|
| |
| |
| |
Een Christelijcken Sendtbrief geschreven aen een bedruckte Weduwe, tot troost over het overlijden haers Mans, oock leerachtich voor elck Mensche en troostelijck die dierghelijcke me overcomt.
Te vooren sy u salicheydt, ghenade, bermherticheydt ende vrede van Godt den Vader, en een Hemelsche troost en verheuginge des herten in Christo Iesu, door den selven onsen Heylandt, en den vertrooster den heylighen Gheeste, Amen.
SEer gheliefde Vriendinne ick hebt niet wel connen gelaten dit tegenwoordige aen V.L. te schrijven tot uwer vertroostinghe, over het sterven en overlijden uwes seer lieven mans, voornamelijck om dese twee volghende redenen wille. Eerstelijck om my danckbaer te betoonen van wegen de vrientschappen ende voorgaende weldaden, die ghy tsamen aen my betoont ende bewesen hebt: niet beter (tot sulcken eynde) connende bedencken, dan desen troost-Brief aen V.L. te schrijven. Ten anderen, oock om dat het is onsen schuldighen plicht, van wegen het bevel des Heeren, dat wy mal- | |
| |
canderen behooren te vertroosten die in droefheyt zijn: want een Mensche (so Syrach seyt in zijn 17.Capittel,) is zijn naesten bevolen, ende noch op een ander plaetse in zijn 7.Capittel, en laet de wenende niet sonder troost, en den H. Apostel Paulus inden eersten Brief totten Thessalonien int 5.Capittel seyt, troost de kleynmoedige. Om dese ende deser ghelijcke oorsaken, so ben ick beweecht geworden desen troost Brief aen V.L. te schrijven, uwe droefheyt t'is waer die is wel groot, ende t'is oock een teycken van hertelijcke liefde die ghy tot uwen vrient gedragen hebt: maer nae dien V.L. wel bekent is dat wy hier naemaels een beter leven hebben te verwachten, daer wy by malcanderen vergaderen sullen om nimmermeer te scheyden, so behoorde ghy oock in uwe droefheden matelijcken te zijn ende u selven te vertroosten met het eeuwighe onverganckelijcke leven. Droefheyt en weenen is ons eensdeels wel toe gelaten over t'afsterven onser Vrienden, maer dat niet boven de mate gelijc Syrach seyt in't 38.Capittel, Mijn kint alsser een sterft soo beweent ende beclaecht hem als of u groot leet geschiet ware, ende bewint zijn lichaem nae behoorlijcker maniere, en besteldt hem eerlijcken ten grave, ghy sult bitterlijck weenen ende
| |
| |
hertelijck bedroeft zijn ende rouwe dragen daer na dat hy geweest is, ten alderminsten eenen dach of twee, of datmen niet qualijc van u spreken en mach, ende troost u oock weder op dat ghy niet treurich en wordt want van treuren comt de doot, ende des herten treuricheydt beneemt de crachten, treuricheydt ende armoede doet dat herte wee inde aenvechtinghe ende overtreet, en laet de treuricheydt in u herte niet, maer slaetse van u ende denckt op't eynde, ende en vergeet dat niet, want daer en is geen wedercomen, het en helpt hem niet ende ghy doet u selven schade, gedenckt op hem ghelijck als hy ghestorven is so moet ghy oock sterven, gisteren wast aen my, heden ist aen u, naedemael de doode nu in ruste leyt, soo hout oock op sijns te ghedencken, ende troost u ooc wederom over hem aengesien dat zijnen geest van hier gescheyden is. Dit leert ons Syrach waer in hy toe laet eenige rouwe te dragen over de doode: maer dat matelijcken, en de reden waerom wy onse droefheydt moeten matighen stelt hy daer oock by.
1. Ten eersten om dat treuren de doot veroorsaeckt.
2. En ten anderen, om datter gheen weder comen en is: want die eens gestorven is, die moet ghestorven blijven. | |
| |
3. Ten derden, om datmen niet anders met treuren uyt en recht dan datmen hem selven schade doet.
4. En ten vierden, om dat het een gemeene wech is die wy alle heen moeten, den wech als David seyt (int eerste boeck der Coninghen in't tweede Capittel) aller werelt ende t'is als hier staet, heden wast aen my, morghen ist aen dy.
5. En de vijfde reden is, om dat hy nu in ruste leydt, ende rust van alle zijnen arbeyt.
6. Ten sesten, om dat sijnen gheest van hier gescheyden is, te weten, uyt dit ellendich leven, vol catyvigheydt ende uyt dit ghebreckelijcke lichaem in dat Hemelsche Paradijs de eeuwighe rust en vrede, wat dunckt u van t'gheen Syrach hier verhaelt? Behooren dese argumenten en redenen ons niet te sijn, goede Medecijnen om onse droefheyt te temperen en te matigen wy sijn ymmer Christen menschen en geen Heydenen, wy gelooven immer datter een opversantenisse des vlees sal sijn, en datter is een eeuwich leven, t'welck de Heydenen niet en doen, naet ghetuygenisse des H. Apostels Paulus, 1.Tess.4.Capittel, daer hy seydt dat wy niet treurich sullen sijn, ghelijck de andere die gheen hope en hebben, meenende daer mede de Heydenen | |
| |
die van het eeuwich leven niet en wisten, en der halven geen hope conde hebben van hare vrienden, als sy storven dat sy int eewich leven voeren, waerom sy des halven treurden met een onophoudelijck treuren, en meenden dat het met desen haren vrient die sy sagen sterven gedaen was, ende dat het met hem ginck ghelijck als met het vee, dat hy de zwarte aerde soude ghelijck worden, en datter niet meer nae volghen soude, maer wy die Christenen sijn hebben een veel beter gevoelen, en sijn hier in van haer verscheyden, soo betaemt ons immers oock te betoonen dat wy mette wercken mede met haer geen gemeenschap hebben, te weten in hare droefheydt, anders waer ons gheloove ende verstant ydel, of wy al schoon segghen, ick gheloove een eeuwigh leven, en wy bewijsen met onse wercken dat selfde niet: maer veel meer het contrarie, met ons onmatelijck treuren so is ons geloove doot, en onse beroeminge (van beter te zijn als de Heydenen is te vergeefs,) daerom hebben wy toe te sien (lieve Suster) dat wy ons gheloove metter daet, waerheydt en wercken betoonen ende bewijsen, ghy denckt misschien t'is waer, al het gene dat ghy segt ick stemme geern u seggen hier van toe, en soude het treuren wel gheeren van my willen setten, maer | |
| |
wie cant doen? Want als ick gedencke aen sijn soete en vermaeckelijcke woorden, sijn lieffelijcke en minnelijcken ommeganck, sijn neersticheydt om my te vermaken als ick verdrietich was, desghelijcx om my te vertroosten als ic bedroeft was, te helpen als ick zwack was, en zijn getrouwe sorghe voor zijn huys, ende nu moet ick van dese mijnen vriendt ghescheyden zijn, en al zijn vriendelijckheden derven, ick hebbe alle mijn troost, alle mijn vreucht ende blyschap, alle mijn hope ende toeverlaet in dese werelt verloren, so dat ick nu met gheen dinghen in dese werelt my can vermaken of te verblijden, als dese en dierghelijcke dinghen in mijn ghedachten zweven, Och hoe soudt ick my connen onthouden van het treuren? Maer lieve kint seght my nu eens en antwoort my op't geen ick u vragen sal, wie heeft u beloften ghedaen van hem eeuwelijck te houden? Iae van altijdt zijn vriendtschap (soo langhe als ghy in dit verdrietelijck leven zijt) te ghenieten? Wie isser die niet en over comt dit bitter scheyden? Waer isset oyt ghebeurt dat twee in minne, liefde en vriendtschap vereenicht zijn, en de bittere doodt en heeftse niet ghescheyden? Niemandt en sult ghy my connen wijsen, gedenckt dan dat u niet nieus en sonderlings over comt, tis al het oude | |
| |
verbondt ghy moet sterven, Syrach 14. Capittel, en t'is al de oude maniere die de Heere onder de Menschen kinderen gepleecht heeft, u en geschiet geen onrecht buyten een ander, dit behoort ghy ymmer wel te weten en wel gheleert te hebben, de daghelijckse exempelen hebbent u oock over veel Iaren wel bekent gemaeckt, hoe dickwils hebt ghy wel hooren vertellen, die Man, of die Vrouw is gestorven, och sy waren so wel met malcanderen, t'soude so wel ghepast hebben, dat hy ofte sy noch wat int leven gebleven hadde en dier ghelijcke, en gelijck die sterffelijcke menschen waren, so zijt ghy oock t'samen gheweest, ghy hebt noch den Heere te dancken dat hy u uwe lieve Man dus lang heeft laeten houden, t'mach vele noch niet ghebeuren, vele hebben een veel corter blijschap ghehadt, ja ghy hebt oock den Heere te danken dat hy u sulcken goeden, vriendelijcken, Godtsalighen, en vromen Man gegeven heeft daer ghy so veel goede dagen by ghehadt hebt, daer andere dickwils met groot verdriet haer Iaren met malcanderen door brengen, hoe menich isser die zijn tijt verslijt met droncken te drincken, met hoereren, vechten en smijten, en besetten hare Vrouwen niet dan alle droefheyt, ghy hebt (lieve kint) de Heere noch te ge- | |
| |
benedijen, met den verduldighen Iob, seggende: Godt gaf, Godt nam de naem des Heeren sy gebenedijt, want de Heere heeft hem u gegeven, en hy heeft wederom t'sijne genomen: want t'was zijn gheschenck die hy u te leen gelaten hadde, dit bedenckende soo hebt ghy ymmers geen oorsake om u so uyter maten te bedroeven, op dat ick dus doende niet voort en vare sonder eenighe ordeninghe oft reghel te houden, soo wil ick eenige aenmerckens weerdige saecken voorstellen, en daer doen dewelcke seer expert crachtich ende goet sijn, voor de gene die in sulcken staet zijn, als V.L. tegenwoordich is, waerom ick het achte profijtelijck te wesen, dat ghy die wel overlegt ende bedenckt, want sy dienen tot troost ende tot leeringhe, om ons wel tot het sterven bereyt te maecken,
Welcke dingen haer opsicht hebben ende aengaen.
1. V ende ons allen int ghemeyn, hier in dit tijdelijck leven.
2. De doode, oft ghestorvene.
3. V.L. int besonder.
| |
Het eerste Deel.
Tot troost dient dit eerste deel, t'welck sijn ooghemerck heeft, op het leven der levendigher, waer in 'taenmercken is, (ten | |
| |
eersten,) d'ellendicheyt dese levens, (ten tweeden) de cortheyt ende onsekerheydt, (ten derden,) de gewisheyt des stervens. Dese 3. Saken overlegghende, sullen dienen tot een seer grooten troost, over het overlijden uwes Mans, en oock tot leeringhe uwes selfs, en ons altesamen, om ons tot het sterven oock wel te breyden.
1. Want ten eersten, is dit seer troostelijck, dat onse lieve Heere uwen weerden vrient verlost heeft, van alle dese ellenden en quaden, die in dese werelt sijn, onder de levende Menschen, neemt een gelijckenisse wanneer uwen Man, uwen Broeder, u Vader of yemandt anders, uwen goeden vrient in een vreemt Lant ware, in Turckyen, of een ander Landtschap by quade Menschen verscheyden van alle sijn vrienden en Vaderlandt, en hy worde daer van die quade Menschen, daghelijcks gequelt en ghetormenteert, moest eenen sueren en onstreckelijcken arbeyt doen, jae ghelijck hier de Peerden, ende Ossen den ploech trecken, en daer toe noch ellendichlijcken gheslaghen ende ghequelt worden, ghy dit alles wetende, en hoorende dat een goet Mensche hem daer uyt verloste uyt sijn slavernie het rantsoen voor hem betaelde, en hielp hem uyt het midden vande quade Menschen, gaf hem paspoort en reysgelt, | |
| |
hielp hem weder in zijn Vaderlant, by sijn Vrienden en Magen, soude u dat niet verblijden, vertroosten en verheugen wanneer u dit vertelt worde, ick meen ongetwijfelt ja, uyt diergelijcken leven is nu uwen Man verlost, ende is nu t'huys by den Heere in sijn Hemelsche Vaderlandt, waerom sout ghy u nu dan niet connen vertroosten, die hier (in dit leven) uyt een ellendighen staet verlost is, can wederom in zwaricheyt comen, maer die t'huys is by den Heere is van alle zwaricheydt verlost, overweecht dit of dese gelijckenisse of dierghelijcke op dit ons verdrietich leven niet en wel past, t'welck oock niet dan een Pelgrimatie is, en een afscheydinge vanden Heere en ons Hemelsche Vaderlant, daer wy dagelijcks ghequelt en ghesackseert worden, vanden duyvel, vande wereldt, en het vleesche, en vande quade en Godtloose Menschen, alsoo dat wy hier niet dan cruysdraghers wesen moeten, Matt.16. en door veel lijden in het rijcke Gods gaen, Act.14. hier moeten wy vervolginge lijden, 2.Tim.3. en de voetstappen Christi volghen, 1.Pet.2. hier moeten wy oock Christi lijden veel hebben, 2.Corin.1. en oock sijn littekenen draghen, Gal.6. oock moeten wy hier sijn sterven deelachtich werden, 2. Corin.4. en de bestraffinghe des Heeren beproeven, Pro. | |
| |
3. en Heb.10. moet hier met Lazarus het quade hebben, Luce 16. Oock als schapen sijn onder de wolven, Matt.10. in Somma onse harpen moeten hier vast hangen aende onvruchtbare wilghen, Psalm 137. En hier moeten wy oock uytten kelck drincken, Psalm 75. So dat wy volghens dien hier moeten met tranen saeyen, Psal.80. van weghen de menichvuldigen aflicksien ellendicheden en zwaricheyt, die ons Christen Menschen hier overcomt, en behalven dat ons om de belijdenisse des Euangeliums, en den yver onses salicheydts wille, ontmoet soo is het cruyce en de hartseer noch soo overvloedich, so dat wy dickwils wel oorsake hebben om tranen te weenen, want wat isser menichderleye verdriet, sommige ouders hebben quade kinderen, die met haer quaet ende rebel leven, haer groote zwaricheyt ende hartseer besetten, jae oock so groot dat sy wenschen dat de kinderen noyt gheboren en waren, ander sien groot lijden aen hare kinderen, of lieve Vrienden van onsprekelijcke pijn en bangicheyt, van sieckte, of ziericheden en quade accidenten, sy siense in groote armoede, bycant vergaen en versmachten, andere worden verdriet aenghedaen van quaede Menschen, jae dat meer is d'eene vrient dickwils d'andere, als Iob van sijn | |
| |
vrienden, en de Heere Iesus van Iudas, ja men moet immer verstommen van alle de quaden die de Menschen overcomen in dit dal der tranen, men canse niet al vertellen van buyten aen sijn eygen lichaem, en aen andere Menschen sietmen oock veel lijden ende gebreck, en van binnen noch veel meer zwaricheydt, daer is den Duyvel die ons bevechtet en becoort, en gaet den Mensche om als een grimmende Leeu om hem te verslinden, de wereldt speeldt oock schoon voor met sijn heerlijckheydt, om de Mensche te verleyden, het vleesche strijt oock teghen den geest, also dat ghy niet en doet het ghene dat ghy wilt, en behalven dit wat isser noch al gemeen cruys en zwaricheyt in de werelt, van krijch ende oorloch, beroovinghe der goeden, branden en blaken, Pestelentie en diere tijden, en t'is als den Patriarch Iacob seyt tot Pharao, Genes.47. weynich ende quaet is de tijdt mijns levens, en als Syrach seyt Capittel 40. Het is een ellendich jammerlijck dinck met alder Menschen leven, van sijns Moeders lichaem aen tot dat hy wederom inder aerden begraven wort, die onser aller Moeder is, daer is altijdt vreese, sorghe, hope, ende ten laetsten eeren sijn, als by de alderminste op aerden, soo wel by dien | |
| |
die daer sijde ende een croone draecht, als by den ghenen die eenen groven keel aen heeft, daer is altijdts toorne, jeloersheyt, tegenspoet, onvrede ende perijckel des doots, nijt ende twist, wat dunckt u nu cont ghy noch gheen versachtinghe en troost in u droefheyt voelen, als ghy alle dese quaeden overlegt en ghedenckt het gemeen spreeckwoordt, niet een huysjen sonder cruysjen, en denckt daer beneffens dat uwen seer lieven vrient van al dit verdriet en verdrietich leven verlost is, en is nu in ruste en vrede daer alle sijn tranen sullen afgewasschen werden, en daer de doot niet meer en sal sijn, noch leedt, noch ghecrijchs, noch smerte, want de eerste sijn vergaen, Apoc.21. mach u dit al niet helpen, soo segh ick dat uwe liefde daer ghy hem mede bemint hebt, meer is een vleeschelijcke dan een geestelijcke liefde, dat ghy meer aen het vleesche of lichaem dan aende Ziele ghehangen hebt, maer hoewel ick aldus schrijve (ghy beminde,) soo heb ick nochtans een beter betrouwen tot u, laet ons nu wijder sien wat wy hier uyt tot onser leeringhe te nemen hebben, t'welcke is dit dat wy doch onsen Hemel en Paradijs in dese wereldt niet en soecken, ghelijck de werelts Menschen doen, maer onse herten op strecken tot inden Hemel gelijck Paulus leert, Col. | |
| |
3. daerom sijt ghy opghestaen met Christo, soo soeckt dat daer boven is, smaeckt dat Hemels ende niet dat aerts is, oock so ist de Heere daerom te doen, wanneer hy ons veel ellenden in dit leven laet overcomen, op dat wy te beter de nieticheydt en verdrieticheyt dese wereltscher dingen sien souden, en der halven ons herte daer van afwenden tot het Hemelsche goet dat bestandich is, ende verde af gescheyden van eenich verdriet ofte ellende, laet dan (lieve kint) alle dese zwaricheyt en hartseer die wy in dese werelt sien, of die ons selve over comt daer toe laten dienen, so salt ons ten besten ghedyen ghelijck Paulus seyt, dat de gherechtighe alle dinck ten besten dienen, Rom.8. ghy weet oock ymmer hoe cort dat ons leven is en dat het leven hier na inde andere werelt eeuwich of oneyndelijck genoemt wort, wie soude dese dingen, ende dit cleyne tijdtje lijdens niet cleyn connen achten, als hy ghedenckt dat het niet langh dueren en sal het lijden dat hy hier heeft, en wie soude sijn herte niet connen aftrecken, van een hantje vol blijschap en ydele vermaeckelijcheyt des vleesches, gelijck de werelts kinderen hebben, dat so cort en onduerich haer by blijft, en noch by de cortheyt so veel bitterheyt en ellende vermengt is, en wie soude sijn herte niet | |
| |
connen opheffen, tot een veel beter Hemels en bestendigher goet, dat wy om dit cort tijdtje levens (mette conditie die Godt de Heere van ons eyst,) verwisselen connen, om het eeuwighe Hemelsche leven door sijn ghenade.
2. Want siet en aenmerckt doch eens de cortheydt ende onsekerheyt van ons leven, t'is ghelijck David seyt, Psalm 90. Maer t'seventich of tachtich Iaren, dit is nu vast de uyterste ouderdom die de Menschen in dees tijdt vercrijghen, en wat sijn dese Iaren, tis by maniere van spreecken niet dan een hant vol tijts, als David seyt ghy hebt mijn dagen als met hantbreeden ghemeten, en mijn leven is als niet voor u, hoe gants niet (seyt hy) sijn doch alle Menschen die soo seker leven, dese tijdt wil hy seghen is seer cort gaet snel door, jae als vloghen wy daer van, het verleden Iaer de Maent, de verleden weecke, dach ofte uere is verby, en sal ymmermeer weder comen, en elcke dach naeckter een aen ons doot en eynde, daerom ist dat onse leven of de tijdt onses levens alderweghen vergeleken wort, by snel en cort vergaende dinghen, als by gras en hop, en Bloemtjes op den velde, die in een corte stonde vergaen, en verdorren, by eenen roock ofte damp, die wy met onse oogen sien opgaen
| |
| |
inder lucht, ende ons haestelijck verdwijnen uyt het ghesichte, soo hebben oock de Menschen haren opganck ende voortcominghe als in haer geboorte, en een weynich sien wijse hier in dese werelt leven ende wandelen, maer seer haestelijck comen sy weder tot stof en aerde, als sy afghecomen sijn en t'is of hy noyt hier gheweest en hadde, te recht wort dan oock onse tijdt vergeleken, by een Schip dat door het water zwemt, en een pijl inde Locht geschoten, so loopt oock onse tijdt door, dit weet ghy ymmers wel lieve Suster, onse leven en alle de heerlickheyt onses levens is doch als een schoon Bloemtjen op den velde, als Petrus seyt, dat heden schoon bloeyt en morghen ter neder leyt, waerom soudt ghy u dan soo ontsetten en treuren om dat de Heere uwen vrient de tijdt sijns levens afghesneden heeft, ghy denckt misschien ons leven t'is waer is cort en de tijdt gaet snel voort, en ick weet oock seer wel dat mijn Man van dat selfde verganckelijcke stof was als andere Menschen, maer hoe veele sijnder die meer Iaren vercrijghen, ons leven is cort als wy al tsestich of tseventich Iaren beleven, en dit cort tijdtje levens, heeft mijn Man noch niet mogen ghebeuren, neghenentwintich of dertich Iaren, t'is maer ontrent een tijt van des | |
| |
Menschen halve leven, hy mocht noch wel dertich of veertigh jaren by my ghebleven hebben. Ia lieve kint wie hadde u dat belooft, u man soo langhe als het u belieft, by u te houden, en wist ghy niet dat neffens dat ons leven cort is, en de tijt snel door vliecht, oock seer onseker en ons gans niet bekent en is, hoe menige Mensche hebben wy wel van gehoort die maer twaelf, sestien, of twintich Iaren geleeft hebben, en hoe menighe sijnder wel vande doot verrast, die noch meenden langhe te leven, t'is ymmer als den Prediker seyt, ghelijck de Visch ghevanghen wort met een schadelijcke haeck, en gelijck de vogelen inde strick ghevanghen worden, alsoo worden oock de Menschen wech geruckt ter quader tijt, alst haer onversiens overcomt, en Iacobus seyt, ghy weet niet wat morghen geschieden can, ghy wil hy segghen, die heden gesont sijt, en groote dingen voor neemt te doen, u leven is soo onseker, dat ghy niet en weet of ghy den dach van morghen u gesontheyt behouden sult, daerom is nu niet beters voor u, dan dat ghy u te vrede schickt, denckende dat u niet sonders noch wonders overcomt, maer dat menichmael voor u tijdt ghebeurt is, en na beuren sal, maer doet ghy ondertus- | |
| |
schen uwe neersticheyt om u leven dat ghy noch te leven hebt, soo langhe als het den Heere belieft wel door te brenghen, inder vreese Godts, ghedenckende dat ghy oock tijdt noch uere en hebt, en dat de Heere u oock toecomen can, als een dief inder nacht, soo leeft dan so ghy liefst sout willen sterven, ende waeckt altijt gelijck als de Heere Iesus ons vermaent, Luce 21. Op dat den dach van sterven niet onversiens u en overvalle, want ghelijck een valstrick den voghelen, soo overvalt oock de doodt den Mensche, och hoe menich isser die hier so weynich op denckende, dickwils soo onversiens ende onverhoets werden wech geruckt als sy het minste verwachten, ende hebben haer daer gans niet toebereyt mette dwase Maechden, daerom laet ons beter toesien, dewijl wy weten dat ons leven soo onseker is, dat wy doch waecken ende op onse hoede staen, op dat wy altijt mochten bereyt sijn als de Heere comt om ons uyt dit leven wech te nemen, dit wilt doch lieve Suster hier uyt leeren, op dat ghy dan also bereyt sijnde meucht vergaderen by u lieve Man in dat eeuwighe onverganckelijcke leven, inde Hemelsche Bruyloft, daer ghy nimmer van hem en sult ghescheyden werden.
3. Met u Man hebt ghy u nu niet | |
| |
meer te bemoeyen (hy is wel en salichlijck ghestorven,) maer meest met u selven, op dat ghy hem daer in nae volghen mocht, want dat moeste ymmer eens wesen, alle wat leven ontfanghen heeft is den Heere eenen doot schuldich, en ghelijck d'Apostel seyt, Hebr.9. de Mensche is gheset eens te sterven, t'moet eens wesen, daer is niet onsekerder als ons leven, en niet sekerder als ons sterven, u Man heeft nu eens betaelt dat hy schuldich was, en daer hy niet over en mochte, welcke schult wy noch betalen moeten, och t'is niet te wenschen dat hy noch een schuldenaer ware als wy sijn, men verblijdt hem te recht, wanneermen een groote schult oft een groote somme gelts op ghebracht ende betaelt heeft, die men aen yemant schuldigh was, behoort ghy u dan niet meer te verblijden als te bedroeven, dat uwen Vrient betaelt ende voldaen heeft dat hy schuldigh was, niet met een groote somme gelts, maer mette bitterheyt des doots.
| |
Het tweede Deel.
Maer op dat wy ons tot het tweede Deel keeren, ende niet al te langh en blijven in ons segghen, so ist dat wy u nu geseyt hebben van dingen en saken die prin- | |
| |
cipael ons levendige aengaen, die ons sonderlinge dienen tot troost int afsterven onser vrienden, ende tot leeringhe voor ons, die noch int leven zijn, maer dat tweede heeft nae ons bedruckens oock niet minder cracht: So laet ons dan onse ooghen slaen op de ghestorvene, en considereren, bedencken ende overlegghen, ten eersten, des menschen stant na dit leven, ten tweeden, de verrijsenisse des vleesches, ten derden, t'eeuwigh leven.
1. Wy hebben vlus veel verhaelt vande elendigheyt des menschelijcken levens, oock vande cortheyt, onsekerheyt, en snelle verganckelijckheyt des tijdts, ende ten laetsten vande ghewisheyt des stervens, Laet ons nu eens van de levendige scheyden, dewijle wy t'eynde des menschen, te weten de doodt, dickwils geroert hebben, ende geleyden voort de mensche hoet hem in de andere werelt gaet, voornaemelijck de Godsalighe (daer ick teghenwoordigh my nu meest met bemoeye,) t'Lichaem aengaende, dat gheleyden wy en brengent gemeenlijck in de zwarte aerde, wanneer de Ziele daer uyt ghevaren is, dat comt de wormen, maden en slangen toe, die het cnaghen, verteeren en op eten, ende wort wederom tot aerde daer't van ghenomen is, ende also moet dan de aerde inde aerde | |
| |
blijven, totter tijt toe dat de Heere de aerde wederom uyt de aerde sal doen op roepen, t'Lichaem willen wy dan den Heere bevelen, en de aerde by de aerde laten, Maer de Ziele, twelck het principaelste is om op te dencken, waer die verreyst wanneer sy haer huys (te weten dit lichaem) verlaten moet, want deselve is onsterffelijck, ende en can niet sterven gelijck ons lichaem doet, ghelijck oock meest alle Heydensche Phylosophen bekent ofte gevoelt hebben, met oock de out-Vaderen, onder welcke Augustynus niet een van de minste seyt: Wy ghelooven dat alleene de Mensche een substantiale Ziele heeft, dewelcke van het lichaem berooft wesende, noch levende blijft, ende die haere sinnen ende verstandt levendigh is behoudende, sy en sterft niet met het lichaem ghelijck Aretus meynt.
Ende noch, de Ziele is God gelijck geschapen, want God heeftse hem gelijc, onsterffelijck ende onophoudelijck gheschapen, op een ander plaetse seyt hy noch, de menschelicke ziele en sterft niet metten vleesche, om datse met den vleesche niet gheseyt en wordt. En Hieronimus, oock van dier meyninghe zijnde, verhaelt seggende, tusschen de menschen ende de beesten is alleene dit onderscheyt, namelijck, dat den geest | |
| |
des menschen in den Hemel op vaert, ende den geest der beesten ter aerden neder daelt, ende metten vleesche te vergane comt.
Dit getuygen de spraeck-verstandige, de welcke de Schriften van dese out-Vaderen gelesen hebben. En dit is oock het ghevoelen der gantscher Christenheydt, twelck oock de Heere Iesus onsen Salighmaker ghebenedijt bevestight, Matt.22. en Luc.20. daer hy seyt: (sprekende teghen de Saduceen die niet en gheloofden vande verrijsenisse des vleeschs noch van t'eeuwigh leven, t'geen de Heere eensdeels selve ghesproken hadde, Exoc.3. uyt den doornen bos tot Mose, ick ben de Godt Abrahams, ick ben de God Isaacks, ick ben de God Iacobs, Godt en is niet der dooden, maer der levendigher God, want sy leven hem alle, in die tijt doen de Heere dese woorden sprack, waren dese out-Vaders al veel jaren verstorven gheweest, en nochtans seyt hy dat hy was haeren God, dewelcke der levendigher en niet der dooden God is, Soo volght dan hier uyt dat Abraham, Isaack ende Iacob, na den lichaem gestorven zijn, na der zielen gheleeft hebben, en noch leven, ende sullen leven van eeuwigheyt tot eeuwigheyt, nadien hy haer God eewiglijck blijven sal, ende Matt.10. seyt de Heere, dat de Ziele | |
| |
niet can gedoot werden, sprekende tot sijn Discipulen: en vreest u niet voor de gene die het lichaem dooden, want sy de Ziele niet dooden en connen. Dewijle dan de Ziele onsterffelijck is, so moet sy oock haer plaetse hebben wanneer sy haer wooninghe (te weten dit lichaem) verlaet, ende wat dit voor een plaetse is, verstaen wy uyt het sterven vanden vromen Lasarus, Luc.16. by de welck de heylighe Engelen tegenwoordigh waren, en die hebben sijn Ziele (wanneer sy het elendigh en catyvigh lichaem was verlatende) gedraghen in Abrahams schoot, Item ooc so ist dat ons dit bekendt ghemaeckt wert met de woorden die onsen Heere ghebenedijt gesproocken heeft tot den Moordenaer hanghende aen het cruyce, Luc.23. seggende, Voorwaer segge ick u, heden sult ghy met my zijn in het Paradijs, dit meent de Heere van sijn ziele, en de Wijse man in het 3.cap. seyt oock, de Zielen der gerechtigen zijn in de handen Godts, en de pijne des doodts en salse niet aen roeren, waer uyt wy hebben te verstaen, waer de plaetse is daer de gerechtigher zielen comen, wanneerse hier verhuysen uyt dit lichaem, in de spreucke dit ick nu aengeteyckent hebbe, wordtse genoemt, de schoot Abrahams, het Paradijs, de Handen Gods, t'welck | |
| |
ick verstae by den Hemel, de plaetse van de rechte ruste, verquickinghe, vreughde en vaste bewaeringhe aller gheloovigher, want waerom wort het anders ghenoemt den schoot van Abraham, als om by ghelijckenisse ons af te beelden hoe de heylige Zielen daer rusten, verquickt ende vermaeckt werden van haere onrusten ende zwarigheden dewelcke sy in dit catyvige lichaem, in dese over bedroefde wereldt hebben moeten uytstaen, ghelijck als een kindt twelck eenighe vervaernisse, vermoeytheyt oft ander zwarigheyt over comen is, dan wel van sijnen Vader op sijn schoot genomen wert om dat te troosten, te coesteren en lieffelijcke worden te gheven, oock om hem te doen rusten, op dat soodanigh een kindt mochte wederom tot hem selven, tot vrede ende tot ruste komen, soo werdt oock den vromen Abraham die eere gegeven dat hy genoemt wort een Vader van alle Gheloovighe, ende dat sijnen schoot vergheleken wort by het eeuwighe leven, daer alle sijne kinderen, te weten, alle die Abraham in't gheloove en goede wercken navolgen, vergadert sullen werden, daer sy sullen rusten van alle haeren arbeyt, Apoc.14. want die sodanighe die Abrahams wercken doen, dat zijn te recht sijne kinderen, Iohan.8. Willen wy dan | |
| |
oock lieve Suster dese plaetse der ruste (als den tijdt der verquickinghe van den aensichte des Heeren comen sal, Actor.3.) ghenieten ende deelachtigh zijn met alle vromen ende heylighen, met Abraham, Isaack ende Iacob, soo moeten wy neerstigh haer gheloove ende deughdelijcke wercken navolghen, ende niet doen als de Ioden, diet maer veel in de mont hadden dat Abraham haer vader was, maer sy en bewesent niet met een ghelijck geloove en deughtsaem leven, daerom seydt de Heere Iesus gebenedijt, dat haer vader den duyvel was, na welcke sy beter aerden als na Abraham, daer sy so veele van roemden, en daerom ist oock dat de sodanighe niet en sullen ontfanghen werden in de schoot van Abraham metten vromen Lazarus, te weten in die eeuwighe ruste, maer sullen daer uytgestooten werden, als de Heere Iesus seyt, Matt.8. veele sullender comen van Oosten, ende Westen, ende sitten met Abraham, Isaack, ende Iacob int rijcke der Hemelen, maer de kinderen des rijcks, (te weten het Iootsche gheslachte) zullen inde uyterste duysternisse gheworpen worden, daer weninge ende knerssinghe der tanden sal wesen. Aengaende nu dat de Heere Iesus het eewige leven noemt het Paradijs, is om twee redenen wille, | |
| |
ten eersten, om ons een weynich in gedachten te brengen, (na dat wy met onse zwacke verstant vaten connen,) de schoonheyt, heerlijckheyt, ende genoechelijckheyt van het eeuwige leven, t'welck soo niet can voorgestelt worden, of het blijft altijt waer datten Apostel Paulus seyt, 2.Corin.12. dat hy in dit Paradijs opghetrocken sijnde, hoorde onuytspreeckelijcke woorden, die hy gheen Mensche ghesegghen en conde, en t'gheen hy seyt 1. Cori.2. dat gheen ooghe ghesien en heeft, ende geen oore gehoort en heeft, en dat het in gheens Menschen herte ghecomen en is, dat Godt bereyt heeft den genen die hem lief hebben, maer om een weynich ons daer van te erinneren na de zwackheyt, ende schoonheyt des eeuwighen levens wil voorstellen, by gelijckenisse van het Paradijs, t'welck was een ghenoechelijcke ende lustighe plaetse, daer Godt de Heere Adam ende Eva in gestelt hadde, om dat te bewoonen, en onghetwijfelt soo onse Heere een lustigher en lieffelijcker plaetse hadde weten voor te stellen, hy soude het eeuwighe leven daer by vergheleken ende uyt ghesproken hebben, maer nu en isser niet inde gantsche werelt dat ons een volmaeckte ghelijcke- | |
| |
nisse can vertogen van het eeuwige leven, de tweede redene is om dat de Heere Iesus tot onser blijschap ons heeft willen bekent maecken, dat nu het Hemelsche Paradijs voor ons geopent is, door sijn Passie en bittere doot, dewelcke anders voor ons hadde eeuwelijck ghesloten ghebleven, en waerom heeft hy anders dese woorden gesproken, doen hy aen het Cruyce hinck, als ten eersten om te bewijsen dat hy met sijn teghenwoordighe Cruys, doot, het Hemels Paradijs gheopent hadde, en ten tweeden om des Moordenaers wille, tot welcke hy dese woorden ghesproken heeft, om hem te verquicken, hy dewelcke belast ende beladen was met sijne sonden, gelijck als dan door eens menschen sonde, (te weten Adams,) het aertsche Paradijs is toeghesloten en bewaert geworden, so is ons door eenen Mensche Iesum Christum een veel beter Hemels Paradijs gheopent, en dit heeft de Heere voor ons, door de verhooginghe aen het Cruyce verworven, alsoo wy moghen lesen Ioha.3. gelijck als Moses een slanghe inde Woestijne verhoochde, so sal oock des Menschen Sone verhoocht werden, op dat alle die in hem ghelooft niet verloren en werde, maer dat eeuwighe leven hebbe. Ten derden seydt de Wijse Man, Sap.3. datter gerechtiger | |
| |
Zielen sijn inde handen Gods, daer mede te kennen gevende in hoe vaste bewaringe en bescherminge datse sijn, ende waer is die beter dan by God inden Hemel, waer mede ick nu wil bewesen hebben, datte plaetse der heyligen zielen na het afscheyden vanden lichaem is, den Hemel de plaetse der vreuchden ende der blijschappen, en dit heeft oock den Apostel Paulus gemeent, wanneer hy afscheyden soude, (te weten sijn ziele van het lichaem,) dat hy dan ten Hemel varen soude by Christum, Phil.1. en soomen nu seggen wilde, dat Pauly Ziele na sijn lichamelijcke doot niet inden Hemel ghecomen en ware, so moestmen oock met een segghen, dat Christus daer oock niet in en was, t'welck een Godts lasteringe waer te segghen, oock inden 2. Corin. Brief int 5. Capittel, druckt hy oock seer claer sijn meninghe uyt aengaende dese saecke, niet alleene sijn maer oock alle rechte ware geloovige, en hy vanct sijn reden dus aen, seggende: ende wy weten ist dat onse aertsche huys deser wooninghe, (dat welcke is het lichaem dat hy aerts noemt, om dat het vander aerden ghemaeckt is, en een huys om dat de Ziele daer in woont) gebroken wort, (te weten door de doot, door welcke het wederom tot sijn eerste beginsel dat is tot aerde wort, dat wy een timmeringhe | |
| |
hebben van Godt, een huys niet met handen ghemaeckt, maer dat eeuwich inden Hemel is, hier seyt hy ymmer wel claerlijcken, dat als der ghelooviger lichamen en aertsche huys der zielen hier afgebroken wort, dat sy dan een huys hebben dat eeuwich inden Hemel is. Van deser meninghe is oock geweest den vromen martelaer Stephanus, Act.7. die ter doot gesteenicht wordende, sach op ten Hemel ende sach de heerlijckheyt Godts, ende Iesum staende ter rechterhant Godts, ende sprack siet ick sie de Hemelen open, ende des Menschen Sone ter rechterhant Gods staen. Ende hy riep Heere Iesu ontfanckt mijnen gheest, en is nu den vromen Stephanus die vol was vanden H. Geest, sijn Ziele ofte gheest na sijn martelesasy, ende doot niet ten Hemel ghevaren die hier boven ons is, soo moeste dan oock Christus noch oock God den Vader niet inden Hemel sijn, t'welck onwarachtich is, want dese heeft Stephanus daer gesien, de Hemelen open sijnde, ende is oock onghetwijfelt sijnen gheest daer ontfanghen van de Heere Iesus, na sijn bede Heere Iesu ontfanckt mijnen gheest. En dit ist dat oock de Heere Iesus bevesticht, Ioha.11. daer hy seydt, wie in my ghelooft die sal leven, (te weten nader Zielen) eewelijck, alwaert | |
| |
dat hy oock storve, (te weten naden lichame,) tijtelijck. Oock uyt de spreeckwoorden die vast onder de gemeene Menschen sijn, vande verstorvenen schijnt, of dit ghevoelen becant inde natuere in ghedruckt ware, want alsmen yemandt wil ophalen die ghestorven is, so geschiet het ghemeenlijck met dusdanighe woorden, als saligher, of saligher ghedachtenisse, Item, hy ofte sy heeft den Heere een salighe Ziele opgeoffert, Item, welcker ziele by God is, of God heb sijn Ziele, welcke nu aende waerheydt is, Item, die nu inde eeuwighe ruste is, ende dierghelijcke meer, met welcke uytghedruckt wert dat wy een goet gevoelen hebben vande Godvruchtige Menschen, alsse sterven of alsse ghestorven sijn, te weten: dat haer Zielen salich sijn, en in het eeuwighe leven, troost u dan hier mede (seer lieve Suster,) uwe vrient hebt ghy wel sien sterven dat voor u droeffelijck is, maer het beste te weten de Ziele is noch over ghebleven en daer en heeft de doot geen macht aen gehadt, t'is dan een cleyn verlies, een lichaem dat doch vervallen moet voor een tijt de derven, daer het alderweerdichste behouden is dat costelijck is boven alle Gout ende Silver, soo de Heere Iesus seyt, Matth.16. of ghy al de gantsche werelt wont en schade leet | |
| |
aen u ziele, wat can de mensche geven daer hy zijn ziele mede losse, ende daer neffens soo heeft noch uwen vriendt een uytnemende goede wisselinge gedaen, een huysken van slijck ende dreck, seer zwack ende ghebreckelijck heeft hy ghegeven, (te weten sijn lichaem,) ende heeft daer voor een Hemels Paleys de eeuwighe ruste ende vrede ontfanghen, na welcke wisselinghe de H. sonderlinghe verlanght, jae gesucht hebben, van welcke den H. Apostel Paulus eender was, die daer seyt, Phil.1. ick hebbe lust om af te scheyden ende by Christum te sijn, ende inden tweede Corinth. Brief int vijfde, spreeck hy soo van hem selven, als oock van andere gheloovigen, daer over versuchten ende verlangen wy, na onse huysinghe die vanden Hemel is, dat wy daer mede soude gecleet worden, ende inden Brief totten Hebreen int 11.Capittel seydt hy vande out Vaderen, Abraham, Isaack, ende Iacob, datse doort gheloove in tenten ghewoont hebben, en vreemdelinghen gheweest sijn, in het lant van beloften, dewelcke nochtans erfgenamen waren, des selves soo Godt de Heere Abraham belooft hadde, maer hy verwachtede, (ofte verlanghde, ende hadde sijn ooghemerck nae) een Stadt die eenen gront hadde, der welcker Timmerman | |
| |
ende Schepper God is, hier na heeft oock verlangt den vromen Propheet Elias, gelijck wy lesen int eerste Boeck der Coningen, int 19.Capittel, dewelcke sprack tot Godt, het is genoech soo neemt nu Heere mijn Ziele, sodanich een verlangen, heeft oock gehadt den ouden Symeon, Luc.2. dewelcke wanneer hy het kindeken Iesum ghesien, ende op sijn armen gehadt hadde, sprack Heere, nu laet uwen knecht na uwen woorde in vrede, want mijne ooghen hebben uwe salicheyt gesien, hem was een antwoort ghegheven vanden H. Gheest, dat hy niet en soude sterven, voor dat hy den Christum des Heeren saghe, en doen hy den Heere gesien hadde, was alle sijnen lust uyt dese onrustighe en onghestadighe werelt te scheyden inde Hemelsche vrede. Wilt u selven dan hier mede troosten gedenckende dat u Man is in een goede plaetse, in een behouden haven, inde Hemelsche ruste ende vrede, daer hy rustet van alle sijnen arbeyt, ghelijck Sint Ian seyt, Apoc.14. salich sijn de dooden die in den Heere sterven, van nu aen want de Geest seyt, sy rusten van alle haren arbeyt en haer wercken volgen haer nae, och laet ons oock daer toe onse neersticheydt doen by dach ende nacht, om heylichlijck te leven door een levendich gheloove, vele aen- | |
| |
dachtighe ende vierige ghebeden opstreckende tot den Heere, op dat wy door sijn genade in ons sterven de Hemelsche vreuchde ende blyschap moghen te gemoete sien, ende dat oock onse Ziele daer dan gebracht werde door de H. Enghelen, daer wy dan de begonnen glorye sullen ghenieten, maer na de verrijsenisse ende opstandinghe der dooden de volmaeckte, wanneer onse ziele haer met onse lichaem weder vereenicht sal hebben, want de eeuwighe saligheydts deelachticheyt is tweederley, te weten een begonnen ende een volcomen glorye, waer van datte volcomen blijschap niet eer en sal beseten werden vande gheloovighen, dan voor dat ghecomen sal sijn den jonghsten dach, inde welcken de Zielen mette lichamen het volcomen Erfdeel sullen aennemen, vande begonnen eewige salicheyts deelachticheyt, ist dat wy in dit deel doorgaens ghesproken hebbe, tot welcke saligheyt ons wilt helpen de Heere onsen Godt door Iesum Christum onsen Salichmaker, Amen.
2. Aengaende het lichaem hebben wy vlus van verhaelt, te weten dat het weer slijck ende aerde moet werden ghelijck alst gheweest is, maer so leech als wijdt doen inde zwarte aerde vernedert hebben, so hooch willen wijt nu verheffen en verheerlijcken, | |
| |
gelijck oock het saet dat op den Acker ghesaeyt wort, inde aerde valt daer verrot ende vergaet, maer ten laetsten (wanneer de Sonne de aerde verwarmt) ende doet dat het met cracht door de dicke aerde dringht, soo brengt het sulcken schoonen vrucht te voorschijn, gelijck wy dickwils sien boven de aerde kijcken, so is nu oock het Kerck-hof Godts Acker onse lichamen, sijn het saet en Godt de Heer is den Saeyman, die dagelijcks sijn saet op sijnen Acker, (dat is opt Kerckhof) saeyt laet de Menschen sterven, ende op sijnen Acker inde aerde werpen laetse verrotten ende vergaen, gelijck als Salomon den Prediker seyt, int 12. Capittel, dat stof moet weder totter aerden comen gelijck als hy geweest is, maer dat selve stof weet de Heer te bewaren totten jonghsten dach toe, en hoewel dat het schijnt gemeen stof en aerde te wesen, so dat wijt niet onderscheyden en connen, so is nochtans Gods wetenschap sodanich (na dien hy alle dinghen weet ende niets voor hem verborghen is, dat hy dan oock weet waer de materie ende stoffe vander Menschen lichamen berustet, ende wat deel der aerden ofte der wateren, yder deel des selven lichaems na hem ghenomen, ende met hem door verrottinghe vermenght heeft, so dat hy weet van waer hy de stoffe ende materie des Menschelijcken lichaems vergaderen sal, ende hoe hijt t'samen brenghen sal. Want al hoe wel het menschen lichamen verdwijnen, ende dat de forme de ghestaltenisse ofte de oochsienelijcke leden, van malcanderen gaen, even wel de materie stoffe ende eerste beginselen, der selver lichamen die blijven inder aerden, want soo spreeckt Godt de Heere tot Adam, Gene.3. (t'welck oock alle sijn geslachte aen gaet,) int sweet uws aensichts sult ghy u broot eten, tot dat ghy wederom tot aerde wert daer ghy afghenomen sijt, waer in de Heere te kennen gheeft, datte Menschen alle sterven moeten, ende weerom door de verrottinghe tot aerde werden, dat is haer wederom tot haer eerste beginsel keeren, te weten tot de aerde daer sy van ghemaeckt sijn, ende volghens dien sodanich | |
| |
een materie blijven, totter tijdt dat Godt de Heere door sijn Goddelijcke cracht alle Menschen sal uytte aerde op roepen. Na dien nu het lichaem tot stof, ende alsoo tot zijn eerste beginsel wert, ende inde aerde licht ende bewaert wert, soo volcht daer uyt dat niet andere of nieu gheschapen lichamen verrijsen sullen, maer dat elck Mensche met sijn eygen lichaem opstaen sal, en Godt de Heere sal wel dat vervallene wederom sijn forme en gestaltenisse weten te geven, ghelijck Hezech. Capittel 37. gesien heeft in een ghesichte, op een veldt vol verdorde beenderen, welcke beenderen door een groot gerummel haer elck wederom t'samen voechden, en yeghelijck tot sijnen ghebeenten, ende daer wiessen aderen ende vlees op, ende hy overtoochse met eender huydt, ende daer quam eenen adem in haer, ende sy werden wederom levendich, ende waerom en soude hy het niet connen doen, die het doch niet gebreeckt aen wetenschap, noch aen macht, of oock aen wille, ofte yet anders, dewelcke oock Hemel ende Aerde uyt niet gheschapen ende gemaeckt heeft, hoe en soude hy ons dan uyt yet ofte wat niet wederom connen formeeren oprechten, ende onse lichaem sijn ghestaltenisse, ende het leven geven maer om nu daer toe te comen, t'welck wy vlus belooft hebben, te weten totte verhooginghe ende verheerlijckinghe der lichamen uyt het graf, so ist datte Heere Iesus dit verrechten sal, comende inde wolcken des Hemels met veel duysent Enghelen, latende de Basuyne gheluyt gheven, ende sijn crachtighe stemme hooren, staet op ghy dooden ende comt ten Oordeel, Mat.25 dan salt waer bevonden werden, t'geen den Apostel seyt, Phili.3. dat hy ons verworpen lichaem verclaren sal, dat het ghelijck werde den lichame sijnder claerheyt, en 1.Cori.15. het wert gesaeyt in verganckelijckheyt, ende het sal opstaen in onverganckelijcheyt, het wert gesaeyt in oneeren en het sal opstaen inder heerlijckheydt, het wert ghesaeyt inder cranckheyt, ende het sal opstaen inder cracht, het werdt gesaeyt een natuerlijck lichaem, ende het sal opstaen | |
| |
een gheestelijck lichaem, en S. Ian seyt in zijn eerste Brief int 3.Capittel, mijn liefste wy sijn nu Godts kinderen, ende ten is noch niet geopenbaert wat wy sijn sullen, maer wy weten als hy hem openbaren sal dat wy hem dan ghelijck sullen sijn, want wy sullen hem sien ghelijck hy is, met welcke spreucken voorcomen werdt t'ghene dat eenighe teghen werpen, die niet en willen dat yder mensche met sijn eygen lichaem opstaen sal, segghende: so elck met sijn eyghen lichaem opstaen sal, soo sullen der verrijsen met een lichaem dat swack, cranck, creupel, manck, sieck, blint, etc. is na dien (willen sy seggen) dat vele in dit leven soodanige lichamen hebben, ergo sullen sy met t'selfde opstaen, so sullender veel gebreckelijcke lichamen inde verrijsenisse zijn, maer neen d'Apostel seydt anders, hy bekent wel datte lichamen hier cranck, swack, oneerlijck, en verganckelijck sijn, maer hy en seyt niet datse soo wederom opstaen sullen, maer te conrarye sy sullen opstaen seyt hy, in cracht, in heerlickheydt, ende onverganckelijckheydt, hy en ontkent niet dat wy hier een verworpen lichaem hebben, maer hy seydt dat het hier na ghelijck sal werden den verclaerden lijve Iesu Christi, onse lichamen dan sullen verheerlijckt werden ende verrijsen en niet inde Aerde blijven, ghelijck den Propheet Daniel dat bevesticht, int 12. Capittel, vele seyt hy die onder de Aerde legghen ende slapen die sullen waker werden, ende de Heere Iesus seyt by Ioh. Int 5. Capittel, de uere die comt dat alle die inden grave sijn sullen sijn stemme hooren, ende die goet gedaen hebben sullen sijn stemme hooren, ende die goet gedaen hebben sullen voorcomen totte verrijsenisse des levens, etc. en Apoc.20. seyt S. Ian, ende de Zee gaf oock de dooden die daer in waren, ende Iob int 19. Capittel, seyt ick weet dat mijn verlosser leeft, ende die sal my naemaels uytter Aerden verwecken, ende ick sal met dese mijnder huydt omvanghen werden, ende sal in mijn vleesche Godt sien. T'is wel voor het vernuft onbegrijpelijck, ende niet wel omvaten het werck der verrijsenisse, oock dat elck met sijn eyghen lichaem opstaen | |
| |
sal, maer t'Woort Godts is warachtich soo David seyt, Psa.33. dat moeten wy by vallen ende voor t'geloove ons daer na schicken, na het ghene dat niet en schijnt, Hebree.11. ende ons vernuft besijden stellen, want sijn Woort ghetuycht ons dat dit gheschieden sal, ende dat wy met onse lichamen verrijsen sullen, ghelijck boven verhaelt is uyt Iob en andere, en wy noch verscheyden spreucken meer hebben inde Schriftuere die dit bevestighen, alle te lanck te verhalen, maer de bekende spreucke Pauli moet ick noch by brengen, 2.Cor.5. daer hy seyt, dat inden dach des Oordeels elck in sijn eyghen lichaem sal ontfangen, na dat hy gedaen heeft het sy goet ofte quaet, sal dan na de woorden des Apostels, elck in sijn eyghen lichaem ontfanghen na dat hy ghedaen heeft, so moet dan nootwendich volghen dat elck met sijn eyghen lichaem voor t'Oordeel comen sal, soo is oock Christus hier van de eerstelingh sijnde, ende het hooft der ghelooviger met sijn eyghen lichaem verresen, ende dit vereyscht oock die rechtveerdicheydt Gods, dat hy beloone de ghene die heylichlijck door den geloove gheleeft heeft, dewelcke hy oock belooninghe door sijn genade heeft toegeseyt, ende oock straffe het lichaem der Godtlooser daer sy alle quaet met bedreven hebben, ende niet een nieu gheschapen lichaem, t'welck niet schuldigh en is noch geen straffe verdient heeft, t'welck de wereltlicke Overheyt met geren met haer weten soude doen, datse een onschuldighe soude straffen, inde plaetse van de schuldighe die de straffe verdient hadde. Daerom lieve Suster, dewijl de sake aldus staet, soo laet ons doch dit daer toe dienen, dat wy dan onse lichaem ende ons lichaems leden wel ghebruycken, ghelijck den heylighen Apostel Paulus vermaent, 1. Cori.6. prijst Godt in uwe lichaem ende in uwen gheest, en Rome.6. Ghelijck ghy uwe leden begheven hebt totten dienst der onreynicheydt ende boosheyt, vande eene boosheyt tot de andere, also begheeft oock nu uwe leden totten dienst der gerechticheyt tot heylichmakinge, en Rom.12. ick bidt u lie- | |
| |
ve Broeders door de barmherticheyt Gods, dat ghy u lichamen begheeft tot een offerhande die daer levendich, heylich, ende Godt behaechelijck is, t'welck is uwen redelijcken Godts-dienst, op dat wy door Godts genade met een onschuldich lichaem en Ziele voor sijn Oordeel moghen comen, ende oock ten tweeden hebt ghy u hier mede te vertroosten, dat uwen Man verrijsen sal, en sijn lichaem dat nu soo onsien is sal verheerlijckt werden, sijn Ziele sal wederom totten lichame keeren inde verrijsenisse der dooden, ende soo sal hy met alle gheloovighe opghenomen werden inde wolcken den Heere te ghemoet inder Lucht, ende sullen alsoo by den Heere sijn altijdt, soo troost u seyt den Apostel met dese woorden onder malcanderen, 1.Tessa.4.
3. En wel te recht hebben wy ons hier mede te vertroosten: want eeuwlijck by den Heere te wesen t'is geen cleyne sake, daerom wort het oock genoemt een eeuwich leven, en t'is niet een leven, ghelijck wy hier hebben, dat te recht meer een sterven dan een leven genoemt mach werden, van wegen de menichvuldige aflickcien, hartseren en droeffenissen die ons drucken ende quellen, en met het woordeken eeuwich wert dit leven onderscheyden, twelck betekent dat dit leven niet ophouden en sal, maer van het natuerlijcke leven hebben wy vlus anders van gheseyt, dat het is een quaet, cort ende onseker leven dat haest op hout, maer dit is een leven vry van alle desen en alle swaricheden, hoemense oock soude moghen noemen, gelijck Sint Ian seyt, Apoc.21. Godt sal alle tranen van hare oogen afwasschen, ende de doot en sal niet meer zijn, noch leet noch gecrijsch noch smerte, want de eerste zijn vergaen, ende in't 7.Capittel sy en sullen niet meer hongeren noch dorsten, noch de Sonne en sal niet meer op haer vallen, noch geenderhande hitten, en gelijck alle quaden verre van dit leven verscheyden zijn, so is daer neffens alle goet tegenwoordich datmen soude mogen wenschen ofte begheren, twelck ongetwijfelt veroorsaken sal inde gheloovige | |
| |
onuytsprekelijcke vreucht ende blijschap, als sy ghedencken sullen van welcke ellenden ende swaricheyt sy verlost sijn, en hoe sy nu werden verheerlijckt by den Heere, voor welcke is vreuchde de volheydt ende lieffelijck wesen tot sijner rechterhandt eeuwelijck, Psal.16. en hoe soude daer gheen vreuchde noch blyschap wesen, daermen alle de Hemelsche goederen en erffenisse aennemen sal, by de welcke dat dese aertsche goeden niet en sijn dan een louter niet, daer sy inde Hemelsche wooninge sullen alles goedts de volheydt hebben, ende daer Godt in haer woonen ende sy in hem rusten sullen, met rijcke overvloet aller goeden, daer oock sulcken lieflijcken gheselschap vergadert sal sijn, te weten alle gheloovighe de H. Enghelen Christus onsen salichmaker, en daermen Gods lieffelijck aenschijn oock aenschouwen sal, van eeuwicheydt, tot eeuwicheydt, wanneer een ghetal van Menschen hier by malcanderen comen, t'sy in een Bruyloft, of in een ander heerlijcke maeltijdt, daer is dan ghemeenlijck vreucht ende blijschap, hoe veel te meerder dan by dat lieffelijcke gheselschap inde Hemelsche Bruyloft, wanneer onsen vrient, onsen Broeder, of yemant van onse Maechschap, van een lange reyse comt, die wy in menich Iaren niet ghesien en hebben, wy verheugen ende verblijden ons wanneer wy sijn aenschijn aenschouwen, ja dickwils tot weenen toe, hoe veel te meerder sal dit geschieden in onse Hemelsche Vaderlandt, wanneer wy uyt dit dat der tranen daer by onse vrienden comen sullen, die hier Godtsalich geleeft hebben, daer wy oock alle vromen vinden aenschouwen ende kennen sullen, onse Vader, onse Moeder, Broeder of Suster, jae alle heylighe Menschen, en daer wy dan t'samen sullen singhen een nieuwe liet, ten love Godts altoos ende eewelijck, van welcke Petrus Iacobus, ende Iohannes, een voorsmaeck ghehadt hebben, doen de Heere Iesus hem verclaerde op den Bergh, Mat 17. dewelcke daer gheeren soude Tabernakelen gemaeckt hebben, om daer altijdt te blijven, en ghelijck sy daer een | |
| |
voorsmaeck van de Hemels soeticheyt gehadt hebben, soo is oock by haer geweest een beginsel vande Hemelsche kennisse, datse Moyses en Elias elck bysonder by hare namen ghekent hebben, dewelcke sy noyt inde tijdt haers levens ghesien hadden, hoe en souden wy van inde volmaeckte Hemelsche glorye malcanderen niet kennen, daer wy niet maer en sullen hebben, een voorsmaeck ghelijck Petrus byden Berch maer dat oprechte volcomen ware wesen, den Apostel Paulus seyt, 1.Cori.13. nu ter tijdt bekenne ick onvolcomelijck maer dan sal ick bekennen gelijck ick bekent ben, en hoe wy ons vast pijnen dit volcomelijck te begrijpen, so salt nochtans warachtich blijven t'gheen den Apostel hier seydt, wy sien maer als door eenen spiegel in een doncker woort, en 1.Cor.2. dat het gheen ooghe ghesien, noch oore ghehoort en heeft. Vertroost u dan hier mede lieve Suster, ghelijck ick verhoope dat ghy oock hier in niet ledich en sijt, ghy behoort ymmer niet eens te begheeren ofte wenschen, u Man weder by u te hebben uyt het eeuwighe in dit ellendighe leven, t'waer ymmers een groote dwaesheydt sulcks te wenschen, arbeydt ghy maer daer na om door de enghe poorte in te gaen, opdat ghy namaels by hem comen meucht door Godts ghenade, of ghy u Man noch al een Iaer, vijf, ofte ses langher ghehouden hadt, t'most doch eenmael gescheyden sijn, maer hier namaels en sal geen scheyden bevonden werden, nu mocht ghy noch dencken, als wy malcanderen kennen sullen, ende als ick daer come en mijn Man daer niet en vinde, of dat ick by hem niet en quame int eewich leven, och hoe soude ick my dan bedroeven, ofte hoe soude hy hem bedroeven, vlus hebben wy verhaelt datter gheen droefheyt of smerte wesen en sal want te sal daer so niet sijn ghelijck als hier is, wy en sullen daer sulcke Menschelijcke affectyen niet aen ons hebben als nu, de liefde die sal daer oock ghemeynder sijn, daer sullen wy onse bloet vrienden of de Man sijn Vrou, en de Vrouwe haer Man niet meer beminnen als de andere heyli- | |
| |
gen, daer en troutmen niet, noch en worden niet ten houwelijck ghegeven, maer sy sijn daer gelijck als de Engelen Gods inden Hemel, Mat.22. daer en kentmen niemandt naeden vleesche, daer sullen wy oock met Godt vereenicht sijn, in wille, begeerte, en rechtveerdicheyt, so dat wy volcomen te vrede en vernoecht sullen sijn, met het Oordeel dat Godt de Heere gheveldt sal hebben, jae sy sullen haer daer in verblijden ende verheughen dat de rechtveerdicheydt haer dan claer ende volcomen openbaren sal, dewelcke hier dickwils verborgen blijft, en onder gedruckt wert so dat hier dickwils de rechtveerdige schijnen verworpenen, ende Godtloose Godts kinderen te sijn t'welck David siende, daer door by na hadde ghestruyckelt, Psal.37. maer dan salt de Bruyt Christi, dat is alle gheloovigen gegeven werden, haer te bekleeden met blinckende witte sijde, dat is dan sal haer rechtveerdicheyt blijcken en openbaren, en daer sal bekent werden datse rechtveerdige Menschen sijn, die hier dickwils voor sot ende geck gehouden werden, gelijck ook de Wijse Man bevesticht, int Boeck der wijsheydt, int 5. Capittel, dan sullen de Godtloose (wanneer sy sulcken salicheydt van de vrome sien,) spreken onder malcanderen met berou ende van anghste des geests suchtende, dat is die dien wy voortijdts voor eenen spodt hielden, ende voor een spijtich spreeck-woort, wy sotten hielden sijn leven voor onsinnich, ende sijn eynde voor een schande, hoe is hy nu gerekent onder de kinderen Godts, ende sijn erffenisse is onder den heylighen, en dit ist dat Iohannes oock meent, Apo.19. dat de sijde die de Bruyt Christi aenghedaen sal werden, is de rechtveerdichmakinge der heyligen, te weten de openbaermakinge haerder rechtveerdicheyt, t'welck Godt de Heere dan door sijn rechtveerdich gherichte sal int licht brenghen, soo dat het Oordeel Gods in haer geen droefheyt, maer blijschap veroorsaecken sal, als Iohannes in dit selve Capittel verhaelt van het gesanck dat de H. inden Hemel singen sullen luydende, laet ons verblijden ende vrolijck zijn, | |
| |
want de Bruylofte des Lams die sijn gecomen, daer sal dan niet sijn dat eenighe oorsaeck sal gheven tot droefheydt, maer alles salt haer dienen tot vermeerderinghe van vreucht ende blijschap, de Heere make ons maer weerdich en bequaem, om de eeuwighe erffenisse te besitten, Amen.
| |
Het derde Deel.
Dese dinghen hebt ghy nu misschien wel verstaen t'ghene ick heb willen seggen met mijn schrijven, ende ghy cont oock wel vaten dat alle dese saken dienen tot stercken troost int af sterven onser vrienden, maer nu mochtet ghy u noch in beelden en dencken by u selven, tis waer mijn Man heb ick hier niet weer te wenschen: want hier en is niet dan alle swarichheyt te beleven, en ons leven is cort, de tijdt loopt snel door ende t'is oock onseker, of ick hem al mochte hier weder wenschen, soo was ick doch niet versekert dat ick hem een Iaer, Maent ofte dach houden soude, en ick verseker my dat hy nu ter goeder plaetse is, dat hy den Heere een salighe ziele opgheoffert heeft, ende nu in ruste ende vrede is, verwachtende de verrijsenisse zijns lichaems, ende dat eewige leven met lichaem ende ziele hier na te genieten, hier in can ick my nu wel troosten, maer als ick op my selve sie ende op mijn kinderkens, so heb ick oorsaeck my te bedroeven, sittende hier als een bedroefde Weduwe met mijn Weeskens sonder Man, ick hebbe troost noch vreuchde in dese werelt, en die my pleecht te versorghen en de nootdruft te winnen heb ick verloren, och hoe sal ick doch met eeren door dese bedroefde wereldt gheraecken, dese ende dierghelijcke gedachten mocht ghy hebben t'welck gheen wonder en ware. Maer hier teghen lieve kint so slaet uwe oogen tot Godt inden Hemel, verkiest hem tot uwen Man ende hooft, neemt hem inde armen uwes geloofs: want de Heere uwe Godt is een Godt alder Goden spreeckt Moses, Deut.10. ende een Heere bo- | |
| |
ven alle Heeren, een groot Godt, machtich ende verschrickelijck die genen persoon en acht, ende geen giften en neemt ende doet recht den Wesen ende Weduwen ende heeft den vreemdelinghen lief dat hy hen spijse ende kleederen gheve, jae op haer ghebeden is hy lettende soo Syrach seyt int 35.Capittel, de tranen der Weduwen vlieden wel ter wanghen nederwaert, maer sy roepen opwaerts teghen dien diese daer uyt dringt, dat gebedt der elendiger dringt door de wolcken, stelt dan u gantsche hope op den Heere, beveelt hem uwe saken, hy salt wel maken, hy draecht getrouwe sorge voor u, stelt u te vrede dan ende verwachtet met lijdtsaemheydt de comste des Heeren. Dus vele ist dat ick aen V.L. gheschreven hebbe, tot uwer troost over dese drie aenmerckens weerdige stucken, van welcke het eerste zijn oogemerck heeft op u ende ons allen int ghemeyn. Het tweede op de gestorvene. Het derde op V.L. int bysonder, int eerste hebben wy gheseyt vande quaden deses levens, oock vande cortheyt, snelle verganckelijckheyt en onsekerheyt, en oock van de gewisheyt des stervens, en hoe ghy dit tot uwer troost ende leeringhe nemen cont. In het tweede hebbe ick verhaelt van d' onsterffelijckheyt der Zielen, de verganckelijckheyt des lichaems, de verrijsenisse des vlees en van t'eeuwich leven, en hoe dit selve tot troost dient in't afsterven onser vrienden. Int derde hebbe ick verhaelt hoe Godt sorge draegt voor de Weduwen, ende hem inde plaetse van haer Man stelt, ende wederom hoe sy hare sorge op hem werpen moeten, ende op hem betrouwen. Voorts so wil ick D.L. den Heere bevelen die houde u onder zijn ghenadige beschuttinge, die sy uwen bewaerder behouder, trooster ende beschermer. Geschreven inde Rijp desen 3. Augustus int Iaer ons Heeren duysent ses hondert ende twee en twintich.
By my uwen dienstschuldigen Claes Iacobsz.
|
|
Auteursrechtvrij