Het licht achter den heuvel

[p. 294]

XVIII.

Ze hadden Baltus uitgedragen en begraven achter de kerk waar zijn vader en moeder lagen. Het was een optocht geweest van de hoeve naar de kerk zooals er nooit een te zien geweest was in de Btreek. Heel het dorp had achter Baltus' lijk aangestapt en van uren ver waren er boeren gekomen om aan den boer van de Kruishoeve de laatste eer te bewijzen. De menschen hadden 't gevoel dat ze een ongekroonden koning naar het graf droegen. Ze zagen het werk en ze overwogen hoe dat alles onder Baltus' handen geworden en gegroeid was. Want dit kon niet geloochend worden of miskend: Van al de boeren, uren in het ronde, was Baltus de beste en de verstandigste geweest. Theo was een flinke jongen, dat gaven ze graag toe, maar het was nog zijn vader niet.

De laatste familieleden en kennissen waren nu weg. De avond was over de hoeve gevallen, Willem stond op en ging naast zijn moeder staan, die 't avondeten aan 't bereiden was.

‘Moeder,’ zei hij, innig en bewogen, ‘moeder we zullen meer dan ooit van u houden.’

En hij zoende zijn moeder op het voorhoofd en streelde over haar grijze haren. Dan stonden ze een poos weer zwijgend naast elkander en keken naar het vuur. Maar Willem wou nog iets meer zeggen.

[p. 295]

‘Moeder,’ zei hij, ‘aan dat andere hoeft ge niet meer te denken; dat is gedaan.’

Zijn moeder keek hem aan, met een dankbare teederheid. ‘Ik wist wel,’ zei ze, ‘dat mijn gebed zou verhoord worden.’

Willem hoorde stappen in den gang en ging voor het weideraampje staan. De kruinen hingen vol schemer en de kalveren stonden voor den slagboom op hun maal te wachten.

Moeder en de jongens bleven zitten na het avond eten, moede en lijk gebroken van al de ontroering en de drukte. Daar lag een schaduw over hun gesprek en een lijdzame verdeemoediging. Ze bespraken nog eens hoe 't allemaal gegaan was: het plotse ongeval, de ziekte, de dood, de begrafenis, al dingen die ze wisten maar nog eenmaal samen overzien moesten vóór ze den begrafenisdag besloten.

Toen zei moeder: ‘Kinderen laten we gaan rusten; we hebben zware dagen achter den rug.’ En, even nadenkend voegde ze er aan toe: ‘God geve dat de toekomst niet te zwaar om dragen zij.’

Willem bleef nog de volgende dagen bij moeder en Theo op de hoeve en het was of de harten der twee broers over alle tweespalt en misverstand weer tot elkaar waren gebogen.

Willem had in den namiddag den tuinman van het kasteel ter Beke in den weg achter den hopast

[p. 296]

zien kuieren, maar hij was er niet heengegaan. Hij wachtte op een andere tijding... En den vierden dag, in den morgen, bracht de postbode het bericht van zijn patroon, dat zijn benoeming gereed lag en hij reeds over enkele dagen naar Congo kon vertrekken. Het zou moeder wel hard vallen, maar het was beter zoo. Hij hoefde 't haar trouwens nu nog niet te zeggen.

Toen hij den volgenden dag Lucette zelf om de hoeve zag dwalen, werd het zijn hart te sterk. Ik moet weg van hier, sprak hij in zichzelf. Ik houd het niet langer uit.

Wat later klapte het hekje van de pastorij dicht achter zijn rug; hij ging haastig door het tuintje en belde aan. De meid kwam langzaam aangesleft en opende 't dievendeurtje. Meneer de onderpastoor? ‘Ja hij is thuis,’ zei ze en deed de deur open. Hij kende den weg wel; ze hoefde niet mee te gaan. De kapelaan zat voor het bezonde raam en overwoog wat hij morgen zeggen zou op den kansel. Hij keek verrast en blij op toen Willem binnentrad. Daar was in zijn handdruk iets dat hij nog nocit gevoeld had.

‘Ik kom eigenlijk om gewichtige redenen,’ zei Willem.

Hij bleef een oogenblik staan zonder verder te spreken, dan ging hij knielen op den bidstoel in den hoek en begon te weenen. De jonge priester

[p. 297]

begreep, deed zijn stool om en luisterde naar de stille bekentenis van zonde en berouw...

De kamer hing vol lichten schemer toen Willem recht stond.

‘Maar nu moeten we meteen die andere zaak in orde brengen,’ zei de kapelaan, terwijl hij zijn stool opvouwde. ‘Ge moet eerlijk zijn tegenover uzelf en tegenover Klara. Laat me u een goeden en beslisten raad geven: indien ge haar niet in volle overgave beminnen kunt, indien zij niet geheel de verlangens van uw hart en geest bevredigen kan, neem dan ineens het besluit uit elkander te gaan. De vraag is: zijt gij en Klara voor elkander geboren, zult gij beide vinden in het huwelijk die blijde sterkte die allen arbeid licht maakt onder uwe handen, en alle leed dragelijk en een veilige schutse is voor de begeerten van het hart? Anders kan er trouw zijn, berusting of medelijdende opoffering; er is niet het zuiver geluk zonder meer. En ik herhaal mijne vraag: zijt gij voor elkaar geboren?’

Willem die tegen de boekenkast geleund stond antwoordde: ‘We waren nog kinderen toen we op elkander verliefd geworden zijn. Ik was pas op de universiteit en zij was nauwelijks achttien. En na den oorlog dacht ik dat het toch gaan zou. Maar het zal niet gaan.’

‘Dan moogt ge niet langer wachten. Gij hebt

[p. 298]

niet het recht de heele toekomst van het meisje in gevaar te brengen. Die toestand heeft al te lang geduurd.’

‘Moet ik haar dat zeggen?’ vroeg Willem.

‘Niemand anders,’ zei de priester.

Willem streek herhaaldelijk over zijn voorhoofd.

‘En ge moet haar helpen u te vergeten,’ ging de kapelaan voort, ‘gij moet voor een tijd weg van hier. En dat is nog meer noodig voor de andere; want uw wil is te wankel, gij moet u beveiligen tegen uzelf; begrijpt ge’?

Willem begreep; de priester had de woorden uit zijn hart gesproken. ‘Ik ga weg,’ zei hij. ‘Verder dan ge vermoedt. Over enkele dagen vertrek ik naar Congo.’

De kapelaan keek hem verbaasd en vragend aan. Dan vertelde Willem van zijn aanvraag en benoeming.

‘Maar,’ vroeg hij, ‘wil moeder alvast op de hoogte brengen van mijn besluit, terwijl ik in Brussel alles in orde breng. Dan wordt het afscheid minder pijnlijk voor haar.’

Dat zou de priester doen. ‘En nu,’ zei hij, ‘vraag ik dat ge zelf niet uitstellen zoudt tot morgen, wat ge vandaag nog verrichten kunt.’

Willem keek naar zijn uurwerk. Indien hij zich haastte kon hij Klara nog treffen aan den avondtram.

[p. 299]

De kapelaan bleef in gepeinzen staren achter het raam. Hij zag Willem het poortje dichttrekken en over het kerkhof gaan. Voor vaders graf bleef de jongen even stil met gebogen hoofd; dan verdween hij achter de kerk.

*^**

Ze hadden een drietal medereizigers laten voorbijstappen. Willem had Klara's pak overgenomen en zwijgend gingen ze naast elkaar.

't Was of de dag nog voortduurde in den vooravond. De westerhemel was nog lichtgeel en groen doorschemerd. Het eerste hooi lag gemaaid en geurde zoet. De tram was den heuvel neergedommeld en de stilte lag onverbroken over het land. 't Geblaf der honden gaf geen stoornis; het maakte de zuivere rust van den Juniavond nog voelbaarder.

‘Wat is er?’ vroeg Klara, toen ze zich alleen voelden.

‘Laten we daar even gaan zitten,’ zei Willem, die niet goed wist hoe aan te vangen.

Ze gingen naast den weg zitten in het lauwe gras.

‘Klara,’ begon hij, ‘ik vrees dat ik u veel pijn zal aandoen. Maar ik moet spreken. Ik ben te lang onrechtzinnig geweest tegenover u en tegenover mezelf. Het is laf van me geweest. Maar ik heb zoo gesukkeld met mijn eigen hart.’

[p. 300]

Er kwamen menschen den veldwegel langs. Een man die een zwaren zak voortkruide en een vrouw met een bussel klaveren op het hoofd, daarachter liepen twee jongetjes, die een kruik en de sikkel droegen. Ze gingen voorbij en zeiden ‘goenavond.’

Willem was blij dat die menschen voorbijgekomen waren. Wat hij nu zeggen ging, had zij intusschen misschien al kunnen raden.

‘Klara, ik heb altijd veel van u gehouden, en ik houd nog veel van u. Gij zijt zoo goed voor me geweest. Maar ik heb met den kapelaan gesproken.’

Klara keek hem aan met betraande oogen: ‘Ik ook,’ zei ze.

‘Het zou me vreeselijk spijten,’ ging hij voort, ‘indien ge kwaad op me worden mocht; maar ik heb zooveel getobd...’

Hij zweeg opnieuw. Hoe kon hij dat meisje nu zeggen waar en waarom hunne wegen uit elkander scheidden...

Er kwam een lauwe lucht gewaaid over het korenveld en op den heuvel was iemand de eerste noten aan het leeren op zijn instrument. Toen ze de klok op den toren negen uur hoorden slaan, wischte Klara hare tranen weg, en ook Willem had geweend.

‘Ik had u een portefeuille meegebracht uit de Stad voor uw verjaardag, aanstaanden maandag,’ zei Klara en ze reikte hem aan Willem.

[p. 301]

‘Die mag ik niet meer aanvaarden,’ wedervoer Willem.

Maar het meisje zei: ‘Neem hem dan als herinnering.’

Ze waren opgestaan en stapten door een hooge warme haag van koren. Willem keek recht voor zich uit; Klara liep gebogen. Een eind verder begon ze opnieuw te weenen en zei: ‘Ik zal altijd aan u blijven denken.’ Doch Willem drong aan, dat ze nu geen besluiten nemen zou voor de toekomst. Ze moest het leven zijn gang laten gaan; het leven is sterker dan wijzelf.

Ze gingen een troppeltje huizen voorbij. Op een graspleintje lagen mannen te rusten in den koelen zomeravond.

‘Wanneer trouwen die nu?’ fluisterde een van hen.

‘Het vuurtje heeft geen hout meer,’ zei de andere.

Toen ze aan den aardeweg kwamen die naar de Kruishoeve leidt, bleef Klara staan. Willem wilde haar thuisbrengen, maar ze wou niet. Ze zei nog: ‘zeg aan moeder dat ze niet droef moet zijn, dat ik alles goed vind.’

‘'t Zal misschien voor een heelen tijd zijn,’ zei Willem ten afscheid.

Hij keek of er geen menschen waren in de nabijheid en zoende Klara's hand.

[p. 302]

Het meisje verweerde zich niet, dan ging ze voort. Vóór ze het elzenboschje insloeg keek ze nog even om. Over het haverveld zag ze Willem staan. Hij keek haar aan, maar wenkte niet. Dan verdween ze.

Moeder wist niet waar Willem bleef. Ze dacht: hij heeft me toch beloofd er niet meer heen te gaan. Toen kwam hij binnen. Hij was blij dat moeder alleen was.

‘Moeder,’ zei hij, ‘ik ben om raad geweest bij den onderpastoor. Het kon zoo niet blijven duren. Het kon niet. Hij vond ook dat het reeds te lang geduurd had. Ge weet dat ik veel van Klara gehouden heb.’

‘'t Is een heel braaf meisje,’ bevestigde moeder.

‘Dat is ze,’ beaamde Willem. ‘Maar... Moeder dat begrijpt ge misschien niet, maar trouwen zou ons beiden ongelukkig maken.’

‘De pastoor zei toch dat ge er gelukkig zoudt mee zijn,’ zei moeder.

De jongen ging voor het raam staan dat uitgaf op den boomgaard. Hier en daar hing een doorzichtig wolkje smoor onder de appelboomen. De kalveren lagen onder het afdak, met hun koppen tegen en over elkander geleund. Een paar veulens waren nog aan het grazen rond hunne moeder. Willem keerde zich om:

‘Moeder, ge moet het me vergeven indien ik u

[p. 303]

leed doe, maar Klara vond het ook goed. Ze zei dat ik het u zeggen moest.’

Moeder keek hem aan: ‘Wanneer?’ vroeg ze.

‘Nu juist,’ zei Willem. ‘Ik heb haar afgehaald van den tram.’

Hij keek weer in den boomgaard, dan trok hij zijn uurwerk uit. Even over half tien. Hij berekende: Wanneer hij flink doorstapte kon hij 't in ruim drie uren afleggen.

‘Moeder,’ zei hij beslist, ‘ik vertrek. Ik ga naar Brussel.’

‘Vanavond?’ vroeg moeder verschrikt.

‘Ik moet weg,’ zei hij. ‘Laat me gaan.’

‘Er is geen tram meer.’

‘Ik ga te voet.’

Hij ging naar boven en pakte haastig een en ander bijeen.

‘Ge moet nog eten,’ zei moeder bezorgd.

‘'k Heb geen honger,’ zei hij. Maar hij moest eten. Hij probeerde, doch het ging niet. Dan sneed moeder wat hesp af en een paar boterhammen. ‘Steek die op zak,’ zei ze. ‘En denk toch nooit meer aan die andere.’

Theo kwam binnen en begreep niets. ‘Ik zal het u wel zeggen, ‘antwoordde moeder.

Ze gaf Willem nog een kruisje en: ‘Braaf zijn,’ zei ze.

‘Binnen enkele dagen kom ik even weer,’ zei

[p. 304]

Willem; ‘dan heb ik belangrijk nieuws voor u.’

Dan ging hij naar Theo en zei: ‘de kapelaan zou u willen spreken.’

Daarop gaven de broers elkaar de hand.

Willem ging weg langs den boomgaard. Aan den slagboom keek hij om. Het raam was donker. Hij stapte door den mulligen landweg naar den grooten steenweg toe. In de boerenhuizen waren de lichten aan. Een hond blafte toen hij langs kwam en op een zolderkamertje begon een kind te schreien.

De maan was nog niet opgerezen, maar de sterren zaten uit.

Willem was nu aan den grooten steenweg gekomen en stapte haastig den heuvel op. Zijn hart was zwaar en zeer ontroerd. Maar het werd lichter naarmate hij de hoogte besteeg, en het was of de nacht verhelderde voor zijne oogen. Het dorp sliep in de warme zoele donkerte. Ginder tegen het grauwe kerkschip lag vader begraven; en even boven de boomen uit zag Willem den toren van het kasteel ter Beke tegen den hemel opsteken. Maar ook dat was weggerukt uit zijn leven en begraven voor goed.

Dan stapte hij gejaagder voort en opeens, achter den heuvel, zagen zijn oogen ver, heel ver op den horizon, den vurigen lichtkoepel boven de wereldstad.