoerd en in het voorjaar van 1814 vrijgelaten.

Arens - Misschien wordt de hagepreker Arentsz bedoeld, in 1566 te Amsterdam.

Blz. 66 Bilderdijk, W. - Letterkundige en veelzijdig geleerde.

Loots, C. - Letterkundige.

Blz. 67 helling - Neiging.

Blz. 68 Workummer - Woudrichem heette vroeger Workum.

Que ne peut la frayeur... - Wat vermag niet de angst tegen de hoop der stervelingen.

[p. 130]

Racine, J.B. (1639-1699) - Frans tragediedichter.

Blz. 72 Sanherib - Koning van Nieuw-Assyrisch Rijk, regeerde van 705-681 v. Chr., werd krankzinnig en door zijn zonen gedood.

‘Il n' a rien fait.’ - Inderdaad, als gouverneur-generaal liet hij alles aan zijn ondergeschikten over.

Blz. 73 de prins - Van Oranje.

Blz. 76 ‘Je leur enverrai’ - Ik zal hen twintigduizend man zenden om hun dijken door te steken.

Blz. 77 de heer Dehad(?) - In het gemeentearchief van Weesp bevindt zich een verslag omtrent de Franse aanval op 29 november. Over deze grijsaard wordt echter niets vermeld.

Blz. 80 De bijltjes - Scheepstimmerlieden te Amsterdam.

Blz. 81 De dymos - Het volk.

Blz. 84 last - In de graanhandel overeenkomend met 30 hectoliter.

Blz. 85 het koor der barden - De Clercq citeert slordig.

Blz. 86 Fénelon, F. (1651-1715) - Frans geestelijke en schrijver.

Blz. 87 Archytas (1e helft 4e eeuw v. Chr.) - Pythagorisch wijsgeer.

Blz. 88 Ann Radcliffe (1764-1823) - Engels schrijfster van griezelromans.

Roscoe, W. (1753-1831) - Engels biograaf. De Clercq leest hem in een Franse vertaling.

Lorenzo de Medici - (1449-1490) Bijgenaamd Il Magnifico, Florence.

Berkhey, J. le Francq van (1729-1812) - Nederlands schrijver over planten, dieren en volkskunde. Dichter van orangistische en vaderlandse liederen.

Loosjes, A. (1761-1818) - Letterkundige en patriottisch boekhandelaar.

Blz. 91 sporen - Indrukken.

gebeurtenissen van de 15e - Bedoeld wordt het in brand steken

[p. 131]

van de douanehuisjes.

Blz. 94 conscrits - Dienstplichtigen.

onze regering - De regering van Amsterdam.

de bewuste zaterdag - 27 november.

Blz. 95 blo - Vreesachtig.

Blz. 97 Wyss, J.R. (1781-1831) - Zwitsers letterkundige.

Lampe, F.A. (1638-1727) - Hoogleraar kerkgeschiedenis te Utrecht.

Blz. 98 Malet - Frans generaal die tegen Napoleon conspireerde tijdens diens afwezigheid en daarom in 1812 gefusilleerd werd.

deze samenzwering - Kennelijk wordt de geslaagde Haagse samenzwering bedoeld, en niet het door de Fransen ontdekte Amsterdamse komplot van August Maas, die in februari 1813 ter dood veroordeeld werd.

Blz. 100 last - Opdracht.

Blz. 103 Verdooren - Nederlands schout-bij-nacht.

Voorthuis - Vermoedelijk wordt bedoeld de populaire houthandelaar Voorthuizen, die op Kattenburg bij de Landswerf de rust herstelde.

Blz. 104 Wellington - Engels generaal, de grote man van de slag bij Waterloo.

Blz. 106 Epicharis - Romeinse vrouw die deelnam aan de samenzwering tegen de wrede keizer Nero, en die zich in 65 na Chr. verhing om haar medeplichtigen niet te verraden, nadat zij de meest gruwelijke folteringen had ondergaan.

Wattier, Johanna Cornelia - Beroemd Amsterdams toneelspeelster.

Blz. 107 zonder wicht - Op basis van volume.

Blz. 108 Chaulieu, G. de (1639-1720) - Frans dichter van het gracieuze en lichte genre.

Leo x, Giovanni de Medici (1475-1521) - Paus van 1513-1521.

Blz. 109 Witsen Geysbeek, P.G. - Amsterdams boekhande-

[p. 132]

laar, geschied- en letterkundige.

dithyrambus - Lofzang.

Blz. 110 quod erat demonstrandum - Hetgeen te bewijzen was.

Finis coronat opus - Het einde kroont het werk (Ovidius).