Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 342]

LII Amor elegantiae pater.aant.

[p. 343]

LII.A.1
Lieven doet leven.

Ic lach als in het graf, ick was als doot geschreven,

Eer my u soon en son, o Venus, had genaect;

Sijn vleugels gaf u soon, u son gaf my het leven,

Dies ben ick van een romp een levend dier gemaect:

Ick, die verholen was, ben dapper opgesteken,

Ick, die int duyster lagh, vliegh om het helder licht;

Ick, die geen dier geleeck, ben geestig opgestreken;

Siet! wat al wonders doet een lodderlijck gesicht.

LII.A.2
Amor elegantiae, pater.

Truncus iners aeruca iacet, vivumque cadaver:

Ut tamen hanc phoebi calfacit igne iubar,

Apparet niveae mox papilionis imago,

Et coeli, volucris iam nova, carpit iter.

Barbarus excolitur, facies nitet altera rerum,

Ut gelidum flammis cor tepefecit amor.

Ergo dioneae pectus rude trade magistrae,

Et fieri si vis ingeniosus, ama.

LII.A.3
Coeur sans flame, corps sans ame.

I'estois un troncq n'ayant ni mouvement, ni vie,
Me voila! tout gaillart, par les yeus de m'amie.
Petit fils de Venus, ton feu m'a faict joli,
Jamais au vrai amant le coeur est endormi.

LII.A.4.a
Phoedrus apud Platon.

Nec ullus adeo ignavus est quem amor non inflammet ad virtutem divinumque reddat; ut par viro fortissimo evadat; nam quod Homerus vim furoremque a Deo quibusdam heroibus inspiratum, ait, hoc amor amantibus efficit.

LII.A.4.b
Philip. Beroal.

1Venuste Plautinus senex amorem Deum mundiciantem appellat; eum-2que nitidis coloribus ait antecellere: Da mihi hominem incultum, ab 3amore cultissimus efficietur; da rusticanum, ab amore fiet ingeniosus: 4denique segnities omnis somnus lethargicus, marcor, squallor, incuria, 5ex amoris contubernio eliminatur.

[p. 344]

LII.A.4.c
Memini me legere lepidam descriptionem amantis Dominae suae propinquantis, quam ex Gallico quodam auctore hic adscribere visum.

1Celuy, dit il qui voit de loing venir celle qu'il ayme, il redresse le collet 2de sa chemise, agence le bonnet sur la teste, retrouche ses moustaches, 3redresse son manteau sur les espaules, se leve sur la pointe de ses 4pieds, monstre un visage ioyeux, & semble qu'il se renouvelle de tout, 5pour se rendre agreable aux yeus de sa dame.

LII.B.1
Komt niet tot yet, 't is elcx verdriet.

So haest de vuyle rups verlaet haer oude vellen,
Soo vliegtse door het huys, en gaet de menschen quellen,

Sy wint haer in het bont, of in een sijden cleet,

En doet tot aller tijt aen alle menschen leet.

Als yemant uyt den dreck ter eeren wert verheven,
Die weyt dan al te breet; een yeder dient te beven,

Hy pocht, hy graut, hy straft, hy spreect met groot gebiet,

Van klein tot groot gemaeckt, is alle mans verdriet.

LII.B.2
Stultitiam patiuntur opes.

Quae nigris aeruca diu fuit obsita pannis,

Ecce! novae formam papilionis habet:

Qui prandebat olus vili modo vermis in horto,

Atria nunc regum per laqueata volat;

Infestaque dapes, funaliaque ipsa lacessit,

Inque togis procerum sordida blatta cubat.

Ex humili fortuna iocans quem tollit in altum,

Omnibus elata fronte molestus abit.

LII.B.3
Il n'est orgueil, que de pauvre enrichy.

Ce papillon estant n'a guere un ver de terre
Aux vestemens royaux se maintenant enserre.
Jamais ne trouverez un si facheux humeur,
Que d'un petit galant monté en grand honneur.

LII.B.4.a
Claud.

Asperius nihil est humili, cum surgit in altum.

LII.B.4.b
Seneca.

Fortuna nimis quem fovet, stultum facit:

[p. 345]

LII.B.5
Stultitiam patiuntur opes.

1De Bucephalo Alexandri magni equo memoriae proditum est, eum, 2cum nudus esset, equisonem, nihil reluctando, admittere solitum; 3regiis vero phaleris ornatum, neminem, nisi regem ipsum, ferre vo-4luisse: in reliquos saeviisse. eodem modo plurimos hominum affici, 5prudentiores notant. Plerumque videas foelicitatis ac moderationis 6dividuum contubernium esse, ait Valer. Difficilius est reperire virum, 7qui bona pulchre ferat, quam qui mala: illa enim luxuriam & impoten-8tiam multis, haec vero moderationem adferunt, ait Xenophon. pauci, 9qui multum vini ferant: pauciores qui, dulci fortuna ebrii, non laban-10tur. Magnae foelicitatis est, inquit Curtius, a foelicitate non vinci. Da 11mihi circumspectum virum, tamen inter multa obsequia fortunae, non 12satis cauta mortalitas. Novi ego duos, quorum alter mendicum in 13famulum, alter ancillam in uxorem sibi assumpserat, ut memoria scili-14cet beneficii magis obsequentes experiretur: falsus est. Ille, quod pro-15prium mendicorum est, ventro curato, nihil curabat: illa, protinus fit 16foeta truculentior ursa, at miser ille dum

Ancillam voluit ducere, duxit heram.

LII.B.6

1Een landt (seydt Salomon Prover. 30.21.) wert door driederley saken 2onrustich; ende het vierde en kan't niet verdragen: een knecht wan-3neer hy coninck werdt, een sot wanneer hy broodts te sat werdt, &c. 4Een boose vrouwe wanneer die ten echte ghenomen werdt, een dienst-5maecht wanneer die haer vrouwen erfghenaem werdt.

6Men schrijft van Bucephalo, het peert van Alexander de groote, dat 7het, alst slecht en ongheciert uyt den stal quam, de stal-knechten toe-8liet op hem te klimmen: maer als het selve met het conincklijck cie-9raedt kostelijck omhanghen was, en mochter niemandt ontrent ko-10men, als de coninck selfs.

11Dusdanighe is den aert by-naest van alle menschen: arm zijnde, zijn 12sy kleyn in haer ooghen, maer soo haest sy wat beter vermoghen, wer-13den sy als onverdraechelijck, ende en willen haer slechte vrienden niet 14kennen.

15Ick hebbe wel eer twee luyden ghekent, den eenen nam eenen bede-16laer van de strate, ende stelde hem over sijn saken: den anderen troude 17sijn meyssen, beyde om ghewillighen ende nederighen dienst van hun 18te trecken.

19Wat wasset? de bedelaer synen buyck besorcht hebbende, liet voorts 20fiolen sorghen, ende soo haest hem de kruymen begosten te steecken, 21speelde dapperlijck de beest. Het meyssen des nachts de vrouwe zijnde, 22en wilde voor al des daeghs het jonghwijf niet wesen: en steldet soo aen 23dat de goeden man sijn hooft kloude.

[p. 346]

 

Soo yemant brengt een sloir ter eer,

25

Sy speelt de juffvrou al te seer.

26Soo qualijck konnen gheluck en maticheydt te samen woonen.

LII.C.1.a
Openb. 21.5.
Siet! ick maket al nieu.

Een romp, geen dier gelijck, een maecsel sonder wesen
Is tot het schoon verwelf des hemels opgeresen;

En dat maer in het stof, maer in het duyster lach,

Heeft nu geen ander vreugt als inden hellen dagh.

Op, mijn gedachten, op: die na den hemel stijgen,
Die moeten over-al een ander wesen crijgen:

Wel aen dan, weerde ziel, verlaet den ouden mensch,

Dat is mijn eenigh wit, dat is mijn hertsen wensch.

LII.C.2.a
Ecce! nova omnia.

Truncus iners Aeruca fuit, nunc alba volucris

Ambrosium coeli carpere gaudet iter:

Antea vermis erat, mutatio quanta, videtis;

Corporis antiqui portio nulla manet.

Vestis, opes, habitus, convivia, foedera, mores,

Lingua, sodalitium, gaudia, luctus, amor,

Omnia sunt mutanda viris, quibus entheus ardor,

Terrenae decet hos faecis habere nihil.

LII.C.3.a
2. Corint. 5.
Soyez nouvelle creature.

Ce papillon n'avoit jadis façon de beste,
Mais monstre maintenant des aisles, pieds, & teste,
Comme animal formé, dressant son vol en haut.
Changer toi, o Chrestien, de tout en tout il faut.

LII.C.4-1.a
2. Corinth. 5.17.

Si quis fit in Christo, nova sit creatura, vetera transierunt, ecce! nova facta sunt omnia.

LII.C.4-1.b
Ephes. 4.21.

Despouillez le vieil homme, quant a la conversation precedente, & soyez renouvellés en l'esprit, revestus du nouvel homme.

[p. 347]

LII.C.5
Ecce! Nova omnia.

1Viri pii, dum hominis Christiani excellentiam describunt, non homi-2nem tantum a bestia differre asserunt, quantum homo spiritualis a car-3nali. Id si verum est, quid mirum si scriptura, & eiusdem administri 4indies tantopere nos admoneant, ut hominem istum veterem, totum & 5integrum, cum omnibus attributis, ac qualitatibus exuamus? Proiicite 6a vobis omnes praevaricationes vestras (inquit Ezech. cap. 18.33.) & 7facite vobis cor novum & spiritum novum. Serpentes, cum senectu-8tem exuunt, cutem integram deglubere, memoriae proditum est; adeo 9ut exuvias viator conspiciens, integrum sese serpentem videre existi-10met; idem sane in nostri renovatione exigit Deus. Difficile ac durum 11id esse, quis non fateatur? At sane regnum coelorum vim patitur (ait 12Salvator) & violenti rapiunt istud. Tria tantummodo vestimentorum 13genera sunt piis, aut in veste nigra iis lugendum, aut in rubra persecu-14tio toleranda, aut in nivea triumphus agendus. Nihil referre putemus, 15cuius coloris sint vestes, quas hic gerimus, dummodo tandem veste 16nivea conspicui, in aeternum cum Christo gaudeamus. Annue summe 17Deus.

LII.C.6

1Eenighe Godsalighe mannen, beschryvende de sonderlinghe uytne-2mentheydt van een recht Christen, verklaren datter niet soo grooten 3onderscheydt en is tusschen een beest, ende een mensche; alsser is tus-4schen onsen verdorven aert, en een recht christelijck ende vernieut 5ghemoedt. Het welcke alsoo zijnde, soo en isset niet te verwonderen 6dat wy dagelijcx soo ernstelijck werden aenghemaent, door de ghene 7die ons Godes woordt uytdeelen, om dien ouden mensche, met synen 8gheheelen aert en eyghenschappen, gantsch en al te verlegghen. Doet 9van u alle overtredinghe (seydt de propheet Ezechiel, cap. 18.33.) 10daer ghy mede overtreden hebt, maeckt u een nieu herte, ende eenen 11nieuwen gheest. Men houdt dat de slanghen, nu veroudt zijnde, haer 12huyt geheel ende al uyt trecken, in voeghen dat een reysende man het 13verworpen vel in sijnen wegh siende ligghen, niet beter en weet, of hy 14en siet een gheheele slanghe. In ghelijcker voeghen diende onse oude 15huyt gantsch ende al afghestroopt, ende de vernieuwinghe in al ons 16doen en laten inghevoert te zijn. Dat het selve gantsch beswaerlijck is, 17weten wy alle: maer het rijcke der hemelen wert ingenomen by de 18gheweldighe. 'tIs met de ware Christgeloovige also ghestelt, datse ofte 19rouwe moeten dragen, in een swart kleet: ofte vervolginghe lijden in 20een root kleet: ofte verheerlijckt staen in een wit kleet. Wat leytter aen 21hoedanich ons kleet hier zy, als ons maer hier naermaels mach ghewer-22den die witte kleedinghe, duerende inder eeuwicheyt? Daer toe ons 23helpe de eeuwighe ende eenighe Godt, door synen lieven sone Iesum 24Christum in eeuwicheyt ghepresen. Amen.

[p. 348]

LII.C.1.b
Op 't selve beelt, een anderen sin.
Daniel. 12.2.
Die onder der aerden ligghen en slapen, sullen opwaken.

Als ons beschijnen sal die grooten dach des Heeren,
Den boosen tot verdriet, de vromen t'sijner eeren,

Dan sal het vanden slaep al worden opgewect,

Dat in het duyster graf te voren lagh gestrect;

Dat maer een worrem scheen in dit ellendich leven.
Sal stijgen inde lucht, en inder hoochte sweven;

God Vader, God de Soon, en God de reyne Geest,

Maect tegen desen dagh ons herten onbevreest.

LII.C.2.b
Aeternitas!

Cum suprema dies rutilo grassabitur igni,

Perque solum sparget fulmina, perque salum;

Protinus erumpet gelido pia turba sepulchro,

Et tolletur humo, quod modo vermis erat:

Hic, cui squallor iners, cui pallor in ore sedebat,

Veste micans nivea conspiciendus erit.

Alma dies optanda bonis, metuenda profanis,

O ades, & parvum suscipe Christe gregem.

LII.C.3.b
Iob. 19.25.
Dans ma chair je verray mon Dieu.

Bien que je sois enclos en ceste sepulture,
Un jour m'esveillera; car ceste mort ne dure:
Un jour m'eslevera en haut de ces bas lieux,
Des aisles me donnant pour m'en volex aux cieux.

LII.C.4-2.a
Aeternus non erit sopor.
Iohan. 5.28.

Nolite mirari hoc quia venit hora, in qua omnes qui in monumentis sunt audient vocem filii Dei, & procedent, qui bona fecerunt, in resurrectionem vitae: qui autem mala, in resurrectionem iudicii.

LII.C.4-2.b
August. in Sach.

Resurgent sanctorum corpora sine ullo vitio, sine ulla deformitate, sine ulla corruptione, in quibus quanta facilitas, quanta foelicitas erit!

[p. 349]

LII.C.4.-2.c
Schonaeus ex D. Hyeronimo.

Seu vigilo intentus studiis, seu dormio; semper
Iudicis aeterni nostras tuba personat aures.

finis.