Gedichten
(1869)–Claude de Clerck– Auteursrechtvrij
[pagina 180]
| |
Adam en Eva.Et documenta damus, qua simus origine nati. Soo d' oude songen » soo piepen de jongen. Dat is; dal-me onder man en vrauw
gelijk in vader Adams lijd,
niets anders siet, als liefde en vlijt
tot dienslbaerbeyd in groote trauw:
't is liefde al wat men siet en hoort,
't is vriendelijkheyd, 't is vleijery,
't is streeling en liefkoscry:
't is waer, het is altijd niet van de selve soort.
Toen Adam was geschapen
hy leerde wakker gapen,
hy docht den gaep moet gaen,
of wel den knap moet staen:
had hy dat niet geweten,
hy had niet konnen eten;
en, mids sijne ydle maeg
hy stond na spijse graeg;
sey: ‘Eva wil my kloecken
met Gendsche boek-weyt-koecken,
of hael my tot mijn aes
een stuk Hollandschen kaes,
| |
[pagina 181]
| |
ik voel den honger nijpen,
aen mijne gorgel-pijpen;
loop ras, of ik moet dood
van grooten hongers-nood.’
De vrauw had wel geloopen
Hollandschen kaes hem koopen,
maer sy wist op dat pas
nog niet waer Holland was.
Sy docht, ik sal wel maken
dat het geen rook sal smaken;
een vrauwtje mag den man
bedriegen, waer het kan.
Dus op een ommekijken
kwam sy met kaes aenstrijken;
sy kon geswindig gaen,
want had geen plunjen aen.
Dus Adam nam den rooster
en op den vrauwe-trooster,
ik meyn den lolle-pot,
hy braedde heel 't beschot.
Een laker sal hier gekken:
‘Wat deugd kon Eva trekken
soo naekt, met eenen pot
te sitten? sijt gy sot?
had sy nog roks gedragen!...’
En wilt niet voorder vragen,
't is klaerder als de son,
sy warmde, soo sy kon.
Dus Adam gaende banken,
daer vloog, om God te danken
soo iet uyt synen mond,
't gene Eva niet verstond:
| |
[pagina 182]
| |
de vrauw en had niet konnen
gaen wonen by de nonnen;
haer ouders hadden 't lam,
toen het sijn wasdom nam
en jeudig was en groene,
self seer gehad van doene;
dus was sy ongeleerd:
had weynig ook verkeerd,
en bot in hoofsche treken,
sy wist maer vlaemsch te spreken;
edoch, wijl in den grond
de weet-begeirte stond,
sy sey: ‘'k soud geirne weten;
wat prevelt gy voor eten?’
Den man sey: ‘'t is latijn.’
- ‘Latijn? het kan wel sijn;
maer wat is het te seggen?’
- ‘Dat kan ik niet uytleggen’
sey Adam, ‘maer gewis
het schoon en edel is;
mijn oom (God denkt sijn sieltje!),
die koster was van WieltjeGa naar voetnoot(1),
heeft het my soo geleerd.
Dien man was weird geëerd!
dat was een man der mannen!
Een herssepan der pannen!
een hoofd als eenen van!
Noyt sag gy sulken man:
hy dronk soo graeg jenever!
hem jonne den Algever,
| |
[pagina 183]
| |
dat hy gelaefd mag sijn
met een glas brande-wijn.’
Terwijlen dese reden
en Adams schiet-gebeden,
daer schoot in 't vrauwe-mensch
een overheeten wensch,
de gaef van den Algever
te proeven in jenever;
toch mick voor haren man
nog geen gewag daer van.
Den kaes was nu gebraden,
den man soud sich versaden;
hy ras sijn mes uyttrok
en sneed een goede brok.
'k Hoor den berisper spreken:
‘Waer was dat mes gesteken
wijl hy was naekt in daed?’
Wat brilt my uwen praet
en al die snege knepen?
De messen al geslepen
toen groeyden, naer ik gis,
aen rijsers of aen lisch.
Want men veel wonderheden
meld van den hof van Eden,
gelijk gy zult verstaen;
laet my maer voorder gaen.
Tot waer ben ik gekomen?
gy die het hebt vernomen,
waer op liep onsen praet?...
Hoe 't wijf had een pataet
op haeren pot gebakken?
Neen, hoe-se uyt Adams sakken
| |
[pagina 184]
| |
des avonds 't geld uytnam
als hy van drinken kwam?
dat was een neel der nelen!
als sy hem wauw bestelen,
dit diende niet gedaen
in 't komen, maer vóór 't gaen.
Wat kan dien Adam tuyten!
versoop al sijne duyten,
en dat nog 't ergste was
hy storte menich glas,
en kwam soo te bevlekken
sijn wambays met roo plekken
door 't storten van de kan:
d'erf-smette komt er van.
De kinders, na sijn sterven,
die 't goedje kwamen erven,
ô! waren heel ontset
door 't sien van smet op smet.
Dat moet ik niet verhandlen:
mijn sinnen sijn gaen wandlen,
ik weet niet waer ik ben...
Dan Eva, d' aerme hen,
docht dank voor dit onthalen
by haren man te halen,
en voor den kaes en wijn
eens braef gekust te zijn.
‘Hoe wijn? dat kan niet wesen,
voor Noë, nooyt volpresen,
den wijn-stok had geplant,
daer was geen wijn in 't landt;
gy mist, soo ik wel meyn, hier.’
Wel was 't geen wijn, 't was kleyn-bier,
| |
[pagina 185]
| |
ick stoor my daer niet aen;
laet gy dat al maer gaen.
Den kaes was dan gebraden,
hy sou den buyck gaen laden,
maer hy kreeg grooten kack,
soo hy de handt uytstack.
Hy ley den kaes dan weder
wat op de kolen neder
en spoeyde na 't vertrek:
maer siet, het dack was leck.
Gedeurig kwam den regen
daerdoor op hem geslegen,
soo dat hy niet en kon
het werck, dat hy begon,
naer sijnen wensch voltreeken:
en Eva stond te gecken.
Hy vluchtte dan van daer:
sy riep hem spotswijs naer:
‘Wat gaet gy, lake! maken
met uw gepijnde kaken?
Spoey gauw in eenen hoeck,
of 'k vrees voor uwen broeck;
blijft gy hier langer draeijen
gy zult u fraey begaeijen;
loop, loop, 't is meer als tijdt.’...
Maer Adam heeft uyt spijt
sijn kolder afgesteken,
en sonder een woord spreken
gevuld den lolle-pot.
‘Wel Adam wordt gy sot?
verliest gy dan de reden?
wie sag oyt sulke seden?
| |
[pagina 186]
| |
Gy sellermentschen gaey,
besie, dat staet nu fraey!
't Vier is als weg gestolen:
waer krijg ick weder kolen?
daer is, tot mijn groot kruys,
geen oortje geldt in huys’.
‘Houd smoel, gy stout gesichte!’
sprack Adam, en hy lichtte
sijn rechtre hand om hoog.
De vrauw op dit vertoog
('t was toch soo goede vrauwe),
sey: ‘Hoe? gy fiel, rabauwe,
gy slemper, luysebol,
gy teunen, droogen grol,
gy durft de hand opheffen?
'k zal u soo drommels treffen
en klauwen als een kat;
begin gy, roer maer wat!’
Den man dacht half verwesen,
ick sal den wijsten wesen,
en swijgen desen keer,
of sy swijgt nimmer meer.
Toen sprack onse eerste moeder:
‘'k Geloof het wel, gy loeder!
meent gy dan, dat ick sal,
in alle voorgeval,
gelijck een slecht hoofdt swijgen?
en stuygen ende nijgen
voor soo een vuylen boer?....’
‘Wat is 't van boer, gy h..r?’
sprack Adam straf in toren;
‘docht ick wel oyt te hooren
| |
[pagina 187]
| |
soo ongegrondt verwijt?
Peys eens wie gy wel sijt,
gy vuyle legerbrokke,
die ick nam aen de knokke
om godswil van de straet,
en bragt tot sulken staet
met u voor wijf te trauwen,
het geen my wel mag rauwen:
hadt gy my niet ontmoet,
gy soudt nu lang voor goedt
gaen bedlen uwe brokken,
of rot van spaensche pokken,
gy waer nu lang in nood.
of in een gasthuys dood.’
Terwijl hy dat al seyde,
vrouw Eva bitter schreyde,
schold haren lieven man
voor alles, wat men kan
het leelijckste bedencken:
‘Kwam gy my trouw te schencken,
gy vuylen snottebaert,
't was dat gy seker waert
geen andere te krijgen;
wil vrolijck daer af swijgen:
is 't niet een groot geluck
voor my, met sulk een stuck
in egt te sijn getreden,
die tot mijn naeckte leden
noch wambaeys, nochte rok,
ja geen de minste brok
met eeren kan bescharen?
Hy komt met vijge-blaren!
| |
[pagina 188]
| |
Wat blaren? 't is maer een,
en sie, 't is nog te kleen;
voorwaer 't is een mooy dingen,
om liedjes af te singen:
hadt gy nog eene koek
beschaerd van neteldoek;
maer neen; 't sijn aerme blaren!
Het doet den tooveraren,
dat gy, gy onverlaet
nog spreeckt van uwen staet!
Ick moeste my te schamen,
van met u te versamen,
daer ick van sulken stam,
en gy van boeren kwam;
wat was ick onbedreven
soo loslijck trauw te geven
aen een soo lompen vent,
een vlegel, die niet kent
hoe men met heussche swieren
een edle vrouw moet vieren;
maer ach! 't is nu te laet!...’
Sy huylde boven maet
met woorden half gebroken,
vermits sy ongevroken
soo veel verdragen moest:
had sy hem lustig poest
in weêrkeer durven geven,
dat had geweest haer leven;
maer men wist tot dien tijdt
alleen maer van verwijt;
het vechten en het wonden
was nog niet uytgevonden,
| |
[pagina 189]
| |
ten minsten in de daedt;
maer of in Evas raedt
het niet en was besloten
eens braef te vuyste-toten,
gansch niet beschreven is
in de geschiedenis.
Dus om het kort te maken,
den man scherpt sijne kaken,
hy neemt den kaes ter handt,
voert hem na sijnen tandt;
hy docht, 'k sal haer maer laten
wat gresen en wat praten,
is sy verstoord in draey,
dat sy haer selven paey.
Hy bijt, want, hoort na reden,
hy had geen brok gesneden,
ick heb daerin gemist:
want men alsnog niet wist
van messen en van scharen;
Vulcaen met sijn gevaren
en miecken in den hof
van Eden, nog geen stof;
sy waren nog in Sweden
daer sy dan leertijdt deden:
dus bid ick u te mael
vergeeft my dese fael.
Maer ben ick niet een hannen?
dat ik dede als die mannen,
die suylen van de konst
aen wien Apollos jonst
soo mildlijck is geschoncken,
dat men hun siet bedroncken
| |
[pagina 190]
| |
eens of twee mael ter weeck,
of meer, wanneer de beeck
voor niets is aen het vloeijen;
die als Apollos koeijen
soo suygen, dat door 't sop
het hayr bergt op den kop.
Dat ick my kon gewennen,
als sy, nooyt fael te kennen,
te spotten met die sift
de missen uyt een schrift,
soud ick niet wijser schijnen?
ja seker; by konijnen
en leewen, soo men hier
vindt by den groensselier.
't Is waer, die kleyne wichtjes,
Boileau met sijne dichtjes,
en Tasso, die soo wat
met verskens heeft bekladt,
my souden seer begecken;
maer 'k soud het niet aentrecken,
ick hield my met de bend
die geen misslagen kent.
Ick vinde nu in 't schrijven
soo veel werf uyt te wrijven;
dan waer het altijdt wel:
al had het heel gestel
noch hoofdt, noch steirt, noch beenen,
noch sy, noch kant met eenen,
al waer' er vers noch sin
die eynd had of begin,
wy souden alles houden
voor goedt en wel gevouden:
| |
[pagina 191]
| |
o! 't is een goeden vondt!
Gy Musen, wilt terstondt
my sulk verstandt instampen:
soo niet; toen gy de krampen
der moêr gevoelen sult,
neemt acht op uwe bult;
'k sal u verkeerde brocken
in wederwraeck doen slocken..
O! o! ick ben verhoordt,
goê vrienden, van nu voort
peyst niet dat mijne sotheydt
noch sal van mijne botheydt
belijdenisse doen,
of falen zal vergoên.
Dan, Adam valt aen 't bijten,
hy bijt om zich te splijten,
hoe hy meer vringt en treckt,
hoe meer 't stuk kaes sich reckt.
Houdt hy sterck met de handen,
het vliegt uyt sijne tanden;
als hy den tandt wel sluyt,
het spaett' de handen uyt.
Een hondt, die met behagen
een seenwe sit en knagen,
doet ook een sulck geweldt.
Den man wordt heel ontsteld,
want hy vergaet van honger;
hy vloeckt dat zijne longer,
opswilt als eene pad.
Vrauw Eva, die daer sat
en nog niet had ten heelen
vergeten het krackeelen,
| |
[pagina 192]
| |
schiep snood uyt dese saeck
een heymelijck vermaeck;
en daer sy sat en huylen,
sit nu en kokermuylen,
en peyst, 't is wel besteed.
Maer hy die geene beet
daer af en konde knagen,
begon sijn vrauw te vragen
wat slach dit was van kaes.
Sy sey: ‘Mijn lieven baes,
het is oprechten switser.’
Hy stuerder ende bitter
sey met een groot geraes:
‘'t Is vuylen koeyen-kaes,’
en heeft hem als gemeten,
in haer gesicht gesmeten,
daer hy gaf eenen klap
net als een leren lap.
‘Gy hekse!’ sey den vader;
en sy riep: ‘Gy verrader!
gy beul, gy doogeniet!’
En op dat woordt, sy schiet
den lolpot, nu versch kak-huys,
hem effen op sijn bak-huys
soo dat hy met den st...t
daer heel belabberd stondt.
Hy had haer in duyst brocken
het lijf van een getrocken,
maer, mits hy niet en sag,
sy vluchtte met gelach.
Wijl hy zich af ging wasschen
aen de Phisonsche plasschen,
| |
[pagina 193]
| |
de vrauwe logt van aerd
liep weg te veldewaert;
sy docht, ick sal dien buffel
wel draeijen eenen fuffel,
waer ick maer hier of daer
een jongeren gewaer.
Wijl sy in kwaê gedachten
een kansje soud' afwachten,
't serpent, een slim gebroedt,
al fluyten wonder soet
deed sijnen galm als swemmen:
eene, onder andre stemmen,
van Kuyper goê gesel,
ging uyt 'er maten wel.
Vrauw Eva ging wat nader;
sy docht, hier is den vader
van vreugden en vermaeck.
Let, baes, op uwe saeck,
het sal 'er hier gaen spannen:
maer hy, dien slechten hannen!
laet 't vrauwe mensch in 't wildt
al loopen waer sy wilt;
noch wilt haer niet eens wencken:
hy kan het niet bedencken,
dat men op sijnen kop
nog iet kon setten op,
het geen hy tot die dagen
nog niet en had gedragen,
hy was dan wel gerust;
en Eva wel belust
om sich van hem te vreken.
Sy gaet den loer aenspreken,
| |
[pagina 194]
| |
en segt: ‘Mijn weirden heer,
mijn man verdient niet meer
dat ick...’ Na vele reden
van gister en van heden,
en ick en weet niet wat,
seyd Eva: ‘Mijnen schat....’
Hoe schat! dat wilt iet seggen;
ick kan 't u niet uytleggen,
dat gaet my boven 't vel;
sy bloosde weet ick wel.
Mijn schat, ‘sey de goê vrauwe,’
op wien ick my betrauwe,
ick heb een vreemden lust,
ach! kon hy zijn gebluscht!
De slang sey: ‘Wil maer spreken,
daer sal u niets ontbreken.’
‘Ach!’ segt sy, ‘mijn vermaeck
is op jenever-smaeck.
Den oom van mijn vuyl vercken,
kon van dien spuns verwercken,
soo ick vernam, mins-slaegs
ontrent een alster daegs.’
‘O!’ sey de slimme beeste,
‘'k ben van de selve leeste,
gelijck dien koster-oom.
Gy siet hier desen boom
en sijne vruchten hangen:
wil eene fruyt-bol langen,
en eten met er vlijt,
gy sult in korten tijdt
soo veel jenever swilgen
als water-vocht de wilgen’.
| |
[pagina 195]
| |
Maer Eva stond verbrod:
sy sey: ‘'k Heb een gebodt,
dat my verbiedt te proeven.’ -
‘Wat wilt gy u bedroeven
daer over,’ seyd' het spoock:
‘dien man verboodt my oock
de hand daer aen te steken:
maer 'k lach met sulke treken;
't is dat hy 't lieve nat,
't welck dese vrucht bevat,
voor sich alleen wilt houden.’
Toen sey vrouw Eva: ‘souden?’
Vergeeft my dat kwaed woordt,
't geen sy bracht effen voort,
soo het hier is gesproken:
had sy, soud hy ontloken
't waer beter vlaemsch geweest:
maer, die het schrift doorleest,
sal lichtelijck bemercken,
dat sy in Vondels wercken,
of in Cats suyver bladt
niet veel gebladert had.
Het is nogtans een wonder
want Adam was besonder,
een grooten yveraer
der redenrijcke schaer:
men sag de gilde dagen
hem sijnen hoed-tros dragen
door stadt, van 's morgens vroeg,
schoon menig borger loech.
En dikwils 's avonds late
men hoorde tot op strate
| |
[pagina 196]
| |
't wijf, die met groot gedruys
den duyvel mieck in huys,
om den man aen 't dichten
bleef 's avonds met de lichten
verkwisten sijnen tijdt,
dien hy met meerd'ren vlijt
moest by zijn wijf besteden.
By loo! het wijf had reden,
misschien dat d'aerme siel
het bed te koudrig viel
om lang alleen te slapen.
Dan om weèr te betrapen
't vervolg van mijne reên
daer ick ben afgetreên:
't serpent met sijne treken
wist soo wel te besteken
't bedriegelijck verhael
van sijne logentael,
dat uyt dien valschen hoofde
vrauw Eva vast geloofde,
dat wie die vrucht maer at
't jenever-nat besat:
voor 't lest moest sy maer weten,
hoe met die fruyten t' eten
sy dan jenever kreeg.
Het spoock niet langer sweeg,
maer sey: ‘Het kan niet missen,
gy sult jenever pissen
soo dikwils gy dit ooft,
sult eten afgeroofd.
Soo gauw de vrauw dit hoorde
de boomvrucht sy doorboorde,
| |
[pagina 197]
| |
en atse gretig op,
voor een jenever-kop.
Maer daer mê niet te vreden,
gaet in haer selven treden,
docht, soo oock mijnen man
jenever pissen kan,
'k zal my dan eens verheugen
met overgroote teugen,
en in al mijne pijn
eens lustig weeldig sijn.
't Is nu de droncke loene
om Adam al te doene;
sy gaet er dan op uyt,
voorsien van 't aerdig fruyt;
sy staert als eene valcke
speurt hem op eene balcke,
waer hy sat met gemack
en smoorde krul-taback.
Hy had op andre tijden
het rooken moeten mijden,
vermids dien vuylen bras
voor jofvrauw Eva was
te boersch om te verdragen,
sy wierd daer af geslagen
met de lusche oore-pijn.
Nu riep-se: “'t Mag wel sijn,
mijn Adam, wil niet mijden,
ick kan den rook wel lijden,
mijn leven ick en was
soo frisch als op dit pas.
Ick heb daer iet gevonden
den smaeck van alle monden,
| |
[pagina 198]
| |
noyt schonck de heete lucht
een aengenaemre vrucht;
gy vindt er alle smaken
waer menschen oyt na haken;
't is, mijnen lieven man,
al wat men eten kan.”
Soo haest hy met behagen
sijne oogen had geslagen
op d' aengeprese vrucht,
hy schiet een grooten sucht,
segt: “Wat hebt gy bedreven?
beroofster van ons leven;
't is het verboden ooft!” -
“Waer aen gy al gelooft,”
sey Eva, “aen die prullen!
Wilt daer op na maer smullen
van dese lekkre knol;
ick sweir, dat dese bol
meer sappen heeft alleene,
als d' andere in 't gemeene,
en dat sy, ver van kwaedt,
het al te boven gaet
in goeden smaeck en krachten.” -
“Ick sal my daer af wachten,”
seyd' Adam, “daer ick weet,
wat ons is aengeseed;
ick wil 't soo niet verbrodden.” -
“Tut! tut! al slechte vodden,
al kalen,” sey sy weêr,
en sette sich ook neêr.
Mijn lieven man moet weten,
dat ick reeds heb geëten
| |
[pagina 199]
| |
den krop tot berstens vol
aen menig versche bol;
en sie, ben ick bedorven?
ben ick de dood gestorven?
Gelooft niet al te slecht
al 't gene men ons segt.’
Dat soet bevallig duyfke
biedt hem hier om een snuyfke;
sy wist wel, wat dit mul
vermogt op haren smul.
Ja men vindt in sijn leven
heel nieuwelijcks beschreven,
dat hy om eens voor niet
te snuyven, geerne liet
sijn hals eene ure hangen.
Sy wist waer mê hem vangen;
sy segt : ‘Grijp toe, snuyf op!’
Hy duwt op eenen knop
van sijne lijnen kiele :
hy nam er, by mer siele!
voor 't minst wel een half-loot;
want had de duymen groot.
Vrauw Eva heel doorslepen
docht, nu zijt gy gegrepen;
nam dit gevallen waer,
en sey: ‘Mijn liefste paer,
vrees niet te sijn vermeten,
ick sal er eerst van eten,
en daer aen sult gy sien
het krachteloos verbiên.’
Sy bijt: hy staet en gapen;
sy stelt met een de trapen
| |
[pagina 200]
| |
van haer bevalligheên;
om welke en andre reên
en tootjens tusschen beyden
sich Adam liet verleyden;
hy neemt een ooft-bol aen,
en wilt-se, onwijs beraên,
door sijnen slok-darm jagen;
maer soo hy sijn behagen
wilt scheppen in de vrucht,
hy gaept met eene vlucht
om 't lok-aes t' overbijten;
Ay! door 't wijdt open splijten
van 't onderkinneback,
't gewrichte segt: krack klack!
en smijt zich uyt de panne.
Hadt gy die sotte tjanne,
die Eva, daer sien staen,
gy hadt u schier bedaen.
Wie docht op sulke trapen?
Den aerd-man stond en gapen,
onmogende den mondt
te sluyten op dien stondt.
Met wijsen en met woorden
die hy moest half vermoorden
den man om hulpe riep.
Met een de vrauwe liep
den wondemeester halen.
Sy vindt hem te Bengalen,
en siet, 't was bruyloft daer;
den meester, die de snaer
gewaer wierd, segt: ‘Goê vrauwe,
drinck eens op mijne trauwe;’
| |
[pagina 201]
| |
Hy schinckt daer op een glas
van besten hippocras:
sy raken onder 't drincken
aen 't praten, singen, klincken;
sy peyst voor desen keer
op man noch fruyt-bol meer.
Den man, die soo geëerd was
in leute, haest gekeerd was,
en Adam staet en gaept,
wijl Eva droncke slaept.
Als Adam met verlangen
wierd van den nacht bevangen,
en geen heelmeester kwam,
noch geene vrauwe vernam,
‘o!’ riep hy, ‘jonge knapen,
leert u niet te vergapen
soo los en dommelijck
aen 't sorglijck huwelijck:
waer aen den onbedreven
denckt alle heyl te kleven,
en meynt, dat allen lust
daer woont in volle rust:
de bruyloft kan vermeyden,
de bruyloft kan verleyden;
maer 't is een loose vreugdt,
den inganck, die de jeugdt
in 't huwelijck doet treden :
en laes! hoe vele reden
van angst en swarigheydt
den mensch aldaer verbeydt!
't Is daer dat roosen bloeijen,
maer die in dorens groeijen;
| |
[pagina 202]
| |
elck wordt het aen sijn paer
als ick op nu gewaer.
Ick ben hier in het lijden;
en Eva, in verblijden
met punch of warmen wijn,
maeckt ergens 't droncke swijn;
dus die u wilt begeven
om in den echt te leven,
let wel op aerdt en sin
van 't voorwerp uwer min.
Laet gy u loos betrapen,
gy sult, als ick, staen gapen;
wat doen dan met de dil?
't beste is te swijgen stilGa naar voetnoot(1).’
|
|