Trouringh

(1637)–Jacob Cats– rechtenstatus



[pagina 342]
Spoock-liefde, besloten met het hovwelick van Cyrvs en Aspasia. DIe meynt dat God, tervvijl hy boven is geseten, Niet kan dē rechtē gront van 's vverelts saken vveten, Maer hout dat ons bedrijf en gans het aertsche dal Maer slechts daer henen svveeft, als op een los geval, Koom hier een vveynigh by; ick vvil u heden toonen, Een krans van groen gevvas verkeert in gouvve kroonen, Een harders boeren tuygh verandert in een staf, Die aen een slechte maeght geheele rijcken gaf. Hoe kan een harders kint, geboren aender heyden, Die niet en heeft geleert als hare schapen vveyden, Oyt klimmen op den top van eenigh prachtigh hof, Ten zy door hoogh beleyt getogen uyt het stof? Daer is hier boven ons, daer is een hooger vvesen, VViens onbegrepen aert noyt mensch en heeft gelesen,
[pagina 343]
Noyt breyn en heeft gevat; daer is een vvonder geest, Oneyndigh, machtigh, reyn, en vveert te zijn gevreest. Die stuert dit vvonder Al, na dat hy vvil gebieden, En schrijft de menschen voor al vvatter sal geschieden; Die treckt een rijs om hoogh, en velt een çeder-boom, Die maeckt van zant een beeck, en demt een hollē stroom, Die set de prinçen af, en doet de vverelt drillen, En gaet dan vvederom de groote vvinden stillen, Die recht dan vveder op dat plat ter aerden lagh, Soo dat men aen het vverck syn krachten kennen magh. 'T is God, 't is God alleen die geeft de groote rijcken, Die breeckt vvat machtigh is, en doet dē hooghmoet vvijckē. Daer is geen vaster peyl daer in men God bekent Als dat een lage ziel tot hoogen staet belent. Een maeght, een harders kint, in Griecken-lant geboren, Is hier tot ons bevvijs op heden uyt gekoren. Ontrent een schralen bergh daer vveynigh menschen gaen, Vint yemant al-te-mets een aerdigh bloemtjen staen. Veel harders uyt het vvout, veel uyt de naeste vlecken Die poogen hare gunst tot hen te mogen trecken; Maer vvatter yemant doet ten moeyt de vrijster niet, Vermits sy soete min en echte banden vliet. En schoon of Hylas koomt ontrent haer deure spelen, Of Thyrsis inder nacht een deuntjen plagh te quelen, Sy vvil geen boeren praet, geen soet en aerdigh liet, Sy vvil geen harders sangh of nieu gesneden riet. Maer Damon niet-te-min die vvou haer gunst vervverven, En sou, gelijck het scheen, in druck en liefde sterven. Hy doet dan op een nieu al vvat een harder kan, Op dat hy metter tijt eens rechten troost gevvan. Hy vveckt de sinnen op, en stelt hem om te dencken, VVaer mé hy, na den eysch, de vrijster sal beschencken.
[pagina 344]
Al vvat de lente-tijt, al vvat de somer draeght, Al vvat de vvinter brenght dat geeft hy aen de maeght. Hy gaet tot haer vermaeck ontrent de Mey verkiesen Een koytjen voor een musch gebreyt van groene biesen, Hy let vvaer dat een vinck of vvaer een pitter broet, En noemt een vogel-nest een par[t] van syn gemoet. Soo haest de gulde son is hooger op-geresen, En datter jeughdigh freuyt van boomen is te lesen, Of datter oyt een roos is vrouger alsse plagh, De vrijer isser by soo veerdigh als hy magh. En als ontrent den herfst de vrouge druyven rijpen, Hy vveet van stonden aen een trosjen uyt te grijpen, Te brengen uyt het hof, eer datter eenigh man Een vrucht van desen aert om gelt gekrijgen kan. En schoon de vvinter raest, hy laet hem niet verdrieten Een vogel op het ijs of in de snee te schieten; In't kort ist kout of heet, de velden dor of groen, Hy vint gedurigh yet om haer vermaeck te doen. Noch baetet niet een sier. het slot van hare sinnen En is niet door gevley of gaven in te vvinnen, VVat haer de vrijer seyt, of vvatter oyt geschiet, Sy blijft gelijckse vvas, en Damon vordert niet. Hy vraeght haer vvatter schort, en vvat haer magh beletten Dat sy geen gunstigh hert op hem begeert te setten? Hy vraeghtet menighmael, hy vraeghtet alle daegh; Maer vvat hy poogen magh, geen antvvoort op de vraegh. De reden (seyt de maeght) en kan ick niet versinnen, Ick kan u lijcke-vvel, ô harder, niet beminnen. Ick vveet ghy hebt verstant soo vvel als yemant doet, En vind' u heus in tael, en in geselschap soet. Ghy hebt beleefder aert als onse rouvve gasten, En vveet gelijck het dient een vrijster aen te tasten;
[pagina 345]
Maer echter, lieve maet, en des al niet-te-min Voor u en is geen plaets in mijn verdraeyden sin. VVat sal de minnaer doen? hy gaet gedurigh klagen, Hy gaet, 'k en vveet niet vvat, by alle menschen vragen, Hy luystert, hy verneemt, vvat hem in dit geval Ten lesten rechten troost of uyt-komst geven sal. Hy seyt in syn gemoet: Ick hebbe lange dagen By-naest den hemel selfs de vrijster op-gedragen. VVant al dat uyt de lucht, of son, of mane quam VVast dat ick my tot hulp en haer ten dienste nam. VVat heeftet my gebaet? sy heeftet al gevveygert, En is tot felder aert gedurigh op-gesteygert, En schoon sy, hart geparst, by-vvijlen yet ontfingh, Het vvas haer enckel spel en als een nietigh dingh. VVel, om eens uyt de klem van dit verdriet te komen, Soo dienter ander raet ter hant te zijn genomen. Kan ick door heus gelaet niet vvinnen hare gunst, Ick gae tot hels gespoock, of tot de svvarte kunst. Ick laet den hemel daer, en vvil gaen neder klimmen Tot aen den svvarten kolck en onder-aerdsche schimmen, Tot aen de nickers selfs. Siet vvat het grilligh bloet En vvat, uyt heete drift, een vrijer niet en doet! Daer is een Eunjer-vvijf in dit gevvest te vinden, Die gaf, gelijck het scheen, geboden aen de vvinden, En regels aen de lucht en aen de klare maen, En dede met een vvoort de sterren onder gaen. Sy jough, vvanneerse vvou, de visschen uyt de stroomen, Het kooren van het velt, de freuyten van de boomen. Sy maeckte groote storm en onvveer in de zee, Soo datter niet een schip mocht duren op de ree. Sy deed' het gansche vvout en al de rotsen drillen, Sy kon den rassen loop van snelle beken stillen,
[pagina 346]
Sy toomd' oock aen den leeu syn ongetoomden muyl, En riep de koude slangh uyt haren diepen kuyl. Sy dede door het lant de geesten henen draven, En dvvongh, vvanneerse vvou, de dooden uyt de graven. Sy jough den donder uyt, en dreef een machtigh schip Of in een grousaem diep, of op een hooge klip. Sy vvist oock boven dat verscheyde minne-streken, En konde, daerse vvou, een killigh hert ontsteken, Iae vvist al vvederom te koelen desen brant; En 't vvert alsoo gelooft door al het naeste lant. De malle jongelingh, bekoort met dese grillen, Laet syn gedachten gaen na dat de lieden vvillen. Het dal hiet Gogh Magogh, daer in het selsaem vvijf Hadt over langen tijt genomen haer verblijf. Maer Damon, onbevvust vvaer dattet is gelegen, Gingh dolen in het vvout en vvonder vreemde vvegen, Tot hem een kool-man bracht ontrent het duyster hol, Daer in Lodippe sat gedoken als een mol. Hy sagh het lantschap aen. het scheen gelijck te treuren. VVant daer is niet een mensch ontrent haer svvarte deuren, Daer is, gelijck het schijnt, een vvooningh voor de doot, Geen hoenders op de vverf, geen enden in de sloot. Daer kan geen jonge maeght een aerdigh kransjen vveven, Om tot een minne-pant haer vrient te mogen geven, Daer is geen blom-gevvas, geen groen of aerdigh kruyt, Daer is geen frissche roos, die aender heyden spruyt. Daer kan geen dorstigh mensch een peer of appel krijgen, Schoon hem de moede borst en al de leden hijgen, Daer is geen boom ontrent, daer is geen edel fruyt, Daer is geen nachtegael, die in de boomen fluyt. Men hoorter niet een mees of ander vogel singen, Men sieter niet een ree ontrent de klippen springen.
[pagina 347]
De raef, een leelick dier, sit daer alleen en krast, Ter plaetsen daer het mosch op dorre rotsen vvast. Men siet den vleder-muys, en vvonder vreemde dieren Ontrent haer dorren bergh en om haer gevel svvieren, Tot in haer kamer toe; en uyt een diepen kuyl Daer hoort men even-staegh de stemme van den uyl. Haer ingangh is geront niet met gehouvve steenen, Maer door een vreemt vervvelf van dorre mensche-beenen, Geschakelt over een. Siet daer een vreemt gebou, VVaer van oock Roelant selfs een schrick ontsangen sou. Hier sagh men vuyl gebroet van alderhande slangen Of svvieren door het huys, of aen de muren hangen. Een dick-gebuyckte pad, en aller padden moer Die kroop ontrent het vvijf te midden op den vloer.
[pagina 348]
Hier zijn geraemten by van hondert doode beesten, Van kinders noyt gebaert, en lijven sonder geesten; En vvat Lodippe raeckt, sy streelt een svvarte kat, Die met een vierigh oogh ontrent haer tafel sat. Haer setel is een rif met vuylen slijm bedropen, Daer op aen alle kant vernijnde slecken kropen. In 't korte, vvaer men koomt men sieter vuyl gebroedt, Dat sy met groot vermaeck aen hare tafel voedt. Hier sat de nare kol te midden in gedoken, Gansch besigh aen het vier om haren pot te stoken, Een pot vvaer uyt een damp quam rijsen in de locht, Die niemant als met schrick of sien, of rieck en mocht. Haer lijf is enckel vel, haer oogen diep gesoncken, De lucht uyt haren neus en haren adem stoncken, Een hair gelijck een peck dat svveeft haer om den kop, En vvaer een krinckel is daer sat een adder op. De vrijer, op de zael van dit paleys gekomen, Is van een diepen schrick gevveldigh in-genomen, Daer rees een killigh svveet hem uyt het gansche lijf, Met dat syn ooge viel ontrent het selsaem vvijf. Hy vonter over-al meer dingen aen te mercken; Maer syn benaeude ziel die schroomter op te vvercken. En mits hy stont en keeck, en niet een vvoort en sprack, Soo vvast dat hem de kol voor eerst de stilte brack. Sy gaf een hees geluyt, dat van geen mensche tongen Oyt uyt en is gebracht, geen vogel heeft gesongen, Geen hont en heeft gebast, geen leeu en heeft gebrult, En dat noch even-vvel geheele rotsen vult. Een stem in haren galm gelijck de grove baren, VVanneerse, met den storm gevveldigh uyt-gevaren, Den harden ouver slaen, of als een donder raest, VVanneer hy uyt een vvolck en vier en vvater blaest.
[pagina 349]
Een stem by een gebracht uyt veelderhande stucken, By niemant oyt verstaen, by niemant uyt te drucken. Het lantschap staet en drilt by-naest een uyre lanck, En Echo, gansch verbaest, en maeckt geen vveder-klanck, Maer gaf haer in het vvout, om daer te mogen schuylen, Tervvijlen van 't gedreun de steyle klippen huylen. Ten lesten sprack het vvijf vvel met een heeschen mont, Maer daer men even-vvel den sin van grijpen kont: VVat is u, jongh gesel, vvat is van uvve saken? VVat magh een herders kint hier onder komen maken? Hebt ghy u beurs gemist door dieft of ongeval, En vvilje zijn bevvust, vvie dat u dingen stal? Of vvilje schoon gevvas in korten tijt bederven? Of vvilje dat de vrucht sal op den acker sterven? Of vvilje dat geen melck sal komen uyt den stal? Of vvilje dat geen room oyt suyvel vvorden sal? Of vvilje vorder gaen, en grooter vvonders brouvven, En spellen, naelden, hair, jae bloet, en messen spouvven? Of vvilje datter bloet sal rijsen uyt den gront, Daer heden edel nat en suyver vvater stont? Of vvilje voor een vvolf gaen huylen achter lande, En brengen alle vvilt en alle vee te schande? Of vvilj' u vader selfs met al u naeste bloet Gaen senden naer het rijck daer yder blijven moet? Of vvilje bijster haest, en met gesvvinde pennen Tot op den uyter-kant van lucht en aerde rennen? Of vvilje nieuvve most doen halen uytet lant, Al vvaer een heete son gelijck een oven brant? Of vvilje grooten storm doen rijsen op de baren, Soo datter niet een schip is machtigh uyt te varen? Of vvilje datter vier sal zijgen uyt de lucht? En dat een machtigh heir sal tijden op de vlucht?
[pagina 350]
Of vvilje tot u reys bequame vvinden koopen, Gebonden na de kunst in ses of seven knoopen? Of vvilj' een snelle berck, of ander machtigh schip Doen sincken in de zee of jagen op een klip? Of vvilje nu terstont en hier ter plaetse vveten, VVat man of vrouvve doet die elders is geseten? Of vvilje met bescheyt hier in een spiegel sien, VVie u te rechter tijt sal trouvve komen bien? Of vvilj' onsichtbaer gaen, om lust te mogen plegen, Daer maeght of jonge vrou in't duyster is gelegen? Of vvilje door de kunst onvvinbaer zijn gemaeckt, Soo datje noyt en bloet, schoon u een kogel raeckt? Of vvilje door de kunst een stege vrijster trecken, En in een koel gemoet een heeten brant vervvecken? Kom segh eens vvatje soeckt, en hoort dan mijnen raet, Ghy sult in korten sien hoe ver de kunste gaet. De vrijer staet en trilt, met grooten angst bevangen, Hy sagh haer svvarten kop, hy sagh de groene slangen Haer vvoelen om den hals, hy sagh het vreemt gebroet, Dat om de rotsen svveeft of in der aerden vvroet. Hy hoord' het grilligh vvijf verscheyde dingen rallen, Maer slechts het leste deel dat had hem vvel bevallen, En 't gingh hem in de borst. Dies als Lodippe svveegh, En dat hy metter tijt syn adem vveder kreegh, Soo koomt hy door het hol vvat naerder in getreden, Hy neyght hem laegh genoegh, hy buyght de gansche leden, Hy voeght sigh by de kol te midden op de zael, En met een heusche mont began hy dit verhael: Prinçesse vander nacht en van de rappe schimmen, Die uyt den svvarten poel hier op der aerden klimmen, Door vvien het aertrijck loeyt, den afgront open breeckt, Als ghy met hollen mont u nare rijmen spreeckt;
[pagina 351]
Die met een mossel-schelp kont zeylen op de baren, Daer noyt een deftigh schip is machtigh op te varen, Die met een besem-stock kont rijden in de lucht, Daer noyt een vogel quam met syn gesvvinde vlucht, Ick ben niet van het volck dat sigh met quade saken Vermeynt of hoogh geducht of vvonder rijck te maken, 'K en vvil niet sonder schip gaen zeylen over zee, 'K en vvil geen spoker zijn ontrent het jonge vee, 'K en vvil niet schoot-vry zijn, om vvonder uyt te rechten; Ick ben van sachten aert en soecke niet te vechten. 'K en vvil de naeste stadt, en min het gansche lant, Niet trecken in verschil of vinnigh onverstant. 'K en vvil niet door vergif, en min door harde vvoorden, Mijn vader hinder doen of naeste vrienden moorden, 'K en vvil geen machtigh vorst gaen brengen om het lijf; Maer al mijn hertsen vvensch dat is een echte vvijf. Een vrijster mijns gelijck geboren aender heyden, Die even soo als ick de schapen vveet te leyden, Buyght die maer door de kunst tot mijn genegen sin, Dat sal my dienstigh zijn, en u een groot gevvin. Tot u koom ick om hulp, vermits u svvarte flessen, Gaen dieper in gespoock als alle toveressen. VVat ick u bidden magh, laet my door uvve gunst Eens sien, tot mijn gerief, de krachten van de kunst. Ick ben een harders kint, en hebbe lange dagen Aen eene, my bekent, getrouvve min gedragen; Maer, vvat ick oyt begon, 't en heeft my noyt gebaet, Het schijnt dat haer gemoet mijn trouvve diensten haet. Nu sonder hare gunst en vvil ick geensins leven, Maer liever aen de doot my veerdigh over-geven, Oock nu te deser stont. ghy, sooje vvat vermeught, Versacht den harden aert van hare stege jeught.
[pagina 352]
Indien u diep vernuf eens kan te vvege brengen, Dat vvy uyt rechte min ons vee te samen mengen, Soo vvacht uyt mijner hant voor u het beste lam, Dat oyt in al het rijck op prinçen tafel quam, Soo vvacht van mijner hant een kleet van vvolle laken, Soo schoon als oyt prinçes haer leven dede maken, Soo vvacht noch tot besluyt een penninck boven dat, Die ick van Corydon en hy van Thyrsis hadt. Een stuck een deftigh stuck, dat al van oude dagen By seker machtigh vorst in Persen is geslagen, Niet van geringe stof, maer van gesuyvert gout. Men schat het, naer ick hoor, vvel duysent jaren out. Lodippe dus gemaent begint haer vreemde rancken, En seyt: Doet mijnen raet, ghy sulles u bedancken. Maer eer op u versoeck yet vruchtbaers kan geschien, Soo moet ick hier voor al dien ouden penninck sien. Die sal een goet begin, die sal gelijck het leven, Die sal het innigh mergh aen al den handel geven. Het gout van duysent jaer dat is van groote kracht. Niet een van onse kunst die hier op niet en acht. De vrijer stont en keeck, en hoorde met verlangen, Hy dacht in syn gemoet: De vrijster is gevangen; En daerom, gansch vervult met hope van de bruyt, Schut stracx daer voor het vvijf syn harders beursjen uyt. Sy strijckt terstont het gelt, en stelt haer om te seggen, Hoe dat het vorder vverck is noodigh aen te leggen. (Een vvonder vreemt verhael) De slechte jongelingh Siet sterlinghs op het vvijf, en let op alle dingh. In't holste van de nacht, vvanneer de lieden droomen, Soo geeft u (seyt het vvijf) ontrent de soute stroomen, En keert u leden om tot drie-mael achter een, En, eerje vorder gaet, ontbloot u lincker been.
[pagina 353]
Koomt dan in desen stant tot in de zee getreden, En vvast daer in de vloet tot drie-mael uvve leden, En gaet dan vveder op; maer eer ghy neder sit, Goyt honigh in de zee, en seght ten lesten dit: Dat ick my drie-mael vvas, dat is om u vriendinne, VVort soeter als ghy plaght, en gunt my vveder-minne. Terstont na dit gespreck soo neemt my dese salf, Daer in versoden is een ongeboren kalf, Drie slangen uyt den Nijl, en seven vale padden, Die onder desen bergh haer vvooningh eertijts hadden, Dan noch een mane-kint, dat noyt het licht en sagh, Maer in de moeder sterf, en in het duyster lagh. Hier boven noch het breyn van negen grauvve meeuvven, Die op den midder-nacht hier aen den ouver schreeuvven, Een onçe slecken-bloet, en van een svvarte slangh, In eenen pot gekoockt vvel seven uyren langh. Hier by soo dient het sogh van seven vledermuysen, Eer datse na de maent met haren nest verhuysen. Dopt hier in svvarte vvol, bestrijckt u lincker voet, En seght dan vvederom, als ghy het drie-mael doet: Dat ick my drie-mael salf, dat is om u vriendinne, VVort sachter als ghy vvaert, en jont my soete minne. Als dit is uyt-gevvracht, soo keert u na de strant, En geeft u tot een bergh, daer boomen zijn geplant, Gaet pluckt daer myrte-loof, en vlecht drie groene kroonen, Die aen een harders kint met eere zijn te toonen. Geeft dan tot drie-mael toe aen yder eenen kus, En goytse van den bergh, en seght dan vveder dus: Dat ick my drie-mael kroon, dat is om u vriendinne, VVort groender als ghy plaght, en vvast in soete minne. De nacht-dienst is gedaen. verlaet het eensaem vvout, En geeft u na de plaets daer ghy u vvooningh hout.
[pagina 354]
Brenght daer in haest by een een hoop verdrooghde tacken, En doetse van den heert en op den viere smacken, Neemt dan dit ravens-hert, en na den derden svvier, Soo steeckt het in den pot, en set het op het vier. En als ghy desen uyl den kop hebt af-gevvrongen, Soo dopt dan in het bloet drie versche slangen tongen, Drie schubben van een pad met dit versvvoren been, En menght dan aen den heert den hutspot onder een. Steeckt voorts drie toortsen aen van maeghde-vvas gegoten, Maer treckt voor u een perck, en hout u daer besloten, Set voort u keersen uyt tot aen den uyter-kant; En als het grilligh licht in volle stralen brant, Gaet loeyt dan overluyt met dese nare vvoorden; Gaet spout dan drie-mael oost en drie-mael in het noorden, En drie-mael in de lucht; ontsluyt dan uvven mont, En brult ten lesten dus, soo luy ghy roepen kont: Lucht-heerscher, Duyster-vorst, VVint-maker, Sinne-spoker, Hoogh-vlieger, Tuymel-geest, Vier-spouvver, Minne-stoker, Ieught-locker, Donder-vrient, Nacht-koningh, VVereltsschrick, Kol-rijder, Toover-god, Gif-menger, Al-beschick, Thien-duysent konstenaer, die met de lichte vvinden, Die in den blicxem selfs u vveet te laten vinden, VViens onbepaelde macht meer trouvve knechten heeft, Als hy die boven vvoont, en inder hooghten svveeft. Koom neemt dit offer aen, een offer mijner handen, Daer in, tot uvver eer, gevviede dingen branden, Al saken vol geheym, die niet een mensch en kent, Als die tot uvven dienst voor desen is gevvent. Versacht een hart gemoet, dat niemant vvil believen, Dat niemant gunste doet, en niemant vvil gerieven: Geeft dat een stege maeght, die alle man veracht, Magh onder mijn gebiet ten lesten zijn gebracht.
[pagina 355]
Ten minsten dat haer geest mijn liefde magh gehengen, Soo vvil ick even-staegh u nieuvven offer brengen, Een offer t'uvver eer, een offer van gedanck, En dat by jaren om mijn leven-dagen lanck. Soo haest ghy dit gedicht sult hebben uyt-gesproken, Sult ghy de kamer sien vervult met svvarte spoken, Van nare borgery uyt 't onder-aertsche rijck, Die vis, noch vee, noch vvorm, noch vogel is gelijck. Ghy sult gelijck een os het aertrijck hooren loeyen, En sien gelijck als haft de lichte schimmen groeyen. Ghy sult van alle kant vernemen groot getier, En menigh vreemt gespoock en menigh selsaem dier. Eerst sal daer op de baen Pyragmon komen treden, Met draken om den kop en slangen om de leden, Hem sal een stage vlam ontspringen uyt den mont, Als of het eeuvvigh vier in hem versegelt stont. Ghy sult dan Scylla sien, die sal bestaen te bassen, Met honden drie-mael vijf, hem uytet lijf gevvassen, Een vvonder selsaem spoock, en vvel de felste geest, Die Minos vveynigh acht, en Pluto niet en vreest. Albador vvapper-kaeck sal naer hem komen trappen, En als een vvater-hont syn oiren t'samen klappen, Sal rasen om het perck, en maken vreemt gebaer, Als offer duysent man ontrent de kamer vvaer. Flucx sulje Brontes sien, die met syn felle klaeuvven Sal drengen als een beir, en als een katte maeuvven, Sal vullen al het vvout met vvonder vreemt geschreeu, Gelijck een felle vvolf of als een vvreede leeu. VVaer toe het al geseyt? daer sullen vreemde dingen, V komen voor het oogh en om de leden springen. Maer ghy, hoe dat het gae, staet vast gelijck een man, Daer is geen leelick spoock dat u genaken kan.
[pagina 356]
Doch als de svvarten hoop ten lesten sal verdvvijnen, Dan salder op de zael een schoone vrou verschijnen, En nevens haer een kint. Het vvijf sal Venus zijn, De jongen haren soon, de gront van uvve pijn. Terstont sal achter haer een harderinne komen, Die binnen u gemoet haer vvooningh heeft genomen. Maer sy en isset niet, 't is maer een ydel beelt, Dat in de schrale lucht en om u sinnen speelt. Dus schoon het u belacht, en vvilt haer niet genaken, En boven alle dingh en vviltet nimmer raken. VVant biet ghy eens den mont, of vvel u rechterhant, Ghy sult u leden sien als in een vollen brant, V breyn sal grilligh zijn, u sinnen sullen dolen, V vvangen afgerecht gelijck als svvarte kolen, V lippen soo gestelt gelijck als enckel pick, V geesten uyt het lijf getogen van den schrick. De schim die u genaeckt die koomt u maer betoonen, Dat sy die ghy bemint u liefde vvil beloonen, Dat sy nu sachter is, en voor u toe-bereyt, Daerom ghy haer in ernst soo dickmael hebt gevleyt. De vrijster sal voortaen van u niet vvillen vlieden, Maer sal u menighmael haer soete lippen bieden, Sal by u vvillen zijn oock in het dichte vvout, En vvenschen even-staegh met u te zijn getrout. Ghy daerom vvatter koomt, en vvatter magh gebeuren, Al schijntet dat het huys en al de muren scheuren, En vvijckt noyt uyt het perck, daer in ghy zijt bevvaert, Hoe seer Pyragmon gloeyt, hoe fel oock Scylla baert. Doch of geen spoock misschien sigh u en quam vertoonen, De goden, lieve vrient, die vvillen u verschoonen. VVeest des niet ongerust, maer hout u vvel gesint, Ghy sult haest uvve sien, die ghy van herten mint.
[pagina 357]
Als nu de svvarte pot heeft langen tijt gesoden, En dattet vreemt gespuys is uyt het huys gevloden, Soo maeckt u tot den heert, en neemt het selsaem kruyt, En perster met gevvelt den lesten druppel uyt. Bevvaert het dierbaer nat, de keest van alle saken, Dat kan een killigh hert tot u genegen maken; En soo men dat gebruyckt gelijck ick seggen sal, Het maeckt een jongh gesel de vrijster liefgetal. Hier svveegh de svvarte kol. De vrijer als genesen, VVert vrolick in den geest, en kreegh een ander vvesen, Hy vraeght haer ander-vverf al vvatter is geseyt, En heeftet als een schat sigh aen de borst geleyt. Hy neemt de kruyden met in eenen tros gebonden, En vvat het selsaem vvijf noch dienstigh had gevonden, Hy stelt hem tot de reys, en seyt haer goeden dagh, En spoet hem naer het dorp, soo veerdigh als hy magh. Koom hier nu soete jeught, en vviltet over-mercken, VVat Damon onderneemt, om uyt te moeten vvercken, Alleen uyt dvvase min. 'T is enckel hels bejagh, Dat niemant sonder schrick of sien of hooren magh. Hy stelt noch efter vast, oock met een groot verlangen, Het stuck gelijck het lagh ten eersten aen te vangen, Hy vreest geen duyvels list, geen onder-aerts gevaer. Siet hier een oude spreuck: Dien lieft is niet te svvaer. Och of ons hooghste drift, ons liefde mochte strecken, Om goet te mogen doen, om deughden op te vvecken! O God vergunt ons dat, en vveest ghy 't eenigh vvit, Dat onse ziel begeert en onsen geest besit. Als hy nu met vermaeck door-vvandelt harde vvegen, Syns vaders ouden vrient die koomt den harder tegen. Palaemon hiet de man, die als hy Damon siet, En vvist niet vvatter schort, of vvatter is geschiet,
[pagina 358]
Hy vvist niet vvat den uyl of vvat de vreemde kruyden, Noch vvat het ander tuygh vvil seggen of beduyden; Ey segh eens sprack de man, O Damon lieve vrient, VVaer toe u dit gevvas en desen voel dient. Ick vind' het vvonder vreemt dat ghy soo vijse dingen Gaet soecken in het vvout en t'huys bestaet te bringen. VVat aenslagh hebje voor? De blijde jongelingh Betrout den ouden man, en seyt hem alle dingh. Hy gaet hem met gemack ten vollen openbaren, Al vvat hem van het vvijf is heden vveder-varen, Hy opent vvatter schuylt, en al met blijden geest, Hy stelt hem voor het oogh een volle bruylof-feest. Als dit Palaemon hoort, hy staet geheel verslagen, Hy kan het slim bedrogh de rancken niet verdragen; VVel, seyt hy, harders kint vvie gaf u desen raet, Dat ghy door quaet beleyt tot goede dingen gaet. Ghy zijt, na mijn begrijp, te bijster onbedreven, Voor soo een vuylen bras u penninck uyt te geven. Indien ghy my gelooft, het is een quade slagh, Die u te geener tijt ten goede dienen magh. Geen nare spokery, of list van snoode vrouvven En leggen oyt een gront om vvel te mogen trouvven, Ghy doet in dit geval een vvonder quaden gangh, En 't sal u hinder doen u leven-dagen langh. VVat meynje, sal een uyl u aen de vrijster helpen? Of sal een vuyle pier u tochten konnen stelpen? Ghy zijt, soo ghy het denckt, van u verstant berooft; Het is voorvvaer een uyl die dit bedrogh gelooft. Laet vry u selsaem moes en svvarte kruyden koken; Geen liefde vvort vervveckt door onder-aertsche spoken, Door geesten uyt de lucht, of ander vuyl gebroet. Een maeght blijft datse vvas, vvat oock een spoker doet.
[pagina 359]
Kont ghy door goet beleyt niet tot een vrijster komen, Seght vry een hooger macht die heeftse my genomen, Al vvat door nacht-gelol, of vuyl bejagh geschiet Dat vvil de goede God, dat vvil den hemel niet. Als dit de jonghman hoort, hy vveet niet vvat te maken, Hy sucht, hy svvijght, hy dut, hy krijght beschaemde kaken, Hy opent dit en gint, maer des al niet-te-min, Hy blijft gelijck hy vvas, en treckt hem vveder in. Na groot en langh verhael en veelderhande vvoorden, Die onsen jongelingh tot aen de ziel bekoorden, Soo neemt hy met verdriet ten lesten in beraet, VVat in dit vreemt geval voor hem te plegen staet. Maer t'vvijl hy staet en dut, soo koomt een harders jongen Daer uyt het naeste dorp in haesten aen-gesprongen, En met hy Damon sagh, soo bleef hy veerdigh staen, En heeft een kort gespreck op dese vvijs gedaen: Dat jongh dat aerdigh dier, soo langh van u gepresen, En sal voor desen tijt niet meer u vrijster vvesen, O harder, mijn genan, ick vveet een vreemt geval, Dat u tot in het mergh de ziele quetsen sal. Daer is een hoofs gesant hier uyt het hof gekomen, Die heeft de jonge maeght in haesten vvech-genomen, En schoon haer vader selfs dit vvonder selsaem vant, Hem is alleen geseyt, Het koomt van hooger hant: Menalcas hebt gedult. VVat sal de man beginnen? Hy is geheel bedruckt tot in syn diepste sinnen, Hy bad in grooten ernst, hy smelt in groot verdriet, Maer vvat hy plegen mocht ten baet den harder niet. Alst op een scheyden gingh, de man die scheen te sterven, Hy viel haer om den hals en kust haer menigh-vverven, Syn tranen rollen af tot in syn grijsen baert, Maer hy vvert niet verschoont, en sy vvert niet gespaert.
[pagina 360]
Te midden in het dorp daer stont een gulden vvagen, Daer in vvert sy gebracht, en veerdigh vvech-gedragen. Menalcas sagh haer na, tot dat de koets verdvveen, En gaf daer op den geest, gelijck het yder scheen. Daer bleef hy sonder spraeck, en die den harder sagen Zijn met den man bedroeft en aen het hert geslagen; Dies vvert hy op-gebeurt, en in syn huys gebracht, Alvvaer hy, namen seyt, den doot alleen vervvacht. Als Damon dit verstont, eylaes! syn roode vvangen, Zijn met een bleycke vervv van stonden aen bevangen. Het kruyt en vvat hy drough ontviel hem uyter hant, En oock syn tranen selfs die rollen in het zant. Daer leyt de toover-kunst en al haer vreemde rancken, Daer leyt het svvart geheym en al de minne-drancken, Daer leytet altemael, ick trappet met den voet, Ick voele, na my dunckt, den doot in mijn gemoet. O sterren, sonne, maen, ô lucht en koele vvinden, En vvat in eenigh deel des hemels is te vinden, Ten goeden van den mensch, ach! stijft my dit gemoet, Dat niet en kan bestaen in desen tegenspoet. Mijn hert smelt in den druck, mijn geest die is besvveken, De kracht van mijne jeught die is alree gevveken. O dat mijn bange ziel den lesten adem gaf, En dat ick nu ter tijt mocht dalen in het graf! Aspasia de lust van mijn verdrietigh leven, Aspasia mijn troost, in dese borst geschreven, Aspasia de glans, Aspasia de vreught, Aspasia de kroon van al de frissche jeught, Aspasia de blom van duysent harderinnen, Aspasia den dauvv van mijn verdorde sinnen, Aspasia mijn vvensch, en aller vrouvven eer, Aspasia mijn ziel en is voortaen niet meer.
[pagina 361]
Is buyten ons bevangh, is voor de groote jonckers, Is voor het dertel hot en voor de steedtsche pronckers, Is daerse blijven moet: vvat sal ick nu bestaen? Ick vvou, indien ick mocht, tot inder hellen gaen, Ick vvou, indien ick mocht, tot in den afgront dalen, Mocht ick tot mijnen troost de vrijster vveder halen. Maer dat is sonder hoop, ick ben voor alle tijt Mijn troost, mijn hertē vvens, mijn lust en vreughde quijt. Hy is dan gansch ontset en vvonder seer verbolgen, Hy vvil (hoe dattet gae) hy sal de vrijster volgen. Hy krijght terstont een peert uyt Alcons rijcken stal, En geeft hem om te sien vvat hier van vvorden sal. EEn vorst van grooten naem en over-al gepresen Die vvas om desen tijt in Persen op-geresen, Fris, vvacker, onversaeght, van hoogh en edel bloet Maer des al niet-te-min noch hooger in gemoet. Hy nam veel rijcken in, en wan verscheyde slagen, En vvert schier van het luck als op den hals gedragen, Hy voerd' een machtigh heir en menigh dapper helt, Die voor hem buyten schrick het lijf te pande stelt. In 't hof vvas doen 't gebruyck, dat na verrichte saken, De prinçen onder een hen gingen vrolick maken Met konstigh snaren-spel, met edel druyven-nat, Met jock en bly gesangh, en vrouvven boven dat. Hier toe vvas doen ter tijt een hoop geslepe gasten, Die met een stagen vlijt op desen handel pasten, Die sochten door de stadt en door het gansche lant, VVaer dat men voor den prins de schoonste maeghdē vant. Eens op een blijden dagh, een vveynigh na den eten, Als noch in hare vreught de vorsten zijn geseten, En t'vvijl het hoofsche volck met open kele lacht, Zijn daer op eene-mael vier maeghden in-gebracht.
[pagina 362]
Vier maeghden vvonder schoon en van een geestigh vvesen, En daerom in het hof van yder hoogh gepresen. Hy die het stuck beleyt die steltse voor den vorst, Met schoon gevvaet bekleet, maer naeckt ontrent de borst. Dit heeft de jonge prins ten vollen vvel bevallen, Hy vought hem tot het spel, en geeft hem om te mallen, Hy scherst, hy tacketeylt, hy slaet een kluchtjen uyt, Hy doet, 'k en vveet niet vvat, dat niet te veel en sluyt. Hy sagh hoe datter drie om desen handel lougen, En nam het voor een peyl dat sy haer vvilden vougen. De vierde, soo het bleeck, en vvas soo niet gesint, Vermits sy geenen lust in hoofsche grepen vint. Daer is soo schoonen roos in geenen hof te lesen, Gelijck een jonge maeght, die met een eerbaer vvesen
[pagina 363]
Haer oogen neder-slaet, en met de lippen svvijght, Maer om haer soeten mont een aerdigh bloosjen krijght. De prins quam hant-gespel aen haren boesem maken; Maer sy toont strengh gesicht, en liet haer niet genaken. Sy keert syn handen af, met soo een fier gebaer, Of sy een prinçen kint, en hy een lecker vvaer. Oock dat beviel den vorst, en liet terstont bevragen VVie dat de vrijster is, en vvie haer naeste magen. Hem vvert daer op geseyt: Het is een harders kint, Geringh in haer bedrijf, maer over-al bemint. Sy is van hoogh gemoet, en vvil geen vrijers lijden, En sy is over-al gelijck een ey te mijden. VVie dat haer heeft geviert, of vvie haer heeft versocht Die heeft gansch sonder vrucht syn dagen om-gebrocht. De prins, na dit verhael, gaet op een nieu beginnen; Sy vveygert even hart, en krijght gestoorde sinnen. En als de jonge maeght haer dus mishandelt vont, Ontsluytse voor het lest aldus haer rooden mont: Ick moet uyt alle kracht de goden eeuvvigh loven, Dat ick ben ver gevveest van alle koninghs hoven. Hoe! is dit, vverelt vorst, is dit een keyser zijn, Geheele dagen langh te sitten in den vvijn, Te nemen syn vermaeck ontrent de lichte vrouvven, En alle mal gelaet met vreughden aen te schouvven? O, dat en is geen vverck dat uvven staet betaemt; En seker, machtigh prins, ick bender in beschaemt. De plichten van het rijck dat zijn gestage sorgen, Van dat de sonne daelt tot aen den rooden morgen. De kroon behouft den geest, behouft het gansche lijf, Gevvis al vviese draeght en houft geen tijt-verdrijf. Een prins heeft ander vverck; hy moet gestrenge vvetten, Hy moet voor al het rijck de nutste regels setten,
[pagina 364]
Hy moet het vveligh volck oock door syn eygen daet, En leyden tot de deught en houden in de maet. Nadien de rauvve jeught door hem dient in-gebonden, Op datter niet een maeght of vrou en zy geschonden, En dat het slim bejagh en drift tot vuyle lust, Door hem dient af-gekeert en uyt te zijn geblust. Ghy die ons koningh hiet, en vvilt geen vrijster schenden, Die noyt een dertel vvicht of hoofsche linckers kenden, Doet eer dat u betaemt, bestiert het vaderlant, En hout u gulle jeught door reden in den bant. Dat sal u, machtigh vorst, een stil en vreedsaem leven, Dat sal u door het rijck ontsagh en eere geven. Een die maer slechts het volck en niet syn lust gebiet, Verdient na rechten aert den naem van koningh niet. Dit seyt de jonge maeght met soo een deftigh vvesen, Dat in des koninghs hert een af-keer is geresen Van alle vuyl bejagh. hy laet het mallen staen, En doet dien eygen stont syn Raden henen gaen. Hy gaet in syn vertreck in stilheyt overleggen Al vvat de jonge maeght hem aen bestont te seggen, En als haer gansch gespreck by hem ontschakelt vvert, Het docht hem dat de gront quam uyt een edel hert, Quam uyt een reyne ziel, en dat soo vrije sinnen Zijn machtigh om een prins te konnen overvvinnen. Hier koomt haer soet gelaet, haer aerdigh vvesen by, En siet daer is de vorst in soete rasery. Hem kan geen stille rust ontrent de leden komen, Vermits syn diepste mergh alreed' is in-genomen. VVat dienter meer geseyt? hy stelt ten hooghsten vast, Dat geen als dese maeght hem toe en dient gepast. Maer Damon ondervvijl is in de stadt gekomen, En heeft na syn belangh aen alle kant vernomen.
[pagina 365]
Maer vvat de jonghman doet, of vvaer hy vragen kan, Geē mensch doet hem bescheyt, geē mensch en vveter van. Een boer, een harders kint, gekomen van de stellen, In kleedingh vvonder rou, en sonder met-gesellen, Eenvoudigh uyter aert, en ront gelijck een kloen, En vveet niet hoe te gaen, of vvat te sullen doen. Hy suckelt in het hof, en vvaer de menschen gingen, En, na syn slecht begrijp, doorsnuffelt alle dingen; Maer 't is van kleyn beleyt al vvat de jonghman doet. VVie sneegh is in het lant is hier een slechten bloet. Hy siet een machtigh slot, hy siet vergulde zalen, Hy siet den rijcken glans daer in syn oogen dvvalen, Hy siet een schoon vervvulf, en vvit gelijck een krijt, En al het groot gebou behangen met tapijt. Hy sieter ander volck als die de schapen vveyden, Hy siet een frissche jeught van jonge prinçen leyden, Hy siet dat al het vverck hier vry vvat anders gaet, Als daer Alexis speelt ontrent syn mede-maet. Ten lesten raeckt de quant daer al de vorsten saten, En met het hof-gesin en by den keyser aten; Daer sagh hy 't edel nat in gulde vaten staen, En dvvalen over dis en dickvvils omme gaen. Ten lesten is de vorst van tafel op-geresen, En met een blijden geest, en met een vrolick vvesen Ter kamer uyt gegaen. en onder dit geloop Quam even met den drangh oock Damon in den hoop. Hy vont een nieu vertreck daer sagh hy schoone vrouvven By menigh edelman by prinçen onderhouvven. Daer sagh hy dat de vorst een jonge maeght verkoos, Soo fris in haer gelaet gelijck een versche roos. Daer sagh hy hoe de prins haer door de kamer leyde, Haer streelde metter hant, en met den monde vleyde,
[pagina 366]
Daer sagh hy hoe het volck hier op te samen liep, En heyl en veel gelucx ontrent de keyser riep. Hy, vvien al dit gevvoel zijn vvonder vreemde saken, En efter niet en derft den grooten vorst genaken, Vervought hem by een prins die vvat ter zijden stont, En stort hem in de borst syns hertsens vollen gront: Ey, macker vvie ghy zijt, laet my een vveynigh vragen. 'K en sagh noyt prinçen hof van al mijn leven-dagen; Ey segh my doch een reys den gront van dit beslagh, Op dat ick in het dorp yet nieus verhalen magh. VVat isset voor een man die alle menschen groeten, En voor vvien, als hy koomt, oock heeren buygen moeten? En vvie is doch de maeght, van alle man besien, Aen vvien men yder hoort geluck en hulde bien? Ick ben een ront gesel, en bijster onbedreven, Die niet als op het lant en ben gevvent te leven, Die noyt en heb gevvoont als op een boeren-vverf; Neemt my ten besten af, dat ick u vragen derf. De prins sagh Damon aen, en schoon hy kan bemercken, Dat hem de leden staen om in het velt te vvercken, Soo vont hy niet-te-min in syn gedaente vvat, Daer in hy groot vermaeck en goet vernugen hadt. Hy seyt dan: Goede vrient, de man by u gevvesen, Dat is de grootste vorst die oyt de menschen presen, Een harder van het volck, een keyser in het rijck, En daer en is geen mensch op aerden syns gelijck. De juffer dien ghy siet hem metter hant geleyden, Dat is een harderin gekomen uyter heyden. 'T en is, naer mijn onthout, nu maer de vijfden dagh, Dat ick haer sonder glans hier in de kamer sagh. Nu streckt hy tot de maeght soo verre syn behagen, Dat hy ontrent haer is by naest geheele dagen,
[pagina 367]
Dat hy, gelijck het schijnt, van haer niet duren kan, En is haer even-selfs gelijck een echte man. Als Damon dit verstont, soo gaet hy vorder mercken, En liet op dit gesicht de gansche sinnen vvercken. Eer hem dit vvas geseyt soo vvas hy steke-blint, Hy sagh niet dat hy kent, hy kent niet dat hy mint. Siet vvat een selsaem dingh! vvie soudet konnen meenen, Dat yemant soo ontlijckt door glans van rijcke steenen? Dit seyt de rouvve gast, en mits hy naerder trat, Soo vvort syn bange ziel van droefheyt op-gevat. Het schijnt dat hy versteent, als hy in dese bende Syn troost, syn herten lust, syn harderinne kende, Het schijnt dat hy besvvijckt, als hy syn beste pant Sagh in soo grooten hof, en in soo vasten hant. Hy berst ten lesten uyt, hy kan niet langer svvijgen: Die voor een keyser is en magh geen harder krijgen. Vaert vvel, mijn tvveede ziel. De vorst vernam de stem, En syn beminde maeght aenhoortse nevens hem. Daer stont de jongelingh met grooten druck bevangen, Daer stont hy slecht en sagh met tranen op de vvangen. De prins die in het hof dit niet en is gevvent, Vraeght aen de lieve maeght, of sy den harder kent. Sy, ront en sonder gal, verhaelt in korte reden, VVie dat de jonghman is, en vvat hy heeft geleden, En hier uyt vveet de vorst al vvat den harder schort, En vvaerom dat hy sucht en droeve tranen stort. Hy leyt syn harderin een vveynigh uyt de lieden, En laet den rouvven gast in syn vertreck ontbieden; Daer seyt hy: Vrient, ick hoor ghy zijt van goeden aert, Ick vvou, soo 't u beviel, dat ghy mijn dienaer vvaert. Ick sal u stage gunst en groote sucht betoonen, En uvven trouvven dienst met rijcke gaven loonen;
[pagina 368]
In plaets van desen pij en boeren hongerlijn, Sal u geheele kleet van gulde stoffe zijn. De maeght u vvel bekent die heeft u soo gepresen, Dat ghy, na dat my dunckt, hier moet gevordert vvesen; VVel aen verlaet den bou, den vlegel en de vvan, En vvort ontrent een prins een lustigh edelman. Ghy sult hier in het hof, oock sonder yet te zaeyen, Ghy sult al rijcker oegst en beter vruchten maeyen, Dan als ghy staet en spit, of op den velde plought, Soo ghy naer ons gebruyck alleen de sinnen vought. Ghy slaept of in het stroo, of op gedrooghde biesen, Hier sulje svvanen-dons tot uvven leger kiesen. Ghy hebt een slecht vertreck van kley en stroo gebout; Hier sal u vvooningh zijn geçiert met edel gout. V muren zijn bedeckt met raegh en spinne-vvebben; Hier sulje schoon tapijt in zael en kamers hebben. Ghy drinckt maer schralen vvey, en eet geringen kost; Maer hier is vet gebraet, en niet als soete most. Ghy kont in u beroep alleen maer schapen vveyden; Hier konj' een machtigh heir en groote benden leyden. Ghy draeght een harders staf die uvve bocken dvvinght; Maer dit is ander tuygh dat in de steden dringht. Ghy voert u kleyne bien ontrent de groene linden, En soeckt in haren korf een koningh uyt te vinden; Maer lieve segh een reys, vvat u de koningh geeft Die in soo engen korf en van de groente leeft? Hier konje grooten staet, hier goet en eer bekomen, By ons vvert menigh lant door vvapens in-genomen. Daer is geen heerschappy te rapen uyt het groen; Maer ick of mijns gelijck die kan u voordeel doen. Hier leert men geestigh zijn, hier leert men deftigh spreken, Hier leert men vvijs beleyt en hondert gauvve treken;
[pagina 369]
Maer die staegh met het vee gaet vveyden in het gras, Die blijft voor immermeer een klunten als hy vvas. Ghy daerom, geestigh quant, laet egh en kouter varen, En kiest een beter stant voor uvve frissche jaren: Hebt ghy de vrijster niet tot vvie ghy vvaert gesint, Ghy sult van heden aen van prinçen zijn bemint. Als Damon van de vorst aldus vvas aen-gesproken, De lust tot syn beroep en is hem niet gebroken; VVant als hy voor een vvijl het stuck had overleyt, Soo heeft hy voor den prins ten lesten dit geseyt. Indien ick bidden magh, ô prinçen hooge machten, En vvilt ons lagen stant niet al te seer verachten, En prijst oock niet te veel de macht van u gebiet; VVant, na mijn kleyn begrijp, 't en is soo lustigh niet. Ick heb een ouden vrient die in syn jonge dagen Plagh freuyten in de stadt en ander groen te dragen, Die heeft oock in het hof een lange vvijl verkeert, En vvat daer omme-gaet dat heeft hy my geleert. Hy vvas in synen tijt een vvonder snegen jongen, En liet het ooge gaen ontrent de vreemde sprongen, Ontrent het los gevvoel dat om de prinçen svveeft, En leerde vvat het hof voor quade nucken heeft. Dit gingh de goede man my menighmael verhalen, Als ick benevens hem gingh vveyden in de dalen, En staegh vvas syn besluyt, vvanneer ick van hem schiet, En vvoont niet in het hof, de deught en vvoonter niet. En dient geen machtigh vorst, al mochtet u gebeuren, Al schijntet eerst vermaeck, ghy sultet eens betreuren. Nu vveet ick dat de man my riet gelijck een vrient, En houde dat het hof geen vry gemoet en dient. 'K en vvil om overvloet geen smaet of banden lijden, Een hert dat sigh vernought dat kan hem licht verblijden,
[pagina 370]
Heb ick tot mijn behouf een kleynen vvater-put, VVaer toe is my de vloet van gulle stroomen nut? Al is het vvater groot, en dat de holle stroomen Geen dam kan vvederstaen, geen dijck en kan betoomen, VVat voordeel doet het my? Al lijd' ick grooten dorst, Een vveynigh is genoegh aen mijn verhitte borst. Ick achtet meerder vreught te leven by de schapen, En op een groene vvey gerust te mogen slapen, Ick achte meerder lust te spelen op een riet, Als vvat een hovelingh ontrent een vorst geniet. Te vvoonen in het vvout, het jonge vee te vveyden, De geyten aen den bergh, de schapen aender heyden, De boeken aen de klip, de kocyen in het gras Van daer koomt meerder vreught als oyt in hoven vvas. Ick ben een rustigh quant in vryheyt op-getogen, Ick heb een ronden aert uyt 's moeders borst gesogen; My dunckt dat al het volck hier leeft in slavernij. VVant daer een grooter vvoont en is geen minder vry. VVat in het hof verkeert, dat acht ick als gevangen, Men siet de ketens selfs hun om de leden hangen. 'T is vvaer de stof is schoon, soo datse vvert benijt; Maer efter is het volck haer soete vryheyt quijt. Een slaef is aen het lijf, sy in den geest gebonden, En dat vvort over-al het meeste leet bevonden. Het lijf is maer een schors; maer vvat van binnen raeckt Dat isset dat den mensch gevveldigh bitter smaeckt. Hier vvoont geen echte trou, maer vvel een listigh streelen, Een hoere met het vvijf die moeten t'samen deelen. Het isser al bedrogh, en niet als eygen baet, 'T is al vol linckernij al vvatter omme gaet. Hier toe vvord' ick genoot, om dit te komen leeren, En 't is, gelijck men meynt, een lagen staet vereeren;
[pagina 371]
Maer ick en achtet niet. vvat vreught geeft doch het gout? Ick vinde meerder lust ontrent een jeughdigh vvout. Hier sal ick blijder zijn, en vry al beter varen, Als daer een stage vvacht de kamers moet bevvaren, Als daer men prouven moet, of niet een boos fenijn Is in het schoon geback of in den soeten vvijn. Ey segh my doch een reys, vvat heb ick doch te passen Op al het hoofs beslagh en overtolligh brassen? VVie heefter oyt veracht een ham of schapen-bout Gehangen in den roock, gevvreven in het zout? VVie slechts met honger eet, gelijck vvy boeren plegen, Al nut hy slechte kost, hy vint een vollen segen, Hy vint dat hem bevalt, hy vint een soete smaeck; In spijt van hoofsche pracht, vvy leven in vermaeck. VVie met den lijve vverekt en houft geen grage sousen, VVie staegh in hosen gaet en houft geen syde kousen, Die met een grauvve pij ten vollen is vernought, En kent geen sachter kleet of dat hem beter vought. VVat kan het rijck gevvaet aen my of yemant geven, Alvvaer het altemael van enckel gout gevveven? Een harders ruyme dracht die staet my beter aen Als in een hoofsche praem geperst te moeten gaen. Een kleet van eygen vvol of eygen vlas gesponnen, En vrucht op eygen lant met eygen hant gevvonnen, En moes uyt eygen hof, en vleesch uyt eygen stal Dat is de soetste vrucht van gansch het aertsche dal. VVel laet dan dien het lust by groote prinçen leven, En aen het dertel hof de leden over-geven, Ick prijse boven al het vry en lustigh velt, Daer ons geen svvarte nijt of sucht van eere quelt. 'T is seker, hooge staet en diergelijcke saken En konnen nimmermeer ons recht geluckigh maken;
[pagina 372]
Een stil, een billick hert, dat hem na reden vought, Dat is het dat de mensch op aerden vergenought. Ick vveet het is een kunst een prins te konnen vleyen, En als het dienstigh is syn netten uyt te spreyen, Ick vveet het is geluck met vorsten vvel te staen; Maer eer het yemant denckt soo is de gunst gedaen. 'T is ijs van eender nacht, hoe vvel het schijnt te blincken. Hoe vast dat yemant gaet hy kan noch efter sincken; Een prins heeft groote macht, maer vry geen minder gal, VVie hem eens tegen krijght hem treft een vvissen val. VVel aen vveest ghy een vorst, en 't moet u vvel bekomen, Maer ick en heb noyt lust in hoofsche pracht genomen, En soo en doe ick noch. ick vvil een harder zijn, VVant al vvat eere geeft en is niet sonder pijn. Daer gaet den ronden gast daer gaet den harder strijcken, En stelt een vrijen hals voor groote koninghrijcken, Hy past niet op het hof en op het hoofs beslagh, En vvert eerst vvel gesint als hy syn hutte sagh. Nu, vorst, ick segh u danck en vvil u God bevelen, Die laet u vruchtbaer zaet en soete kinders telen, Ten dienste van het rijck. en ghy, ô fiere maeght, Die mits u moedigh hert een keyser hebt behaeght, Devvijl ghy niet en zijt voor mijne koy geschapen, Maer om hier in het hof ontrent een vorst te slapen, Ick vvensch u veel gelucx: en als het vvesen moet Blijft eygen aen den prins, en zijt van my gegroet. Ghy sult noch menighmael en op verscheyde reysen, Ghy sult noch voor gevvis op uvven harder peysen, De tijt sal alle dingh eens maken openbaer. Al blinckt de gulde kroon, sy vveeght gevveldigh svvaer. VVel moet mijn grauvve pij mijn kleyne vvooningh varen; Heb ick geen hoogen staet, ick hebbe soete jaren,
[pagina 373]
Ick heb een vrolick hert, en ben mijn eygen man, Dat noyt het prachtigh hof syn jonckers geven kan. De prins die stont verbaest van dit vrymoedigh spreken, Hy prees syn ronden aert al scheen hy vvat gesteken, Hy seyde tot besluyt, De man die heeft gelijck; De mensch die sigh vernought besit een koninghrijck. Hy laet den jongelingh een schoone vvooningh geven, En landen na den eysch, en benden daer beneven, En peerden tot den bou, en schapen boven dat Meer als in dit gevvest een harder oyt besat. De vader van de maeght en vvort oock niet vergeten, Soo haest de jonge prins heeft synen staet gevveten, In vougen dat de man en al syn naeste bloet Bekoomt uyt dit geval en eer en machtigh goet. Syn dochter niet-te-min door haer bequame zeden, Door oordeel, goet verstant, en ongeveynsde reden, VVast in des keysers gunst, en dat soo vvonder diep, Dat sy als echte vvijf op synen leger sliep. Dit vvert van stonden aen door al het lant gevveten, En stracx vvort menigh hert door svvarte nijt beseten: De juffers van het hof die zijnder om gestoort, Vermits een slechte maeght een keyser heeft bekoort. Vermits een slechte maeght een keyser heeft bevvogen, En sonder minne-kunst tot hare min getogen: Het is te grooten spijt dat soo een harders kint Ontrent den grooten vorst de meeste gunste vint. Hier op gaet Achter-klap een vreemde vont bedencken, Om aen de jonge maeght haer goeden naem te krencken. Sy spreeckt eerst binnens monts, maer luyder naderhant, Hoe dat het harders kint aen Damon is verpant, Met Damon is verseylt, na Damon is gevveken, Door ick en vveet niet vvat, door vreemde minne-treken,
[pagina 374]
Door slimme toover-kunst, en dat de loose gast Ten lesten, door bedrogh, de vrijster heeft verrast. Dat hy een langen tijt gingh dolen aender heyden, Soo dat om syn verdriet de teere Nymphen schreyden, Maer dat hy op een bot en vvonder haest genas. In 't kort, het vvas geseyt, dat sy geen maeght en vvas. Dit quam oock, door beleyt, ontrent des keysers ooren, Men liet hier allesins de snoode rancken hooren. Dies vvert de jonge vorst bedrouft en ongesint, Mits hy de jonge maeght van ganscher herten mint. Hy vveet noch even-vvel in syn gemoet te mercken, VVat dat de svvarte nijt in hoven plagh te vvercken, Hy vveet vvat voor een volck ontrent de prinçen leeft, En vvat het grilligh hof voor slimme grepen heeft. Hy dan, met dit geval tot aen de ziel beladen, Ontbiet het beste deel van syn vertroutste Raden, Hy doet haer al het stuck ten vollen overslaen, En stelt ten lesten vast vvat datter dient gedaen. Ga naar margenoot+ Ontrent een hoogen bergh, niet verre van Ephesen, Daer plagh in ouden tijt een stil geheym te vvesen, Geen bijl geen menschen hant en hadder aen-geraeckt, Maer vrou Natura selfs die heeftet daer gemaeckt. In 't midden hingh een riet van veelderhande leden, Dat hadde Pan vvel eer met eygen hant gesneden, Een riet dat somtijts gaf een vvonder soeten sangh, Een riet dat somtijts gaf een vvonder drouven klangh. VVant als daer in het lant een vrijster vvert gevonden, Door eenigh slim beleyt verdacht te zijn geschonden, Soo vvortse van het volck in dese rots gebracht, Van vvaer men dan de preuf van haren maeghdom vvacht. VVant soo misschien de sloir haer maeghdelicke deelen Hadt door ongure lust aen yemant laten streelen,
[pagina 375]
Soo gaf terstont de fluyt een vvonder drouf geluyt, En vvat men poogen mocht, daer quam niet anders uyt. En dan moest haren naem op alle tongen rijden, En van de gansche jeught onsoete nepen lijden. Sy magh van nu voortaen niet komen aen den dans, Daer maeght of jongh gesel omringht een rose-krans. Sy moet een ander kleet, een ander hulsel dragen: VVat sal de vrijster doen? het zijn verdiende plagen. VVant die haer eere mist, en dat met eygen schult, Moet lijden vvatter volght, en even met gedult. Maer soo de jonge maeght haer niet en hadt vergeten, En dat haer edel vvaes niet af en vvas gesleten, Soo gaf het vrolick riet soo vvonder blijden sanck, Dat syn verheven galm door alle velden klanck. Daer op vvert stracx de maeght van yder vry gevvesen, En met een vollen mont van alle man gepresen; En die haer reynen naem met snappen heeft beklat, Die vvert van stonden aen gebannen uyt de stadt, Gedreven uyt het velt. hy mocht niet meer verschijnen Al vvaer men bange sorgh door vreughde doet verdvvijnen. VVant die met achterklap een jonge vrijster schent Is vveert om by het volck noyt meer te zijn gekent. De Raden van den prins die hebben goet gevonden, Dat na dit vreemt geheym de vrijster zy gesonden, Op dat het selsaem riet mocht brengen aen den dagh, VVat yder van haer eer voortaen gelooven magh. Maer die de jonge maeght in haer geluck benijden, Die lieten voren af een hoofschen lincker rijden, Die heeft het gansche riet met aerde toe-gepropt, Soo dat aen alle kant de fluyte vvas gestopt. En schoon daer yemant blies oock met de volle kaken, Hy konde geen geluyt, geen helle stemme maken.
[pagina 376]
Dat vvert met slim beleyt op desen voet bedacht, Op dat de jonge spruyt in schande zy gebracht. Maer als het geestigh dier, een kleynen tijt geleden, Quam met een groot gevolgh tot aen den hol getreden, Ontsloot terstont de deur met onvervvachten spoet, Oock eerder eenigh mensch de grendels open doet. Het riet noch boven dat begon terstont te spelen, En dickmael op een nieu een ander liet te quelen, De kley die stooffer uyt, doch eerse neder quam Sagh yder dat het stof een ander vvesen nam. Al vvatter uyt de lucht ter neder quam gesegen, Dat vvert van stonden aen gelijck een soeten regen, Van aerdigh boom-gevvas, van loof, en edel kruyt, Gelijck men veeltijts stroyt ontrent een jonge bruyt. Noch is het niet genoegh, het loof begint te groeyen, Te spruyten op de zael en even daer te bloeyen, Dies heeft stracx al het volck een groote vreught getoont, En met het nieu-gevvas de blijde maeght gekroont. Daer gaen de posten af en rennen door de velden, En gaen het vreemt geval den jongen keyser melden, De vorst die is verblijt, en 't hof dat vvert ontseyt Aen al die vinders zijn van soo een slim beleyt. Daer vvert de jonge maeght met vvonder groot verlangen Ontmoet, bevvellekomt, en in het hof ontfangen, Daer vvert de jonge maeght den keyser toe-gebracht, Die haer met groote vlijt in syne kamer vvacht. Men hout dat hy voortaen den lust tot alle vrouvven Heeft deftigh in-getoomt en krachtigh vveder-houvven, Soo dat geen hoofsche maeght, geen vrijster van de stadt, Maer sy in volle daet syn hert alleen besat. Noch isset niet genoegh. de vorst die is bevangen, Niet slechts met hare jeught en onbevleckte vvangen,
[pagina 377]
Niet met haer geestigh oogh of met haer soet gelaet; Sy dient hem boven dien gelijck een achter-raet: En dat oock niet alleen in alle kleyne saken, Maer die het hoogh beleyt van groote vorsten raken. Sy die geen lant en had (vermits haer sneegh verstant) Bestiert het gansche rijck, besit het gansche lant.
VVeygerige vrijsters, en toover-liefde. Sophroniscvs. DIt is een gansch selsaem trou-geval, soo ghy gehoort hebt, Philogame; maer ick wilder kortelick van spreken, vermits mijn tijt, die my overigh is, gansch kort is. Het eerste, dat my voor-komt uyt dese geschiedenisse, is, dat ick bemercke dat Aspasia niet heeft gedaen gelijck veel onvoorsichtige jonge lieden en dwase vrijsters bestaen, haer latende wech rucken tot een ontijdigh houwelick, genoeghsaem met de eerste aensprake. Ick prijse het tegen-deel in Aspasia, te weten, datse niet dadelick, op den in-val van haer eerste jeught, haer en heeft laten bewegen tot de liefde van den eenen ofte den anderen harder ofte huysman, schoon des van den eersten aen gedurighlick versocht zijnde, haer voor-stellende (soo te gelooven is) dat verhaeste houwelicken veeltijts met verdriet geeyndight worden. Want, gelijck het spreeck-woort seydt, Wat Venus vought dat scheyt de klippel. Dan hier van op een andere gelegentheyt, dewijle ick hier stoffe in sie die nergens beter verhandelt kan werden, als by gelegentheyt van dese geschiedenisse. Phi. Maer al isset Aspasia wel bekomen, datse haer soo gansch af-keerigh toonde van alle eerbare jonge lieden, die doch haers gelijcke warē, soo weet ick doch wel dat even die selve maniere van doen aen andere wel suer is opgebroken. Het is van outs gevonden, dat vrijsters die soo gansch in-getogen waren, den houwelicken staet verachteden, en haer af-sonderden van alle geselschappen, dickwils onder den duym en ter smuyck dingen hebben onderstaen te doen, die haer vry minder betaemden, die eyntelicken tot haer schande leelicken zijn uyt-gevallen. Soph. Ick mercke uyt uwe redenen, weerde Philogame, dat ghy geerne de jonghe dochters wout doen gelooven, dat het spoedigh trouwen haer best is, en daer in druckt ghy den aert van alle vrijers uyt, en zijt een raet-gever in u eygen sake. Maer ick bidde u, te gedencken dat sonderlinghe in dusdanige ghewichtige saken plaetse heeft d'oude spreucke, 'T is licht haest genoegh, ist maer vvel genoegh. Phi. Met u verlof, weerde Sophronisçe, ick en wil niet juyst, dat een jonge deerne haer terstont tot trouwen sal begeven, mits sy des eens versocht wert. Neen, weerde man, dat en is geensins mijn meeninghe: Maer ick oordeele, dat het dienstigh, jae noodigh is, dat aen soodanige jonge spruyten in't ontluycken van de jeught haer laten bewandelen, en heusselick onderhouden van eerlicke jonge lieden. dat kan haer sneegheyt en verstant aen-brengen, en oock leeren hoe men met de menschē in beleeftheyt en eerbaerheyt moet omgaen. En ick meyne dat de gene die onder schijn van een grooter eerbaerheyt sulcx als kax niet en willen ghedoogen, dickwils werden bevonden rechte
[pagina 378]
sluyp-zielen te wesen, die in 't heymelick vreemde gangen gaen. Ick sie dat Sappho, eer sy het oogh op Phaon hadde laten vallen, gansch geen behagen en hadde om by jonge lieden te verkeeren, maer onthiel sich alleen by jonge dochters en vrou-volck. En wat haer bedrijf aldaer was, wetē de gene die haer versen gelesen hebben. Ick hoorde eens van een geleert man een bedenckelicke reden op dese gelegentheyt; hy seyde my, dat God eens hadde gesproken, naer het scheppen van man en vrouwe, Wast ende vermenighvuldight, en dat het selve woort van dien tijt af krachtelick wrocht in alle menschen, in vougen dat de kracht van de jeught sigh in haer volte openbarende, een yder mensche 't zy man of vrouwe sigh dan moet vougen tot eē wettigh weder-paer, dat is, trouwen; ofte dat hy, ongetrout blijvende, schandelickheyt moet begaen, ofte dat hy een hooger gave van Gode ontfangen, ofte anders nootelick dul en uyt-sinnigh moet werden. En my dunckt datter vry wat aen is, als ick het ooge kome te slaen op de ervarentheyt, en die dingen die dagelicx hier en elders geschieden. Soph. Maer vvaerom dus breet, weerde Philogame? Phi. Om dat ick uyt mijn kleyne ervarentheyt oude en nieuwe exempelen op dese gelegentheyt kan by-brengen, geleerde Sophronisçe. Soph. En welcke zijn doch dese uwe exempelē, Philogame? en welcke de besluyt-redenen die ghy daer uyt souckt te trecken? Phi. Ick weet dat hier in Hollant is geweest, noch niet te lange geleden, een jonge vryster van adelickē af-komste (wiens naem ick, om redenen, sal verswijgen) de vvelcke, gevrijt ende gevleyt zynde van verscheyde edel-lieden, haer gansch af-keerigh en ingetogen hiel tegens alle mans-personen, sonderlinge die van houwelicksche saken haer yet gewaeghden; en terwijlen sy openbaerlick jonge edel-lieden van de beste van 't lant ten eerlick houwelick ontseyde, liet sy haer heymelicken en ter smuycke oneerlick ghebruycken by een knecht van den huyse, een kleermaker wesende, die oock des namaels syn roem drough tot haerder schande en syn eygen verderf. Soph. Dat zijn selsame, vreemde, en ongehoorde gevallen, daer geen staet op en is te maken, oock geen regels uyt en zyn te trecken, als de rarò contingentibus wesende. En wie kan het selve voor de waerheyt opnemen en geloovē, dat sulcx in een redelicke ziele, ick laet staen een eerbaer herte kan vallen? Phi. Voor my, weerde Sophronisçe, ick geloovet sekerlick alsoo geschiet te zyn; en men soude ghetuygen vinden (des noot zijnde) die sulcx souden waer maken. Wat de jonge lieden in uwen tijt hebben aengerecht, weerde Sophronisçe, en weet ick niet; maer als ick heden-daeghs som-wijlen by jongh geselschap kome, so hoor ick dickwils met verwonderinge hoedanige vremde in-vallen datter verhaelt werden de vrysters (ontrent het uyt-puylen van de jeught) in't hooft te komen. Ick hoorde lestmael (het welck ick hier in 't voor-by gaen moet verhalē, vermits het hier, na my dunckt, te passe koomt) ick hoorde (segh ick) onlangs verhalen, dat binnen de stadt van Amsterdam een jonge deerne is geweest, die by vrienden en vooghden (by gebreck van ouders) werdende op-gevoedt, veel versoucx hadde in't stuck van houwelick; maer alle de versouckers werden behendelick over-dwerst ende tegen-gegaen, by de gene die liever hadden gesien, dat de vryster ongetrout hadde ghebleven, om van de selve een oude pete-muy te maken; ten eynde sy lieden of hare kinderen hare goederen mochten genieten, diese alreede schenen in-geschreven te hebben: haer ten dien eynde dickmael verwijtende datse hou-sieck was, alsse scheen tot yemant eenige genegentheyt te toonen. Dit meermalen geschiet zijnde, ende de vryster eyndelick het bedrogh onder-vindende, kreegh een vremt opset in 't hooft, om haer des te wreecken. Sy hadde daer in de gebuerte een hups en frisschen jongelingh, wesende een droogh-scheerder ofte laken-bereyder van synen bedrijve: sy wiste behendelick te wege te brengen, dat de selve sigh by haer laet vinden, onthaelt hem heuselick met woorden, en harē slach waer-nemende op eenige voorvallende ofte gesochte gelegentheyt, laet haer by den selven beslapen drie, vier ofte vijf reysen, t'elcken met tusschen-val van tijde, en dit soo lange tot sy haer bevont bevrucht te wesen. Het welck sy dē jongelingh heuselick openbaert, die daer over tē hoogsten verblijt is, als vast stellende, dat hem nu dit houwelick niet en mochte ontsitten, wesende voor hem en syne gelegentheyt geheel
[pagina 379]
groot ende aensienlick. Hy bevont lijckewel gansch benedē syn ancker te zijn vervallen. want de vryster hem terstont daer nae af-gevraeght hebbende, hoe veel hy tusschē nacht en dagh met syn ambacht wist te verdienen, ende hy sulcx aen de selve hebbende geopenbaert, hoorde haer met verwonderinge seggen: Wel, jonghman, ghy hebt uwē tijt ontrent my besteet vijf ofte ses nachten langh, siet daer dubbel soo veel als ghy met u hant-werck van laken-bereyden in soo veel dagen soudt hebben konnen gewinnen, ick dancke u van de genomen moeyte ende en meyne u niet meer te gebruycken, ontfanght u gelt, en gaet uws weeghs; ende daer op van hem scheydende, wort geseyt haer kint voldragen eñ te rechter tijt gebaert te hebben, ende het selve als noch naer haren staet op te voeden, sonder haer den lakenbereyder sedert meer aen te treckē, dan even soo gelijck men een ambachts-man gewoon is te doen, die in een huys een stuck wercx gemaeckt ofte hermaeckt heeft: houdende haer door die maniere van doen genough gewrokē over de gene die sigh van haer goet meesters meynden te maken. En men wil my versekeren, by soo verre het kint quame te sterven, datse spoedelick weder soude besorgen, datter op gelijcke wijse een ander te voorschijn soude komen, in spijt van die het leet is. Soph. Dit is al mede van die selsame geschiedenissen, die misschien eens in hondert jaren komē te gebeuren; ende mitsdien van weynigh gewichte, om eenige grontregels uyt te maken. Phi. 'Tis een Spaens spreeck-woort dat in saken die gansch selsaem zijn oock een eenigh exempel moet kracht hebben. Maer dat daer latende, soo dunckt my dat het hooft-stuck, dat in dese geschiedenisse staet aen te mercken, is het volgende: te weten, of rechte liefde door toover-kunsten, ofte immers door minne-drancken kan verweckt worden, en offet in eenigh geval geoorloft is die ofte diergelijcke middelen te gebruycken? Soph. Waer toe hier over lange discoursen gehouden, lieve Philogame? dewijle de oude meester van de minne-kunste even Ovidius selfs hier van goet bescheet geeft; spreeckt die niet klaer en ront op al dese vreemde buyte-sprongen van spokerije en minne-drancken? Wilt ghy door onse kunst geluckigh leeren vrijen, Soo treckt u sinnen af van alle spokerijen. En elders, Verhoet u, soete jeught, van alle minne-drancken; Van daer koomt rasery, en alle boose rancken. En, voor my, ick steke mijnen zegel aen desen raet van Ovidius, schoon ick in vele andere saken met hem niet en kan gevoelen. Phi. Maer segh my doch, acht ghy minne-drancken en soodanige andere saken, die met swarte kunstē in desen deele werden uyt-gewrocht, van geender weerden, en als sonder kracht? ofte acht ghy de selve wel krachtigh, maer ongeoorloft? Soph. Ick achte de selve veel gansch krachteloos, ende niet hebbende eenige soodanige werckinge, alsmen die pooght te geven. Ende ten andere acht ick de selve oock niet geoorloft. Phi. Wat het eerste aengaet, daer op soude ick veel konnen seggen; maer een voor hondert nemende, moet ick u, eer gy voortvaert, verhalen, dat ick in geleerde lieden boucken gelesen hebbe. François Petrarque de voornaemste poëet onder de Italianen, als yder weet, in sekeren synen brief verhalende syn weder-varē op syn Fransche en Duytsche reyse, vertelt dat hy rijdende door de stadt Aix aldaer verstont van eenige priesters een sonderlinge geschiedenisse die de selve priesters verklaerden, van hant tot hant van de voor-ouders te zijn ontfangē, ende mitsdien voor warachtigh te houden: te weten, dat Karel de groote anders Charlemagne, nae veel landen te hebben gewonnen, eyndelick sigh soo verre vont op-genomen door de liefde van een slecht vrou-mensch, dat hy, alle syne hoogheyt en achtbaerheyt te rugge stellende, niet alleenlick vergat de groote saken van 't rijck; maer boven dien oock de sorge van syn eygen persoon, tot groot leetwesen van alle syn ondersaten, zijnde alleenlick besigh in 't streelen, ende lieve-koosen van de voorsz. vrou-persoon. De welcke eenige tijt daer nae komende t' overlijden, hebben alle de prinçen (verblijt zijnde over de voorsz. doot) seker gestelt, dat de voorsz. koningh weder soude hernemē syn vorige deftigheyt, ende sorge van het rijck. Maer de voorsz. prins vont hem soo verslingert en verdwaest in de voorsz. liefde, dat hy niet af en liet het doot lichaem van de selve vrouwe als noch by sigh te houdē, en alle maniere van vrientschap aen te doen als te voren, het selve ge-
[pagina 380]
balsemt wesende omhelsende, troutelende, kussende al op ghelijcke maniere als of het selve noch in levende lijve ware geweest, onderhoudende het selve, in plaetse van gesanten te hoorē, met duysenderley kluchten. Het voornoemde lichaem begost niet alleenlick quaden lucht van sigh te geven, maer geheelick sigh door verrottinge te ontbinden, en even-wel en wasser niemant, van de gene die dagelicx ontrent hem waren, die em van sulcx dorste af-raden. Hier op geviel het dat de ertz-bisschop Turpin, verder siende als de and're, begon te dencken, dat al het gene hier voren is verhaelt niet en konde geschieden als door middel van eenige spokerije. Hy daerom syn slagh waer nemende, in 't af-wesen van den koningh, onderstont het voorsz. lichaem te betasten, ende van alle kanten t'ondersoucken, in vougen dat hy eyndelick in den mont van het selve lichaem onder te tonge endeckte een sekeren ringh, dewelcke hy dadelick tot hem nam. Dien selven dagh de koningh weder-keerende in de kamer, daer het lichaem stont, toonde sigh gansch verwondert te zijn, aldaer te sien een doot lichaem, vol van stanck, ende, als uyt eē droom ontwaeckt zijnde, gaf terstont last het selve te begraven, gelijck oock dadelick is gedaen. Maer 't is terstont daer na gemerckt, dat de koningh alle syn gedachten hadde over-geset op den voorsz. ertz-bischop, nu besitter van den voorsz. ringh, niet konnende gedueren sonder desselfs geselschap. Het welck gemerekt zijnde by den selven ertz-bisschop, en vreesende dat de selve ringh eens mochte komen te vallen in handen van yemant anders, die misschien den selvē mochte misbruyckē, wierp dien in een diepē moras, niet verre vā de stadt; na welcken tijt wert geseyt, den koningh soo vervoert geweest te zijn door genegentheyt van de selve plaetse, dat hy sigh ontrock van de stadt Aix, en bouwede in 't voorsz. moras een schoon paleys, ende oock een klooster, sigh in 't eene onthoudende alle de tijt syns levens, en in 't andere nae syn doot willende zijn begraven, gelijck oock is geschiet. En met dese geschiedenisse hebben de lief-hebbers van de swarte konstenaers seer wel haer vordeel weten te doen, als daer uyt willende beweren, dat de boose geestē in ringen konnen op-gesloten werden. Of dit alsoo zy dan niet (seyt Pasquier) gedraegh ick my tot de waerheyt. Eñ het selve seyt oock Petrarcha. dan het was doen ter tijt in de stadt Aix, daer Charlemagne begraven leyt, een gemeen seggen. Siet daer een wonderbare kracht van spokerijen, waer door de liefde niet alleenlick is verweckt, maer oock nae de doot vast geset geweest. Ick hebbe op dese gelegentheyt in de Indische geschiedenissē gelesen, dat hier al wat op loopt, tot een teycken dat de nieuwe gevonde werelt van die oude sake al mede kennisse heeft. Ick hebbe geleert uyt het journael, gehouden by de ministers van de Oost-Indische compagnie in de stadt Surat, anno 1623. dat de groote Mogol, genaemt Cha, Selim, mede heer van Surat, by sigh had een vrou-mensch genaemt Nortmael, die vā hem verkreegh watse woude. Van haer wert verhaelt, datse hadde een sekerē gouden keten, ende dien aen-hebbende soo scheen de selve gansch schoon, bysonder in het oogh van den voorsz. grooten Mogol; maer die af-geleyt hebbende was sy geheel anders als te voren. Daer wort vorder verhaelt, dat de voorsz. vrouw Nortmael, op een tijt haer hebbende gewassen in seker bat, den voor gemelten keten aldaer by versuymenis hadde gelaten, en dat eē jonge deerne van den lande den keten aldaer vindende, den selven hadde aengedaen, en haer selven toe-geeygent: Dat de groote Mogol in die gestalte de selve ontmoetende, dadelick met haer liefde was verruckt, en geen ruste en hadde gehadt, ter tijt toe hy de selve by sigh op syn kasteel hadde doen komen, om aldaer haer geselschap te mogen genieten. Het welck tot kennisse van me-vrou Nortmael gekomen zijnde, is de selve met soo hevigen ongesintheyt tegens het voorsz. vrou-mensch in-genomen, datse niet en heeft gherust, voor de selve, door heymelick beleyt, om den hals te hebben gebracht. Soph. Hier op soude lange discoursen gemaeckt moeten werden, om dit werck synen eysch te geven. Maer, wat my aengaet, ick kan gelooven, dat door quade kunsten, kruyden, ende and're stoffen, daer toe dienende, yemant tot gebruyck van vrouwen ofte mans in't gemeen kan genegen werden gemaeckt; maer ick en wil geensins toestaen, dat door tooverijen yemants genegentheyt tot sekere ende bysondere personen krachtelick soude konnen werdē gedwongen, ende aldaer vast gestelt; ende dien volgende soo en kan ick het gene dat by u nu verhaelt is,
[pagina 381]
geensins op-nemen voor ganghbare munte. Dit is in't korte mijn gevoelen, en daer toe soude ick veel konnē by-brengen uyt Theologanten en Rechts-geleerde. Phi. Ick meyne nochtans in de rechten gelesen te hebben, datter menschen zijn die eer bare hertē tot vuyle lusten hebben weten te brengen, volgens 'tgevoelen van den keyser Constantinus; ghelijck oock de Theologanten verklaren, datter boose geesten ghevonden werdē die aen-stokers zijn van quade lusten, de geest der hoererije verleydese, seydt de Propheet Heseas cap. 4. vers. 12. tot diē eynde. Soph. Wat voor eerst aengaet de woorden van dē keyser Constantinus by u aengetogen, die en seyt niet datter menschen zijn die eerbare herten konnen bedwingen, om dese ofte gene lief te hebben, maer die de selve konnen buygen tot oneerbaerheyt. En dat is het dat ick gestelt hebbe, te konnen gheschieden, maer niet het and're. Wat de plaetse van de Propheet. Hoseas aengaet, behalven dat te besien staet, of die niet wel van geestelicke hoerenje verstaen en kan werdē, dewijle dadelick daer aen in den text volght, dat sy tegen haren God hoererije drijven, soo en kan de selve oock niet geduyt werden op de verleydinge tot de onkuysche liefde van een seker persoon. want die macht de boose geesten te geven gaet, mijns oordeels, al te verre. 'T is Godes werck alleen te heerschen over de geesten, als de vader der geesten by uyt-nementheyt werdende genoemt. En hier mede, lieve Philogame, eyndige ick mijn jegenwoordige reden, en met een het tweede deel van ons begonnen werck. Als wy op een anderen tijt lust sullen hebben voort te gaen dan sullen wy naerder komen tot de geschiedenissen in onse tijden voorgevallen. Phi. De lange avonden, die nu dagelicx genaken, sullen ons (met Godes hulpe) gelegentheyt en oock genegentheyt geven, om sulcx te doen. Blijft ondertusschen Gode bevolen, weerde man, en van my gegroet en bedanckt.	margenoot+ De hac virginitatis explorandę ratione vide Achillē Statium libro octavo, item Cypraeum Tract. de Sponsalib. cap. 13. §. 51. num. 3.

Vorige Volgende

Spoock-liefde, besloten met het hovwelick van Cyrvs en Aspasia.

VVeygerige vrijsters, en toover-liefde.