Officia Ciceronis, leerende wat yeghelijck in allen staten behoort te doen, bescreuen int Latijn

VVat op zijn tijt ende plaetse betaemt, oft niet en betaemt.
Het lvii. Capit.

Men moet sulcken ordeninghe in alle wercken houden, alsmen houdt in een stadighe welghechierde oratie oft redene: want al ons doen in hem selfs oock alsoo eendrachtich ende bequaem behoort te wesen. Het staet seker qualijcken ende is leelijck datmen in ernstlijcke saken soo

[fol. 56v]

lustighe redene ghebruyckt, als oftmen in een waerschap sate. Daeromme strafte Pericles te recht wel den Poete Sophoclem: die by hem ghecomen zijnde om vander ghemeen weluaert yet te raetslagen eenen schoonen ionghelinck by geualle voorby sach lijden ende tot Periclem seyde, o wat schooner knechtgen is dat: daer op hem Pericles antwoordende sprac, de rechters en behoren niet alleen van handen, maer oock mede van ooghen onthoudelijck ende cuysch te zijn. Maer hadde Sophocles dat selfde gheseyt inde worstel oft camp plaetse, hy en ware met recht niet te straffen geweest. Soo veel isser gheleghen aen tijt ende plaetse: dat yemandt, die wat merckelijcx te doene heeft ende ouer wech oft anders wandelende zijn saken ouerleydt ende naerstelijcken met het aenlegghen zijnder saken becommert is, geensins te berispen en is: maer sidt die selfde met sulcke swaermoedighe ende ernstlijcke ghedachten in een waerscap: hy sal onbeleeft geacht worden als die hem naden tijt niet schicken en can. ⁺Hier en behoeftmen niet vele te segghen van tghene dat heel onbeleefdeliken gheschiet ende lichtelijc van elck gemerct werdt: als oft yemant op de merct begonste te singhen oft eenighe ander verkeertheit bedreef: maer men moet de gebreken

+ Elck sal hem scicken na den tijt.

[fol. 57r]

naerstelijck vlieden die cleyn schijnen, ende niet licht van velen ghemerct en werden: ghelijc het discoort inder musijcken opte luyt oft harpe (al ist seer cleyn) haest van de Musiciens verstaen wert. So moetmen ooc hier leuen, datter in dit leuen niet discoorts en sy: ia dies oock soo vele te meer, alst accoort van goede daden beter ende meerder is dan het accoort van goede stemmen. Ende ghelijck als de ooren vanden musiciens lichtelijcken een cleyne faulte in tsnaerspel mercken: soo sullen wy oock (indien wy anders scherpe ende naerstige rechters ende berispers van onse gebreken willen zijn) dickwils wt cleyne ghebreken groote faulten vermercken. Lichtelijcken sullen wy connen oordeelen wt het opslach der oogen, wt het verspreyden oft tsamen schrimpelen der oochbrauwen, wt de truericheyt, wt de vrolicheyt, wt het lachen, wt de sprake, wt het swijgen, wt het kijuen oft twisten, ende wt meer diergelijcke dingen wat onder alle sulcx bequamelijcken gheschiet, ende wat teghen tbehoren ende tegen de nature is. In dese dinghen ist met allen nut te mercken wat een anders misstaet: om dat selfs te connen mijden ende hem sachtelick aen een ander te spieghelen. ⁺Want wy al tsamen lichter wat onrecht is in een ander mercken dan in ons seluen. Daeromme

+ Elck merct eer tgebrec in een ander, dan in hem selfs.

[fol. 57v]

werden de ghebreken der meesteren lichteliken gebetert: als die haer faulten vanden ionghers int leeren (om beter te werden) sien na volgen, rechts oft wat goets ware. Ten is oock niet quaet datmen in twijfelachtighe saken geleerde oft oock besochte mannen raets vraghe, wat hunlieden in sulcx dunct te behooren. Maer het meeste deel volcht meest sulcx als hem zijn nature toe leyt oft port. In sulck beraden en behoortmen niet alleen gade te slaen wat elc seyt: maer oock mede wat elck meent, ende waeromme hy sulcx meent. Alsoo doen de schilders, beeldsnijders, ende Poeten, die elcx haer werck vander ghemeenten begheeren gheoordeelt te hebben: op dat si tghene dat van velen berispt wert beteren moghen, ondersoeckende also by haer seluen ende by anderen waer yet mach ghemist zijn: also moeten wi ooc veel dingen doen oft laten, veranderen ende beteren na ander luyden oordeel. Maer vanden dingen die de lantzede ende den lants rechten beroeren, en behoeue ick niet te schrijuen: want dese strecken hun selfs wetten. Elc wachte hem ooc voor sulcke dolinge, dat hy hem selfs mede wane gheoorloft te zijne, tghene dat Socrates oft Aristippus tegen lants zede oft burgherlijcke ghewoonte mogen gepleecht hebben: want dese alsulcke vry-

[fol. 58r]

heyt door veel grote ende Godlijcke duechden verworuen hadden. Maer de maniere vanden hontsche Philosophe is gantselick te verwerpen: want die is een viant van alle eerbare scamelheyt, sonder welcke geen dinck recht noch eerlic en mach zijn. Wy behoren oock sonderlinghe te eeren ende te dienen de gene, wiens wandel in eerlijcke ende grote daden vroom ende duechdelic is gebleken die tgemeen goet nut geweest zijn, dat beminnen ende voorstaen, die tot staet ende eere gecomen zijn. Men sal ooc eerbiedich zijn tegen den ouderen: voor d'ouerheyt ende regenten salmen opstaen ende haer de plaetse ruymen. Ooc moetmen ondersceyt hebben tusschen een burger ende vreemde: oock mede tusschen d'een vreemde ende dander: of hy wt hem selfs compt oft van yemant machtichs gesonden is. Endtlijck (op dat ic niet van elcx bysonder en segge) soo moetmen onderhouden, plegen ende gebruycken een gemeene vriendelicheit ende gesellicheyt met alderley aert van menscen.