Officia Ciceronis, leerende wat yeghelijck in allen staten behoort te doen, bescreuen int Latijn

Van maticheyt.
Het xi. Capit.

Nv rest noch het vierde deel dat gelegen is in bequaemheit, in besceydenheit in manierlicheit, in onthoudelicheyt ende in maticheyt. Macher dan noch yet profijtelic zyn dat stracx tegen sulcdanigen edelen vergaderinge van duechden strijdt? de Cyrenaisce ende Annicerisce Philosophen, die haer biname van Aristippo houden, hebben alle goet in de welluste gestelt, ende geseyt dat duechde om dies willen te prijsen staet datse een moeder oft fonteyne vander wellusten is. Als dese nv al verduystert ende vergeten waren, so bloeyde Epicurus, by nae een helper oft voorstander van die selfde leeringe: teghen welcke philosophen wy met handen ende tanden vechten moeten, indien ons voornemen is om d'eerbaerheyt te bescermen ende te behouden.

[fol. 140v]

Maer ist soo dat niet alleen den oorbaer, maer oock al ons leuens salicheyt, hangen aen de vaste ghesontheit ende welgesteltheit ons lichaems ende (soo Metrodorus seyt) aen den hope van dien: so sal seker dese profijtelicheyt, tegens d'alder opperste eerlicheyt opstaen ende strijden. Want waer inne sal de wijsheit dopperste plaetse ende hoochste d'eere ghegheuen worden? int vlijtich soecken ende by een vergaderen van soeticheden? hoe ellendich werdt dan den dienst der duechden als sy der wellusten dienstmaert moet zijn: maer wat sal dan het officie van wijsheyt zijn? salmense wellusten sien plucken? acht nv datter niet genoechlikers en sy: maer wat canmen leelijcker bedencken? die nv pijne het meeste ende opperste quaet wanen, wat plaetse sal de stercmoedicheyt by desen doch hebben, die een verachtinghe is van pijn ende arbeydt? hoe wel dat Epicurus in veel plaetsen (so hi hier doet) vromelick ghenoech spreect van de pijne, soo moetmen nochtans niet aenmercken wat hy seyt, maer wat hem betaemt te segghen: die de goede dingen in wellusten besluyt ende de quade dinghen in pijne stelt. Want alsmen hem vn onthoudelicheyt ende van maticheyt hoort spreken, so seyt hy veel dingen op veel plaetsen, maer hier is hy (soo men seyt) gheheel driftich. Hoe

[fol. 141r]

mach hy, diet opperste goet in wellusten stelt, de maticheit doch prijsen? want de maticheydt een viant is van alle gheylheyt ende quade begheerte: maer quade begheerten oft gheylheyt zijn nauolghers ende dienaers vande welluste. Nochtans handelen sy met dese drie duechden (so sy best connen) listelijck ghenoech: want sy segghen dat de wijsheit wellust brengt, ende pijne verdrijft. De stercmoedicheyt gheuen sy oock een verwe, segghende datse cracht gheeft om den doot te versmaden ende om pijne te ghedoghen. Also brenghen si de maticheit oock by, niet seer lichtelijcken nochtans, maer soo sy best connen want sy segghen dat de wellust vermeerdert wert door minderinghe van pijne. Maer de rechtuaerdicheyt wanckelt, ia leyt veel eer al plat, met alle de duechden die totter gemeenscappe ende tot het gheselschap van tmenschelike gheslacht behooren. Want daer en mach noch goetheyt, noch miltheit, noch lieflicheyt wesen: niet meer dan daer vrientscappe mach zijn byden genen, daer dese duechden niet om haer selfs edelheit, maer alleenlijc om eenige wellust oft profijte gebruict worden. ⁺Laet het ons dan int corte besluyten. Ghelijc ic bewesen hebbe datter geen profijt oft nut en is die teghen de eerbaerheyt is, also segge ick alle wellust contrary

+ Eer en mach met geen vleesschelijcke welluste verzelt werden.

[fol. 141v]

de eerbaerheit te wesen: daer door ic Calliphonem ende Dinomachum meer te berispen achte: als die dese twist meynden te eynden, indien sy de eere met de wellust (als een mensch met een beest) te samen conden coppelen. De eerbaerheit en mach dese vereeniginghe niet lijden, sy versmaetse ende verstootse: soo en mach ooc het eynde van goede ende quade saken, dat eenuuldich moet zijn, niet met verscheydene onghelijcke dinghen ghemengt noch getempert wesen. Maer hier af (want het een wichtige sake is) wil ick op een ander tijt met meer woorden segghen. Nv ten propooste. Aldus is voor ghenoech ghedisputeert, hoemen de sake oordeelen sal: als het ghene dat nut schijnt, teghens de eerbaerheydt strijdt. Seytmen dan oock dat de wellust eenighe schijn van oorbaer in haer heeft, soo en machmense oock gheensins metter eerbaerheyt vereenigen. Want ist soo dat wy de wellust ymmers wat willen toescrijuen, sy sal moghelic wel yet vermakelijcx, maer niet met allen profijtelijcx moghen hebben.