Officia Ciceronis, leerende wat yeghelijck in allen staten behoort te doen, bescreuen int Latijn

Vande gauen der naturen.
Het iiii. Capit.

Inden eersten is alle dieren vander naturen ingeplant, dat si tleuen ende lichame beschermen, ende vlieden alle tghene dat hun schadelijc schijnt te wesen: ooc mede dat elck tghene hem nootdruftich is, weet te soecken ende te vecrijgen: als voetsel, wooninghe, ende diergelijcken. Nv is ooc

[fol. 5r]

de gheneghentheyt van vereeniginghe, om voort te teelen gemeen in alle dieren: van ghelijcken de besorghinge ende opvoedinghe van de geteelde dierkens. Dan tusschen den mensche ende een beest is dit groote onderscheyt, dat een beest (soo vele alst door tgheuoelen beweecht wert) hem alleenlijc voecht tot het gene dat voor oogen ende tegenwoordich is, luttel bewegens hebbende van tvoorledene oft toecomende: maer de mensche, ouermidts hy redelijck is, het veruolch der dingen aenmerct, der dingen oorsaken met haren voortgange siet, als ooc (want hem tvoorleden niet verborghen en is) dat met ghelijckenissen teghens malcander hout, ende tghene dat toecomende is, aen het teghenwoordighe voecht ende schict: soo verstaet hy lichtelijck den gheheelen loop des leuens, ende bereyt alle dat hem nootdruftich is, om dat wel te leyden. Die selfde nature maect ooc door crachte vande redelijckheyt, vrientschappe tusschen den menschen, diese metter spraken ende leuen verselt: ende baert eerst inden menschen een sonderlinge liefde tot die van haer gewonnen zijn: si drijfter oock toe datse met malcanderen vergaderen, ende deen dander onderlinghen eere en ghehoorsaemheyt bewijsen: waer door si ooc naerstich zijn om cost ende cleedt

[fol. 5v]

te besorghen, niet alleen voor hun selfs, maer voor wijf, kint, vrienden, ende die onder hun bescherminge staen. Vvelcke sorchvuldicheyt de herten verwect, ooc vromer maect om haer saken te doen. ⁺ Ende in sonderheyt soo is de ondersoeckinghe ende het nasporen vander waerheyt, den rechten aert ende eyghenschap des menschen. Daeromme als wy vrij zijn van nootlijcke sorchvuldicheyt, so begheeren vvy yet te sien, te hooren, oft te leeren ende achten de kennisse der verborghen oft wonderlijcke saken, noodtruftich om salichlijcken te leuen. Vvaer wt te mercken is, dat alsoo wat waerachtich eenvuldich ende louter is, ooc alder bequaemste is, voor smenschen nature. By dese begeerte om de waerheyt te kennen is gheuoecht eenrehande gheneghentheyt totter heerschappien: alsoo dat een wel geschict gemoet niemant en wil ghehoorsamen, dan den ghenen die na den orbaer rechtelijck ende wettelijck beueelt, leert oft gebiet: waer wte dan voort coemt de grootmoedicheyt des herten, ende de versmadinghe der aertscher dinghen. Het en is oock seker gheen cleyne cracht der natueren ende vande redene, dat dit dier alleene verstaet wat de ordene is, wat betamelijck is, ende wat de rechte mate is in woorden ende wercken. Also en merct

+ Ondersoeckinghe des waerheyts is den natuerlijcken aert der menschen.

[fol. 6r]

oock gheen ander dier de schoonheyt, bequaemheyt, ende gheschictheyt vanden dingen die in tghesichte verschijnen. Als dan de nature ende redene de gelijckenisse deser dinghen vanden vterlijcke ooghen brengen inden oogen des gemoets, so acht hy noch veel te meer op de scoonheyt, stantuasticheyt ende goede ordeninge in alle zijn raet ende daet: ende hoedt hem dat hy in alle sine meyningen ende wercken, niet onbetamelijcx, schandtlijcx, noch verachtelijcx en denct ofte doet. Vvaer wte dan onspringt ende geboren werdt het gene dat ic soecke, te weten d'eerbaerheyt. Het welcke (al en waert niet vermaert) nochtans eerlijcheyt is: dat oock lofwaerdich is, al en waert van niemandt ghepresen, ende dat wt zijn selfs nature. Aldus siedy hier (o soon Marce) de ghedaente van d'eerbaerheyt: de welcke (indien sy metten ooghen mochte aenschout werden) een vvonderlijcke liefde (soo Plato seyt) tot der wijsheyt in ons soude verwecken.